بىز ئۇيغۇرلار ئادەتتە، تونۇش-بىلىشلەر بىلەن سالاملاشساق، << ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم، تېچلىقمۇ؟! ياخشىمۇ سىز؟! ئەھۋالىڭىز قانداق؟! ... >> دېگەندەك سۆزلەرنى ئىشلىتىمىز.بۇنداق سالام سائەتلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىدىمۇ مەلۇم بىر تارىخى ئارقا كۆرۈنۈش بولىدۇ.خۇددى: خەنزۇ يولداشلارنىڭ چىلا مېييۇ؟!(تاماق يىدىڭمۇ؟) دەپ سالاملاشقىنىدەكلا...
دىققەت قىلغانلار بارمىكىن ھە؟! مۇشۇ يېقىنچىدىن بۇيان،قومۇل تەۋەسىدە تونۇش-بىلىشلەر يوللاردا دوقۇرۇشۇپ قالسا- < ئۆيۈڭ چېقىلدىمۇ؟!> دەپ سالاملىشىدىغان، بولۇپ قاپتۇ. قامەتلىك يىگىتلەر قىز تاللىماقچى بولسا، بىرىنچى بولۇپ< خىزمىتى بولمىسا مەيلى چېقىلىدىغان ئۆيى بارمىكەن؟!> دەپ سورايدىكەن. ئەرگە تەگمەك غېمىدە يۈرگەن قىزچاقلارمۇ <خىزمىتىمۇ يوق، چېقىلىدىغان ئۆيىمۇ يوقلارغا ، تەگمەيمەن ! > دەيدىغان ھالەت شەكىللىنىپتۇ. دېمىسىمۇ، قومۇل شەھىرىدىكى ئەسلى يەرلىك خەلق ئولتۇراقلاشقان يۇقىرى ئاقيەر، ئارا ئاقيەر، تۆۋەن ئاقيەر،ھېزىزىم، چاۋاغ، تۆت كوچا، چېچەك ئاۋات...قاتارلىق جايلار شەھەر قۇرلۇشىغا كىرگەنلىكتىن، ئاساسىي جەھەتتىن چېقىلىپ بولدى ھەم چېقىلىۋاتىدۇ. خېلى بىر قىسىم كىشىلەرنىڭ قولىغا ھۆكۈمەتنىڭ تۆلەم پۇلىمۇ تەگدى. ئاڭلىساق، بىر قىسىم توساتتىن بېيىپ قالغان كىشىلىرىمىز، مىراس ئالتۇن قوزۇقتىن كىرگەن ئۇ پۇللىرىنىڭ توپىسىنى سورۇپ بولۇپتۇ. ئائىلە ماشىنىسى، ئۆي، كىيىم-كېچەك، ئالتۇن زىبۇ-زىننەت ئېلىش دېگەندەك پىلانسىز ئىشلار، پىلانسىز كېلىپ قالغان پۇل بىلەن ئالدىغا زاھىر بولغان بولسىمۇ، ھەش-پەش دېگىچە قارىغۇدەك بولسا، يانچۇقنىڭ تۈۋى بوشاپ قالغان...بەزىلەر قىمار تەۋكالىرىدا يېتۋېلىپ خەشلەپ تۈگەتكەن، بەزى ئۆيلەر تۆت-بەشكە بۆلۈنۈپ كەتكەن...دەك ئىشلار يۈز بېرىۋېتىپتۇ. شۇنداق بۇ پۇل دېگەن يامان نىمىكەن، مۇھتاجنى دىۋانە، قەلەندەر قىلىدىكەن. پۇلنى ئوڭشاپ باشقۇرالمىغانلارنىمۇ ھامان بىر كۈنى نابۇت قىلىدىكەن. بىلىشىمچە، ئاشۇ ئۆيى چېقىلىۋاتقان نۇرغۇن ئائىلىلەر، ئۆمرىدە ئۇنداق جىق پۇلنى كۆرۈپ باقمىغان بولىشى مۇمكىن. خۇددى تۇيۇقسىز يۇقىرى سوممىلىق لاتارىيە مۇكاپاتى چىقىپ قالغاندەكلا كاللەك،كاللەك كەلگەن پۇللار، بىر قىسىم كىشىلىرىمىزنىڭ نورمال تۇرمۇش تەرتىپىنى بۇزۇپ قويدى. ئۇلار بۇ پۇلنى نەگە ئىشلىتىشنى بىلەلمەي تېڭىرقاپ قالدى. ئەمەلىيەتتە، قىلىمەن دېسە ، ئەقلىنى ئىشلەتسە ئەتىراپىمىزدا قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار جىق!...پۇرسەت كۈتۈپ تۇرغانلار نىسىپ بولمايدۇ، ئۇنى ئىزدەپ تاپقان كىشىلەرگە نىسىپ بولىدۇ. يېتىپ يېسە تاغمۇ توشمايدۇ! ...
سىز مىراس يېرىڭىزدىن، ئۆي-زىمىنىڭىزدىن ئايرىلىپ قالدىڭىز، سىزگە بېرىلگەن پۇللار خەشلىنىپ تۈگەپ كەتمەستە بىر ئىشنىڭ پىشىنى تۇتۇڭ! ئەمدى بىنا ئۆيلەردە پار پۇلى تۆلەپ ياشايسىز! شۇڭا سودا قىلىڭ، بىرلىشىپ مەبلەغ سېلىڭ! يەر سېتىۋېلىڭ...كىتاب-ژورناللارنى كۆپرەك ئوقۇپ پۇلىڭىزنى قانداق ئەھمىيەتلىك ئىشلىتىش ھەققىدە باش قاتۇرۇڭ...ھە راسىت! ئۆيى چېقىلماقچى بولغانلارغا: ھەر ۋاقىت دۆلەتنىڭ ياخشى قانۇن-نىزاملىرىنى ئۆگىنىپ، ئۆز مەنپەتىڭىزنى، ئائىلىڭىزنى قانۇن ئارقىلىق قوغداشنى ھەرگىز ئۇنۇتماڭ!