ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 21قەۋەتتىكى sebirدە2012-03-28 17:11يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
گەرچە مەن قومۇللۇق بولمىساممۇ «ياچىبەگ» داستانىنى ئىبراھىم گاڭنىڭ ئورۇندىشى بىلەن تولۇق ئاڭلىغانمەن.  ئايشەم خانىمنىڭ پوۋىستىنى ئوقۇپ باقمىدىم. بىراق، ئەھۋال ئاپتورنىڭ ئېيتقىنىدەك بولسا بۇ ھەقىقەتەن تارىخقا يەڭگىلللىك بىلەن مۇئامىلە قىلىش بولۇپ قاپتۇ. تارىخى ئەسەر _ ئەسەر مۇئەللىپىدىن تارىخىي چىنلىقققا شۇڭغۇپ كىرىشنى ۋە تارىختىن ھالقىغان بەدئىي ماھارەت بولۇشىنى تەلەپ قىلىدۇ. ئۇنداق بولمايدىكەن تارىخىي ئەسەر ئۆز قىممىتىنى يوقىتىدۇ. بۇنداق يازغۇچى ئەڭ ياخشىسى تارىخىي ئەسەر يازغاندىن ئاممىباپ ئوقۇشلۇقلارنى يېزىپ چاپ-چاپ بازارغا ئۈلگۈرتكىنى ئەۋزەل. تېما يوللىغۇچى بەك يۈرەكلىك  ئىكەنسىز. ئەمما، شۇ بىر نۇقتا كاللامدىن ئۆتمەي قويدى. قومۇل ئەدەبىياتى تەھرىراتى نىمىشقا ئايشەم خانىمنىڭ بۇ ئەسىرىنى شۇنچە يېنىكلىك بىلەن ئېلان قىلىۋەتكەندۇ؟ بۇ يەردە بىز بىلىشكە ئۈلگۈرمىگەن بىرەر سەۋەب بارمۇ قانداق؟

ئايشەم ئەخمەت ھاجى قامىلى << قومۇل ئەدەبىياتى>>نىڭ پىنسىيۇنېرى...

قومۇل ئەدىبىياتى جۇرنىلىنىڭ خادىملىرى بەك مەسئولىيەتسىز ئىكەن ،

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 22قەۋەتتىكى yaqiدە2012-03-28 19:51يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :

ئايشەم ئەخمەت ھاجى قامىلى << قومۇل ئەدەبىياتى>>نىڭ پىنسىيۇنېرى...

چۈشىنىشلىك بولدى. بىراق، ئىلمىي ئىشلارغا بۇنداق مۇئامىلە قىلىنسا قەتئىي بولمايدۇ.  قومۇل ئەدەبىياتىدىكى كىشىلەرنى خېلى تۈزۈكلا كۆرگەنتىم بولمىسا. ئايشەم خانىمنىڭ بۇ پوۋىستىدىكى "ياچىبەگ" داستانىنىڭ ئەسلىگە سادىق بولمىغان جايلىرىنى تۈزەتكەن ئاساستا ئېلان قىلىنغان بولسا مۇشۇ گەپلەرمۇ بولۇنماس ئىدى. ياشىنىپ قالغاندا بۇ گەپلەر قۇلىقىغا يەتسە كۆڭلى بىئارام بولۇر بەلكىم بۇ ئاپپاينىڭ.  ئاينى ئىتەكتە توسقىلى بولمىغىنىدەك، ھەقىقەتنى بۇرمىلىغىلى بولمايدىغىنىنى بەزى ئادەملەر نىمىشقا بىلىشمەيدىغاندۇ دەيمەندە. بۇمۇ ئىلمىي ئىشلارغا چاقچاق قىلغۇچىلارغا ئىبرەت بولغۇسى!

   راجىبالىنىڭ مەردانلىقىغا قايىلمەن !  لېكىن، بەزى ھەقنى چۈشەنمەيدىغان ھەسەتخور چايانلارنىڭ پىلىكىگە ئوت يېقىپ قويغاندەك قىلىسىز  . . .

    ئاياللاردا ئەرلەرگە خاس كۈچلۈك غۇرۇر  بولمىسا ئۆز يۇرتىنىڭ پالگانلىرىنى چۈشىنەلمەس ئىدى، ئانىلارغا خاس مېھرى -مۇھەببەت بولمىسا ئانايۇرتنى چىندىلىدىن سۆيەلمەس ئىدى، قارغايدەك قەيسەر روھى بولمىسا ئىدى ئۆز يۇرتىنى پۈتۈن ئىپتىخارى بىلەن نەچچە ئونيىللاپ  باشقىلارغا تونۇشتۇرماس ئىدى. . . .پۈتۈن ئۆمرى قۇمۇل غۇرۇرىنى تەشۋىق قىلىش بىلەن ئۆتكەن  توھپىكار ئانا ئەدىبىڭلەرنى كەچۈرۈش ئەمەس ، چىشلەپ - تارتىپ غاجاۋاتقىنىڭلارغا ھەيران قالدىم ! ھەي. . . قۇمۇللۇق قېرىنداشلىرىم . . . مەن ئايشەم ئەخمەت خانىمدىن ئەمەس ،بەلكى مۇشۇنداق كاتتا خانىمنى كەچۈرەلمىگەن سىلەردىن بەك ئېچىنىۋاتىمەن !

   ھېلىمۇ تارخىمىز جىق بۇرمىلىنىپ كەتتى ، ھەتتا ئەجدادلىرىمىزمۇ  ئۆزگۈرۈپ بولدى ! بۇنىڭغا چىۋىندەك غىڭشىپ يەر پۇراپ ئولتۇرغىنىمىز ئولتارغان! ئىسىت ھالىمىز !!

ياچىبەگ داستانىنى ئىبرايىم گاڭ ناھايتى مۇڭلۇق ئېيتىپ قويىدۇ ، تۈنۈگۈنلا ئىبرايىمگاڭنى خۇيكاڭيۈەندە كۈرۈپ قالدىم ،

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 14قەۋەتتىكى heniyaدە2012-03-28 14:40يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
  كىشىنىڭ ئەمگىگىنى ئۆزىنىڭ قىلىۋالىدىغان ئاپتورلار ئۈچۈن ،بۇنچىلىك خاتالىشىش ھېچقانچە ئىش بولمىسا كىرەك ، قارىغاندا « ياچىبەگ» نى يېزىش ئۈچۈن يەنە باشقىلارنىڭ ئەجرىگە كۆز ئالايتقان بولسا خاتا كۆرۈپ قېلىپ خاتا يېزىپ قالغان بولىشى مۇمكىن . بىر ئادەمنىڭ خۇيىنى ئۆزگەرتمىگى بەكلا تەس ئىشقۇ ئاخىر.

   مەنمۇ قۇمۇللۇق ، يېشىم سىزدىن چوقۇم چوڭ . پەقەت ئاڭلىماپتىمەن بۇ خانىمنىڭ كەچۈرمىكەش يازغۇچىلاردىن ئىكەنلىگىنى.  بىلىشىمچە بۇ خانىمنىڭ بىرقانچە رومان، پوۋېست، ھىكايىلىرى بار ، سىز قايسىنى دەۋاتىسىز كەچۈرمىچىلىك قىلغان دەپ، ئېنىق ئىسپات پاكىت بىلەن دەپ بېرىڭ ، باشقىلارنىڭ  شەخسىيىتىگە تىگىش، سىز دىگەن كەچۈرمىچىلىكتىنمۇ بەتەر يامان ئىللەت !

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 25قەۋەتتىكى kumullukدە2012-03-29 21:03يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
   راجىبالىنىڭ مەردانلىقىغا قايىلمەن !  لېكىن، بەزى ھەقنى چۈشەنمەيدىغان ھەسەتخور چايانلارنىڭ پىلىكىگە ئوت يېقىپ قويغاندەك قىلىسىز  . . .

    ئاياللاردا ئەرلەرگە خاس كۈچلۈك غۇرۇر  بولمىسا ئۆز يۇرتىنىڭ پالگانلىرىنى چۈشىنەلمەس ئىدى، ئانىلارغا خاس مېھرى -مۇھەببەت بولمىسا ئانايۇرتنى چىندىلىدىن سۆيەلمەس ئىدى، قارغايدەك قەيسەر روھى بولمىسا ئىدى ئۆز يۇرتىنى پۈتۈن ئىپتىخارى بىلەن نەچچە ئونيىللاپ  باشقىلارغا تونۇشتۇرماس ئىدى. . . .پۈتۈن ئۆمرى قۇمۇل غۇرۇرىنى تەشۋىق قىلىش بىلەن ئۆتكەن  توھپىكار ئانا ئەدىبىڭلەرنى كەچۈرۈش ئەمەس ، چىشلەپ - تارتىپ غاجاۋاتقىنىڭلارغا ھەيران قالدىم ! ھەي. . . قۇمۇللۇق قېرىنداشلىرىم . . . مەن ئايشەم ئەخمەت خانىمدىن ئەمەس ،بەلكى مۇشۇنداق كاتتا خانىمنى كەچۈرەلمىگەن سىلەردىن بەك ئېچىنىۋاتىمەن !

   ھېلىمۇ تارخىمىز جىق بۇرمىلىنىپ كەتتى ، ھەتتا ئەجدادلىرىمىزمۇ  ئۆزگۈرۈپ بولدى ! بۇنىڭغا چىۋىندەك غىڭشىپ يەر پۇراپ ئولتۇرغىنىمىز ئولتارغان! ئىسىت ھالىمىز !!

بۇ يازما بەلكىم بەزىبىر پىنىخورلارنىڭ ئۇۋۇسىغا تىگىپ قويغاندۇ.
  بىراق، ئايشەم ئەخمەت ھاجى قامىلىدەك ئەل قەلبىدىن ئورۇن ئالغان يازغۇچى، ئەدىبنىڭ ئۆز خەلقىدىن كەلگەن ساداغا كەمتەرلىك بىلەن مۇئامىلە قىلالايدىغانلىقىغا ئىشىنىمىز. بىلىملىك ئادەملەر ئۆزىدىكى كەمچىلىكنى كۆرسەتكۈچى، تۈزەتكۈچىلەرگە رەھمەت ئېيتالايدۇ. نادان كىشىلەرلا ئۆزىدىكى كەمتۈكلۈكنىڭ ئاشكارە بولۇشىدىن قورقۇپ خۇدۇكسىرەپ يۈرۈيدۇ.
  مېنىڭچە، قومۇلدا نۇرغۇن ئەدىبلەر بار، ئۇلارمۇ بىررەتتىن ئوپراتسىيە قىلىنىشى كېرەك. لېكىن، بۇ ئوپراتسىيەگە ھەرگىزمۇ شەخسىي غەرەز ئارلاشقان بولماسلىقى كېرەك.
  مەن بۇ يەردە تېمىغا مۇناسىۋەتسىز بولسىمۇ بىر گەپ قىلىپ قوياي، ئەي يۈزى قېلىن ئىجادىيەت ئوغرىلىرى، ئەل قارغىشىغا قالىدىغان كۈنىڭلار ئۇزۇنغا قالمىدى...
 

ئەمدى يۇرتىمىزدىن چىققان ، يۇرتىمىزنىڭ تارىخنى تونۇشتۇرغان بىر ئاجىز ئايالنى غاجايدىغان ئىشمۇ ؟ ئايشەم ئەخمەت ئەلۋەتتە شۇ دەۋېرلەردە ياشاپ ئۈتمىگەندىكى ئانچە مۇنچە سەۋەنلىك ئۈتكۈزۈپ قويۇشى نورمال ئەھۋالغۈ، قايسى بىر يازغۇچىنىڭ تارىخىي ئەسەرلىرىنى چىن ، ھەقىيقي ئەمىلىيەتكە  100%ئۇيغۇن دەپ كىسىپ ئېيتالايمىز ؟ تارىخي ئەسەرنى ۋۇجۇتقا چىقىرىش ئۈچۈن ئەلۋەتتە ماتىريال توپلاش ، شۇ ئارقىلق تارىيخي ۋەقەلەرنىڭ چىنلقىقغا ، مۇتلەقلىقىغا ، ئەمىلىيەتكە ئۇيغۇن بولىشىغا كاپالەتلىك قىلىش كىرەك ،
ئايشەم ئەخمەت بەلكىم توپلىغان ماتىرياللىرنى ئىشەنچىلىك ھەقىي دەپ قارىغان بولىشى مۇمكىن قەستەن ئۇنىڭدىن قۇسۇر چىقىرىپ ،كۈپتۈرۈپ سۈزلەپ ، غاجازشنىڭ ئەھمىيتى يوق  يۇرتداشلار،
ئۇنىڭ مۇھەممەت بېشىر ۋاڭ دىگەن رومانىنى ئوقۇمىغان قومۇللۇق ئاز بولىشى مۇمكىن ئابديرھىم ئۈتكۈر ئەپەندىندىن قالسىلا يۇرتىمىز تارىخنى ئومۇميۈزلۈك تونۇشتۇرغان  ئابرۇيلۇق ئەدىبلەرنىڭ بىرى ، كۈپچىلىك ھسسسياتقا بېرىلمەي سوغۇققانلىق بىلەن پىكىر قىلىڭلار ،
بەك غاجىلغۇسى كەلگەنلەر تامغا ئۈسۈڭلار ياكى قولۇڭلاردىن كەلسە 100% ئەمىلىيەتكە ئۇيغۇن يېرىم بەتلىك تارىيخي ۋەقەنى يېزىپ بېقڭلارچۇ كۈرۈپ باقايلى .
قومۇل ئەدىبىياتى جۇرنىلى ئىشغانىسدىمۇ بىر نەچچە يۇرتىمىز تارىىيخي توغۇرسىدا خېلى ئىزدەنگەن كىشلەر بار ئىدىغۇ ؟ ئەسەرنىڭ كەمچۈك تەرەپلىرىنى بايقىمىغانمىدۇ ؟ ئۇلار سەل مەسئولىيەتسىزلىك قىلىپ قويدىمۇ قانداق ؟

ئايشەم ئەخمەت نىمىنى كۆچۈرۈپتۇ؟

       مەرھۇم ئالىم ئۆتكۈر ئەپەندى « ئىز » ، « ئۇيغانغان زېمىن » ئۈچۈن ماتېرىيال توپلاش جەريانىدا ، قۇمۇلنىڭ قۇراي ، تاراتى يېزىلىرىغا بىر نەچچە قېتىم بارغانكەن ، ھەر قېتىمدا نەچچە ئايلاپ تۇرۇپ ، يەر شەكلىلىرىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈپ ، مويپىسىتلار بىلەن نۇرغۇن قېتىم ھەمسۆھبەت بولۇپ ،  ئەھۋال ئىگەللىگەنكەن . يېزىش داۋامىدا  مۇجىمەل بولۇپ قالغان ھادىسىلەر ئۈستىدە يەنە قايتىدىن ئىزدەنگەنىكەن .
       مەيلى «ياچىبەگ » بولسۇن ياكى باشقا  بۇنداق تارىخى مەسىللەردە ، مەيلى مەرتىۋىسى يوقىرى - تۆۋەن بولسۇن ، كىم بولىشىدىن قەتئى نەزەر ، يازىدىكەن چۇقۇم چىنلىققا ھۈرمەت قىلىشى ، ھەرگىزمۇ يەڭگىلتەگلىك قىلماسلىقى كىرەك .كۆپ ھاللاردا پېشقەدەم ، داڭلىق يازغۇچىلارنىڭ يازغانلىرى كېيىنكىلەرگە تارىخى ماتېرىيال بولۇپ قالىدۇ .
      خاتا ياكى مۇجىمەللىك سىزىلسە تارىخنى بىلگۈچىلەرنىڭ خاتاسىنى كۆرسىتىپ بېرىش ، توغرىلاش ، تەنقىدلەش مەسئۇلىيىتى ۋە بۇرچى بار  . ھەقىقى ئەدىپلەرلا بۇنىڭغا توغرا مۇئامىلىدە بولالايدۇ .  
       مېنىڭچە بۇ تېما ئۈستىدە بولىۋاتقان تەنقىدى كۆز قاراشلار قانداقتۇر ئاپتۇرغا ھاقارەت ۋە كۆرەلمەسلىك بولماستىن ، بەلكى ،  تارىخقا بولغان مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنىڭ سېھرى كۈچىنىڭ مەھسۇلى ، خالاس .
        ھېس قىلدىمكى ، تارىخى ماتېرىياللارنى ئۆگەنگەن ، ئىزدىنىۋاتقان ۋە تارىخنى بىلدىغانلار ئاز ئەمەسكەن . شۇنداق بولغانكەن بەزى ئاتالمىش تارىخچىلارنىڭ خالىخانچە تارىخنى بۇرمىلاپ كېيىنكى ئەۋلادلارنى قايمۇقتۇرىۋېتىشىدىن ساقلانغىلى بولغىدەك .

ئايشەم ئەخمەتكە بۇ قالپاق بەك چوڭ كىپ كىتەمىكى؟  تارىخنى بۇرمىلاپ دەپ كەتمەيلى. تارىخ بىلەن تارىخى رومان پەرىقلىنىدۇ، بەدئىي توقۇلما دىگەن گەپمۇ بار. شۇڭا بىر ئىت كۆرۈپ قاۋىسا، مىڭ ئىت كۆرمەي قاۋىغاندەك ئەگىشىپ قاۋاپ كەتمەيلى.