يۇقارقى ئىنكاسچىلار ئالامەت يازغاقكەنسىلەر جۇمۇ ،قول قويدۇم. يۇرگۈزگەن مۇلاھىزەڭلار يەنىلا بىر تەرەپلىمىلىككە ئىگە دەپ قارايمەن.مەن سېلىشتۇرما تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىپ كۆرمىگەن ئەمما،ئادەم بولوغانىكەن ئۇنىڭدا ئازدۇر-كۆپتۇر جانباقتىلىق مەۋجۈت بولىدۇ. گەوركىنىڭ ئەشۇ قاتارلىق <<جانباقتىلىقى>>خەلقئارا بىلىپ تۇرۇقلۇق ئۇنى ئوخشاشلا داڭلىق ھەم دەۋر بۆلگۈچ يازغۇچى دەپ تونۇيدۇ.چېخوپنىڭ ئۇچىغا چىققا پاھىشۋازلىقىمۇ ئۇنىڭ داڭلىق ئاتىلىشىغا تەسىر يەتكۈزگەن ئەمەس.جاۋبېنشەننى پۈتۈن جۇڭگولۇق قاتتىق چوڭ كۆرىدۇ،ئۇمۇ ئۇچىغا چىققان پىخسىق.كىم ئۇنىڭدا جان باقتىلىق يوق دىيەلەيدۇ.
  يۇقۇرىدا مىسالغا ئېلىنغان زىيالىلار توغرىسىدا يېزىلغان ماقالىمۇ ئۇچىغا چىققان كوممۇنىزىمچە قاراش.ئادەم ھامىنى ئادەم،ئۇ مەيلى زىيالى ياكى قانداق داڭداار بولىشىدىن قەتئىنەزەر ئۇنىڭغا پەرىشتىگە قويغان تەلەپنى قويۇش ئۇچىغا چىققان قۇرۇق شۇئار.ئۇنىڭ شەخسىيەتچى بولۇشىغا،پىقسىق ۋە ياكى بەتبەشىرە بولۇشلىرىغا يول قويۇپ كۆنەيلى،ئەمما پەقەت ئەل ئۈچۈن كۆپرەك ئىش قىلىپ بېرەلىگەن بولسىلا مانا ئۇ ئەركەك.
بىر ئىشنى مىسالغا ئالغۇم كەلدى.بىر ماتىريالدىن ئوقۇشۇمچە جۇڭگودا «كەشپىيات»دىگەن ئاتالغۇغا «يېڭىدىن بەرپا قىلىش،يوق نەرسىنى بارلىققا كەلتۈرۈش»دىگەن يېشىمنى بېرىدىكەن.ئېنگىلىز تىلىدا بولسا «كەشپىيات_ئوخشۇتۇپ ياساش،تەقلىد قىلىش،ئىزدىنىپ تېپىش...»دىگەندەك مەنالىرى بولىدىكەن.شۇڭا جۇڭگودا كەشپىياتچى ئاز چىقىدۇ دەپ تۈگەللەنگەن. بايامقى ماقالىمۇ زىيالى دىگەن«توققۇزى تەل،ئۆزى پەرىشتىدەك بولىشى كېرەك»دىگەن ئۇقۇمنى ئىلگىرى سۈرگەن .ئەگەر بىزمۇ شۇنىڭغا چىنپۈتسەك بىزدە بىرمۇ زىيالى چىقماسلىقى كېرەك.مەن ئانچە-مۇنچە خوشامەت قىلىشنىبىلىدىغان بىر زىيالىنى تونۇيمەن.ئەگەر ئۇنىڭدا شۇ ىۇي بولمىغىنىدا كۆپلىرىمىز ئۇنى شۇ چاغقىچە ھۆرمەت بىلەن تىلغا ئېلىپ يۈرمەس ئىدۇق.
دىمەكچى بولغىنىم،«زامان ساڭا باقمىسا ،سەن زامانغا باق»بولۇپ بەلگىلىك زامانغا بېقىش پىسخىكىسى بولمىغان زىيالىمۇ ئۇشبۇ جەمىيەتتە پۇت تىرەپ تۇرالماس ھالدا. خۇددى سىلەر قاتتىق ھۆرمەت بىلەن تىلغا ئالغان(ئەلبەتتە جىمى خەلق ھۆرمەتلەيدۇ) ل.مۇتەللىپمۇ ئوخشاشلا «...شەرقتىن زور بىر شىرنىڭ ئويغانغانلىقى...«دەك نادىر يازمىلاردىمۇ بولغان.
« تەلەپ ئارتۇقچە بولسا ۋۇجۇتقا چىقمىقى تەس» دىگەن ماقالىدىن خەۋەرسىز ئوخشايسىلەر. تەلەپمۇ چېغىدا بولسۇن،ئۇزۇن يىللىق ئوقۇتقۇچىلار بولسىمۇ ئۆزىنى زىيالى ئاتىۋالسۇن.سىلەرنىڭ ئاشۇ قېلىپىڭلارغا سالغاندا 10مىليون ئۇيغۇردا 5-4تالمۇ زىيالى چىقمىسا  بەكلا ئېچىنىشلىق ھالدا بولۇپ قالمامدۇق. ھېلىمۇ ئىككىڭلار دۇنيادىكى مەشھۇر ئەرباپلارنى باھالاش كومېتېتىنىڭ ئەزاسى ئەمەسكەنسىلەر(خۇداغا شۈكرى).
مۇشۇنداق بىلگەنچە بىلجىرلاش سەۋەپلىك كىشىلىرىمىزنى خۇدۇكچان قىلىۋېتىمىز.<<باشقىلارنىڭ روھىنى مۇجۇشتىن ئېغىر قۇللۇقنىڭ پۇرۇقى چىقىپ تۇرىدۇ.>>دىگەن بىر سۆز ئېسىمدىن كېچىپ قېلىۋاتىدۇ. ياش زىيالىلارنىڭ مەلۇم كەمچىلىك-يېتىشسىزلىكلەر ئارا دادىل ئالغا ئىلگىرلىشىگە تۈركە بولىدىغان،ئىلھام بولىدىغان سۆزلەر بولۇنمىغىنىدا ،بىز قانداق ئۆزىمىزنى زىيالى دىيەلەيمىز؟
ھايالار بەك جانلىنىپ كەتسىمۇ ياخشى ئەمەستۇر. شۇڭا ئاز-تولا ھايا بىلە سۆزگە تۇتۇنۇپ كۆنسەك دەيمەن.

ئەينى يىللىرى ئوتتۇرا مەكتەپنى چالا-پۇلا پۈتتۈرۈپ سوتسىيالىستىك قايتا تەربىيىگە چۈشكەن ياشلار ''زىيالىي ياشلار''دەپ ئاتالغانكەن.
يۇقۇردىكى تورداش شۇنىڭغا ماس ھالدا پىشقەدەم ئوقۇتقۇچىلارنىمۇ ''زىيالىي''دېسە بولىدۇ،دەپتۇ.
بىر مىللەتتىن زېيالىيلىق ئۆلچىمىگە توشۇدىغان سەرخىللارنىڭ چىقمىغانلىقىغا قاراپلا زىيالىيلىق ئۆلچىمىنى تۆۋەنلەتكىلى بولىدىغان ئىشمۇ باركەندە؟خۇددى ئالىي مەكتەپ ئىمتاھانىدا ئاز سانلىق مىللەت ئوقۇغۇچىلىرىغا نومۇر قوشۇپ بەرگەنگە ئوخشاش.

جانباقتى بېلەن زېيالىي ئوخشىمايدۇ.جانباقتىلارنىڭ  جان بېقىشتىكى ھەرقاندەاق باھەنە-سەۋەبلىرى زېيالىي بولالماسلىقىغا سەۋەب بولالمايدۇ.

ئەگەر بىزدىنمۇ گوركىچىلىك جانباقتى چىقسا قانچىلىك ياخشى بولاتتى-ھە؟ ئىسىت تىلەپمۇ ئېرىشەلمەي، بىچارىلەرچە زىيالىلىق توغرىسىدا ئۆز قاراشلىرىمىزنى كۆز-كۆز قىلغاچ ئولتۇرىمىز.
بولسا قالدى داڭلىقلارنىڭمۇ <<توخو تۈكى>>كەمچىلىكلىرىنى زادى ئاختۇرۇپ تېپىپ،بىرمۇ-بىر  تالاش كېرەك.ئىشقىلىپ ھۆكۈمەت قارشى تۇرمايدىغانلىكى ئەرباپلارنى يەتكۈچە تىللىساق،زىيالىلىقتىن ئەمەس بىراقلا ئادەم قاتارىدىن چىقىرىپ چاۋىسىنى چىتقا يېيىۋەتسەك بولىۋېرىدۇ.بۇ توغرىدا ماۋزېدوڭدەك زىيالى تونىغا ئورىنىۋالغانلارنىڭ ئۈزۈندىلىرىنى نەقىل كەلتۈرۈشنى ئۇنتۇپ قالمايلى.شۇنداق بولغاندا ھۆكۈملىرىمىزنىڭ ۋەزنى ئېشىپ بىزگە ئاپىرىن ئېيتىدىغانلار كۆپىيىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس.

گوركىيدىكى جانباقتىلىقنى دى ما ئىسىملىك بىر خەنزۇ يېزىپ چىقىپتۇ.سىز گوركىينى قانچىلىك چوڭ بىلىپ باش ئۇرسىڭىز ئۆزىڭىزنىڭ ئىشى.ئەمما، ئۇنىڭدا دى ما ئەپەندى يازغاندەك ھەق-ناھەق مەسىلىسىدە بىر مەسئۇلىيەتچان يازغۇچى-زېيالىيدا بولۇشقا بۇرىچنى ئاياق-ئاستى قىلغان تەرەپلەر باركەن.
تېخى يېقىندا بىرسىنىڭ يازغان ماقالىسىدە گوركىيغا نوبېل مۇكاپاتى بېرىلمىگەنلىكى مۇۋاپىق بولمىغان دەپتۇ.ئۇياق  نوبېل مۇكاپاتىنى سەدىقە ئېشىغا ئوخشىتىپ قالغان چېغى.
ھازىرقى زېيالىيلىق تونىغا ئورىنىۋالغان جانباقتىلارنىڭ ئەپتى بەشىرىسىنى كېيىنكىلەر ، كېيىنكىلەرنىڭكىنى ئۇنىڭدىنمۇ كېيىنكىلەر ئاشكارىلايدۇ، قامچىلايدۇ، سېسىتىدۇ.سىز بۇ ھەقتە تاپشۇرۇق بەرمىسىڭىزمۇ بولىدۇ.بۇ ئۆز قانۇنىيىتى بويىچە ماڭىدىغان ئىش.

قانداق ئادەملەرنى زىيالىي دەيمىز؟ مەكتەپتە ئوقۇغان، ساۋادى چىققان ئادەملا بولسا زىيالىي دەيمىز.

زىيالى نېمە قىلىشى كېرەك؟  «زامان ساڭا باقمىسا، سەن زامانغا باق»، «يۈزۈمنىڭ قېلىنلىقى جېنىمنىڭ راھىتى» دېگەننى بىلىشى كېرەك. خۇشامەت دېگەننىمۇ قىلىپ قويۇش كېرەك. مەنسەبدارلارنىڭ قولتۇقىغا كىرىۋېلىپ، كۆزىنى پارقىرىتىپ تۇرۇپ، شالىنى ئاققۇزۇپ تۇرۇپ ماختاش كېرەك. «غوجائاكىسى كېچىنى كۈندۈز دېسە، ئاي بىلەن يۇلتۇزنى كۆردۈم» دېيىشكە ھەرۋاقت تەييار تۇرۇش كېرەك. پاھىشەلەر نومۇسىنى قايرىپ قويۇپ ئىپپىتىنى ساتقانغا ئوخشاش، قانۇن-ئىنتىزام، ئادىمىيلىك-غورۇر دېگەننى چۆرۈپ تاشلاپ، شەرمەندىلەرچە نەپ-پايدا سودىسى ۋە نەپسى ئاۋارىچىلىقى بىلەن بولۇش كېرەك.
سىڭگەن نېنىنى يېيىشى، جەمئىيەتنى باشقۇرغۇچىلارنى تەنقىت ئارقىلىق سەگىتىپ ، جەمئىيەتتىكى ناھەق ئىشلاردىن پەيدا بولىدىغان كرېزستىن ئاگاھلاندۇرۇپ تۇرۇش دېگەننى خىيالىغا كەلتۈرۈپمۇ قويماسلىقى كېرەك. ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەتنى ئۇنتۇپ،  نەپ-پايدا ئۈچۈن، يامانغا يانتاياق بولۇپ، سېپى ئۆزىدىن جانباقتى-غالچا بولۇشى كېرەك.

بىزگە ''زېيالىي ''دېگەن ئۇقۇم كەينىچىلاپ كىرگەچكە  ''زېيالىي ''نى خۇددى تارىم دېگەن توردىشىمىز يېشىپ چۈشەندۈرگەندەك زېيالىيلىق ئېڭى ھۆكۈم سۈرمەكتە.
مانا بۇنى ''سەلبىي تەرەپنى يورۇتۇپ ئىجابىي ئۈنۈم يارىتىش''دېسەك بولىدۇ.

دېمىسىمۇ پورولېتارىيات سىنىپىنىڭ بۈيۈك يازغۇچىسى يالغان سۆزلىسە قانداق بولىدۇ؟