بۇ كۆرنۇشلەر قەشقەر ۋىلايىتى پەيزاۋات ناھىيەسىدىكى <<ئوردىخىنىم مازىرى>>نامدا ئاتالغان چەكسىز قوملۇقتىكى يىلدا بىر ئۆتكۈزلىدىغان تاۋاپچىلارنىڭ يىغىلىشى،ئادەتتە 8-ئايلار مەزگىلىدە نەچچە مىڭلىغان سوپىلار ھەم شۇلارنىڭ ئەگەشكۈچىلىرى يىمەك ئېچمەكلىرىنى ئىلىشىپ 4 كۇندەك يىغىلىش قىلىدۇ، مەخسەت ئاشۇ يول بىلەن ياراتقۇچىدى ئۆزىنىڭ ھەر خىل تىلەكلىرىنى ئىجاۋەت قىپ بىرىشنى سورايدۇ،ئۇ يەردە ئەينىڭ ۋاقىتتا ئىسلام دىنىنى شىنجاڭغا ئىلىپ كىرگەن ئەرەپ شاخزادىسىنىڭ قەۋرىسى بارمىش،چوڭلارنىڭ دىيىشچە خويەن ئۇيغۇرلىرى ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلماسلىق ئۈچۈن ئاشۇ قۇملۇقتا قانلىق جەڭ قىلغانمىش،كىيىن ئەرەپ شاخزادىسى جەڭدە قازا قىلىپ كەتكەنمىش.  بۇ ھەممىسى بىزلەر كىچىك ۋاختىمىزدا كوچا دوقمۇشىدا يىغىلىپ ئوتۇردىغان چوڭلارنىڭ دەپ يۇردىغان ھىكايەتلىرى

بوپتۇ سۆھبەتلىشەيلى  
ئۆزىڭىز بەك چوڭ سۈپەت ئىغىر بىسىق بەك تەربىيە كۆرگەن ئادەم ئوخشايسىز    ،

باللا ئاپپاق پىرىڭىزغا تىل تەككۈزۈپ قويغان بولسا كۆڭلىڭىزگە ئالماڭ  ،

ئەمدى گەپكە كەلسەك   ئاپپاق غوجىنىڭ سادىق مۇرتى sufiyeھەزىرەت
مۇختەر بۇغرانىڭ يازمىسى، ياسىنجان چوغلۇقنىڭ رومانى، 1987-يىلى «شىنجاڭ مەدەنىيىتى» ژورنىلىدا ئېلان قىلىنغان «جاھالەت پىرلىرى شىنجاڭدا» ناملىق يازما، ھەسەنجاننىڭ يازمىسى قاتارلىقلار ئىلمىي ماقالە بولۇش شەرتىگە چۈشمەيدۇ دەپتۇ    
بۇنداق دىشتىكىى ئاساسىڭىز نىمە ؟ سىزنىڭ بۇيازغۇچىلارنىڭ ئىلمى ماقالىلىرىنى ماقالا بولۇش شەرتىگە چۇشمەيدۇ   دىيىشكە سالاھىتىىڭز توشامدۇ ؟
ئەگەر سالاھىتىڭىز توشسا  سىز قايسى ئالىم ؟
ئۆزىڭىزنى تونۇشتۇرۋىتىڭ.

ئاپپاق خوجا دالاي لاماغا تازىم قىلغان بولسا، بۇنىڭغا ئائىت تىبەتچە يازما پۈتۈكتىن بىرسىنى پاكىت قىلىپ كۆرسەتسە بولىدۇ.

ئاۋال سىز  ئاپپاق پىرىڭىزنىڭ  دالاي بىلەن كۆرىشمىگنى توغۇرلۇق ئىسپات كەلتۇرۇپ بىرىڭ


sufiye  <تىبەتچىدە بۇنداق ئىسپات يوق> دەپ كىسىپلا دەۋىتىپ تۇ     قارغاندا  تىبەتچىدە بۇنداق ئىسپات يوقلىقى توغۇرىسىدا قاتتىق تەتقىقات ئىلىپ بارغاندەك قىلىدۇ  
بىزگە شۇ تەتقىقات نەتىجىسىنى بىر كۆرسىتىپ قويسا  ياكى    تىبەت يىزىقىدىكى ماقالىدىن بىرەرنى تەرجىمە قىلىپ يوللاپ قويسا بوپ تىكەن  

ئوينىغان ئۇسۇلىغا قارىغاندا يولداشلىرىنى  ئەسلەپ ئۇيۇشتۇرغان بۇقىلارمەشرپى ئوخشايدۇ.

ئەمما لېكىن تارىخى رۇمانلار ھەقىقەتەن پاكىتنىڭ ئورنىغا دەسسيەلمەيدۇ،
مانا ئايشەم ئەخمەت ئانىمىز قومۇل ئەدىبياتىدا ناھايىتى ئوچۇق قىلىپ سولچىل ئىديەنىڭ تەسىىرىدە شامەخسۇت ۋاڭنى بەك زالىم قىلىپ كۆرسىتىپ قويۇپتىمەن ھازىرى ئۆزگەرتىپ نەشىرىگە بىرىۋەتتىم  دەپ ئېيتتى ،
ئىسلام دۇنياسىدا ئېىپ ئېيتساقمۇ جۇرجى زەيداننىڭ كىتاپلىرىنى بىرەر سورۇندا پاكىت قىلىنغانلىغىنى ئاڭلىغانمىدىڭلار ،

ئاپاق غوجىنى مەن پىر  تۇتقىنىم  يوق . لىكىن  پىرلىققا  لايىق  ئادەم  بولسا مەن چوقوم  شۇنداق  قىلىمەن. شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ مۇنازىرىنى قىلىپ ئولتۇرۇپتىمەن.  
سىز نىمىشكە ئۇنداق ئاچچىقلاپ  كىتىسىز ؟  ئەجىبا 400 يىل بۇرۇن ئۆلۈپ كەتكەن ئادەمنىڭ تەككۈزۈپ قويغان  يەرلىرى بارمۇ؟ياكى شەخسى تۇرمۇشىڭىزدا يولۇققان كۆڭۈلسىزلىكلىرىڭىزنى بۇ  يەرگە سۆرەپ كەلدىڭىزمۇ؟ياكى مىنى تونومسىز، مەن بىلەن شەخسى ئاداۋەتلىرىڭىز بارمۇ؟ كۆرۈشكەنلىكىگە ۋەتازىم قىلغانلىقىغا ئىسپات كۆرستىىشكە لايىق ئادەم ئىسپاتىنى كۆرسەتسۇن.تازىم قىلغان مەيداندا ھازىر بولغان ئىككى ئەر كىشى ياكى بىر ئەر كىشى ئىككى ئايال كىشىنىڭ ئىشەنچىلىك بايانىنى كۆرسەتسە بولىدۇ.
جىنايىتى ئىنىق بىكىتىلمىگەن ئادەم ئۇ جىنايەت گۇماندارى بولىدۇ. ئىشنى تۈپ يىلتىزىدىن ھەل قىلىش ۋە ئادالەت تىكلەش پەقەت سوغوققان ، ھەققانى ئادەملەردىن تەلەپ قىلىندىغان ئىشتۇر.   ئەگەر سىزدە يۇقارقى سۆزلەرنى چۈشەنگىدەك زىھىن بولمىسا . غ+ ت  قىلىڭدە جىم ئولتۇرۇپ كۈزۈتۈڭ. بۇ سىزگە پايدىلىق. بۇيەدە رومان -پوۋىستلار توغورلۇق مۇلاھىزە قىلدىغانغا ھىچ كىمنىڭ چولىسى يوق . نەق گەپ بولسا قىلىشىمىز .
غىلجىڭشىغانغا ئىش تىخىمۇ  ھەل بوممايدۇ.

دەرىتلىك سوپۇم  مىنىڭ ئاچچىقلىغان يىرىم يوق   ،شۇنداق بىلنىپ كەتكەن بولسا كۆڭەللىرىگە ئالمىسىلا  .

سورىغان سۇئالىمدىن بىرەرسىگىمۇ جاۋاپ يوق  نىمىلىرىگە چوڭ چىلىق قىلىلا سوپۇم    
نەشە چىكىپ پاڭ بوپ قالغانمۇ يا


تازىم قىلغان مەيداندا ھازىر بولغان ئىككى ئەر كىشى ياكى بىر ئەر كىشى ئىككى ئايال كىشىنىڭ ئىشەنچىلىك بايانىنى كۆرسەتسە بولىدۇ.

تەزىم قىلمىغان توغۇرلۇق ئىككى ئەركىشى ياكى بىر ئەركىشى،ئىككى ئايال كىشىنىڭ ئىشىەنچىلىك بايانىنى ئاۋال سىلى كۆرسەتسىلە  سوپۇم  

سىلدىمۇ بۇنچىلىك ئىشنى چۇشەندۇرگىدەك زىھىن يوقكەن سوپۇم    ،

بۇ فىلىمدە سوپىلارنىڭ نەشە چىكىپ كەيىپ قىلىپ ئولتۇرغان كۆرىنىشلەر باركەن  
بۇنى قانداق چۇشەندۇرىسىلەر  ؟
ئۇنداقتا نەشە كەيپى ھالالما؟
بۇ مۇنبەردىكى سوپىلارنىڭ مۇرتلىرىمۇ نەشە چىكەمسىلە  

ساپايى چىلىشنىڭ مەنىسى نىمە؟



مەسچىتلەردە ئاللا ھۆم ھۆم.... دەپ قوشاق قىتىپ ۋارقىراشنىڭ مەنىسى نىمە ؟
بۇ فىلىمدە بىرەر سوپىنىڭمۇ قۇراندىكى ئايەتلەردىن بىرەرنىمۇ چىرايلىق قىرائەتلەپ ئوقىغىننى ئاڭلاپ باقمىدىم
ھەممە سوپىلار نەشە چىكىپ پاڭ بولغاندىلا ئوزى توقىۋالغان قوشاقنى ئالا جوقا تولاپ يۇرىدىكەن   ، بۇ سىلەرنىڭ ئاللاغا تەقۋادارلىق قىلغىنىڭلامۇ


سىلەر مۇھەممەت سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەلەمنىڭ ھەق پەيغەمبەر ئىكەنلىكىگە ئىشىنەمسىلە .

بۇ خەقلەر نىڭ ئاياللىرى تۇگەپ كېتىپ بۇقىلار ئولتۇرىشى قىلىۋاتقان ئوخشايدۇ.

كۈلۈپ كېتىمەنغۇ  ،  توۋا ،  بىر ئالىمنىڭ تەبلىغ سۆزىدە شۇنداق دەپ ئاڭلىغانىدىم :
ئاللاھنىڭ بەندىلىرىگە ئىلىم ئاتا قىلىشى شۇ كىشىنى پەقەت ھىدايەتكە باشلىغىنى ئەمەس . مەۋلاتەئالا  بەزى بەندلىرىنى خاراب قىلماقچى بولسىمۇ شۇكىشىگە ئىلىم ئاتا قىلىدۇ ( مەسىلەن شەيتاندەك ) . شۇنداقلارغا : ئاللاھ ئىلىمنى بېرىدۇ ، لىكىن ئىلگىرى ھەق يولىغا ماڭغانلارنىڭ يولىدىن ماڭدۇرمايدۇ ؛ ئالىملار بىلەن ھەم سۆھبەت بۇلۇشنى نىسىپ قىلىدۇ ، بىراق ئالىملارنىڭ ھەق ھوقۇقلېرىنى تۇنۇتمايدۇ ؛ ئەمەلنى بېرىدۇ (يەنى بەش ناماز ، روزىدەك ) لىكىن توغرا نىيەتنى ئالىدۇ ...
    ئويلىسام ئالىملار تۇغرا ئەيتىدۇ.  شۇتاپ يوقىرىقىدەك كىشىلەر ئازمۇ ؟ نىمىنى ئىنكار قىلىش كېرەك ؟ نىمىنى تەشەببۇس ؟ يوقىرىدا بىر تورداش دەپتىغۇ  ، ئەگەر بۇفىلىم يا مۇقامغا ياكى بىرەر داستانغا ياكى خەلىق ناخشىلېرىغا مۇناسىۋەتلىك بولغان بولسا نىمە دەيتتۇق ؟ بىدئەت دەمتۇق ؟ مەردۇتلۇقمۇ؟ ياكى كۇپرىلىقمۇ ؟ ھېلىمۇ سوپىلارنىڭ ئاللاھ دەپ زىكرى ئېيتقىنى . قېنى شۇ سوپىلار تۇغرىلىق ھەقىقى پەتىۋا بېرىڭلار ؟  مەن سوپىلارغا يان باسمايمەن ، لىكىن ئىنكار قىلمايمەن . نىمىلا دىگەن بىلەن بىز كوچا كويلاردا غەيۋەت قىلىپ ئالەمنى بىر ئالغىنىمىزدا ،خەق ئاللاھ  دەپ زىكرى ئېيتىدۇ.(ئاللاھ قۇرئاندا ئۇزكۇرۇللا يەنى ئاللاغا زىكرى ئېيتىڭلار دىگەن ئەمەسمىدى )مانا ئەمدى دۇنيانى دەپ مەسچىدلەردە ئىمام باشلىغان تەسبىھ تەھلىللەرنى ئوقىماي يۈگىرىۋاتقانلار زىكرى ئېيتقانلارنى تىللشى قانداق ئىش ؟  ؛ بىز تاڭ سەھەردە كۆپۈپ ياتقىنىمىزدا، خەق كېچىلەپ ئاللاھنى يات ئېتىدۇ.داۋۇت ئەلەيھىسسالامدەك كېچىلەپ ئىبادەت قىلىپ ،خۇدادىن ئۆز مەغپىرىتىنى ،ھىدايىتىنى تىلمىگەنلەرنىڭ، ئاللاھ رەھمەت نەزىرىنى زىمىنغا ئاغدۇرغان ،لەكمىڭ-لەكمىڭ پەرىشتىلەر كىچىدە ئىبادەت قىلغۇچىلارغا ياراتقۇچىسدىن رەھمەت تىلگەندە  ئاللاغا زىكرى ئېيتقانلارنى تىللىشى قانداق گەپ؟ ؛ بىز ئۆمرىمىزنى ئۇزاق ،ئۆلۈمنى يىراق بىلىپ بىھۇد يۈرگىنىمىزدە، خەق ئۆلۈمنى ياد ئېتىدۇ .نىمىنى كۆپ يادقىلماق كېرەك دىيىلسە ،ئاللاھنىڭ نامى بىلەن ئۆلۈمنى دىيىلگەن
تۇرسا يىللاپ-ئايلاپ ئۆلىمەن دەپمۇ قويمايدىغانلارنىڭ ،ئۆزىنىڭ ئۆلەر ھالىنى ئويلاپ زار -زار يىغلىغانلارنى تىللىشى نىمە گەپ؟ ؛ بىز بىرەر قېرىندىشىمىزدىن ئايرىلغاندا  ياكى بېشىمىزغا كۈلپەت يەتكەندە يىغلىساق ، خەق ئاللاھ ئۈچۈن ، ئۆزى ئۈچۈن يىغلاۋاتمامدۇ . ئاللاھ قىيامەت كۈنى ئاللاھ ئۈچۈن كۆز يىشى قىلغانلارنى ئەرىشنىڭ سايىسىدا قىلىدۇ ، دىگەن ھەدىس بار . دىللىرىمىز قۇلۇپلىنىپ كۆزياشلرىمىز قۇرۇپ كەتكەنلەرنىڭ كۆز يىشى دەريا بولغانلارنى تىللىساق راۋامۇ ؟  
    مازار ماشايىق دەپ ، ھىم ، كى بىرەر ئۆي كى بىرەر مەسچىددە شۇنداق ئىشلار بولغان بولسىدى ، سۇخەنچىلىك ، يالاقچىلىقنى كەسىپ قىلىپ ، نىنىنى يەۋاتقانقانلار نىڭ جىنى يايراپ كىتەر ئىدى. ئىنىقكى ئۆزىمىز ئۇلارنى شۇ يەرلەرگە قىستىغان.
   ئاپاق خوجىنى كۆرمىگەن ئىكەنمەن . كىملەر كۆردىكىن ، يازغۇچىلرىمىز  <<ئۆز  ئەينى>> يىزىۋاتمامدۇ ئەنە . تارىخىنى پۈتكىچىلەر نىمە دەپ بۇ تۇزكور ، قەلەندەرنىڭ  ئەپت - بەشىرىسنى ھەقىقى ئېچىپ ،چاۋىسىنى چىتقا يايمىغان بولغىيتتى ! مىليون -مىليون ئادەمنىڭ قارغىش نەپرىتى ئۇنىڭ گۆرلېرنى قورۇپ ، يىلان ،چايانغا تۇشقۇزدى ھەقىچان .
    بىراق ئىران رايونىدا بارلىققا كىلىپ ، ئوتتۇرا ئاسىيا ، شەرقى  ئاسىياغا تارقالغان بۇ  خىل يول بىلەن، ئۆز تۇتقان يۇلىنى ئۇنتۇپ ، تەسۋىرلەدىكىدەك << ئىچى زەھەرخەندىلىك بىلەن تولغان ، شەخسى ئاداۋەت ،ھوقۇقنى  مەنپەئەتنى دەپ ھەممىنى ئۇنتۇدىغان >> ئاپاقتەك كىشىلەرنىڭ  نىمە مۇناسىۋىتى ؟  تارقاتقان بولسا بوپتۇ ، زىيان تارتقىنى نادان خەلىق . ياخشى يولنى ئۆزگەرتكەن نەپسانىيەتچى ، ئىنساپسىز خەلىق . مىزاج ياخشى بولمىسا يىمەكنى قاراپ ئىستىمال قىلغۇلۇق . سۇغاق كىلەمدۇ ، ئىسسىق كىلەمدۇ ؟ دەڭسەش  كېرەك .
   مەن كىچىك ۋاقىتلىرىمدا نەچچە قىتىم قاتنىشىپ باققان بۇنداق سورۇنغا . ئىسىمدە قىلىشىچە ، شۇ بايىقىدەك ھەلقە قىلىدىكەن شۇ . بىراق بايىقىدەك نەشە چەككەننى كۆرمەپتىكەنمەن . ئارىمىزدا نەچچەيلەن تاماكا چەكمەيدۇ ؟ تاماكا ۋە نەشە ئوخشاش ھۆكۈم قىلىنمامدۇ ؟  كىملەر تاماكا چىكىشنىڭ زىيىنى تۇغرىسىدا مىللى ئۇسلۇبتا تۈزۈكرەك ئەسەر يىزىپ باقتى ؟  بۇنىڭغا بولغان ئىنكاس ، مۇنازىرە قانچىلىك بۇلار ؟
     مىنىڭچە ، كۈچىمىز يىتىدىغان يەرگە ئېسىلايلى . رىۋايەتتە قىيامەت كۈنى پۈتۈن ئادەملەر كەڭلىكى 120 سەپ ، ئۇزۇنلۇقى 40 مىڭ يوللۇق ( بىركۈنلۈك  يول تەخمىنەن 33 كىلومىتىر)  دائىرىدە ،يالىڭاچ ،تىزلانغان ھالەتتە تۇرۇپ  بىرلەپ -بىرلەپ  ئۆزىنىڭ ھېساۋىنى بېرىدىغانلىنى ئېيتىدۇ . دىمەك،  باشقىلار  قانداق ئۇسۇلدا بولمىسۇن خۇداغا يىقىنچىلىق قىلىمەن دىسە  قىلۋەرسۇن ، توسىمايلى( بىر ھۆكۈمدە شۇنداق ساما قىلىپ زىكرى قىلغاننىڭ ھۆكمى ھارام ئەمما ئۇنى توسماسلىق بار )  .ھەممىسىنىڭ ھىسابىنى ئۆزى بىرىدۇ. بىز پەقەت پازىل ئالىملار ئارقىلىق ئۇلارنىڭ چەكتىن ئاشقان قىلمىشلېرنى  ئەسكەرتىپ قۇيساقلا كۇپايە بولار  .  شەرىئەت ئاللاھنىڭ يولى ،تەرىقەتمۇ شۇ . بىراق تەرىقەت شەرىئەتكە بىقىنىدۇ .
    كىشىلەر ئەگرى قوۋرۇغۇدەك بولىۋالغان بۇكۈندە ، تۈزلەيمىز دىسەك سۇنىدۇ .
   ئاخىردا ، بىرەر ئىشنىڭ ماھىيىتىنى ئىنىق چۈشەنمەي بىلجىرلايدىغان ، ھەممىنى بىر تاياقتا ھەيدەيدىغان ،كىشىلەرنىڭ ئۆزىنى دەڭسەپ سۆزلىشىنى ،كۆپرەك كىتاپ كۆرىشىنى ، بىرەيلەن بىر كىمنى تىللىسا ئەگىشىپ تەڭلا تىللىسا ، بۇ خۇددى بىر ئىت شەپە ئاڭلىسا جىمى مەھەلە ئىتلرىنىڭ قاۋاپ كەتكىنىگە ئوخشاپ قالىدىغانلىنى ئۇنۇتماسلىقىنى ئۈمىد قىلىمەن .
     ئىنكاسىمنىڭ داۋامى بار ئىدى  كىيىن يازامەن .  بىراق مىنى تىللايدىغان ، نەسىبىمنى  تۇغۇت ئانىسىدەك ئاپىرىپ  ئاپاق خوجىغا چىتىپ قويىدىغانلار چوقۇم چىقىدۇ ئۇلارنىڭ سۆزىنى كۆرۈپ ئاندىن يازارمەن .
      ئى جانابى ئاللاھ   ھىدايەت بەرگىن  ، ئازغانلارنىڭ يۇلىغا ئەمەس سىنىڭ يۇلۇڭغا  ماڭغانلارنىڭ  يۇلىغا باشلىغىن

    ئۆتكەن تارىخ مەيلى توغرىسى ياكى خاتاسى بىلەن ئۆتۈپ كەتتى. تارىختىكى ئاشۇ شەخىسلەرمۇ ھەم ئۆلۈپ كەتتى. يوقارقىلار ئارىمىزدا بولسىمۇ بولمىسىمۇ سىز ۋە مېنىڭ بىر قوشۇق ئېشىمىزغا رىسقى ئارلىشىپ قالمايدۇ. بىكار ئادەملەرنى دەپ ئارتۇقچە تالاش تارتىش قىلغۇچە ئۆزىمىز توغرا تاپقان يولنى تۇتۇپ كەلگۈسىدىكى ئىشلىرىمىز ئۈچۈن كۆپرەك باش قاتۇرايلى. قىيامەتتە ئۆز ھېسابىمىزنى پەقەت ئۆزىمىز بېرىدىغانلىقىمىزنى ھەممىمىز بىلىمىز. توغرا يول، توغرا قاراش، توغرا ئېتىقاد پەقەت مۇقەددەس كىتابىمىزدا ئېنىق شەرھىلەنگەن. يوق دەتالاشنى قىلىمەن دەپ بىلىپ بىلمەي كۇپرى گەپنى قىلىپ گۇناھكار بولغاندىن مۇقەددەس كىتابىمىزنى ئېلىپ ۋاراقلاپ يولىمىزنى توغرىلىغىنىمىز ئەۋزەل...

تورداشلار تەپسىلىي قارايدىغان بولساڭلار ،بۇ فىلىمدە ساختىلىق بار ئىكەن. ئۇنىڭ ئۇستىگە بۇ فىلىمگە باشقا بىر كىشى يېتەكچىلىك قىلغان. مەزمۇندىن قارىغاندا ئەمەلىيەتكە تازا ماس كەلمەيدۇ. ئىشەنمىساڭلار  ئۆزىمىزنىڭ يازغۇچىلىرى يازغان تارىخىي رومانلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك جايلىرىنى كۆرۇپ بېقىڭلار .