كەكلىكنىڭ «يوشۇرۇنۇۋېلىش»ى

uyghurmen

       تاغلىق يەرلەردە چوڭ بولغان كىشىلەر، كەكلىكنى بىلىسىلەر. كەكلىك گۆشى بەك لەززەتلىك، تۇخۇمى تېخىمۇ پايدىلىق ھىساپلىنىدىغان بىر خىل قۇش. ئۇ ئاسانلىقچە ئۇچالمايدۇ. ناھايىتى تېزلىكتە يورغۇلايدۇ. پەقەت يار بويلىرىدىن، ئىگىزلىكلەرنىڭ ئۈستىدىن ئۆزىنى قويۇۋەتكەندە ئاندىن ئۇچۇدۇ. خۇددى مېنىڭ چۈشۈمدىكى ئۇچۇشلۇرۇمدەك، تۈزلەڭلىكتىن ھاۋاغا كۆتۈرۈلۈشى تەسرەك بولغان بىر خىل ئالاھىدىلىكى بار. شۇڭا تاشلىق سايلاردا كەكلىك قوغلاش بۇنداق يەرلەردە ياشايدىغانلارنىڭ بىر خىل ئوۋ مەزمۇنى. كەكلىك قوغلاش ئۇزاق داۋام قىلسا كەكلىك چارچىغاندىن كېيىن، ئىككى تاشنىڭ ئارىسىغا بېشىنى تىقىپ، «يوشۇرۇنۇۋالىدۇ». مانا شۇ چاغدا تۇتۇۋالغىلى بولۇدۇ. ئەمما بۇ ئۇنچە ئاسانمۇ ئەمەس. ئادەملەرنىڭ ھېرىپ قېلىشى تېخىمۇ كۆپ كۆرۈلۈدۇ. بۇلۇپمۇ تەلەيگە يارىشا كەكلىك يار بويلىرىغىچە يورغۇلاپ كېلىۋالسا ئۇچۇپ كېتىدۇ-دە، كۈن بويى داۋام قىلغان قوغلاش بىر تىيىن بولۇدۇ.
        تەقدىردە ئاشۇنداق ئىشلار بولۇدۇ. ئۇغۇ ئەقىلسىز ھايۋان، ئەقىللىق ئادەملەرنىڭ ئۆزى قېچىپ بولالمىغان رېئاللىققا چارىسىز كەلگەنلىرىدە «يوشۇرۇنۇۋېلىش»ىمۇ كۆپ ئۇچرايدۇ.
       بەختىيار ئۇيغۇرلارنى ھەر يەردە كۆرۈپ تۇرۇمىز، ھەتتا ئۇيغۇرلارنىڭ دىدارىغا زار بولغان ئۇزاق ئەللەردە تۇرۇپمۇ توردىكى ئۇيغۇرچە سەنئەت نومۇرلىرىنى تاماشا قىلغان چېغىمىزدا مانا شۇ بەختىيار چىرايلارنى كۆرۈشكە مۇشەررەپ بولۇمىز. ئويناۋاتقان، ئوقۇۋاتقانلارغۇ پەستە ئۆزىگە تىكىلىپ تۇرغان مىڭلارچە كۆز قارشىسىدا بەختىيارلىقىدىن ئۆزىنى يوقاتسا ھەقلىق، ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ ئۇنىڭ ھاياتنى قامدايدىغان كەسپى تۇرسا....، ئەمما پەستىكىلەرنىڭمۇ چىرايلىرىدىن ئوخشاش ھاياجان، بەختىيارلىق پارلاپ تۇرغىنى دىققىتىمنى تارتىدۇ. ئۇلارنىڭ نۇر يېغىپ تۇرغان چىرايىنى كۆرگەن چېغىمدا مەنمۇ رېئال دۇنيانى بىردەملىككە ئۇنتۇپلا قالىمەن. گويا جىمى ئەتراپ مەن بىلەن بىللە بەختىيار بولۇپ كەتكەندەك،... دۇنيادىمۇ ئاپەتلەر يوق، ئاچارچىلىق يوق، ئۇرۇش يوق، ئىستىلا ۋە قارشىلىقلار يوق،... تېخىمۇ قىزىقى شۇنى ئويلاش: تاڭلا ئەتە مانا شۇ سەھنىلەردە نېمىلەر ئوقۇلار؟ «دوڭفاڭخوڭ» ئوقۇلمايدۇ، ئەمما شۇ تىلدا ئوقۇلۇدۇ. ئەنە شۇ چاغدىمۇ پەستە مىڭلىغان نۇرلۇق چىرايلارنى كۆرۈۋېرىدىغانلىقىمدىن گۇمان قىلمايمەن. ئاشۇ بەختىيار چىرايلار بۈگۈن ئۆزلىرىنى ھوزۇرلاندۇرۇۋاتقان ئاشۇ يېقىملىق ناخشىلارنىڭ ئەتە چۈشۈنۈكسىز يات تىل بولۇپ قېلىشىنى ئويلاپ كۆرەمدىغاندۇ؟ دەل ئاشۇنداق چۈشۈنۈكسىز بولۇپ قالۇدۇغانلىقىدىن سەھنىدىكىلەرمۇ چۈشۈنۈشلۈك تىل بىلەن، شۇ زاماندا ئومۇملۇشۇدۇغان تىل بىلەن ئوقۇشقا باشلىسا ئوخشاشلا شۇنداق ھوزۇرلۇق بولامدىغاندۇ؟ چوقۇم! چۈنكى بۇ تىلنىڭ ئەسلى ئىگىلىرى ئۆز سەنئىتىدىن ئوخشاشلا ھوزۇرلۇنۇدۇغۇ؟ ئەتە بۇ تىل بىزنىڭمۇ تىلىمىزغا ئايلانسا، بىزلەر يەنە بىر تۈرلۈك «تۇڭگان»لارغا ئايلانساق، بۇ تىلدا ئورۇنلانغان سەنئەتتىن نېمىشقا ھوزۇرلانمايلى؟
توردا بىر مەشرەپ ئۇچراپ قالدى. ئاھ شۇ مەشرەپلىرىمىز! تەشنالىق بىلەن ئاچتىم، ئۇزاقتىن بېرى تەشنا بولغان ئەمەسمىدىم؟ يېنىمدا ئىشدىشىم رىچارد بارىدى. ئۇنىڭغىمۇ بىر ماختىنىۋالماقچىدىم.
       مول داستىخان، توخۇ سۈتىدىن باشقا ھەممە نەرسە بار، داستىخان ئەتراپىدا ئولتۇرغانلارنىڭ چىرايىدىن پارلاپ تۇرغان بەختىيارلىقنى مەن باشقا ھىچيەردە كۆرمىگەن تۈردىن ئىدى. ئاشۇ مولچۇلۇق ئۈستىگە لىگەن-لىگەنلەردە گۆش تارتىلىپ، باياشادلىق ۋايىغا يەتتى. ئۆينىڭ ئېسىللىقى، پىشايۋاننىڭ نەقىشلىرىدىكى گۈزەللىك، ...
     مەن بىر ئىشتىن سەل خىجالەت تارتىپ، «ئاپلا قويمىساممۇ بوپتىكەن!» دەپ تۇراتتىم، دەل ئويلۇغۇنۇمدەك، رىچارد شۇنداق دېدى:
— ۋاھ! نەقەدەر بەختلىك، باياشات ئىنسانلار بۇ؟ ئاشۇ ئالدىدىكىلەرنىڭ ھەممىسىنى يەپ كېتەمدۇ؟
— يەپ بولالمىسا كېرەك... — ئاۋازىم بەك پەس ئىدى، مەن ئۇنىڭ بۇ گەپ بىلەنلا توختاپ قالمايدىغانلىقىنى پەرەز قىلىپ بولغان ئىدىم.
— سەن ئادەتتە يۇرتۇڭ توغرىسىدا بەك ئېچىنىشلىق گەپلەرنى قىلىپ يۈرەتتىڭ، ئەمەلىيەت سەن دېگەندەك ئەمەس، دۇنيانىڭ ئەڭ بەختىيار ئىنسانلىرى، ئەڭ باياشات ئىنسانلىرى ئاشۇ يەردە ياشايدىغاندەك قىلىدىغۇ؟ — ئۇ مېنى يالغانچىكەنسەن، دېمەكچىدى.
— سەن ئۇنىڭ كەينىگە كىرمەي، ئاۋۇ ناخشا-سازلارغا، ئۇسۇل تاماشىغا قارىساڭچۇ، — دېدىم خىجالەتنى يوشۇرۇش ئۈچۈن.
       بۇ ئادەم ئۆتمۈشتە مەشرەپنى كۆرگەنلەردىن بىرى ئىدى. ئۇ ماڭا شۇ چاغدا كۆرگەن مەنزىرىلىرىنى تەسۋىرلەپ بەرگەن، ئەمما دېگەنلىرىنىڭ ھەممىسى سەنئەت ئالاھىدىلىكى ھەققىدە ئىدى، داستىخاننىڭ، بەختىيار چىرايلارنىڭ گېپى يوقىدى. مانا ئەمدى ئۇ قېرىدىمۇ، نېمە بالا؟ بىردىنلا كۆزى باشقا نەرسىلەرگە چۈشۈۋاتاتتى. ئۇ بۇرۇنقى مەشرەپ ھەققىدە دىھقانلارنىڭ يالىڭاياق پۇتلىرىلىرى بىلەن توپۇلۇق يەردە ئوينىغان ئۇسۇللىرىنىڭ جەزىبىسى ھەققىدە، ئەلنەغمىچىلەرنىڭ ئادەمنى غەمكىنلىككە پاتۇرۇدۇغان، تۇرۇپلا شوخلاشتۇرۇۋېتىدىغان سازلىرى ھەققىدە، قىزىقچىلارنىڭ، مەشرەپتە جازالانغانلارنىڭ جازالىرىدىكى يومۇرلۇق ئىستىل ھەققىدە سۆزلەپ بەرگەنىدى. مانا ئەمدى ئۇ سەنئەتتىن ھوزۇرلىنالماس بولۇپ قالغانمۇ قانداق؟
شۇنداق بولسىمۇ مەن بۇ بۇ كۆرۈۋاتقان فىلىمدە بىر تونۇشۇمنىڭ تۆردە گىدىيىپ ئولتۇرغىنىنى كۆردۈم ۋە ئۇنىڭ ئۈچۈن بەكمۇ نومۇس قىلدىم. باشقا تونۇشلۇرۇم، سىلەر مانا مۇشۇنداق سورۇنلارنىڭ تۆرىگە قىزىقىپ بېرىپ قېلىپ، فىلىملاردا كۆرۈنۈپ قالمىغايسىلەر، بەك سەت تۇرۇدۇكەن! مېنى يالغانچى قىلىپ قويماڭلار!

kadir7448

سىزنى يالغانچى قىلمايلى دىسەك، «دېھقان ئاكام باي بولدى، قازان چۆمۈچى ماي بولدى»، «خەلقنىڭ قورساق توق كىيىم پۈتۈن بولۇش مەسلىسى ئاساسى جەھەتتىن ھەل بولدى» دەپ يۈزىنى پولودەك قىلىپ يۈرگەن  ..... لەرنى يالغانچى قىلساق بولىدۇ.
ئاخبارات دىگەن كىمنىڭ قولىدا بولسا شۇنىڭ گېپىنى راس قىلىش ئۈچۈن كەتمەن چاپىدىكەن.

baxbuh

خەلىقنىڭ گەجگىسىگە مىنىۋىلىپ <بىز خەلىقنىڭ چاكىرى> دەيدىغانلارنى ، بىز قاچا ئاش ئىلىپ بەرمىسەڭ ئىش بىجىرمەي <خەلىق ئۇچۇن خىزمەت قىلايلى> دەيدىغانلارنى يالغانچى قىلساق بولىدۇ ،بىزگە توردا ئولتۇرۇش نىسىپ بولايدۇ ،شۇنداقلا خالاپمۇ كەتمەيمىز ،
ئەمدى مەشرەپ دىگەننى شۇ قازانغا گوشنى سىلىپ قويۇپ ئوينايدىكەنمىز ،قوساق ئاچ ،تەندە ماغدۇر يوق ئويۇن تىتامدۇ كىشىگە

fatih.s.m

8-9 YILNIG ALDIDA MONTERAL DIGAN XAHER DA BI NAQQIMEZ URUMQI DIKE BIR TOY NIG VCD LINTISINI KURGAN TOK ARIMEZ DIN BIR SI BUNI CANADA LEK ADAM LAR KURUP KAL MOSUN DIGAN TI
BU MAKALINI OKUP XU IX ISIM GA KIP KAL DI OHXAX MANZIRA IKAN             

hawarsiz

بىزنىڭ قوساقتىن باشقا ئويلىغىدەك، قارار قىلغىدەك ئىشلىرىمىزنىڭ تايىنى يوق شۇڭا ئاتا - بوۋىللىرىمىزدىن قالغان ئۆرىپ- ئادەت بويىچە ئىش قىلىمىز. قالغىنغا «كۆيۈمچان» كىشىلەر بەك كۆپ.............................

karahanjar

ھازىرقى مەشرەپلەردە قىزلار ھايامۇ قىلماي يالىڭاچ چىقماقتا نىمىدىگەن گۇزەل مەنزىرىلەر بۇ  قانغىچە ھۇزۇرلىنايلى........

atiwarim

سىزنى يالغانچى قىلمايلى دىسەك، «دېھقان ئاكام باي بولدى، قازان چۆمۈچى ماي بولدى»، «خەلقنىڭ قورساق توق كىيىم پۈتۈن بولۇش مەسلىسى ئاساسى جەھەتتىن ھەل بولدى» دەپ يۈزىنى پولودەك قىلىپ يۈرگەن  ..... لەرنى يالغانچى قىلساق بولىدۇ.
ئاخبارات دىگەن كىمنىڭ قولىدا بولسا شۇنىڭ گېپىنى راس قىلىش ئۈچۈن كەتمەن چاپىدىكەن.

توغرا دەيدۇ  ھەرقېتىم يۇقىردىن تەكشۈرۈش كەلگەندە دېھقاننىڭ چىشقاق قوي-كالىلىرى 5تىن 10دىن بىراقلا تۇغۇپ قوتانلىرى قوي-كالىغا ،كاتەكلىرى توخۇ-كەپتەرلەرگە ،قورولىرى زىلچە-گىلەمگە لىق تولىدۇ . دېھقان ئاكام شاھلىق تونىنى كىيىىپ تۆردىن ئورۇن ئالىدۇ،  باشلىق بۇسۇقىدىن شۇنداقلا قەدەم ئېلىپ كىتىپ قېلىشى بىلەن قورونى ئاۋات قىلغان جان-جانۋارلار بۆرىدىن قاچقان قوزىلاردەك نەلەرگىدۇر غايىپ بۇلۇپ ، ئۇچار گىلەملەر نەگىدۇر پەرۋاز قىلىپ  ، بىچارە ئاقكۆڭۈل دېھقان ئاكام چوڭامغا پايپاسلاپ تازىم بەجا كەلتۈرۈپ ، پۇچقاقنى تىزىغىچە تۈرۈپ ، ( يارسىنىڭ دەردىڭ ) نى تولاپ ھاشارغا ماڭىدۇ .......

xatmen

كەكلىك بىلەن تۆگەقۇشنىڭ «يوشۇرۇنۇۋېلىش» گۇمپىسى ئوخشاپ كىتەمدۇ قانداق ؟