karamat sarkar xj 50
بۇ تېما 2027 قېتىم كۆرۈلدى
IE دا ساقلىۋېلىش | باش بەت قىلىش | تېما ساقلىغۇچتا ساقلاش | ئالدىنقى تېما | كىيىنكى تېما

uyghurghol
دەرىجىسى : يىڭى ئەزا


UID نۇمۇرى : 2170
نادىر تېما : 2
يازما سانى : 16
شۆھرەت: 140 كىشىلىك
مۇنبەرپۇلى: 160 سوم
تۆھپە: 76 ھەسسىلىك
ياخشى باھا: 76 نۇقتا
توردىكى ۋاقتى : 95(سائەت)
تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-06-06
ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-20
خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

 سېرىق ئۇيغۇرلارنى چىن قەلبتىن تونۇش

باشقۇرۇش ئەسكەرىتمىسى :
بۇ يازما sebir تەرىپىدىن نادىرلاندى(2011-10-02)
 

 

سېرىق ئۇيغۇرلارنى چىن قەلبتىن تونۇش
 

2011- يىلى 22-ئاۋغۇستتىن 25-ئاۋغۇستقىچە تونۇلغان تارىخچى ئابلىز ئورخۇن ئاكام، تالانتلىق ناخشىچى غالىب ئەرشىدىن ئاكام، مەشھۇر مۇقامچى ۋە داستانچى ئىبراھىمگاڭ ئاكام، قومۇل تىل-يېزىق خىزمىتى سېپىدىكى ياش تۇلپار مۇجبۇل راخمان ئاكام ۋە مەن بەشەيلەن سۇنەن سېرىق ئۇيغۇر ئاپتونوم ناھىيەسىدە زىيارەتتە بولدۇق. شۇ كۆڭۈللۈك دەملەرنىڭ خاتىرىسى ۋە سېرىق ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى ئۆگىنىشلىرىمنىڭ خۇلاسىسى سۈپىتىدە بۇ ئەسەرنى يېزىپ چىقتىم ۋە تۈركولوگىيە دەرسىدە سېرىق ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى مەزمۇننى بۇ ئەسەردىن پايدىلىنىپ مۇۋەپپەقىيەتلىك سۆزلەپ چىقتىم. تورداشلارنىڭمۇ بۇنىڭدىن بەھرلىنىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

 

شۇنداق بىر كۈنلەرمۇ ئۆتكەن، ئۇيغۇرلار ئات ئۈستىدە يۈرۈپ جاھاننى تىترەتكەن. ئات ئۇيغۇرنىڭ قانىتى، ئۇيغۇرنىڭ بەخت قۇشى بولغان شۇ چاغلاردا، كۆك يايلىق كۆك بۆرىنىڭ يول باشلىشىدا ئۇيغۇر دېگەن بۇ قەۋم ئۆزىنىڭ شۇ قانىتىغا تايىنىپ ئۆز ئەتراپىغا قاراپ ھۆركىرىگەن، تىزلىقلارنى تىزلاندۇرغان، باشلىقلارنى باش ئەگدۈرگەن، جاھاننىڭ تۆت ئەتراپىنى ئىلكىگە ئالغان. شۇنداق بىر كۈنلەرمۇ ئۆتكەن، ئۇيغۇرلار « بىلىك » دەپ ئاتالغان بۇ ئۇقۇم بىلەن ھەقىقىي رەۋىشتە ئۇچرىشىپ، ئۆز يېزىقلىرى بىلەن ئۆزلىرى ئىگىلىگەن شۇ بىلىكلەرنى ئەۋلادلارغا قالدۇرۇش يولىدا تىنىمسىز ھەرىكەت قىلغان، شۇ ھەرىكەتلىرى بىلەن مەدەنىيەت دۇنياسىنىڭ سەركىلىرى ئاتالغان، ئۇيغۇر نامىنى ئالغان يېزىق، ئۇيغۇر دەپ ئاتالغان خەلقلەر ئالەمگە « بىلىك » نىڭ ۋەكىلى سۈپىتىدە تونۇلغان، بىلگىنلەر بولۇپ جاھان ئەھلى ئۈچۈن خىزمەت قىلغان، بىلىم ئالىمىنىڭ سۇلتانلىرى ئاتالغان. شۇنداق بىر كۈنلەر بولغان، ئۇيغۇر ھاياتىدا، بىر قولىدا قەلەم، بىر قولىدا ئەلەم ئوينىتىپ جاھانغا خوجىدارلىق قىلغان، ئالەمگە ئۇيغۇر دېگەن ئۇيۇغۇر دەپ خىتاپ قىلالىغان. شۇنداق، شۇنداق كۈنلەر ئۆتكەن جاھاننىڭ شانلىق تارىخى ئۇيغۇرنىڭ نامى بىلەن يېزىلغان.

يەنە خۇددى شۇنىڭدەك، شۇنداق كۈنلەرمۇ ئۇيغۇرنىڭ بېشىدىن ئۆتكەن، كىچىككىنە نام – مەنپەئەتنى قوغلاپ، ئۆز ئەھلىگە قارشى قوپقان، خىيانەتكارلىق بايرىقىنى لەپىلدىتىپ، ئۆز ئېلىگە دۈشمەن چىللىغان ئەنە شۇنداق نومۇسلۇق كۈنلەر ئۆتكەن. ھەق بىلەن ناھەقنىڭ پەرقىنى ئايرىيالماي، بىكار تەلەپ ئالدامچى، سۇخەنچىلەرنى بېشىغا كۆتۈرۈپ، قەھرىمانلىرىنى ئۆلۈم گىردابىغا ئىتتىرگەن شۇنداق كۈنلەرمۇ ئۆتكەن ئۇيغۇرنىڭ تارىخىدا. ئەنە شۇ كۈنلەرنىڭ شاراپىتىدە يوقسۇزلۇق ساھىللىرىدە تېنەپ يۈرگەن، قاراڭغۇلۇق كوچىلىرىدا ئېزىپ بېشىنى ئۈسكەن ئەنە شۇنداق كۈنلەرمۇ ھەم ئۆتكەن.

يەنە شۇنىڭدەك ئۇيغۇرنىڭ بېشىدىن شۇنداق كۈنلەرمۇ ئۆتكەنكى، دۈشمەن قىسماقتا قىسقاندەك قاتتىق مۇھاسىرىگە ئېلىپ ئۇيغۇرنى باش كۆتۈرۈشتىن مەھرۇم قىلىشقا ھەرىكەت قىلغان، ئەڭ زور دەرىجىدە تىرىشچانلىق كۆرسەتكەن ئۇيغۇر ئۆزىنىڭ يۈكسەك مەدەنىيەت ئاساسى بىلەن زور قىيىنچىلىق كۈنلىرىنى بېشىدىن ئۆتكۈزۈپ يەنىلا ئۇيغۇرلۇقىنى كەلگۈسىگە ئۇلىغان شۇنداق كۈنلەرمۇ ئۆتكەن.  شۇنداق كۈنلەردە ئۇيغۇرنىڭ بېشىغا كەلگەن دەرت – ئەلەم تۈپەيلى تالاي ئاۋات شەھەرلەرگە خارابىگە، تالاي بوستانلىقلار ئەرۋاھلار سارىيىغا ئايلىنىپ كەتكەن بولسىمۇ ئۇيغۇر دېگەن بۇ قەۋم ئۆزىنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى ساقلاپ قېلىش كۈرىشىدە قانچىلىك دەرد – ئەلەم تارتمىسۇن ھامان غەلىبە قىلىپ كەلگەن.

ئۇيغۇرلار تۆت ئەتراپىتىكى خەلقلەرنىڭ ھەممىنى ئۆز ئەمىرى ئاستىغا ئالغان شۇنداق كۈنلەردە ئۇلارغا دۈشمەن بولغان كىشىلەرنىڭ بارچىسى يىغىلىپ ئۇيغۇرغا قارشى ئۇرۇشقا ئاتلانغان. ئۇلار قانچىلىغان قانلىق جەڭلەرنى قىلىپ پۈتۈن كۈچى بىلەن ئۇرۇشقان بولسىمۇ ھامان ئۇيغۇر تەرىپىدىن مەغلۇپ قىلىنغان. ئۇرۇشۇشتىن ھېچ غەلىبە قىلىشقا كۆزى يەتمىگەن دۈشمەنلەر ئۇيغۇرلارغا ھىيلە بىلەن تاقابىل تۇرماقچى بولۇشقان ۋە ئۇيغۇرلارغا قارشى ئۇرۇشقا ئاتلىنىپ بېرىپ، ئۇرۇشا ئۇرۇشمايلا كەينىگە چېكىنگەن. ئۇلارنى قورقۇنچتىن قاچتى دەپ چۈشەنگەن ئۇيغۇرلار ئۇلارنى قوغلاپ بارغىنىدا دۈشمەن تەرىپىدىن قويۇلغان پىستىرمىغا چۈشۈپ ئۇيغۇر قوشۇنى قاتتىق قىرغىنچىلىققا ئۇچرىغان. دۈشمەنلەر ئۇيغۇر ئەسكەرلىرىنى يوقىتىپ بولغاندىن كېيىن ئۇلارنىڭ تۇرالغۇسىغا بۆسۈپ كىرىپ قېرى – ياش، ئاجىز – ئورۇق دېمەستىن بۆشۈكتىكى بالىلىرىغا قەدەر قىرغىن قىلىشقان. بۇ چاغدا يايلاققا چىقىپ كەتكەن ئىككى ئۇيغۇر يىگىتلا ئائىلىسى بىلەن ساق قالغان بولۇپ ئۇلار ماكانىغا قايتىپ كەلگەندىن كېيىن بۇ قىرغىنچىلىقنى كۆرۈپ قالدى – قاتتى مال – بىساتلىرىنى يىغىشتۇرۇپ تاغنىڭ ئىچكىرىلىكلىرىگە كىرىپ پاناھلىنىشقا مەجبۇر بولغان. ئۇلار بۇغىنىڭ يول باشلىشىدا ناھايىتى تىك تاغلار ئارىسىدىن ئۆتۈپ شۇنداق قىلىچتەك تاغلار بىلەن قورشالغان گۈزەل بىر بوستانلىق ئۇچرىغان. بۇ ماكاننىڭ ئېتى ئەرگەنە قون بولۇپ بۇ يەردە ئۇلار ئەۋلادمۇ ئەۋلاد كۆپىيىپ تۆت يۈز يىل ياشىغان. بۇ يۇرت ئۇلارغا تارلىق كەلگەن دەملەردە ئۇلار تۆمۈر رۇدىسىدىن تۈزۈلگەن تاغقا ئوت يېقىپ ئېرىتىپ تۆت يۈز يىل پاناھدىغان بۇ ماكاندىن چىقىشقان. ئۇلار ئەرگەنە قوندىن چىققاندىن كېيىن ئەجدادلىرىنىڭ زېمىنىغا بېرىپ دۈشمەنلەرنى بويسۇندۇرۇپ دوستلار بىلەن ئەپ ئۆتكەن. ئۇيغۇر مانا شۇنداق قىلىپ ھالاكەتتىن قۇتۇلۇپ قالغان. ئۇيغۇر تارىخىدا بۇنىڭغا ئوخشاش قان – ياشلىق قىسمەتلەرنىڭ نەتىجىسىدىمۇ يەنىلا ھاياتلىق ۋە مەۋجۇتلۇق ئۈچۈن كۈرەش قىلغان ئۇيغۇر قەھرىمانلىرى ناھايىتى كۆپ.

شۇلاردىن بىرى ئۇيغۇرنىڭ 13 – ئەسىردىكى قەھرىمانى قوچقار تېكىن. ئەڭ ئاخىرقى بۇ ئۇيغۇر ئىدىقۇتى قۇبلاي خان بىلەن ئوگداي ئەۋلادى بولغان قايدۇ خاننىڭ خانلىق تالىشىش ئۇرۇشلىرىدا دەسلەپ خانلىق تەختىگە ئولتۇرغان قۇبلاي تەرەپتە تۇرغانلىقتىن قايدۇ خان ۋە ئۇنىڭ قوللىغۇچىسى دوۋا قوچو خانلىقىنىڭ پايتەختى قوچۇغا 120 مىڭ كىشىلىك زور قوشۇن بىلەن باستۇرۇپ كەلگەن ۋە ئالتە ئاي مۇھاسىرىگە ئېلىۋالغان. قوچقار تېكىن باشچىلىقىدىكى ئۇيغۇر قەۋمى قاتتىق تىركەشكەن، ئەڭ ئاخىرى دوۋانىڭ قوچقار تېكىننىڭ موڭغۇل خانىشتىن بولغان مەلىكىنى چىقارتىپ بېرىش شەرتى ئاستىدا قورشاۋدىن قۇتۇلغان. 120 مىڭ كىشىدىن تەركىب تاپقان موڭغۇل قوشۇنى قوچو شەھىرى ئەتراپىدىكى خەلقنى بۇلاپ تالاپ ئىگىلىكىنى پالەچ ھالغا چۈشۈرۈپ قويغان، شۇنىڭ بىلەن بىرگە قايدۇنىڭ تەھدىتى تۈگىمىگەن، بۇ خىل ئەھۋال ئاستىدا قوچقار تېكىن ئۆز خەلقىگە باشچىلىق قىلىپ پايتەختنى قومۇلغا كۆچۈرگەن. قومۇلمۇ قايدۇنىڭ پاراكەندىچىلىكىگە ئۇچرىغاندىن كېيىن بىر بۆلۈك ئۇيغۇرلار ئىدىقۇتنىڭ رەھبەرلىكىدە بۈگۈنكى ۋۇۋېي ئەتراپىغا كۆچكەن ۋە شۇ جايدا تۇرۇپ قالغان. بۇ بۆلۈك ئۇيغۇرلارمۇ  قامچۇ ۋە شاجۇ دىيارلىرىدا خانلىق قۇرۇپ دەۋر سۈرگەن ئۇيغۇر قېرىنداشلىرى بىلەن قوشۇلۇپ كەتكەن.

بۈگۈنكى كۈندە ھەسرەتلىك تارىخىمىزنىڭ شۇنداق سەھىپىلىرىنى شۆرلەپ قارايدىغان بولساق، ئىسلامغا مۇشەررەپ بولغان ئۇيغۇرنىڭ ئۆز مەدەنىيەت ئابىدىلىرىنى دىننى سەۋەب قىلىپ بۇزۇپ –چېقىۋاتقانلىقىنى ئۇچرىتىمىز. 14 – ئەسىردە ئىسلامغا كىرگەن چاغاتاي ئەۋلادىدىن بولغان ئۇيغۇر دىيارى خاقانى تۇغلۇق تۆمۈرخان ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ئىسلامغا كىرگەندىن كېيىن قوچو ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ مول مەدەنىيەت خەزىنىسىنى ئۆزىدە جۇغلىغان شەرقىي ئۇيغۇر يۇرتلىرىنى ئىسلامغا كىرگۈزۈش يولىدا بىر قاتار غازاتلارنى ئېلىپ بارغان. بۇ غازاتلار ئىسلامدىن غەيرى دىنلارنىڭ مىراسلىرىغا نىسبەتەن بۇزغۇنچىلىقلار ئېلىپ كەلگەن بولسىمۇ، تەلتۆكۈس يوقىتىش خاراكتېرلىك زور زىيانلار ئېلىپ كەلمىگەن، بەلكى قەدىمىي مەدەنىيەت ئىزلىرى، بۇددا مۇنارلىرى يەنىلا ئۇلۇغ جايلار دەپ قارىلىپ ساقلىنىپ قېلىنغان، بەك ئېشىپ كەتسە بۇتلار ۋە رەسىملەرنىڭ چىرايىنى جىجىۋېتىش، بېشىنى بۇزۇۋېتىش بىلەنلا چەكلەنگەن. تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ ئەۋلادى ئەھمەدخان كاپىر ئۇيغۇرلارغا قارشى ئېلىپ بارغان قاتتىق ئۇرۇشلىرى مىڭ سۇلالىسىنى چېگرادىكى مۇداپىئە قاراۋۇلخانلىرىلىرىنى تاقاپ، جيايۈگۈەن قوۋۇقىنى ئېتىۋېلىشقا مەجبۇر قىلغان. ئەھمەدخاننىڭ غازات ئۇرۇشى كەڭرى كەتكەن لوپنور سەھرالىرى، تۇرپان يېزىلىرى، قومۇل تاغلىرى ۋە باغلىرى ھەتتا ئارا يۇلتۇزنىڭ شەرقىدىكى ئۇيغۇر يۇرتلىرىغا قەدەر سوزۇلغان. ئىسلامغا كىرمىگەن ئۇيغۇرلار ئۆزلىرى بىلەن ئېتىقادداش بولغان موڭغۇللار ۋە مىڭ سۇلالىسى بىلەن بىرلىشىپ قارشىلىق كۆرسىتىشكە ھەرقانچە ئۇرۇنغان بولسىمۇ بىراق ھەمراھلىرىنىڭمۇ كۈچىنىڭ زەئىپلىكىدىن مەغلۇبىيەتنىڭ ئاچچىق شارابىغا مۇيەسسەر بولغان. بۇنىڭ بىلەن ئەھمەدخاننىڭ غازات ئۇرۇشى ئېلىپ بېرىلغان قومۇل، تۇرپان، لوپنور رايونلىرىنىڭ ئاھالىلىرىدىن بىر قىسمى مەجبۇرەن ئىسلامنى قوبۇل كۆرگەن، بىر قىسمى چەت، ئادەمسىز تاغ – جەزىرىلەرگە كىرىپ پاناھدىغان، يەنە بىر قىسمى بولسا ئىلاجىسىز جيايۈگۇەننىڭ ئىچىگە كىرىپ بۇرۇندىن تەڭرىداۋان تاغلىرىنىڭ كەڭرى قۇچىقىدا تارىخنىڭ ئۇپرىغان سەھىپىلىرىدىن ئېشىپ قالغان، قامچى(گەنجۇ) ئۇيغۇر خانلىقىنى قۇرۇپ بىر مەزگىل شۇ دىيارلاردا ھاكىم بولغان قېرىنداشلىرى يېنىغا پاناھداپ بېرىشقا مەجبۇر بولغان. ئورخۇن ئۇيغۇر خان جەمەتىنىڭ قەبىلىسى بولغان ياغلاقارلار ۋە قوچقار تېكىن باشچىلىقىدا كۆچكەن قەۋم بۇ رايوندا يەنىلا ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇرلۇق كىملىكى بىلەن موڭغۇل خانلىرىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا تۇرۇۋاتاتتى. بۇ چاغدا قومۇل، تۇرپان، لوپنور شەرقىي ئۇيغۇر يۇرتلىرىدىن كەلگەن ئۇيغۇرلار ئۇلارغا كۈچ ۋە روھىي مەدەت بېرىپ ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئۆزلىشىپ قالغان. شۇ ۋاقىتلاردا موڭغۇللارنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا تۇرغان بۇ ئۇيغۇر قەۋمى موڭغۇللار بىلەن بولغان قويۇق ئالاقىلار داۋامىدا ئۆزلىرىگە زور بىر تۈركۈم موڭغۇل تائىپىلىرىنى قوشۇشقان، بۇلار ھۆكۈمران بولغاچقا ئۇلار گەرچە ئۆزلىرىنى ئۇيغۇرنىڭ خانى دەپ ئاتاشسىمۇ موڭغۇل تىلىنى ئۇيغۇر تىلى بىلەن تەڭ قوللىنىشقان. گەپنى قومۇل، تۇرپان، لوپنور رايونلىرىغا يۆتكىسەك، بۇ رايونلار ئەھمەدخاننىڭ بۇ قېتىملىق قاتتىق غازات ھەرىكىتىدىن كېيىنلا تولۇق مۇسۇلمان بولۇپ بولالمىغان. بەلكى 16 – ئەسىردە قومۇلغا كەلگەن ياۋروپا سەيياھلىرىمۇ چوڭ جۈمە مەسچىتنىڭ ئۇدۇلىدا قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان ھەيۋەتلىك بۇتخانىنى كۆرۈشكەن. 20 – ئەسىرنىڭ باشلىرىدىمۇ قومۇل ۋاڭلىرى بۇددا مىڭئۆيلىرىنى بۇزماقچى بولغاندا يەرلىك خەلق، ئۇ جايلارنى ئۇلۇغلارنىڭ يېرى دەپ ئەزىزلەپ چاقتۇرغۇزمىغان. لوپنور خەلقىنى بولسا ئۇيغۇر تارىخچىسى موللا مۇسا سايرامى 19 – ئەسىردىمۇ «مۇسۇلمان دېسە مەسچىتى يوق، كاپىر دېسە بۇتخانىسى يوق» دەپ تەسۋىرلىگەن.  دېمەك ئەھمەدخاننىڭ دەۋرىدە ئادەمسىز جەزىرە – تاغلارغا كىرىپ كەتكەن ئۇيغۇرلار ئەھمەدخان ئۆلگەندىن كېيىن ئۆز شەھەرلىرىگە قايتىپ كەلگەن. چۈنكى ئەھمەدخاننىڭ ماۋارا ئۇننەھرگە ئاكىسى قېشىغا ھەمدەمگە بېرىپ مەغلۇبىيەت بىلەن قايتىپ كېلىپ ئاقسۇدا ئۆلۈشى چاغاتاي خانلىقى ھۆكۈمرانلىقىنى ئاجىزلىتىپ قويغانىدى. ئەھمەدخاننىڭ چوڭ ئوغلى مەنسۇرخان تۇرپان تەختىگە چىققان بولسىمۇ بەك قۇدرەتلىك كۈچكە ئىگە ئەمەس ئىدى. ئۇنىڭدىن كېيىن  سەئىدىيە سەلتەنىتىنىڭ سۇيۇرغال زېمىنى بولغان قومۇل، تۇرپان رايونلىرىدا ئاستا – ئاستا تەسىرلەر نەتىجىسىدە ئىسلامنىڭ ئاساسى مۇستەھكەملەنگەن. قومۇل تارىخ ماتېرىياللىرىدا دائىم تىلغا ئېلىنىدىغان قومۇل ۋاڭلىرىنىڭ بوۋىسى مۇھەممەد شاھ غازىبەگ قومۇلغا تەيىنلەنگەن سۇيۇرغال بەگلىرىدىن بولسا كېرەك. ئۇ كاپىرلارغا قارشى ئۈزۈل – كېسىل غازات ئۇرۇشى قوزغىغان ۋە قومۇلنىڭ تولۇق ئىسلاملىشىشىنى ئەمەلگە ئاشۇرغان كىشى بولسا كېرەك. ئۇنىڭغا دائىر مەلۇماتلاردا ئۇنىڭ قالماقلار بىلەن ئۇرۇشقانلىقى ۋە شۇ جەرياندا غازى ئاتىقىنى ئالغانلىقى كۆپ تىلغا ئېلىنىدۇ. بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان قالماقلار موڭغۇللارمۇ ياكى كاپىر ئۇيغۇرلارمۇ بۇ ئېنىق ئەمەس. بەلكى ئىككىسىنىڭ ئىتتىپاقى بولسا كېرەك. چۈنكى تاغ – تۇمان، سەھرا- ئېدىرلارغا كىرىپ كەتكەن بۇددىست ئۇيغۇرلار مۇسۇلمان بولغان ئۇيغۇرلارغا قارشى تۇرۇش ئۈچۈن ئېتىقادداش بولغان موڭغۇللاردىن ياردەم تەلەپ قىلغانلىق ئېھتىمالىنى چەتكە قاققىلى بولمايدۇ. بۇنىڭغا تا يېقىنقى زامانلاردىمۇ قومۇل، تۇرپان خەلقلىرى ئارىسىدا ئېيتىلىپ كېلىنىۋاتقان چۆللەردىن چىققان قالماق قەۋملىرىنىڭ ھېكايىلىرى ۋە خەلق ئاغزىدا قالماقلارغا تەۋە قىلىنغان ئۇيغۇر يادىكارلىقلىرى مىسال بولالايدۇ. لوپنورنىڭ شەرقىي قىسمىدا مىڭ سۇلالىسىنىڭ چېگرا مۇداپىئە قاراۋۇلخانلىرىنى تاقىۋېلىشى پۈتۈنلەي مىڭ سۇلالىسىنىڭ تەمىناتى ئارقىلىق كۈن كەچۈرگەن بۇ قاراۋۇلخانىلاردىكى خەلقلەرنى كۆچۈشكە مەجبۇر قىلغان، بۇ قاراۋۇلخانىلاردىمۇ يەنە ئۇيغۇرلار ئاساسى قىسىمنى تەشكىل قىلغان بولۇپ، مۇسۇلمانلارغا قارشى مۇداپىئە سېپى شەكىللەندۈرگەنىدى. مىڭ سۇلالىسى غەربى يۇرتتىن ۋاز كېچىپ جيا يۈگۈەننىڭ ئىچىگە بېكىنىۋالغاندىن كېيىن  بۇ خەلقلەرمۇ يەنە شۇ قامچى ئۇيغۇر خانلىقىدىن قېلىپ قالغان تەڭرىداۋاندىكى ئۇيغۇرلار قېشىغا بارغان. يىللارنىڭ ئۆتۈشى بىلەن بۇ يەردە ياشاپ كەلگەن ئۇيغۇر قەۋمى ئۆزلىرىنى سېرىق ئۇيغۇر دەپ ئاتاپ كېلىشكەن، قومۇل، تۇرپان، لوپنور رايونلىرىدىن ۋە بۇ قاراۋۇلخانىلاردىن كۆچۈپ كەلگەنلەر شۇ ئاچچىق تارىخى قىسمەتلىرىنى مەشھۇر «شىجى خاجى داستانى» ئارقىلىق ئىپادە قىلىشقان.

يۇقىرىدا تىلغا ئېلىپ ئۆتكىنىمدەك موڭغۇل ئاقسۆڭەكلەرنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ۋە ئۇلارنىڭ ھامىيلىقى ئاستىدا بىر بۆلۈك سېرىق ئۇيغۇرلار موڭغۇل تىلىنىڭ ئىنگۇر دىيالېكتىدا سۆزلىشىدىغان بولۇپ قالغانىكەن. بۇلار سېرىق ئۇيغۇر رايونىنىڭ شەرقىدە ئولتۇراقلاشقانلىقتىن شەرقىي سېرىق ئۇيغۇرلار ياكى شىرا يۇغور دەپ ئاتىلىدىكەن. بۇمۇ ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ تىلىدا سېرىق دېگەن مەنىنى ئاڭلىتىدىكەن. قەدىمكى تۈركىي مىللەتلەرنىڭ چۈشەنچىسىدە رەڭلەر تەرەپ ئۇقۇمىنى ئىپادىلەيدىغان بولۇپ، سېرىق رەڭ شەرق تەرەپكە ۋەكىللىك قىلغان شۇ بويىچە ئۇلار شەرقتە ئولتۇراقلاشقان ئۇيغۇرلار دېگەن مەنىدە سېرىق ئۇيغۇر دەپ ئاتالغان. سېرىق ئۇيغۇر دېگەن بۇ نام « تارىخى رەشىدى » ۋە « كاشغەر تارىخى »(«چىڭگىزنامە» دېگەن نامدا نەشر قىلىنغان) دېگەن كىتابلاردا خوتەن بىلەن خىتاي ئارىسىدىكى خەلقلەرنى كۆرسىتىدۇ ۋە دەسلەپكى كىتابتا سەئىدخاننىڭ ئۇلارغا قارشى غازات ئۈچۈن لەشكەر ئەۋەتىپ ئۇلارنى تاپالمىغانلىقى، كېيىنكى كىتابتا ئۇلارنىڭ 17 – ئەسىردە كېرىيە رايونىغا ھۇجۇم قىلىپ پاراكەندىچىلىك تۇغدۇرغانلىقى، سەئىدىيە ھۆكۈمرانلىرىنىڭ ئۇلارغا قارشى يۈرۈش قىلغانلىقىدەك ۋەقەلەر بايان قىلىنىدۇ. دېمەك، ئۇيغۇر تارىخنامىلىرىدە سېرىق ئۇيغۇر چەرچەندىن تارتىپ مىڭ سۇلالىسى چېگرىلىرىغىچە بولغان تېررىتورىيەدە ياشىغان خەلقلەرنىڭ نامى سۈپىتىدە چېلىقىدۇ. ئۇنىڭدىن كېيىن قايتا چېلىقمايدىغان سېرىق ئۇيغۇرلار مانا بۈگۈنلۈكتە گەنسۇ ئۆلكىسىنىڭ سۇنەن يۇغۇر ئاپتونوم ناھىيەسىدە بىر يېرىم تۈمەن نوپۇستا چارۋىچىلىق بىلەن كۈن كەچۈرۈپ ياشىماقتا. ئۇلارنىڭ يېرىمى ئېيتقىنىمىزدەك موڭغۇل تىلىدا سۆزلىشىدىغان شەرقىي سېرىق ئۇيغۇرلار بولۇپ، ئۇلار ئۇيغۇرچە سۆزلىشىدىغان سېرىق ئۇيغۇرلارنى « قارا يۇغۇر » دەپ ئاتىشىدىكەن، بۇ ئۇزۇن مۇددەت ھۆكۈمران بولغان شەرقىي سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ غەربىي سېرىق ئۇيغۇرلارنى كەمسىتىپ ئېيتقىنى بولسا كېرەك. ئەجدادلىرىمىزغا بولغان كۈچلۈك سېغىنىش، ئۆتمۈشىمىزگە بولغان يۈكسەك قىزىقىش، ئۇيغۇرلۇقىمىزغا بولغان چەكسىز پەخىرلىنىشنىڭ تۈرتكىسىدە بۈگۈنكى كۈندىمۇ سېرىق ئۇيغۇر ئىسمى بىلەن ئاتىلىپ كېلىۋاتقان، بىز بىلەن قانداش، قېرىنداش ھېسابلىنىدىغان، ئىسلامدىن بۇرۇنقى ئۇيغۇر ئادەتلىرى ۋە تىلىنى ساقلاپ قالغان قەدىمكى ئۇيغۇرلارنىڭ بۈگۈنكى قالدۇقى بولغان سېرىق ئۇيغۇر يۇرتلىرىنىمۇ كۆرۈپ چىقتۇق.

قاتمۇ قات يارداڭلىقلارنىڭ، تاغلارنىڭ ئارقىسىغا مۆكۈنگەن بۇ كەڭرى يايلاردا، ئېگىز تاغلاردا سىز قومۇل تاغلىرىدىن تاپقان ھېسسىياتلىرىڭىزنى تامامەن تېپىپ ئالالايسىز. چۈنكى بۇ جايلاردىمۇ ئاسمان شۇنچىلىك كۆك. قومۇلدىكىگە ئوخشاشلا تۈرلۈك تاغ گىياھلىرى بىلەن ئورالغان يانباغىرلارنى بويلاپ چۈشسىڭىز شىرىلداپ ئېقىۋاتقان سۈپسۈزۈك غول سۇلىرىنى كۆرەلەيسىز. يىراقلارغىچە سوزۇلۇپ ياتقان سېرىق ئۇيغۇرلارغا ماكان بولغان گۈزەل تاغلار بىلەن مۇڭدىشىپ كۆرسىڭىز ئۇزۇن يىللىق قان – ياشلىق قىسمەتلەرنى باشتىن كەچۈرگەن بۇ يىلىكى شورلۇق مىللەت ئۇيغۇرنىڭ قان – قېنىغا سىڭىپ كەتكەن مۇڭ – ھەسرەتنىڭ سەۋەبىنى بىلگەندەك بولىدىكەنسىز. جۇشقۇن يايلاق پۇرىقى ئۆكسىمەيدىغان سېرىق ئۇيغۇر ناخشىلىرىدىن تۆكۈلۈپ تۇرىدىغان شۇ مۇڭلۇق مېلودىيە بىزنى ئىختىيارسىز قومۇل مۇقاملىرىنىڭ، لوپنور ناخشىلىرىنىڭ شۇ خىلدىكى گۈزەل دۇنياسىغا باشلاپ كىرمەكتە ئىدى. شۇ گۈزەل دۇنيايىمىزنى بىزمۇ قېرىنداشلىرىمىزغا ئاڭلىتىش مەقسىتىدە ئۇستا مۇقامچى ئىبراھىمگاڭ ئاكىكمىزنىڭ غىرجىكى، غالپ ئەرشىدىن ئاكىمىزنىڭ ناخشىلىرى، ئابلىز ئورخۇن ئاكىمىزنىڭ دېپى بىلەن ئورۇندالغان قومۇل مۇقاملىرىنى ئورۇنلاپ بەرگىنىمىزدە قاتىرىغا تىزىلىپ ئولتۇرۇشقان سېرىق ئۇيغۇر مومىلارنىڭ كۆزلىرىدىن ئىختىيارسىز ياش تامچىلىرى پەيدا بولۇشقا باشلىدى. ئۇلار كۆز ياشلىرىنى ئەرتىپ تۇرۇپ قومۇل مۇقاملىرىنىڭ سېھىرىگە غەرق بولغانىدى. سورۇندىكى ھەممەيلەن  يۈكسەك ھاياجان ئىلكىدە ئىدى. ئەن يۈلىڭ ئاچا ۋە ئۇنىڭ ئانىسى، كىچىك ئانىسى، ئۇلارنىڭ قوشنىلىرى ئۆزلىرى، ئەجدادلىرى يىللاردىن بېرى ئىنتىزار بولغان بۇ كۈيلەردىن قانغۇچە ھوزۇرلىنىۋالايلى، دەۋاتقاندەك قىلاتتى، ئۇلار بۇ كۈيلەردىن ئەجدادلىرىدىن قالغان گۈزەل سېمفونىيەنى ئاڭلاۋاتقاندەك، ئۆزلىرى ئامالسىزلىقتىن يۈتۈرۈپ قويۇۋاتقان روھىنى تېپىۋالغاندەك قىلاتتى. ئۇلار بۇ كۈيلەردىن بىز بىلەن ئۇلانغان شۇ مۇقەددەس رىشتىنى تېپىۋالغاندەك خۇشال ئىدى، ئۇلارنىڭ كۆزلىرىدىن خۇشاللىق ياشلىرى تامچىلىماقتا ئىدى. پاراڭلىرىمىز ئەسناسىدا ئوخشىشىدىغان سۆزلەر، ئوخشىشىدىغان ئادەتلەر چىقىپ قالسا ئىككىلا تەرەپ شۇنچىلىك خۇش بولۇپ كېتەتتۇقكى، ئاتا – ئانىسىدىن ھېيىتلىق ئالغان بەش ياشلىق بالىدەك. شۇنداق بىزمۇ تەڭرىنىڭ ئىرادىسى بىلەن ئۇزۇن يىللار ئايرىلىپ قالغان قېرىنداشلىرىمىز بىلەن ئەسرارلىشىپ، تەڭرىنىڭ روزى ھېيىتقا ئاز قالغان مۇشۇ دەملەردە بىزگە بەرگەن بۇ كاتتا ھېيىتلىقىنى بۈيۈك قىزغىنلىق ۋە قاتتىق ھاياجان ئىلكىدە قوبۇل قىلىۋاتاتتۇق.

قومۇل، تۇرپان، لوپنور شېۋىلىرى بىلەن خېلى زور ئورتاقلىقلارغا ئىگە بولغان غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلى مېنىڭ قىزىقىشىمنى ئۇزۇندىن بېرى قوزغاپ كەلگەن جەلپكار تېمىلاردىن ئىدى. بىز بارغاندا « چوقى، چوقى » دەپ بىزگە تۆردىن ئورۇن بېرىلگەن شۇ دەملەردە، چۈمۈتار مومىمىزغا « سەن بىزگە يۇغۇر ئېر ئېرلا، سەن بىزگە يۇغور لوماق لارلا » دەپ تەلەپ قىلغان شۇ دەملەردە، بىزمۇ ئۇلارنىڭ بىزگە كۆرسەتكەن قىزغىن دوستانە مۇئامىلىرىنى كۆرۈپ « جوۋاتتى، جوۋاتتى » دەپ رەھمەت سۆزلىرىمىزنى ئىزھار قىلغىنىمىزدا خۇددى ئۇزۇن يىل ئايرىلىپ كۆرۈشەلمەي قالغان قېرىنداشلار قايتا كۆرۈشكەندىكىدەك تاتلىق سېزىملارغا ئەسىر بولدۇق. بىراق يېقىنقى يىللاردىن بېرى ئۇلارنىڭ ئانا تىلىنىڭ ئىشلىتىلىش نىسبىتىنىڭ زور دەرىجىدە ئازىيىپ كەتكەنلىكىنى، چوڭلارمۇ ئۆز ئارا ئاساسەن خەنزۇ تىلىنىڭ ياردىمى بىلەن سۆزلىشىدىغانلىقى، يەر شارىلىشىشنىڭ دولقۇنىنىڭ مانا بۇ چەت تاغلىق ناھىيىدىمۇ نېسىۋىسىز قالماي، ئەنئەنىۋىي مىللىي ئادەتلەرنىڭ بارغانسېرى سۇسلىشىۋاتقانلىقى، ئۇيغۇرلۇق كىملىكىدىكى نوپۇسنىڭ بارغانسېرى ئازىيىپ كېتىۋاتقانلىقى مېنى چوڭقۇر ئوي – خىياللارغا، ئازابلىق پىكىرلەر قاينىمىغا تاشلىدى. سېرىق ئۇيغۇر زىيالىيلىرى بۈگۈنكى كۈندە پۈتۈن كۈچى بىلەن سېرىق ئۇيغۇر تىلى ۋە مەدەنىيىتىنى قۇتۇلدۇرۋېلىش ئۈچۈن ئاخىرقى تىرىشچانلىقلىرىنى كۆرسىتىۋاتقانلىقىغا قارىماي سۇنەن كوچىلىرىدىن يۈرۈپ بىرەر ئېغىز سېرىق ئۇيغۇرچە گەپ ئاڭلاش ناھايىتى قىيىن ئىدى. ئابلىز ئورخۇن ئاكام ئۇلارنىڭ جامائەت ئېڭىنىڭ سۇسلۇقى بۇ تىرىشچانلىقلارنىڭ ئەڭ زور دۈشمىنى بولۇپ، سېرىق ئۇيغۇرلار ھالاكىتىنى تېزلىتىۋاتقانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى. بۇ ھەقىقەتەنمۇ ئويلىنىشقا تېگىشلىك بىر مەسىلە ئىدى. چوڭ ياشلىق سېرىق ئۇيغۇرلار بىلەن بولغاندىكى قىزغىن كەيپىيات، ئۇلارنىڭ بىزگە كۆرسىتىۋاتقان ئىللىق مۇئامىلىلىرى ئۇلاردىكى جامائەت ئېڭىنىڭ ھېلىھەم مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈپ تۇرسىمۇ، بىراق ياشلار ئارا ئۆزئارا ئۇنداق قىزغىن ئۇيغۇرلۇق ھېسسىياتنىڭ سۇسلاپ سېرىق ئۇيغۇر جامائەتچىلىكىنىڭ بىرلىكىگە تەسىر كۆرسىتىۋاتقانلىقى، شۇنىڭدەك شەرقىي ۋە غەربىي دەپ بۆلۈنۈپ ئىككى خىل تىلدا سۆزلىشىدىغان ئىككى توپقا ئايرىلىشمۇ سېرىق ئۇيغۇر جامائەتچىلىكىنىڭ بىرلىكىنى ھاسىل قىلىشتىكى ئاساسى توسالغۇلاردىن ئىدى. ئەنە شۇنداق كۆپخىل ئامىللار سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي كىملىكىنىڭ مەۋجۇدلۇقىغا خىرىس ئېلىپ كېلىۋاتاتتى. غەربىي ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلەشكۈچى ئارسلان ئاكىمىز مەكتەپلەردە سېرىق ئۇيغۇر تىلىنى دەرسلىك قاتارىغا كىرگۈزگەنلىكىنى ئېيتقىنىدا، بىزگە ئۆزلىرى چىقىرىۋانقان « يۇغۇر پۇچىگ »(ئۇيغۇر پۈتۈك، يۇغۇر مەدەنىيىتى) ژۇرنىلى تەقدىم قىلىغىنىدا، لاڭمۇ سېرىن مومىمىز شەرقىي، غەربىي ئىككى تىلدا يېزىلغان سېرىق ئۇيغۇر مەدەنىيىتىگە ئائىت رەسىملەر توپلىمىنى ئىپتىخار بىلەن كۆرسەتكەندە، ئەن يۈلىڭ ئاچا سېرىق ئۇيغۇر سەنئەتكارلىرى تەرىپىدىن ئورۇنلانغان « سېرىق ئۇيغۇر خەلق ناخشلىرى » دېگەن پىلاستىنكىسىنى خۇشاللىق ئىلكىدە تونۇشتۇرغىنىدا، شەرقىي سېرىق ئۇيغۇر زىيالىيسى تۆمۈر ئەپەندى ئەزىزلەرگە تەقدىم قىلىنىدىغان كۆك رەڭلىك خادانى بوينىمىزغا ئارتقىنىدا سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىنى ساقلاپ قېلىش يولىدا كۆرسىتىۋاتقان بۇ تىرىشچانلىقلىرىدىن چەكسىز سۆيۈندۇق، بىراق سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ بۈگۈنكى خەتەرلىك ھالىتىنى ئوڭشاشقا ئۇلارنىڭ بۇ ئەمگەكلىرى يەنىلا كەملىك قىلىدىغاندەك قىلاتتى. چۈنكى بۈگۈنكى كۈندە قاتناش ئالاقىلەرنىڭ راۋانلىشىشى، كۆچمەنلەرنىڭ كۆپىيىشى، ئىستېمال سەۋىيەسىنىڭ كۈنسېرى ئۆسۈشى بۇ چارۋىچى مىللەتنى تاغدىن چۈشۈشكە مەجبۇر قىلىۋاتاتتى، تاغدىن چۈشكەنلىرى بولسا كۆپىنچە تىرىكچىلىكنىڭ غېمىدە باشقا يۇرتلارغا چىقىپ ئىشلەش يولىدا ماڭاتتى، بۇنىڭ بىلەن ئۆز مەدەنىيەت چەمبىرىكىدىن ئۇزاقلىشاتتى، بۇنىڭ بىلەن سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ نوپۇسى ئازلايتتى، خاس مەدەنىيىتى بارا – بارا ھالاكەتكە يۈز تۇتاتتى.

سېرىق ئۇيغۇرلار بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە تىبەت بۇددا دىنىغا ــ لاما دىنىغا ئېتىقاد قىلىشاتتى. ئۇلارنىڭ يېڭىدىن سېلىنغان ھەيۋەت بۇددا ئىبادەتخانىسىغا باردۇق، يوغان – يوغان بۇتلار، ياندىكى تەكچىلارگە يۈزلىگەن ئۇششاق بۇتلار قويۇلغانىدى. ئارسلان ناھايىتى ئىخلاس بىلەن قولىنىڭ كۆيۈشىگە قارىماي كىچىك چۇچۇلا بىلەن ئوتنى ئېلىپ بۇتنىڭ ئالدىدىكى چىراقلارنى يېقىپ قويدى. ئارسلان ۋە تۆمۈرلەر بۇتقا ئۈچ قېتىم تىزلىنىپ باش ئۇرۇپ چىقتى. بۇت ئۇلارنىڭ تەڭرىسى ئىدى. تۆمۈر بۇنى خەنزۇ مەدەنىيىتىنىڭ تەسىرىگە تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن ئۇيغۇرلار تىبەت بۇددا دىنىغا ئېتىقاد قىلىش يولىنى تاللىۋالغان دەپ چۈشەندۈردى. بۇ ئۇلارغا ئۇزۇن مەزگىل ھاكىم بولغان موڭغۇل ئاقسۆڭەكلىرىنىڭ دىنىي ئېتىقادى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولسا كېرەك، يەنە بىر جەھەتتىن ئېلىپ ئېيتقاندا تۆمۈرنىڭ ئېيتقانلىرىمۇ ئورۇنسىز ئەمەس ئىدى. ئۇيغۇرلارنىڭ تىبەتلەر بىلەن دىنىي جەھەتتە باغلىنىشى خېلى ئۇزۇن زامانلاردىن باشلاپلا مەۋجۇت ئىدى. 1350 – يىلى تىبەت تىلىدىن تەرجىمە قىلىنغان ۋاجرايانا مەزھىپىدىكى مەشھۇر ئەسەر « سىررى سىكراسامۋارا » ناملىق ئەسەر تىبەتلەر بىلەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنە شۇ دىنىي ئالاقىلىرىنىڭ مەھسۇلى ئىدى. تىبەتلەردە ئالاھىدە مەزھەپ لاما دىنىنىڭ شەكىللىنىشى ۋە ئۇنىڭ سېرىق ئۇيغۇرلارغا تارقىلىشىمۇ يۇقىرىقىدەك تارىخى سەۋەبلەردىن خالى ئەمەس ئىدى. كۈنچىقىش ئۇيغۇر يۇرتلىرىدىن ئۆز ئېتىقادىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن كۆچكەن بۇ ئۇيغۇر قەۋمى بۇ يەردە بۇددا ئەقىدىلىرىگە يىللاردىن بېرى سادىقلىق بىلەن ئىبادەت قىلىپ كېلىۋاتاتتى.

سېرىق ئۇيغۇرلار ھەقىقەتەنمۇ ئۇيغۇر ئۈچۈن تېپىلغۇسىز قېرىنداشلاردىن ئىدى، ئۇلارنىڭ تىلى ئۇزۇن يىللىق مەدەنىيەت ۋە يۇرت پەرقلىرىگە كۆرە بىزگە چۈشىنىكسىز بىلىنىۋاتقان بولسىمۇ ئەجدادلىرىمىزنىڭ بىلەن ناھايىتى يېقىنلىققا ئىگە ئىدى. بۇ تىلنىڭ ھالاكىتى تۈركىي تىللار تارىخىدىكى تېخىمۇ زور بىر قېتىملىق يوقىتىش ھېسابلىناتتى. بۇ پاجىئەگە بۈگۈنكى كۈندە سېرىق ئۇيغۇر زىيالىيلىرىلا ئەمەس، ئۇلارنىڭ قانداش قېرىنداشلىرى بولغان بىزلەرمۇ ئىگە چىقىشىمىز، پۈتۈن كۈچىمىز بىلەن بۇنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن كۈرەش قىلىشىمىز كېرەك. بىزنىڭ بۇ قېتىملىق سېرىق ئۇيغۇرلار يۇرتىغا قىلغان سەپىرىمىز ئۇلارنىڭ مىڭ يىللار مابەينىدە قەلبىنىڭ چوڭقۇرلۇقلىرىغا كۆمۈلۈپ قالغان روھىنى قايتا جانلاندۇرۇش مەقسىتىدە قىلىنغان ناھايىتى ئەھمىيەتلىك سەپەر بولدى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئۇلار ھەققىدىكى تونۇشلىرىمىزنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ ئۈزۈلگەن تارىخى قېرىنداشلىق رىشتىمىزنى ئۇلاش يولىدىكى ئۈنۈملۈك پائالىيەت بولدى.

سېرىق ئۇيغۇرلاردىكى قەبىلىلەر ھەققىدە سېرىق ئۇيغۇر تارىخچىسى تۆمۈر ئەپەندى شۇنداق مەلۇمات بېرىدۇ:

غەربىي سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ فامىلىلىرى
本族姓氏（牙孙或兀鲁斯）
汉姓
安  江   anzhang
安
妥鄂什   tovhoshi
妥
索格勒   soghal
索
亚拉格   javhlakhər
杨
斯  那  sina
白
阿克塔塔尔   akhətatar
白
巴  苏   basoud或bukhis
巴
呼郎格  hhorangghəd
贺
霍尔勒   hharaləgh
贺、郎
钟鄂勒   zhungal
钟
帕勒坦   paldavh或paldan
潘
增斯恩（增柯斯）  zhəngghəs
郑
巩鄂拉提   ghongərad
郭
柯勒克尔   khalkha
柯、哈
克孜勒   ghəzəlləvh
洪、黄
阿郎（阿兰）  vhlang或əghlan
郎
杜  曼  duman
杜
شەرقىي سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ فامىلىلىرى
本族姓氏（牙孙或兀鲁斯）
汉姓
安江  anzhang
安
巩鄂拉提  ghongərad
郭
巴岳特  bayad
白、吴
克烈  kered
贺
阿郎（阿兰） vhlang或əghlan
郎
鄂盖尔（或“戈尔恰合”）vhəker或khəqakh
高、李
喀勒喀  hhalkha
葛
苏勒杜斯  sultus
苏
顾林那合首kulingnakhshou或kuling
顾
常曼changman
常
兰恰合lanqakh
兰
柯尔克孜khərvhəz
耿
蒙古勒 mongghol (也说“恩郭热angkura”)
孟
冲萨chongsa
孔
浑  hhun
黄、安
贾鲁格  jalugə
[/td][td=1,1,120]
贾
绰罗斯  qaoros
左
卫拉特ørt
艾、安
齐鲁chilu
石
帖木儿钦[t’emurtʃ’in]
铁
克丹[kədən]
朵
杜曼[toman]
杜
吐尔古斯[turgush]
？
شەرقىي ۋە غەربىي سېرىق ئۇيغۇرلارغا ئورتاق بولغان فامىلىلەر
本族姓氏（牙孙或兀鲁斯）
汉姓
安 江anzhang或anjang
安（为尧熬尔人第一大姓）
巩鄂拉提 ghongərad
郭
柯勒克尔khalkha
柯、哈
克孜勒  khəzlikh
洪、黄
阿 郎 vhlang或əghlan
郎
杜 曼 duman      
杜
 

تۆۋەندە غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىنىڭ گەۋدىلىك ئالاھىدىلىكلىرىنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ ئۆتەي:

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىنى تىلىنى تۈرلەندۈرۈشتە ئوخشاشمىغان قاراشلار مەۋجۇت. باسكاكوف سېرىق ئۇيغۇر تىلىنى شەرقىي ھون تىلى تۈركۈمى ئۇيغۇر ئوغۇز تىللىرى گۇرۇپپىسى، خاكاس تىلى تارمىقىغا تەۋە دەپ تەسۋىرلىگەن. سېرىق ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە تۇنجى قېتىم سىستېمىلىق تىل تەكشۈرۈشى قىلىپ چوڭقۇر تەتقىقات ئېلىپ بارغان تۈركولوگ مالوف بولسا سېرىق ئۇيغۇر تىلىنى قەدىمكى ئۇيغۇر يادىكارلىقلىرىنى ئەۋلاد تىلى دەپ ئاتىغان بولۇپ، بۇنىڭدا قەدىمكى تۈرك تىلىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى كۆپرەك ساقلاپ قالغانلىقى كۆزدە تۇتۇلغان.

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا سەككىز سوزۇق تاۋۇش بار: a, e, ï, i, o, u, ö, ü

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا بۇ سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ سىيرىلاڭغۇ تاۋۇشلىرى مەۋجۇت بولۇپ بۇ خىل ئالاھىدىلىك بارغانسېرى ئاجىزلاشقا ۋە ئازلاشقا قاراپ يۈز تۇتماقتا. سېيرىلاڭغۇ تاۋۇشلار تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت: ah,eh,əh,oh,uh, öh، مەسىلەن: aht（马），eht（肉），oht（草）uhkgus（牛）،øhkbe（肺）....

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا خەنزۇ تىلىنىڭ تەسىرى بىلەن قوشما سوزۇق تاۋۇشلار شەكىللەنگەن. ئۇلار: io, ia, ue, ua, iu, uo, ou, üe, ïu......

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىنىڭ رەسمىي ئۆلچەملىك تىلى بولمىغانلىقتىن، ئۇ پۈتۈنلەي ئاغزاكى تىل سۈپىتىدە بىزگە بىلىنگەن. شۇڭا بۇ تىلدا ئۇيغۇر تىلىنىڭ شېۋە – دىيالېكتلىرىغا ئوخشاشلا تاۋۇشلارنىڭ ئالمىشىش، چۈشۈپ قېلىش ھادىسىلىرى بىر قەدەر كۆپ.

غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا 28 ئۈزۈك تاۋۇش بار. ئۇلار:

b, p, d, t, g, k, G, q, f, w, zh, ch, sh, ž, ĵ, č, š, z, s, x, γ, h, m, n, ŋ, l, r, y

سېرىق ئۇيغۇرلار ئۆزلىرىنىڭ ئۇزۇن سۈرىلىك قان – ياشلىق تارىخىدا موڭغۇل، تىبەت، خەنزۇ قاتارلىق مىللەتلەر بىلەن تۈرلۈك ئالاقىلەردە بولۇپ كەلگەنلىكتىن بۇ تىللاردىن قوبۇل قىلىنغان سۆزلەر بىر قەدەر كۆپ، ئەكسىچە ئەرەب – پارس تىلىدىن قوبۇل قىلىنغان سۆزلەر ناھايىتى ئاز.

سېرىق ئۇيغۇر تىلى ئوغۇز تىللىرى گۇرۇپپىسىغا تەۋە بەزى ئالاھىدىلىكلەرنى ئۆزىدە ھازىرلىغان. مەسىلەن:t b/p ,k/g,d/ نۆۋەتلىشىش ھادىسىلىرى. , (بەگ)das, don, dik, göz, gel, peγ (بۆرك)perik ....

ئەمما يۆنىلىش كېلىش قوشۇمچىسى «γa-» ئوغۇز تىللىرىدىكى « a-» غا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر تىلىدىكى «γa-»غا ئوخشايدۇ. سۈپەتداش قوشۇمچىلىرى «-γan, -qan, -gen, -ken» بولۇپ، بۇ جەھەتتىنمۇ ئۇيغۇر تىلىغا ئوخشايدۇ، تۈرك تىلىدىكى «-an, -en» قوشۇمچىلىرى بىلەن پەرقلىنىدۇ. ئۇندىن باشقا «b» تاۋۇشىنىڭ «m» تاۋۇشى بىلەن نۆۋەتلىشىشى نۇقتىسىدىنمۇ ئوغۇز تىللىرىغا ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر تىلىغا ئوخشىشىدۇ، بەلكى ئۇيغۇر تىلىدا «b» بىلەن ئىپادە قىلىنىدىغان تاۋۇشلارمۇ سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا «m» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. مەسىلەن: «mıs ــ بىز » ، «moyun ـــ بويۇن».

سېرىق ئۇيغۇر تىلى لۇغەت تەركىبىگە قارىساق ئۇيغۇر تىلىنىڭ قومۇل، تۇرپان، لوپنور شېۋىلىرىگە ئوخشىشىدىغان نۇرغۇن سۆزلەرنى بايقايمىز، مەسىلەن: كىچىك بالىلارنى سۆيگەندە ئىشلىتىلىدىغان ھېس – تۇيغۇ ئىملىقى «ھۇببا»، ھەيران قالغانلىقنى بىلدۈرىدىغان ھېس – تۇيغۇ ئىملىقى «ئاتتام »، «مەندىر ــ مۆلدۈر»، «غۇن»، «تورغاق ــ توغراق».... بۇ قومۇل، تۇرپان، لوپنور رايونلىرى تىلىدا سېرىق ئۇيغۇر تىلىدىكىگە ئوخشاش قەدىمكى تەركىبلەرنىڭ نىسبەتەن كۆپ ساقلىنىپ قالغانلىقىدىن بولغان.

سېرىق ئۇيغۇر تىلى تارىخى ئورۇن جەھەتتىن «z» تىلى گۇرۇپپىسىغا تەۋە دەپ قارىلىدۇ. يەنى سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا « دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك » تىكى سۆزلەرنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئوخشاش (ئاياق)azaγ، (ياياق)yazaγ، (تويماق)todmaq، -jaz (ياي-)، bizəg(بۈيۈك)

سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىغا خاس سۆز ياسىغۇچى قوشۇمچىلار ئارقىلىق سۆز ياساش ئەنئەنىسى داۋام قىلىپ كېلىۋاتقان بولۇپ، ياسالما سۆزلەردىن ئىسىم، سۈپەت ۋە پېئىللار كۆپ ئۇچرايدۇ.

ئىسىم، سۈپەت ياسىغۇچى قوشۇمچىلاردىن تۆۋەندىكىلەر بار.

_či: malči, yerči(ناخشىچى), pudeγči(پۈتۈكچى), arači(مەلۇم بىرى)

_lıγ _deγ _neγ: yulγınnıγ(يۇلغۇنلۇق) tigennıγ(تىكەنلىك) saždeγ(چاچلىق)

_dırıq: moyindırıq(بويۇنتۇرۇق)

_qa,_γa,_qaş,_γaş: dartqa(چاچ قىسقۇچ), gezγı(كىيىم), yiγeş(يېمەك), yuγeş(يۇغۇچ)

_q,_γ,_ıq,_ıγ, _k: ulaγ, sadeγ(سېتىق), emeγ(ئەمچەك), dızıγ(تىزىق), uhqaγ(ئۇخلاق), yamaγ(ياماق), ahsaq(ئاقساق), bezik(بۈيۈك), bozıγ(بوياق), düsek(چۈشەك), yüdirik(يۆتەل ئاغرىقى), yimisik(ئېمىزىك)

_ma,_me,_ba,_be: čoqıma(ئورۇندۇق), ılıγ örγenme(شاگىرت), uzuma yü(ئۇخلايدىغان ياتاق), yatma(كارىۋات), satba(پىراكازچىك), dikbe(تىككۈچى)

_jaq: yasdanjaq(ياستۇق قېپى)

_ım: yülım(ئۆلۈم)

_maq,_mek: ılmek

_qı,gı: qısqı, narıqı

_γaq, _γek: oynaγaq(ئويۇنچۇق), išγek(دائىم ئىچىلدىغان ئىچىملىك), gezγek(كىيىم-كېچەك)

پېئىل ياسىغۇچى ۋە رەۋىش ياسىغۇچى ئايرىم قوشۇمچىلارمۇ بار.

سېرىق ئۇيغۇر تىلىدا ئەڭ قىزىقارلىق ھادىسە شۇكى، بىرىنچى ۋە ئىككىنچى شەخس ۋە ئۇلارنىڭ بىرلىك كۆپلۈك شەكىللىرى ئۈچۈن ئوخشاش بىر قوشۇمچە ئىشلىتىلىدۇ. بۇ سېرىق ئۇيغۇر تىلىنىڭ بىر قەدەر ئىپتىدائىي ۋە تەرەققىي قىلمىغان تىل ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ.

ئۈزۈك تاۋۇش

سوزۇق تاۋۇش

سۆز ئاخىرى

_ïŋ

[/td][td=1,1,180]_ŋ

[/td][td=1,1,144]بىرىنچى شەخس

_ïŋ

[/td][td=1,1,180]_ŋ

[/td][td=1,1,144]ئىككىنچى شەخس

_ï

[/td][td=1,1,180]_sï

[/td][td=1,1,144]ئۈچىنچى شەخس

menïŋ anaŋ: مېنىڭ(بىزنىڭ) ئانام(ئانىمىز)

 senïŋ aqïŋ: سېنىڭ (سىلەرنىڭ) ئاغاڭ(ئاغاڭلار)

 goniŋ gusï: ئۇنىڭ (ئۇلارنىڭ) كالىسى

سېرىق ئۇيغۇرچە سانلار:

bir 1, šigi 2 , uš 3, diort 4, bes 5, aldi 6, yidï 7, sagïs 8, doGïs 9, on 10, bïryγrïmï 11, shigeyγïrmï 12, ujyγrmï 13, bïrodïs 21, shigiodïs 22, diordon bes45, beson šigi 52, aldon uš 63, yüz, mïŋ, ayaq, yi

11 دىن باشلاپ ئوتتۇزغىچە بولغان سانلار قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىغا ئوخشاش قۇرۇلمىنى ساقلاپ قالغان بولۇپ، سېرىق ئۇيغۇر تىلى بۇ جەھەتتە ھازىرقى زامان تۈركىي تىللىرىنىڭ ئىچىدە بىردىنبىر ھېسابلىنىدۇ.

سېرىق ئۇيغۇرچە جۈملە شەكىللىرىمۇ ناھايىتى ئىپتىدائىي بىر تۈركىي تىلىنىڭ ئالاھىدىلىكلىرىگە ئىگە بولۇپ، بىزگە نىسبەتەن چۈشىنىش بىر قەدەر تەس.

 

ئەمدى سېرىق ئۇيغۇر خەلق ناخشىسى «شاراماق» نى تونۇشتۇرۇپ ئۆتەي:

šaramaq šaramaq boltï na moya

at ungen šaramaq atdïγ ïr nï moya

qara taγ gök kögme duγïrtï na moya

dümaγan šaramaq bu boltï na moya

gök deŋïr Gara qus duγïr tï na moya

dümaγan šaramaq bu boltï na moya

šaramaq šaramaq atdïγ irne moya

at ungen šaramaq boltï na moya

šaramaq: بىرمىللىي قەھرىماننىڭ ئېتى

at ungen: ئېتى چىققان، نامى تارالغان

atdïγ: ئاتلىق، نامدار

gök: كۆك

kögme: ئۆچكە

duγïrtï: ئۇچرىدى، كۆچمە مەنىسى ئەسكەرتتى

deŋïr: تەڭرى

dümaγan: تۇيمىغان

qus: قۇش

qol γuzu yasïsa qoyči gürti moya

qoy pïlme šaramaq mïna dïgu moya

say γuzu yasïsa šadči gürti moya

šad pïlme šaramaq mïna dïgu moya

qol γuzu yasïsa yudči gürti moya

yud pïlemï šaramaq mïna dïgu moya

šaramaq šaramaq boltï na moya

at ungen šaramaq atdïγ irne moya

qol: غول، دەريا

ـyas: يوشۇرۇنماق، كۆمۈلمەك

pïlme: pelïn، توپتىن ئايرىلماق

mïna: مانا

dïgu: دېدىغۇ

say: جىلغا

šad: موزاي، تورپاق

yud: ئات

o perγïm o perγïm orlanmawa moya

o yïpdïŋ čiγïGïn minjar bosat moya

qar pïγim qar pïγim qarlanmawa moya

qar yipdiŋ čiγïGïn minjar bosat moya

šaramaq šaramaq boltï na moya

at ungen šaramaq atdïγ irne moya

perγ: بەگ

ـorlan: ئاچچىقلان-

ـyïp: ئاغامچا

čiγïG: چىگىش

minjar: ئازراق

qar: قارا

belegden qalγanan pelek dorjï moya

perk qïzïn birerji boltïmïken moya

čayïnda Galγan Gara Gïzïn moya

qan oγul qolïrja boltïmïken moya

baγïndan qalγanï baγ dey Gasqa moya

qanqa kölγö boltïmïken moya

gökenden qalγanï gözïl doqdï moya

gök ïlči manjïγa dutdïmïken moya

šaramaq šaramaq boltï na moya

at ungen šaramaq atdïγ irne moya

peleg: قول

pelek dorjï: تىبەتچە كىشى ئىسمى، سېرىق ئۇيغۇرلاردا تىبەتچە ئىسىملار كۆپ ئۇچرايدۇ

perk: كۆزگە كۆرۈنگەن، ئالاھىدە ياخشى

birerji: ji +er +bir ، بېرەرچى، بېرىدىغان، بۇ يەردە ياتلىق قىلىنىدىغان ۋاقىتنى كۆرسىتىدۇ

čay: ئوچاق بېشى

qan: قاغان، خان

qolïrja: ja+ïr+(تىلىمەك، تەلەپ قىلماق)qol، تەلەپ قويىدىغان ۋاقىتنى كۆرسىتىدۇ

baγ: ئاتنى قوزۇققا باغلايدىغان ئارغامچا، باغ

dey: ئىككى ئۈچ ياشلىق ئەركەك ئات

Gasqa: قاشقا، ھايۋانلارنىڭ پېشانىسىدىكى ئاق تۈك ئۈنگەن يېرى

kölγö: مىنمەك

göken: ئارغامچا

gözïl: كۆز ئەتراپىدا بولىدىغان رەڭلىك چەمبەر، ھايۋانلارنىڭ كۆزەينىكى

doq: قوزا

ïlči: ئەلچى

manja: سەدىقە تاماق

o pïrγïm o pïrγïm minjar orlan moya

o yïpdïŋ čiγïGïn minjar γatqïd moya

qar pïγïm qar pïγïm minjar qarlan moya

qar yïpdïŋ čiγïGïn minjar γatqïd moya

šaramaq šaramaq boltï na moya

at ungen šaramaq atdïγ irne moya

γatqïd: qïd +γat، چىڭىت

ـ qarlan: ئاچچىقلانماق

bačïmnïŋ Gara saž ĵümken bïtgï moya

or ugus yomïdo ĵimqa warγï moya

qoGanïŋ qoŋïr qan dalïy bitgï moya

oulïs yomïdo datï urγï moya

qoGanïŋ aq soŋog ule bïtge moya

oulïs yomïdo dagï urγï moya

alïnnïŋ qos Garaq marmï bitgï moya

ard qalγan yomïdo geri etgi moya

pïrïnïŋγa gürgeneŋ gözi qezeγi moya

pïrïnïŋγa datïqanïŋ dumsïγï qezeγi moya.

bač: باش

saž: ساچ، چاچ

ĵümken: ئوت

bït: پۈتمەك، ئايلانماق

or: oγur، ئۇيۇر، توپ

ugus: ئۆكۈز

yomïd: چۆرىسىگە ئېلىۋالماق، ئارىغا ئېلىۋالماق

ĵimqa: qa+m+ĵi(يېمەك)

war: بار

qoGa: كۆكرەك بوشلۇقى

qoŋïr: قوڭۇر

dalïy: دالاي، تالۇي، دېڭىز

oulïs: ئۇلۇس، ئادەملەر

datï: تېتىش

soŋog: سۆڭەك

ule: يولغا قويۇلغان تاش، توپا، ياغاچ دۆۋىسىنى كۆرسىتىدىغان بولۇپ، ئۇيغۇرلار تاش ئارقىلىق يوللارغا بەلگە قويۇپ تاغ، يول تەڭرىلىرىگە سېغىنغان.

dagï: دۇئا تىلاۋەت

urγï: olγï، بولماق مەنىسىدە

alïn: پېشانە

qos: قوش

Garaq: قاراق، كۆز قارىچۇقى

marmï: بۇددا چىرىقى

ard: ئارقىدا

ger: بۇددا چىرىقى

pïrïn: ئالدىدا، دەسلەپتە

qezeγi: قىزارغاي

dumsïγ: تۇمشۇق

 

تەرجىمىسى:

شاراماقنىڭ ھېكايىسى ئەنە شۇنداق (مويا)

داڭقى چىققان شاراماقنىڭ ناخشىسى بۇ( مويا)

قارا تاغدا كۆك ئۆچكە يولۇققانىدى (مويا)

بۇنى تۇيماي شاراماق شۇنداق بولدى( مويا)

كۆك ئاسماندا  ياۋا قۇش ئەسكەرتكەنتى( مويا)

بۇنى تۇيماي شاراماق شۇنداق بولدى( مويا)

ھەي، شاراماق، شاراماق، داڭقى چىققان شاراماق،

نامى چىققان شاراماق شۇنداق بولدى(مويا)

 

يوشۇرۇنسا  دەرياغا قويچى كۆردى (مويا)

قوي ئۈركۈدى، شاراماق مانا دېدى (مويا)

يوشۇرۇنسا جىلغىغا كۆرۈپ قالدى كالىچى، 

موزاي ئۈركۈپ شاراماق مانا دېدى (مويا)

يوشۇرۇنسا غول سايان كۆرۈپ قالدى يىلقىچى

ئات ئۈركۈدى، شاراماق مانا دېدى(مويا)

ھەي، شاراماق، شاراماق، ئېتى چىققان شاراماق،

نامى چىققان شاراماق شۇنداق بولدى.(مويا)

 

ھاي ھاي بېگىم، ھاي بېگىم، ئاچچىقلانما (مويا)

ئارغامچىنىڭ چىگىكىنى ئازراق بوشات (مويا)

زالىم بېگىم، قارا بېگىم، غەزەپلەنمە (مويا)

ئاۋۇ قەبىھ ئارغامچىنى ئازراق بوشات(مويا)

ھەي، شاراماق، شاراماق، ئېتى چىققان شاراماق،

نامى چىققان شاراماق شۇنداق بولدى.(مويا)

 

قولدا قالغان پېلېك دورجى (مويا)

ياخشى قىزغا ئۆيلىنەرمۇ  (مويا)

ئوچاق بېشىدا قالغان بۇ قىز مويا

خان ئوغلىغا ياقارمىكىن (مويا)

باغدا قالغان شاش تايچاققا (مويا)

خان مىنەر چاغ بولدىمىكىن (مويا)

باغلاقتىكى قارا كۆزلۈك قوزىنى( مويا)

نەزىر قىلار چاغ بولدىمىكىن (مويا)

ھەي، شاراماق، شاراماق، ئېتى چىققان شاراماق،

نامى چىققان شاراماق شۇنداق بولدى.(مويا)

 

ھاي ھاي بېگىم، ھاي بېگىم، ئاچچىقلانما (مويا)

ئارغامچىنىڭ چىگىكىنى ئازراق چىڭىت (مويا)

زالىم بېگىم، قارا بېگىم، ئاز غەزەپلەن( مويا)

ئاۋۇ قەبىھ ئارغامچىنى ئازراق چىڭىت مويا

ھەي، شاراماق، شاراماق، ئېتى چىققان شاراماق،

نامى چىققان شاراماق شۇنداق بولدى.(مويا)

 

بېشىمدىكى قارا چاچ ئوت-چۆپ بولدى (مويا)

يەپ تويغاي بو چۆپلەرنى كالا قويلار (مويا)

كۆكرەكتىكى قىزىل قان دېڭىز بولدى (مويا)

تېتىپ بۇنى ئۇلۇسلار بەھرە ئالغاي (مويا)

بەدىنىمدىكى سۆڭەكلەردىن ئۇلى پۈتسۇن( مويا)

ئەتراپتىكى خەلقلەر تاۋاپ قىلسۇن (مويا)

بۇ كۆزلىرىم بۇددىغا چىراق بولسۇن (مويا)

بۇددا قىلىپ ئەۋلاتلار تاۋاپ قىلسۇن مويا

مېنى دەسلەپ كۆرگەنلەرنىڭ كۆزى قىزارسۇن( مويا)

مېنى دەسلەپ تېتىسا ئاغزى قىزارسۇن (مويا)

(تىلماچ: نۇرئەخمەت مەخمۇت)

 

يېقىنقى بىر نەچچە يىلدىن  بۇيان سېرىق ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ تىرىشچانلىقى ئارقىسىدا شەرقىي ۋە غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىللىرىنى ئىپادە قىلىش ئۈچۈن ئورتاق لاتىن ھەرپلىرى مەيدانغا كەلگەن بولۇپ، بۇ ھەرپلەردىن تۈزۈلگەن يېزىق بىلەن ئۆز تىلىنى خاتىرىگە ئېلىش ۋە ئەۋلادلارغا ئۆگىتىش پائالىيىتى ئېلىپ بېرىلماقتا. نۆۋەتتە بۇ تۈردىكى ئىشلار سۇنەن سېرىق ئۇيغۇر ئاپتونوم ناھىيەسى سېرىق ئۇيغۇر مەدەنىيىتى تەتقىقات ئورنى تەرىپىدىن ئىشلىنىۋاتقان بولۇپ، ئۇلار « ئۇيغۇر پۇچىگ » ژۇرنىلىنى ۋە « ئۇيغۇر سۆز پۈتۈك » ئاتلىق سېرىق ئۇيغۇرچە ئۆگىتىش قوللانمىسىنى مۇشۇ يېزىق بىلەن ئىشلەپ چىققان. گەرچە بۇ يېزىقتا قوشما ھەرپلەر زىيادە كۆپ ئىشلىتىلگەن ۋە تاۋۇشلار بەك مۇرەككەپ بولسىمۇ بىراق يەنىلا سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ بۈگۈنكى يېزىق ئېھتىياجى ئۈچۈن ئىشلىتىلمەكتە.

 

شەرقىي ۋە غەربىي سېرىق ئۇيغۇر تىللىرىنى ئىپادىلەيدىغان لاتىن  ھەرپلىرى جەدۋىلى

裕固语记音符号与国际音标对照表（讨论稿）
裕固语记音符号
国际音标
裕固语记音符号
国际音标
a
a
ng
ŋ
[/td]
ə
[/td][td=1,1,25%]
ə
[/td][td=1,1,25%]
hh
x
e
e
gh
ɢ
[/td]
i
i
kh
q
o
o
v
ɣ
[/td]
u
u
h
h
ø
ø
j
dʒ
ü
y
q
tʃ
[/td]
b
b
x
ʃ
[/td]
p
p
y
j
m
m
zh
dʐ
[/td]
f
f
ch
tʂ
[/td]
d
d
sh
ʂ
[/td]
t
t
rh
ʐ
[/td]
n
n
w
v
l
l
s
s
g
g
z
z
k
k
r
r
vh
ʁ
[/td][td=1,1,25%]
lh
ɬ
[/td]
仅用于表示西部裕固语的六个带擦元音
ah
ah
oh
oh
əh
[/td][td=1,1,25%]
əh
[/td][td=1,1,25%]
uh
uh
eh
[/td][td=1,1,25%]
eh
[/td][td=1,1,25%]
øh
øh
تۆۋەندە «يۇغۇر سۆز تۈپلىك» ئاتلىق يۇغۇر تىلى ئۆگىتىش قوللانمىسىدىن بىر تېكستنى كۆرۈپ ئۆتەيلى:

《yovhәr  sөz  duplik》putәk
《裕 固 语 基 础》  例 文
 
ZONA  YOLVHZIRTE
 

Bïr meng togus yüz shige yevhәrmu yil，liening moskawa gazivhning bïr kәqivh

tavhbashda olurp ol，ol yerde bïr zona asiramazhi bar er，liening nemen kәsi

mangdirvh ane қegerip gelvh sөz mang`γarasip，

Bur қaatda，liening ol kәsine deleivh zona navhp asirama yadalne mang`γarasin

saγenep dro，nemen ane delemi қәsi mundavh deip__ol moskwavh baripdә,dovhәr

қәsilar hos ol қayda olurvhn yerne bulmis er dide，liening uzu ane delevh barp diro。

Liening buryakda mangu`p ，bur yakda γarap dro，yol γezvhning meidok әshide zona

kөprik gөzdep dro，ol gөng`ulvh ane salvh γarap,zonalar mi savhәp meikdi ur

dro,yolning gezvhmda bur қәqivh yü bardide,liening mang`up ol yüning udurvh

etep,peirpde sik bur,sik ashma kәsila zhou ol zona asirama,ol lieningne bur

gөrvhandan aliқap dro,___yahshmu sen ?dep dro,liening kulup__bu yol gezdan bur

zona asrima bar mu dide,__menla ere,navho muda deleivh gelde sen,ol deip.___

Sening zona mene munda әzirdep gelde,liening kulum jirevh bolup dep。

 

 

yәngγas    sөzlari
单          词
 

Zona           [zona]                      （名词）：      蜜蜂    

yol              [yol]                       (名词)：       路  

bïr              [bïr]                       （数词）：      一    

meng           [meη]                      （名词）：      千   

yüz              [yüz]                     （数词）：      百   

togus           [togus]                     （数词）：      九    

shige            [shige]                    （数词）：     二

yevhәrmu     [yeγәrmu]                     （数词）：      二十

yil                 [yil]                   （名词）：      年

liening           [lieniη]                   （名词）：      列宁

moskowa      [moskowa]                   （名词）：     莫斯科

γazivh           [γaziγ]：                  （形容词）：   边缘

kәqivh           [kәqiγ]：                  （形容词）：   小

tavhbashda    [taγbashda]                    （名词）：     山顶

olur               [olur]                   （动词）：     居住

ol                 [ol]                    （宾格）：     他

yer                [yer]                   （名词）：     大地

asiramazhi     [asiramazhi]                  （名词）：     养蜂人

bar                [bar]                   （动词）：       有

er                  [er]                   （虚词）：       肯定

nemen           [nemen]                   （动词）：      经常

kəsi               [kəsi]                   （名词）：      人

mang             [maη]                    （动词）：      走

ane                [ane]                   （代词）：     他（宾格）

қeger             [қeger]                   （动词）：     请

gel                 [gel]                   （动词）：     来

mang`γara      [maη`γara]                   （动词）：     交谈

қaatda            [қaatda]                   （形容词）：   次数

delei               [delei]                  （动词）：     寻找

navhp             [naγp]                    （动词）：     怎样

yaldal             [yaldal]                   （名词）：     事情

saγen             [saγen]                   （形容词）：   想念

mundavh        [mundaγ]                    （形容词）：   这样

deip               [deip]                    （动词）：     说

dovhər           [doγər]                     （形容词）：   其他

hos                 [hos]                   （形容词）：  全部

қayda             [қaida]                    （动词）：     哪里

bul                  [bul]                   （动词）：     知道

uzu                 [uzu]                    （代词）：   自己

buryak             [buryak]                   （数词）：   一边

γarap              [γarap]                    （动词）：     看

γazvh              [γazγ]                    （名词）：      边缘

kөp                 [kөp]                    （形容词）：   许多

gөzdep            [gөzdep]                    （形容词）：   看到了

gөng`ul            [gөng`ul]                   （名词）：    心

salvh                [salγ]                    （动词）：   放

savhəp             [saγəp]                     （动词）：  挤、采

meidok            [meidok]                    （名词）：  花

mang               [maη]                     （动词）：  走

yü                    [yü]                    （名词）：  家、帐篷

udur                 [udur]                    （名词）： 前面

etep                 [etep]                     （动词）： 到达

peirp                [peirp]                    （动词）： 敲打

sik                    [sik]                    （名词）：  门

ash                   [ash]                     （动词）： 开

zhou                 [zhou]                    （形容词）：正好

aliқap               [aliқap]                    （形容词）：惊讶

yavhsh              [yaγsh]                    （形容词）：好

kulup                [kulup]                   （形容词）：笑

kulum jirevh      [kulum jireγ]                   （形容词）：微笑

 

译文：                              

 

蜜蜂引路
一九二一年，列宁居住在莫斯科边的一个小山上。那个地方有一个养蜂的人，列宁经常派人请他来谈话。

 

有一次，列宁想找到那个人谈一谈怎样养蜜蜂的事情。经常找他的人这样说“他到莫斯科去了”，其他的人们都不知道他住的地方。列宁亲自找他去了。他一边走、一边看，路边的花丛中看到许多蜜蜂，用心看着蜜蜂们怎样忙着采蜜，路边有一个小房子，列宁走到房子跟前，敲了一下门，开门的人正好就是那个养蜂的人，他看到列宁后惊讶的说“你好”，列宁笑着说“这个路边有一个养蜂的人吗”，那个人说“我就是，你怎么找到这里来了”，列宁微笑着说：“是你的蜜蜂把我领到这里来了”。
[ بۇ يازمىنىuyghurgholدە2011-10-02 15:19قايتا تەھرى ]
تېما تەستىقلىغۇچى : hawar
تەستىقلانغان ۋاقىت : 2011-10-02, 15:21
بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى :
  • مۇنبەرپۇلى:+10(sebir) تەتقىقات نەت ..
    • چوققا [باش يازما] ۋاقتى : 2011-10-02 15:11 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    سالام ئۇيغۇر غول: سىزنىڭ بۇ يازمىڭىز ئاسپىرانتلارنىڭ مۇنەۋۋەر بىر ئوقۇش پۈتتۈرۈش ماقالىسىگە لايىق مەزمۇنلارنى ئۆزىگە سىغدۇرۇپتۇ.  ئايدىڭنىڭ بايانىدىن قارىغاندا تەكشۈرۈش نەتىجىلىرىڭىزنى ساۋاقداشلار ۋە مۇنەۋۋەر مۇئەللىملەر بىلەن ئورتاقلاشقاندەك تۇرىسىز.  سىز  دەرس مۇنبىرىدە زوق-شوخ بىلەن سۆزلەۋاتقان، ساۋاقداشلار  دىققەت بىلەن ئاڭلاپ بەزىدە ھاياجانلانغان ۋە بەزى ئۇھسىنغان بىر مەنزىرە كۆز ئالدىمغا كەلدى. «تۈركىي تىللارغا كىرىش» دېگەن  ئۇ دەرس راستىنلا بەك قىممەتلىك ھەم كۆڭۈللۈك بىر دەرسىمىز ئىدى. مەكتەپ ھاياتىمنى ئەسلىتىپ قويدىڭىز. بىز ئاكا-ھەدىلىرىڭىز قىلمىغان تەكشۈرۈشلەرنى قىلىشقا مۇشەررەپ بولۇپسىز، نەتىجىلەرمۇ كىشىنى سۆيۈندۈرىدىكەن. قېرىندىشىمىز بولغان سېرىق ئۇيغۇرلار ھەققىدە خېلى ئەتراپلىق مەلۇماتقا ئىگە بولدۇم. قارىغاندا سېرىق ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىز بىلەن يۈرۈپ ئۇلارنىڭ گەپ سۆزلىرىنىمۇ خېلى ئۆگىنىۋالغاندەك تۇرىسىلەر. سىزنىڭ  ئىلمىيلىك بىلەن ھېسسىيلىكنى ئۇستىلىق بىلەن ئىپادىلەيدىغان ئۇسلۇبىڭىزنى بەك ياقتۇرىمەن. مۇمكىن بولسا مۇجىبۇل ئاكامنىڭ قەلىمىدىنمۇ سىزنىڭكىدىن پەرقلىق، ئوخشىمىغان نۇقتىدىن تۇرۇپ يېزىلغان بايانلارنى كۆرۈشنى ئۈمىد قىلىمەن. تۇخۇمدىن تۈك ئۈندۈردى دەپ قالمىغايسىز، ئەمما كىچىككىنە بىر تەكلىپىم: سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇشىنى تەسۋىرلەش جەريانىنى قويۇپ تۇراي، ئۆزىڭىزنىڭ باشتىكى بايانىڭىزدا تەڭرى دېگەن سۆزنى ئىككى-ئۈچ جايدا ئىشلىتىپسىز. مېنىڭ نەزىرىمدە «تەڭرى» سۆزى ئىسلام ئەقىدىسى بىلەن تازا باغلىنىشى يوق بىر ئاتاق. تەڭرى دېسە ئۇيغۇرلارنىڭ كۆك تەڭرىگە ئىتىقاد قىلىپ يۈرگەن چاغلىرى ئېسىمگە كېلىپ، بىر جاھىلىيەتنىڭ پۇرىقى بۇرنۇمغا  گۈپپىدە پۇراپ قالىدۇ. پۈتكۈل دۇنيا مۇسۇلمانلىرى «ئاللاھ» دېسە بىزنى ياراتقان رەببىمىز ئىكەنلىكىنى بىلىدۇ. (تەڭرى سۆزى ھەم ئاللاھنىڭ 99 ئىسمىنىڭ بىرىمۇ ئەمەس) شۇڭا، بۇنىڭدىن كېيىن سىزنىڭمۇ رەببىمىزنىڭ ئىسىمىنى «ئاللاھ» دەپ ئاتىشىڭىزنى كۈچلۈك تەۋسىيە قىلىمەن. قارىماققا بۇ بەك كىچىك ئىش بولۇپ تۇيۇلىشى مۇمكىن، بىراق، مەنچە بۇ ئەڭ ئەقەللىيسى ھەق رەببىمىزگە، مۇقەددەس ئىسلامىمىزغا بولغان ھۆرمەت. (مەن پەقەت چۈشەنچەم بويىچە تەكلىپ بەردىم، باشقىچە چۈشەندۈرۈشلىرىڭىز بولسا ئاڭلايمەن، مۇشۇ پۇرسەتتە باشقىلارمۇ ھەم بىلىپ قالسا ئەجەب ئەمەس)
    [ بۇ يازمىنىsebirدە2011-10-03 02:20قايتا تەھرىرلىدى ]
    西部医院
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [1 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-02 22:11 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 8قەۋەتتىكى uyghurgholدە2011-10-02 23:08يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم سەبىر:
    ياخشى تۇرۋاتامسىز، ئىشلىرىڭىز ئوڭۇشلۇق كېتىپ بارامدۇ؟ ئاۋۋال ئەسىرىمنى ئەستايىدىللىق بىلەن ئوقۇپ چىققىنىڭىزغا ۋە يۇقىرى باھا بەرگىنىڭىزگە كۆپ تەشەككۈر. مۇجبۇل ئاكامنىڭ يازمىلىرىمۇ چوغلان مۇنبىرىگە يوللانغانىدى، كۆرمەي قالغاندەك تۇرىسىز. «تەڭرى» ۋە «ئاللاھ» كەلىمىلىرى ھەققىدىكى پىكرىڭىز ئويلىشىپ كۆرۈشكە تېگىشلىك پىكىر بوپتۇ. ئەمما
    «تەڭرى» سۆزىنى ئىسلام بىلەن ئالاقىسىز ئاتاق دېگەن گېپىڭىز تازا پۇت تىرەپ تۇرالمىسا كېرەك. چۈنكى ھەممە تىلدا ياراتقۇچىنىڭ بىر ئىسمى بولىدۇ، پارسلاردىكى «خۇدا» كەلىمىسىگە ئوخشاش، بىزدىكى «تەڭرى» سۆزىمۇ ئەنە شۇ خىل ئۇقۇم ئىپادىلىگۈچى سۆز. ئەنە ئۆزىڭىزمۇ «ھەق تەڭرىمىز» دەپ ئىشلىتىپسىزغۇ؟! شۇڭا بۇنى ئىسلام بىلەن باغلىساقمۇ ھەرگىز خاتا بولمىسا كېرەك.
    قىممەتلىك پىكىر بەرگىنىڭىز ئۈچۈن رەھمەت!!!


    ئالدى بىلەن تېمىغا مۇناسىۋەتسىز ئىنكاس يازغىنىم ئۈچۈن ھەممىڭلاردىن كەچۈرۈم سورايمەن، مەن تەكىتلىگەن نۇقتا بەك تولا خاتا ئىشلىتىلىپ كېلىۋاتقان بولغاچقا سەل قاراپ ئۆتكۈزىۋەتكۈم كەلمەي قالدى.

    ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام ئۇيغۇر غول ئىنىم:
    ئاللاھقا شۈكرى، ھەممە ئىشلار ئاللاھنىڭ ھىكمىتى بىلەن كۆڭۈلدىكىدەك كېتىۋاتىدۇ. سىلەرمۇ ياخشى تۇرىۋاتقانسىلەر؟ ئاللاھ زېھنىڭلارنى پايدىلىق ئىلىمگە ئوچۇق قىلسۇن!  مەن راس چوغلان مۇنبىرىگە كىرمىگىلى ئايلار بولۇپ كەتتى. كىرىپ كۆرۈپ باقاي،يەتكۈزگەن بۇ ئۇچۇرىڭىزغا تەشەككۈر!
    نەچچە كۈندىن سالامەتلىكىم تازا ياخشى بولمىغاچ باشلىرىم ئاغرىپ ئېھتىياتسىزلىقتىن "ھەق رەببىمىز" دەپ يازىمەن دەپ "تەڭرىمىز" دەپ يېزىپ قويۇپتىمەن. "تەڭرى" دېگەن بۇ گېپىڭىز كاللامدا ئەكىس سادا پەيدا قىلىۋەتكەن بولسا كېرەك . ئۇ مەندىكى سەۋەنلىك، ئىنكاسىم تەھرىرلەندى. ئەمما، بۇ مېنڭ پىكرىمگە ۋەكىللىك قىلمايدۇ. بۇنداق بولمىسا ئىدى مەن قانداقسىگە ئۆز پىكرىمگە ئۆزۈم قارشى خەنجەر ئۇراي؟! 
    سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزغا ۋە سىزگە ئوخشاش قاراشتىكى بارلىق قېرىنداشلارغا ئاتاپ نىمە ئۈچۈن "تەڭرى" ياكى "خۇدا" دەپ ئاتىماستىن "ئاللاھ"  دەپ ئاتىشىمىزنىڭ  ئەۋزەل بولىدىغانلىقى ھەققىدە ئۆز قاراشلىرىم ۋە دەلىللىرىمنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ئۆتمەكچىمەن.  
    مەن يەنىلا بۇ ھەقتىكى پىكرىمدە چىڭ تۇرىمەن.  
      تەڭرى ئاتالغۇسىنىڭ ئىسلامىيەت بىلەن ئالاقىسى يوق دېيىشىمگە ئاساسىم:
    «تەڭرى» ئۇقۇمى بىر دىنىي كاتېگورىيە بولۇش سۈپىتى بىلەن ئالتاي تىلى سىستېمىسىدىكى شامان دىنىغا ئېتىقاد قىلغان قەدىمكى مىللەتلەرنىڭ ئەڭ ئاساسلىق ئىپتىدائىي دىنىي ئىلاھىدۇر. بۇ ئىلاھ تۈركىي تىللىق مىللەتلەردە ۋە موڭغۇل تىلىدا «تەڭرى» دەپ ئاتىلىپ كەلگەن. «تەڭرى» ئۇقۇمىمۇ ئىنسانلارنىڭ تەبىئەت ھادىسلىرى ھەققىدىكى بىلىشىنىڭ گۆدەكلىك باسقۇچتا تۇرىۋاتقانلىقىنىڭ مەھسۇلىدۇر. تاغ ئېتەكلىرى، كەڭ كەتكەن يايلاق -دالىلار، دەريا- كۆللەر...  ئالتاي تىلى سىستېمىسىدىكى مىللەتلەر ئەجدادلىرىنىڭ تىرىكچىلىك سەھنىسى بولغان. كېچىلىرى چىققان ئاي يۇلتۇزلار،  كۈندۈزدىكى قۇياش، چىققان شاماللارنى ھەرىكەتلەندۈرۈپ بوران-چاپقۇن، قار-يامغۇر پەيدا قىلغان كۆك بۇلارغا نىسبەتەن ئاجايىپ سىرلىق تۇيۇلغان. ھەم ئۇنىڭ ئالدىدا ئۆزىنىڭ تولىمۇ ئىقتىدارسىزلىقىنى ھېس قىلىشقان. شۇنىڭ بىلەن كۆك ئاسمانغا سەجدە قىلىپ باش ئۇرىدىغان "كۆك تەڭرى" ئىتىقادى بار بولغان. مانا بۇ شامان دىنىدىكىلەرگە ئومۇميۈزلۈك بىر ئەھۋال. بۇ ھەقتە مەھمۇد كاشغەرىي «خۇدا  ئۇرغۇر كاپىرلار ئاسماننى تەڭرى دەيدۇ، ئۇلار كۆزلىرىگە چوڭ كۆرۈنگەن ھەرقانداق نەرسىنى ___ ئىگىز تاغ، يوغان دەرەخنىمۇ  تەڭرى دەيدۇ، ئۇلار يەنە بىلىملىك ئادەمنىمۇ <تەڭرىكان> دەپ ئاتايدۇ دەپ قەيت قىلغان. ( 
    مەھمۇد كاشغەرىي:  " تۈركىي تىللار دىۋانى"، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى، 1984-يىلى، 1-ئاي، 515-بەت)   

     ئىنكاسىڭىزدا پارىسلارنىڭ ئاللاھنى  "خۇدا" دەپ ئاتايدىغانلىقى ھەققىدىكى گەپنى ياخشى چىقاردىڭىز.
    پارس تىلىدىكى "خۇدا" سۆزى ئىككى خىل ئىشلىتىلىدۇ. يەنى، بىرى ياراتقۇچىنىڭ نامى سۈپىتىدە،  يەنە بىرى  تۇرمۇشتا ئادەتتىكى باشلىقلارنى ئاتاشتا. بۇ سۆز ھەم خەلقىمىز ئارىسىدا بەك ئومۇملىشىپ كەتكەن. ھالبۇكى، بىزنى ياراتقان ۋە رىزىق بەرگەن رەببىمىز ئاللاھ تائالاھ ھەرقانداق بىر شىرىكتىن پاكتۇر. بۇ خىل ئاتاش ئاللاھنىڭ نامىنى شىرىك بىلەن ئاتاشقا ئېلىپ بارىدۇ. شۇڭا بۇخىل ئاتاشنىمۇ قوللىمايمىز.( بۇنى ھۆرمەتلىك ئۇستازىمىز ئابدۇرەئوپ ئەپەندى دېگەن گەپ مېنىڭ گېپىم ئەمەس، مەن بۇ يەردە ئىلىمدىكى نوپۇزغا چوقۇنماقچى ئەمەس پەقەت سۆزۈمنى مەنبەگە، دەلىلگە ئىگە قىلىش يۈزسىدىن قىستۇرۇپ ئۆتتۈم)   چۈنكى، ۋاقتى كەلگەندە شىرىكنىڭ گۇناھى قاتىللىقنىڭكىدىنمۇ ئېغىردۇر. ئاللاھ تائالاھ :"خالىسام بەندەمنىڭ شىرىكتىن  باشقا ھەرقانداق گۇناھىنى كەچۈرىمەن" دېگەن. ئاللاھنىڭ ۋەدىسى ھەقتۇر. 
     
    ئاللاھنى ئۆز ئىسىم سۈپەتلىرى بىلەن ئاتاشنىڭ ئەۋزەللىكى ھەققىدىكى نەقلى دەلىل:
    ئاللاھ تائالاھ مۇقەددەس قۇرئان كەرىمنىڭ 17-سۈرىسى بەنى ئىسرائىلنىڭ 110-ئايىتىدە مۇنداق دېگەن: {"ئاللاھ دەپ ئاتىساڭلارمۇ بولىدۇ، رەھمان دەپ ئاتىساڭلارمۇ بولىدۇ، قايسىنى ئاتىساڭلار(ھەممىسى ياخشىدۇر) چۈنكى ئاللاھنىڭ نۇرغۇن گۈزەل ئىسىملىرى بار" دېگىن  }  بۇ ئايەت، ئاللاھنىڭ كالامى، بەندىنىڭ سۆزى ئەمەس. ئاللاھ بۇ ئايەت ئارقىلىق بىزنى ئۆزىنى گۈزەل ئىسىم سۈپەتلىرى ئارقىلىق ئاتاشقا بۇيرىدى. ئاللاھنىڭ بۇيرۇقى مۇسۇلمان بەندىسىگە پەرز. مۇشۇ نۇقتىدىنمۇ ئاللاھنىڭ ئىسىمىنى قۇرئاندا تىلغا ئېلىنغىنى بويىچە ئاتىغىنىمىز ئەۋزەلدۇر.
     تۆۋەندىكىلەر ئاللاھنىڭ گۈزەل ئىسىم سۈپەتلىرى:

    1-ئاللاھ-ھەقىقى ئىلاھ؛ 
     
    2-    ئەررەھمان-چەكسىز كۆيۈنگۈچى ئاللاھ؛ 
     
    3-    ئەررەھىم-ئاخىرەتتە كۆيۈنگۈچى ئاللاھ  
     
    4-    ئەلمەلىك-پۈتكۈل شەيئىلەرنىڭ پادىشاھى ئاللاھ؛ 
     
    5-    ئەلقۇددۇس-بارلىق نوقساندىن پاك ئاللاھ: 
     
    6-    ئەسسەلام -مۆئىمىنلەرگە سالامەتلىك بىغىشلىغۇچى ئاللاھ : 
     
    7-    ئەلمۆئمىن-خاتىرجەم قىلغۇچى ئاللاھ : 
     
    8-    ئەلمۇھەيمىن -شەيئىلەرنى كۈزىتىپ تۇرغۇچى ئاللاھ: 
     
    9-    ئەلئەزىز-غالىپ كۈچلۈك ئاللاھ : 
     
    10-    ئەلجەببار -قەھرى-غەزەپ قىلغۇچى ئاللاھ : 
     
    11-    ئەلمۇتەككەببىر-بۈيۈكلۈكتە يىگانە ئاللاھ: 
     
    12-    ئەلخالىق -ھەممىنى ياراتقۇچى ئاللاھ : 
     
    13-    ئەلبارىئ -يوقلىقتىن پەيدا قىلغۇچى ئاللاھ : 
     
    14-    ئەلمۇسەۋۋىرر-ھەممە نەرسىگە سۈرەت -شەكىل بەرگۈچى ئاللاھ : 
     
    15-    ئەلغەففار-كەچۈرۈم قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    16-    ئەلقەھھار-ھەممە شەيئىنى قەھىرسى بىلەن تىزگىنلەپ تۇرغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    17-    ئەلۋەھھاب-كۆپلەپ ئاتا قىلىپ بەرگۈچى ئاللاھ : 
     
    18-    ئەررەززاق-كۆپ رىزىق ئاتا قىلغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    19-    ئەلفەتتاھ-ھەقلىق بىلەن ھۆكۆم قىلغۇچى ئاللاھ : 
     
    20 -    ئەلئەلىم-ھەممىنى بىلىپ تۇرغۇچى ئاللاھ : 
     
    21-    ئەلقازىب-يىغقۇچى ئاللاھ : 
     
    22-    ئەلباسىت-يايغۇچى ئاللاھ : 
     
    23-    ئەلخافىز-چۆكۆرگۈچى ئاللاھ: 
     
    24-    ئەررافىئ-يۇقىرى كۆتۆرگۈچى ئاللاھ: 
     
    25-    ئەلمۇئىزز-ئەزىز قىلغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    26-    ئەلمۇزىلل-خار قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    27-    ئەسسەمىئ -ھەممىنى ئاڭلىغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    28-    ئەلبەسىير-ھەممىنى كۆرۆپ تۇرغۇچى ئاللاھ : 
     
    29    ئەلھەكىم -ھەك قىلغۇچ ھۆكۆم قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    30-    ئەلئەدل -كامىل ئادالەت ئىگىسى ئاللاھ: 
     
    31-    ئەللەتىف -كۆيۈنگۈچى ئاللاھ ؛ 
     
    32-    ئەلىخەبىير -ھەممىدىن خەۋەردار ئاللاھ: 
     
    33-    ئەلھەلىيىم -مۇلايىم ئاسىرغۇچى ئاللاھ: 
     
    34-    ئەلئەزىيم -بۈيۈك كاتتا ئاللاھ: 
     
    35-    ئەلغەفۇۋر -كەچۈرگۈچى ئاللاھ: 
     
    36-    ئەششەكۇۋر -كۆپ مەرھەمەت قىلغۇچى ئاللاھ : 
     
    37-    ئەلئەلىيي -ئالى ئاللاھ؛ 
     
    38-    ئەلكەبىير -شەۋكىتى بۈيۈك ئاللاھ: 
     
    39-    ئەلھەفىيز -مۇھافىزەت قىلغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    40-    ئەلمۇقىيت -قۇدىرەتلىك ،ھەممىگە كۈچى يەتكۈچى ئاللاھ. 
     
    41-    ئەلھەسىيب -ھەممە نەرسىگە كۇپايە ھىساب ئالغۇچى ئاللاھ: 
     
    42-    ئەلجەلىيل -ناھايىتى كاتتا سۈپەتكە ئىگە ئاللاھ: 
     
    43-    ئەلكەرىيم -ناھايىتى ئالىيجاناب ،سېخى ئاللاھ: 
     
    44-    ئەررەقىيب -كۈزىتىپ تۇرغۇچى ئاللاھ : 
     
    45-    ئەلمۇجىيب  -ئىجابەت قىلغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    46-    ئەلۋاسىئ -مەرھەمىتى كەڭ ئاللاھ: 
     
    47-    ئەلھەكىيم -ھىكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    48-    ئەلۋەدۇد -دوست تۇتقۇچى ئاللاھ: 
     
    49-    ئەلمەجىيد -ئەڭ ئۇلۇغ زات ئاللاھ: 
     
    50-    ئەلبائىس -قوزغىغۇچى،تىرىلدۈرگۈچى ئاللاھ: 
     
    51-    ئەششەھىيد -ھەممىنى كۆرۆپ تۇرغۇچى ئاللاھ: 
     
    52-    ئەلھەقق -مەۋجۇتلىقى چەكسىز،ئەزەلى ئاللاھ: 
     
    53-    ئەلۋەكىيل -ۋەكىل بولغۇچى ئاللاھ: 
     
    54-    ئەلقەۋىيي -كۈچ قۇۋەتتە يۈكسەك ئاللاھ ؛ 
     
    55-    ئەلمەتىين -ناھايىتى مۇستەھكەم ئاللاھ؛ 
     
    56-    ئەلۋەلىيل -ناھايىتى يىقىن ئاللاھ: 
     
    57 -    ئەلھەمىيد -مەدىيھەگە لايىق ئاللاھ: 
     
    58-    ئەلمۇھىسىي -بارلىق شەيئىلەرنىڭ سانىنى مۇكەممەل ئىگىلىگۈچى ئاللاھ: 
     
    59-    ئەلمۇبدىئ -يوقتىن بار قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    60-    ئەلمۇئىيد -قايتا ئەسىلىگە كەلتۈرگۈچى ئاللاھ: 
     
    61 -    ئەلمۇھيىي -تىرىلدۈرگۈچى ئاللاھ؛ 
     
    62-    ئەلمۇمىيت -جاننى ئالغۇچى ئاللاھ: 
     
    63-    ئەلھەييۇ -مەڭگۈ ھايات ئاللاھ: 
     
    64-    ئەلقەييۇۋم -بارلىق مەخلۇقاتنى ئىدارە قىلىپ تۇرغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    65-    ئەلۋاجىيد -تاپقۇچى ئاللاھ: 
     
    66-    ئەلماجىيد -ئالىيجاناب ئۇلۇغ ئاللاھ: 
     
    67-    ئەلۋاھىد -يەككە-يىگانە ئاللاھ؛ 
     
    68-    ئەسسەمەد -بىھاجەت ئاللاھ: 
     
    69-    ئەلقادىر -ھەممىگە كۈچى يەتكۈچى ئاللاھ؛ 
     
    70-    ئەلمۇقتەدىر-ناھايىتى كۈچلۈك ئاللاھ: 
     
    71-    ئەلمۇقەددىم -ئىلگىرى قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    72-    ئەلمۇئەخخىر -كېچىكتۈرگۈچى ئاللاھ: 
     
    73-    ئەلئەۋۋەل -ئەڭ ئەۋۋەل ئاللاھ: 
     
    74-    ئەلئاخىر -مەڭگۈ مەۋجۇت ئاللاھ: 
     
    75-    ئەززاھىر -ئاشكارە بولغۇچى ئاللاھ: 
     
    76-    ئەلباتىن -مەخپى بولغۇچى ئاللاھ: 
     
    77-    ئەلۋالىي -ئىگە بولغۇچى ئاللاھ: 
     
    78-    ئەلمۇتەئال -بۈيۈك ئاللاھ: 
     
    79-    ئەلبەرر -ياخشىلىق قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    80-    ئەتتەۋۋاب -تۆۋبىنى بەك قۇبۇل قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    81-    ئەلمۇنتەقىم -ئىنتىقام ئالغۇچى ئاللاھ: 
     
    82-    ئەلئەفۇۋۋ -كەچۈرۈم قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    83-    ئەررەئۇف -كۆيۈمچان ئاللاھ: 
     
    84-    مالىكۇلمۇلىكى-شاھلار -شاھى ئاللاھ: 
     
    85-    زۇلجەلالى-ۋەلئىكرام-ئۇلۇغلۇق بۈيۈكلۈك ئىگىسى ئاللاھ: 
     
    86-    ئەلمۇقىسىت -ئادىل ھەققانىيەتچى ئاللاھ: 
     
    87-    ئەلجامىئۇ -جۇغلىغۇچى ئاللاھ؛ 
     
    88-    ئەلغەنىيي -ناھايىىتى باي ئاللاھ: 
     
    89-    ئەلمۇغىنىي -باي قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    90-    ئەلمانىئۇ-تۇسقۇچى ئاللاھ: 
     
    91-    ئەززارر-دۈشمەنلىرىگە ئازاپ-ئۇقۇبەت يەتكۈزگۈچى ئاللاھ: 
     
    92-    ئەننافىئ-پايدا يەتكۈزگۈچى ئاللاھ؛ 
     
    93-    ئەننۇۋر-نۇرلۇق ئاللاھ: 
     
    94      - ئەلھادىي -ھىدايەت قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    95-    ئەلبەدىيئ -ئۆرنەكسىز يوقتىن بار قىلغۇچى ئاللاھ: 
     
    96-    ئەباقىي -مەڭگۈ باقى ئاللاھ: 
     
    97-    ئەلۋارىس -يوقالماس ۋارىس ئاللاھ: 
     
    98-    ئەررەشىيد -توغرا يولغا يىتەكلىگۈچى ئاللاھ: 
     
    99-    ئەسسەبۇۋر-ناھايىتى سەبىرچان ئاللاھ؛  

    سىزنىڭ گېپىڭىز بويىچە بولغاندا  خىرىستىئانلارنىڭ  "گاد "  دېگەن گېپىمۇ ئاللاھنى ئىپادىلەيدۇ. ئەمما، ئۇلارنىڭ مۇسۇلمان بولغانلىرىمۇ ئاللاھنى ئاللاھ دەيدىكەنكى ئەسلىدىكى " ئېيسا ئەلەيھىسسالام  ئاللاھنىڭ ئوغلى"  دەپ  شىرىك كەلتۈرگەن چېغىدىكىدەك بىزنىڭ تىلىمىزدا  "گاد " دەيمىز دەپ تۇرىۋالمايدىكەن. 
    دىنىي ئاتالغۇلاردا مىللەت ئۇقۇمىنى بەك كۆتۈرۈپ چىقمىساقمىكىن دەيمەن. چۈنكى، "قۇرئان كەرىم" ئەرەب تىلىدا نازىل بولغان، ئاللاھنىڭ "قۇرئان كەرىمنى" ئەرەب تىلىدا نازىل قىلىشىدىمۇ بىر ھىكمەت بار.  بىز ھەم ئاللاھقا قۇلچىلىق قىلىپ ناماز ئوقىغاندىمۇ سۈرىلەرنى ئەرەب تىلىدا ئوقۇيمىز، ياكى "ئاللاھۇ ئەكبەر" دېگەننىڭ ئورنىغا "ئاللاھ بۈيۈكتۇر" دەپ  ئىشلەتمەيمىز، مەنىسىنى بولسا دىلىمىزدا بىلىمىز. پۈتكۈل دۇنيا مۇسۇلمانلىرى قېرىنداش، رەببىمىز بىر، مۇقەددەس كىتابىمىز بىر، قىبلىمىز بىر... ئىسلام مانا مۇشۇنداق بۈيۈك بىرلىك ئاساسىغا قۇرۇلغان، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەم ھەم: "مىللەتچىلىك قىلغانلار بىزدىن ئەمەس" دېگەنىكەن. مەن بىر مۇسۇلمان قىرغىز، ئىسلام نۇرى  ئۈستىگە تۇغۇلدۇم،مۇسۇلمان  ئۇيغۇرلار  مەدەنىيىتىدە ئۆسۈپ يىتىلدىم. ماڭا نىسبەتەن ئاللاھ بىر ئۇنىڭ نامى پەقەت 99 لا. ئۇنىڭدىن باشقىسىنى تونىمايمەن.
    مەن بۇ ئىنكاسنى خاس سىزگە قارىتىپ يازمىدىم.  ئاللاھنىڭ نامىنى توغرا  ئاتاش ھەققىدە ئۇدۇلۇمغا كەلگەن جايدا ئۆز پىكرىمدە تۇرۇپ، خاتاغا تۈزىتىش بېرىپ كەلگەن ئىدىم، بۈگۈن ماقالىڭىز شاراپىتىدىن بۇ گەپ قايتا ئوتتۇرىغا چىقىپ قالدى. بىزنىڭ تىلىمىز شۇنچە يۇمشاق.  "ئاللاھ " كەلىمىسىنى ھەممىمىز توغرا تەلەپپۇز قىلالايمىز شۇنداققۇ؟! شۇنداق بولغان ئىكەن توغرا ئاتايلى! قېنى بىر تەلەپپۇز قىلىپ بېقىڭچۇ! "ئاللاھ !" دەپ. ئەگەر خالىمىسىڭىز 99 ئىسىم ئىچىدىكى باشقا بىرىنى ئاتىسىڭىز ھەم بولىدۇ. مۇشۇنداق ئىمكانىيەت تۇرۇپ نىمىشقا ئاللاھ بۇيرىغاننى قىلمايمىزيۇ باشقا بىر ئىسىمنى ئۇلۇغ ئاللاھىمىزنىڭ ئىسمى ئورنىدا ئىشلىتىمىز؟!
    بەلكىم بۇ ئىسىم مەسىلىسىنى بەك تەكىتلىسەم  بىزارلىق ھېس قىلىپ قالغانسىلەر. ئەمما، ئويلاپ بېقىڭ، ئەگەر مەن سىزنى بىر چىرايلىق ئەزان توۋلاپ قويغان ئىسمىڭىز بىلەن ئاتىماستىن يوقلا بىر گەپلەر بىلەن ئاتىسام ئاچچىقىڭىز كېلەمدۇ يوق؟! ھېچبولمىدى دېگەندىمۇ ماڭا بۇ ئسىم قويۇشۇپ بەرگەنمۇ؟! دېگۈڭىز كېلەر ھەقاچان!؟ ئەمىسە سوراپ باقاي، ئاللاھقا بىز ئىسىم قويۇشۇپ بەرگەنمۇ؟ ھەممىمىزنىڭ جاۋابى بىردەك. ـــ ياق. ئەمىسە توغرا ئاتاشلا بىزنىڭ بىردىنبىر تاللىشىمىز ئىككىنچىسى يوق.  
    مەن دەيدىغاننى ئاساسەن دەپ بولدۇم.  مېنىڭ ئۈستۈمدىكى بىلگىنىمنى يەتكۈزۈش بۇرچى ئادا بولدى، ئەمدىكى تاللاش ئۆزىڭىزدە. مېنىڭ ئەمدى بۇ ھەقتە تالاش تارتىش قىلغۇم يوق.  گەپ تامام، ۋەسسالام.  




    [ بۇ يازمىنىsebirدە2011-10-03 19:06قايتا تەھرىرلىدى ]
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [2 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-03 02:16 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 11قەۋەتتىكى oguzhanدە2011-10-03 12:59يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
         ياخشى   تېمىدىن  بىرنى  يوللاپسىز  ،  تەتقىقاتلىرىڭىز  ئۈزۈلۈپ  قالمىسۇن  ،   تېمىغا  مۇناسىۋەتسىز   ئىنكاسلار  بىلەن  مۇنازىرلەشمەڭلار   ئايرىم  تېما  يوللاپ  مۇنازىرە  قىلىشساڭلار  بولىدۇ  .   تېمىدىكى  سۆزلەر  توغۇرلۇق  ئەمەس   تېمىنىڭ  مەزمونى  توغۇرلۇق  پىكىر - تەكلىپ  بېرىڭلار  تورداشلار  .


    دېگەنلىرىڭىز ئورۇنلۇق. ئەمما، بۇمۇ تېمىدىكى مۇھىم بىر ئىدىيە مەسىلىسى بولغاچقا گەپ ئۇزىراپ كېتىپ قالدى. بۇنى ئۈچۈن ئۆزرىلىكمەن. ئاللاھ خالىسا ئايرىم تېما قىلىپمۇ يوللارمەن.
    hawar
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [3 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-03 13:23 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 14قەۋەتتىكى uyghurgholدە2011-10-03 16:51يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    سەبىرگە:
    بۇ ھەقتە تەپسىلىي ئىزاھات بەرگىنىڭىزگە كۆپ رەھمەت! ئۆزىڭىزنى ئاسراڭ، كۈنلىرىڭىز خۇشاللىققا تولغاي! ئۇلۇغ ئاللاھىمىز بىلىپ بىلمەي قىلىپ قويغان گۇناھلىرىمىزنى كەچۈرگەي!!!

    رەھمەت سىزگە، ياخشى تىلەكلەر ھەممىمىزگە بىرگە بولغاي! كەمتەرلىكىڭىزگە ئاپىرىن ئىنىم. ئاللاھ زېھنىڭىزنى  ھەم، بەختىڭىزنى ھەم ئوچۇق قىلغاي! راست ئېيتىسىز، ئاللاھ بىلىپ بىلمەي قىلغان گۇناھلىرىمىزنى مەغپىرەت قىلغاي! ئامىن!
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [4 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-03 18:51 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 15قەۋەتتىكى جاھىلدە2011-10-03 18:47يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    ئاللاھ، خۇدا، تەڭرى دېگەن سۆزلەر ئەمەلىيەتتە مەنىداش سۆزلەر. ئاللاھ سۆزى ئەرەپچىدىن؛ خۇدا سۆزى پارىسچىدىن ئۇيغۇرچىغا كىرگەن؛ تەڭرى سۆزى ئۇيغۇرچە سۆز. شۇڭلاشقا بۇ ئاتالغۇلار مەنىداش، تەڭداش ئورۇندا. بىرىنى قالدۇرۋېتىپ ياكى يوق قىلىۋېتىپ يەنە بىرنى ئىشلەتسەك بولمايدۇ. شۇڭا ئىلمىي، توغرا  مۇئامىلە قىلىش كېرەك.


    ئەگەر شۇنچە تەپسىلىي ئىزاھات بەرسەممۇ يەنە شۇنداق دەپ گۇناھقا شىرىك بولماقچى بولسىڭىز ئۇمۇ تاللىشىڭىز. بەزى گۇناھلارنى شەيتىنىمىز قارىماققا بەك كىچىك كۆرسىتىۋېتىدۇ. ئەمەلىيەتتە ئۇنىڭ ھۆددىسىدىن چىقىش ئۇنچىمۇ ئوڭاي ئەمەس. مۇسۇلمان بولۇش بولماسلىقنى ئۆزىمىز تاللايمىز ئەمما ئاللاھنىڭ ھۆكمىنى تاللاش ھوقۇقىمىز يوق.توغرا بولسۇن بولمىسۇن ئادەتلىنىپ قاپتىمەن، ئوڭايكەن دەپلا دەۋەرگىلى بولمايدۇ گەپ دېگەننى.  مەن ئىنكاسىمدىمۇ دەپ بولغان، ئۇ توغرىسىدا قايتا مۇنازىرە قىلمايمەن. ئەمدى پەقەتلار سۈكۈت قىلىمەن. ھېلىمۇ ئۇيغۇر غول ئىنىمنىڭ ماۋۇ تېمىسى مۇناسىۋەتسىز پاراڭلارغا توشۇپ كەتتى. ئەمدى بۇ ھەقتە ئارتۇق گەپ قىلىشنى راستىنلا خالىمايمەن.
    西部医院
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [5 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-03 19:02 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 18قەۋەتتىكى elkelemدە2011-10-04 09:45يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    يۇقارقى قېرىندىشىم،سىزنىڭ بايانلىرىڭىزنى ئاڭلىدىم. ئەمدى اللە ،ئىلاھ  ۋە تەڭرى دېگەن ئاتالغۇلارنى قانداق ئىشلىتىش جەھەتتىن ئېيتىساق، ئەرەپ جاھلىيتىدە مۇشرىكلار كۆپ ئىلاھقا چوقىناتتى، بۇ ئىلاھلارنىڭ ئەڭ ئالىسى يەنى ئىلاھلارنىڭ ئىلاھىنى اللە دەپ ئاتىغان بولۇپ،ھەزرىتى پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام لائىلاھە ئىللاللاھ نى دېگەندە بۇ سۆز مۇشرىكلارنىڭ ئىتىقاد قىلىپ كېلىۋاتقان بارلىق ئىلاھلىرىنى ئىنكار قىلىپ پەقەت اللەنىڭلا بارلىقىنى بىلدۈرىدىغان بۇ كەلىمىنى ئىنسانىيەتكە جاكارلىغان.
    تىل بىلەن چۈشەنچە ئوتتۇرسىدىكى باغلىنىشنى مېنىڭچە ئىنكار قىلمىسىڭىز كىرەك.
    پارىسلاردا بولسا ئاتەشپەرەسلىك بولۇپ، ئۇلارمۇ مۇشرىك ئەرەپلەرگە ئوخشاش ئوت ،يورۇقلۇق قاراڭغلۇلۇق قاتارلىقلارغا ئىشنىش بىلەن بىرگە مۇشۇ ئىشلارنى  باشقۇرىدىغان ئىلاھلارنى باشقۇرىدىغان ھەممىدىن قۇدرەتلىك بىر ئىلاھ بار دەپ ئىتىقاد قىلىشاتتى، ئۇلار بۇ ئىلاھنى خۇدا دەپ ئاتىغان.
    تەڭرى ئاتالغۇسى بولسا تۈرك تىلىدىكى ئاتالغۇ بۇلۇپ، بىر لوغەتتەئالەمنىڭ ئىگىسى دېگەن مەنىدە دەپ ئىزاھلانغان.
    دېمەك بىز ئىلاھ مەنىسىدىكى  پارىسچە خۇدا ياكى  تۈركچە تەڭرى ئاتالغۇسىدىن قايسىسىنى قوللانمايلى ئەگەر شۇ چۈشەنچىمىزدىكى ئىلاھنى  خۇدا قۇرئان كەرىمدە بىزگە ئۆزىنى سۈپەتلىگەن مەنىدە چۈشەنگەن بولساق يەنى ئۇنىڭ 99سۈپىتىنىڭ ھەممىسىگە ئىشەنگەن بولساق ئۇنداقتا بۇنى خاتا دىيىش توغرا بولمىسا كىرەك.
    .......


    مەن سىزنىڭ ئېيتقانلىرىڭىزنى پۈتۈنلەي ئىنكار قىلالمايمەن. سىز دېگەن نۇقتىلارنى مەنمۇ ماتېرىياللاردىن كۆرگەن، بىراق مەن ئەۋزىلىنى قىلايلى دېدىم. ئەجىبا سىزگە "ئاللاھ" دەپ ئاتاش شۇنچە قىيىنمۇ؟ ئەگەر شۇنداق بولسا نىمە دەپ ئاتىغان بولسىڭىز تاللىشىڭىز. ئۆزىڭىزمۇ مەن قۇرئاندىن نەقىل كەلتۈرگەن سۈرە بەنى ئىسرائىلنىڭ 110-ئايىتىنى مىسال قىپسىز. بۇ ئايەتتە {ئاللاھ دەپ ئاتىساڭلارمۇ، رەھمان دەپ ئاتىساڭلارمۇ بولىدۇ، قايسىسىنى ئاتىساڭلار(ھەممىسى ياخشىدۇر)،چۈنكى اللەنىڭ نۇرغۇن گۈزەل ئىسىملىرى بار دېگىن} دەپتۇ ،{ چۈنكى اللەنىڭ نۇرغۇن گۈزەل ئىسىملىرى بار} دېگەن بۇ ئايەتتىكى گۈزەل ئىسىم سۈپەتلەر پەقەت 99 ھەرگىزمۇ سىز دېگەن خۇدا، تەڭرى سۆزلىرى ئەمەس. قۇرئاننىڭ ھەرقانداق بىر سۈرىسى ناھايىتى مېھرىبان ۋە شەپقەتلىك ئاللاھنىڭ ئىسمى بىلەن باشلايمەن دەپ باشلىنىدۇ. ھېچ بىر سۈرىدە ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە مېھرىبان تەڭرىنىڭ ياكى خۇدانىڭ نامى بىلەن باشلايمەن دېيىلمەيدۇ.
    سىز دېگەندەك ئىسلامدا نىيەت ئەلا دەيمىز، ئاللاھنىڭ نامىنى توغرا زىكرى قىلىپ تۇرۇپ گۇناھقا پاتسا ئەلۋەتتە ئۇنىڭ ئۆز گۇناھى ئۆزىگە، ھەم خەلقىمىز ئارىسىدىكى ھەرخىل ئاتاشلارنىڭمۇ تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈشى بار.ئاللاھنىڭ نامىنى باشقىچە ناملار بىلەن ئاتاپ تۇرۇپ قەلبىدە ئاللاھقا زەررىچە شەك چۈشۈرمەي ئىبادەت قىلغان قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھەم ئىبادەتلىرىنى ئاللاھ قوبۇل قىلسۇن! بەك بىلىپ كەتمەستىن قىلغاننى ئاللاھ ئەڭ ياخشى بىلگۈچى، ئادەتتە بىلمەسلىككە ئۆزۈر بارغۇ. بىراق، بىز قۇرئاندىكى ئېنىق ھۆكۈمنى كۆرۈش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولغان تۇرۇپ، يەنە شۇ ئەپتىمىزدە چىڭ تۇرىۋالىمىز؟ ئەجىبا ئاللاھنى قۇرئاندىكى ئىسىم سۈپەتلىرى بىلەن ئاتاش شۇنچە قىيىنمۇ؟ نىمىشقا ئەڭ ئەۋزىلىنى قىلىشنى ئويلىمايمىز؟ ئەزاننىڭ بارلىققا كېلىش جەريانى ئىسىڭىزدە بولسا كېرەك؟! مۇسۇلمان جامائىتىنى نامازغا چاقىرىشتا پەيغەمبىرىمىز بىلەن ساھابىلەر ئوتتۇرىسدا مەسلىھەتلەر بولۇنۇپ ئاخىرى ئۇلار باشقا قەۋملەرگە ئوخشىمىغان شەكىلدىكى بىر چاقىرىش ئۇسۇلىنى مەيدانغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن باش قاتۇرۇشقاندا، ئاللاھ ساھابىلەرنىڭ چۈشى ئارقىلىق ئەزاننى ئۆگىتىدۇ. ئەگەر ئىسلامدا ئۇنىڭ بىلەن بۇنىڭ، ئوخشاپ قېلىشلارنىڭ  ھېچ پەرقى بولماستىن خاس ماھىيەتكىلا ئەھمىيەت بېرىلىدىغان بولسا، ئەينى چاغدا نېمە ئۈچۈن ئەزان توۋلاشنىڭ ئورنىغا قوڭغۇراق چېلىش، ئوت يېقىپ بەلگە بېرىش ۋەھاكازالار ئارقىلىق نامازغا چاقىرمىغاندۇ؟ باشقا قەۋىملەرگە ئوخشاپ قالغۇچىلار شۇلارنىڭ  جۈملىسىدىن دېگەن مەزمۇندىكى بىر ھەدىسمۇ بارغۇ؟!

     مەن گېپىمدە چىڭ تۇرىمەن. باشقىلارغا پەقەت ئەۋزىلىنى تەۋسىيە قىلدىم. ئەمدىلىكتە قانداق قىلىش ھەر كىشىنىڭ ئىختىيارىدىكى ئىش.
    sarkar
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [6 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-04 12:51 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 20قەۋەتتىكى elkelemدە2011-10-04 13:34يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    يۇقارقى بايانلىرىڭىزنى ئاڭلاپ،،نىمىشقىمۇ تىلىم ئۇيغۇرچە چىقىپ قالغان بولغىيتى،نىمىشقىمۇ ئانا تىلىم ئەرەپچە بولۇپ قالمىغان بولغىيتتى دەپ  مىڭ مىڭ پۇشايمانلار يەپ كەتتىم. سىزنىڭچە بولسا خۇدا ئالدىدا تىلىمىز سەۋەپلىكمۇ ئوخشاش ئەمەلگە ئوخشىمىغان ئەجر ساۋاپقا ئىرىشىدىغان ئوخشايمىز. توۋا دېمىسە بېكار. ئەزاننىڭ ۋە نامازدىكى قۇرئان ئايەتلىرىنىڭ ئەرەپ تىلىدىكى ئوقۇلۇشى بىلەن خۇدانىڭ نامىنى ئەرەپ تىلىدىن  باشقا تىلدا ئاتاش بىر-بىرىگە زىت كېلىدىغان ئىشمۇدۇ؟ئايەتتە ئېيتىلغان 99ئىسىم سۈپەتنىڭ ئىچىدە ئەلۋەتتە شەپقەتلىك،مىھرىبان سۆزلىرىنىمۇ تاپقىلى بولمايدۇ،چۈنكى قۇرئان تۈركچە، ياكى پارسچە ياكى ئۇيغۇرچە نازىل قىلىنمىغان، ئۇنىڭ ئىچىدىن تاپىدىغىنىڭىز رەھمان ۋە رەھىيم دېگەن سۆزلەردۇر بۇرادەر.


    بۇنداق دەپ پۇشايمان يېىيىشىڭىز بىھاجەت. بۇنداق دەپ ئادەمگە دوق قىلماڭ! مەن ھېچكىمنى مەجبۇرلىغىنىم يوق، ھەم ئۇنداق ھوقۇقۇممۇ يوق. پەقەتلا خالىس نىيەت بىلەن ھەقنى تەۋسىيە قىلىۋاتىمەن.  سىز بەك قىزىقچىمۇ نىمە؟ مەن ئەزان توغرىسىدىكى گەپلەرنى باشقا دىندىكىلەردىن پەرقلىق بولىشىمىز ئۈچۈن باشقىلاردىن پەرقلىق شەكىلدە جامائەتنى نامازغا چاقىرغان دەپ مىسال ئالدىم. سىز دېگەن تەڭرى سۆزى تۈركىيچە بولغىنى بىلەن ئۇنى ئۇيغۇرلار جاھىلىيەت دەۋرىدە ئىشلەتكەن دېدىم. ھەم ئۇنىڭ ئۇ چاغدا كۆرسەتكەن مەنىسى ھەرگىزمۇ يەككە يىگانە ئاللاھ دېگەن گەپ ئەمەس، بۇنى بىلىسىز. باشقا قەۋملەرگە ئوخشاپ قالغۇچىلار شۇلارنىڭ  جۈملىسىدىندۇر دېگەن ھەدىس بارلىقىنى ھەم ئەسكەرتتىم. مىللەتچىلىك قىلغانلار بىزدىن ئەمەس دېگەن ئىشەنچلىك ھەدىسمۇ ھەم بار.   خۇدا سۆزى ئۇيغۇرچىمۇ ئەمەسقۇ؟! پارىسچە سۆزغۇ؟! بۇنى شۇنچە سۆيۈپ ئىشىلىتىدىكەنسىزغۇ؟! ئۇنىڭ ئۈستىگە خۇدا سۆزى پارىسلاردا ئاللاھنىڭ نامىنى ئاتاشتىن باشقا باشلىقلىرىنى ئاتاشقىمۇ ئىشلىتىلىدۇ. يەككە يىگانە ئاللاھ ئۈچۈن ئۆزىگە خاسلا 99 ئىسىم بارغۇ؟ (ئەڭ ئەقەللىيسى مال بوغۇزلىغاندىمۇ ئاللاھتىن  باشقىنىڭ نامى تىلغا ئېلىنىپ بوغۇزلانغان مال ھارام ھېسابلىنىدۇغۇ؟)   قۇرئاندا مېھرىبان شەپقەتلىك سۆزلىرىنى تاپقىلى بولمايدۇ بىسمىللاھىررەھمانىررەھىمنى تاپقىلى بولىدۇ. مېھرىبان، شەپقەتلىك دېگەن بىزچە يەشمىسى. ئاللاھنىڭ 99 ئىسم سۈپىتى بار. ئەرەبچىسىگە ئېغىزىڭىز كەلمىسە ئۇنىڭ بىزچە نىمە دېيىلىدىغانلىقىنىمۇ يوللاپ قويدۇمغۇ؟!  ئۇيغۇر بولۇپ قالغىنىڭىزدىن پۇشايمان قىلىش نە ھاجەت؟ ھەم "ئاللاھ" دېگەن بۇ بىر كەلىمىنى دېيىش ئۈچۈن ئەرەبچە ئۆگىنىش كىتەمدىكەن؟ بۇنچە جاھىللىق قىلىپ نىمىگە ئېرىشمەكچىسىز ھېچ بىلمىدىم.  
    ئەمدى مەيلى نىمىلا دېمەڭ، مېنى تىللىسىڭىزمۇ سىز بىلەن مۇنازىرىلەشمەيمەن ، سۈكۈت قىلىمەن . چۈنكى، قارىغاندا ئارىمىزغا تەرجىمان لازىم بولسا كېرەك. ئۇيغۇرچىلا گەپ قىلغاندەك قىلساممۇ ھېچ مەقسىتىمنى چۈشەندۈرەلمەيۋاتىمەن سىزگە. خالىسىڭىز ئاللاھ دەڭ، خالىسىڭىز تەڭرى، دەڭ، يەنە خالىسىڭىز خۇدا دەڭ...ۋەھاكازالار. مەن پەقەت قۇرئاندىكى ھۆكۈم بويىچە توغرا دەپ قارىغىنىمنى تەۋسىيە قىلدىم. قالغىنى ھەركىمنىڭ رىغبىتىگە باغلىق ئىش. ھېلىمۇ ئۇيغۇر غولنىڭ بۇ تېمىسىنى بەك ئارىلاشتۇرىۋەتتۇق. نەچچە كۈندىن كېيىن بۇ ئىنكاسلىرىمىزنى تازىلىۋېتىشنى ئويلاپمۇ قالدىم.
     
    hawar
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [7 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-04 17:40 |
    sebir
    بىلگەنلەر بىلەن بىلمىگەنلەر تەڭ بولۇرمۇ؟
    دەرىجىسى : ئالىي باشقۇرغۇچى


    UID نۇمۇرى : 3266
    نادىر تېما : 1
    يازما سانى : 101
    شۆھرەت: 599 كىشىلىك
    مۇنبەرپۇلى: 594 سوم
    تۆھپە: 342 ھەسسىلىك
    ياخشى باھا: 347 نۇقتا
    توردىكى ۋاقتى : 202(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقىت:2011-09-15
    ئاخىرقى كىرگىنى:2011-10-21
    خەت چوڭلىقى : كىچىك نورمال چوڭ

     

    ئىشلىتىش
    بۇ مەزمۇن 28قەۋەتتىكى elkelemدە2011-10-04 19:46يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
    قېرىندىشىم اللەنىڭ باشقا 99سۈپىتىنى بىزچە يېشىمى بويىچە ئاتىساق بولىدىكەنۇ اللەنىڭ نامىنى باشقا تىلدا ئاتاشنى دۇرۇس ئەمەس دەپ پەتىۋا سۈرۈپسىز. دېگەنلىرىڭىزدىن باشقا تىلدىكى مۇسۇلمانلارنىڭ ئىبادىتى ئەرەپ تىلىنى ئىشلىتىدىغان مۇسۇلماننىڭكىدىن تۆۋەن ئورۇندا تۇرىدىغاندەك ياكى باشقا تىلدا اللەنىڭ نامىنى ئاتىغانلار جاھىلىىيەت دەۋرىنىڭ ئادەملىرىدەك تۇيغۇ  بىرىدىكەن.شۇنىڭغا قارىتا مەنمۇ ئۆزۈم بىلگەنچە جۆيلۈپ باقتىم،مەقسىدىڭىزنى چۈشەندىم، سىز دېمەكچى اللە دىيىش كىرەك دەپ،بۇنى سىز پەرز ئەمەل قاتارىدىكى ئەمەلدەك ساناپسىز. بىراق مېنىڭچە اللەنىڭ نامىنىڭ قايسى تىلدا ئاتىلىشى مۇھىم بولماستىن بەلكى ئۆزىمىز چوقۇنغان ئىلاھنى قايسى رەۋىشتە تونۇشىمىز ئەڭ مۇھىم بولسا كىرەك. مۇنازىردا بىرلىككە كېلەلمىگەن يېرىمىز دەل مۇشۇ. سىز اللە دىيىش زۆرۈر ،خۇدا، تەڭرى ئاتالغۇلىرىنى ئىشلىتىش بىدئەت ياكى دىننى ھۆرمەت قىلمىغانلىق دېمەكچى.سىز دېگەندەك اللە دىيىش مەن ئۈچۈن شەرەپ،پەخر، اللەنىڭ نامىنى ئاتاش، ئۇنى زىكىر قىلىش ھەر بىر مۇسۇلماننىڭ ئالى مەتلۇبى. بىراق قاراشلىرىڭىزدىن ھەددىدىن زىيادە تەرەپبازلىق ئىپادىلىنىدىكەن.
    مەن بۇ يەردە مىللەتچىلىك قىلماقچىمۇ ئەمەس. لېكىن خۇدانىڭ ئىنسانلارنى تۈرلۈك مىللەتلەردە ،تۈرلۈك تىللاردا، تۈرلۈك رەڭلەردە ياراتقانلىقىدىن ،ھەر بىر توپ، ھەر بىر ئىرىققا، ھەر بىر تىلدىكى ئىنسانلار توپىغا ئوخشىمىغان مىجەز -خاراكتىر ياراتقانلىقىدىن ئىبارەت اللەنىڭ كامالى قۇدرىتىنى كۆرسىتىدىغان ئالامەتلەرنى ئىنكار قىلىپ، ئۇلارنى يوق قىلىۋىتىشنى تەرغىپ قىلغۇچىمۇ ئەمەسمەن. ئەگەر رەسۇلۇللا مىللەتچىلىك قىلغانلار بىزدىن ئەمەس دېگەن دەپ سەلەپ ئۆلىمالىرى ۋە بىزدىن بۇرۇن ئۆتكەنلەر مىللەت نامىدىن ۋاز كەچكەن بولسا ئىدى، بۇ چاغقا ئەرەپ، پارس ۋە تۈرك مىللەتلىرى ئاللىقاچان بىر مىللەت بولۇپ بولغان بولاتتى. رەسۇللۇللانىڭ بىر ساھابىسىمۇ ئۆزىنىڭ مىللەت نامى بىلەن سەلمانۇل فارسى دەپ ئاتالغان.سەلمانۇل ئەرەبى دەپ مىللىتىنى ئۆزگەرتمىگەن.دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى مەسچىتلەردە مۇسۇلمانلار  ئورتاق بولغان يىگانە، ھەممىدىن قۇدرەتلىك اللەغا چوقۇنىدۇ.بىراق ئۇنى ئۆز تىللىرىدا ئاتىشىلا پەرقلىنىدۇ خالاس.
    سىز دېگەندەك بولسا ئۇنداقتا دوزاق،بىھىش،پەرشتىلەر دېگەندەك ئاتالغۇلارنىمۇ ئۆزگەرتىشىمىز كىرەك. چۈنكى بۇلارمۇ ئىسلامدىن ئىلگىركى جاھىلىيەت دەۋرىنىڭ دىنى ئاتالغۇلىرى. بىر ئاتالغۇنىڭ جاھىلىيت دەۋرىدە قانداق قوللىنىلغان بولۇشى ئۇ ئاتالغۇنىڭ ئىسلام كەلگەندىن كىيىن يوق بولۇشىنى تەقەززا قىلمايدۇ. چۈنكى اللە دېگەن ئاتالغۇ جاھىيلەت دەۋرىدىمۇ بار ئىدى. جاھىلىەتنىڭ  چۈشەنچىسىدە ئۇ ئىلاھلارنىڭ ئىلاھى بولۇپ ،ئىسلام كەلگەندە باشقا ئىلاھلار ئىنكار قىلىندى. پەقەت اللەقىلا ئىبادەت قىلىش تەلەپ قىلىندى.
    تۈرك تىلىدىكى تەڭرى ئاتالغۇسىنىڭ تۈرۈكلەرنىڭ ئاسمان ئىلاھىغا چوقۇنغان جاھلىيەت دەۋرىدە قانداق مەنىدە ئىستىمال قىلىنغىنىدىن قەتئى نەزەر ئىسلام كەلگەندە پەقەت يىگانە تەڭرىگە چوقۇنۇش تەلەپ قىلىندى. بۇ يەردە پەقەت چۈشەنچە  ۋە ئاڭ مەسىلىسى باركى باشقا مەسىلە مەۋجۇت ئەمەس.

    مەن پەتىۋا سۈرمىدىم. پەتىۋا پىچقۇدەك بىلىم ھەم مەندە يوق تېخى. بەلكىم باشتىكى گەپلىرىم سەل كەسكىن بولۇپ قالغاندۇر، ئەمما، مەن پەقەت ئەڭ ئەۋزىلىنى قىلايلى دەپ تەۋسىيە قىلدىم خالاس. ھەم بۇ يەردە مەجبۇرلۇق مەسىلىسىمۇ مەۋجۇت ئەمەس. بىزچە مەنىسىنى دېيىش بىلەن باشقىچە ئاتاش ئارىسىدا ھامان پەرق بار. ھېچ بىر شەك يوق 99 ئىسىم ئاللاھنى ئاتاشقا يەتمىگەن بولسا قانداق ئاتىسىڭىز مەيلى قېرىندىشىم. مىللەتچىلىك قىلماسلىق بىلەن مىللىتىدىن ۋاز كەچمەسلىك ئارىسىدىمۇ ھەم پەرق بار. مەنمۇ ھەم مىللىتىمنى سۆيىمەن. ئەڭ توغرىسىنى بىلگۈچى ئاللاھ. بىر-بىرىمىزنى قايىل قىلىشىمىز توغرىلىقنىڭ ئۆلچىمىمۇ ئەمەس. بەلكىم مۇنازىرە جەريانىدىن مۇنازىرىنى كۆرگۈچىلەر ئانچە مۇنچە نەپكە ئېرىشكەن بولسا بۇ بىزنىڭ غەلبىمىز. مەن ئەمدى سىز بىلەن راستىنلا تالاشمايمەن. چۈنكى، بىز كۆزدە تۇتقان نۇقتا بەرىبىر ئوخشىمايدىكەن. ئەگەر مۇمكىن بولسا داۋاملىق ماتېرىيال كۆرۈپ ئۆزۈم بىر قەدەر مۇپەسسەل بىلىمگە ئىگە بولغاندىن كېيىن بۇ توغرىسىدا ئايرىم تېما يوللايمەن. ئەمدى يەنە بۇ توغرىسىدا تالاش تارتىش قىلمايلى بولدى،بىكا بىلىپ بىلمەي گۇناھقا شىرىك بولىدىغان ئىش چىقمىسۇن. سىزمۇ سىزدەك قاراشتىكىلەرمۇ بىلگىنىنى قىلسۇن، مەن ھەم مەندەك قاراشتىكىلەرمۇ بىلگىنىمىزنى قىلايلى!ئامان بولۇڭ!
    sarkar
    گۈزەل قەلب گۈزەللىككە ھامىلىدار...
    چوققا [8 - قەۋەت] ۋاقتى : 2011-10-04 20:17 |
    كۆرۈلگەن تېما خاتىرىسى كۆرۈلگەن سەھىپە خاتىرىسى
    Bagdax bbs » ئەدەبىي ئەسەرلەر