ياقۇپبەگنىڭ شىنجاڭغا تاجاۋۇز قىلىپ كىرىشى

noh

يولباشچى ....
كەچۇرۇڭ.بارلىق تورداشلار كەچۇرۇڭلار ،مەن قەتلى قىلسا قىلمامدۇ دىگەن ەېپىمنى قايتۇرۋالدىم.
بىلمەسلىكتىن ئېغىزدىن چىكىتىپ كاپتۇ،ئاتقان ئوق يانمايدۇ شۇنداق بولسىمۇ تورداشلارنىڭ ئۇ گەپكە ئېسىلۋالماسلىقىنى توۋەنچىلىك بىلەن سورايمەن.
ئىشقىلىپ تارىخ بىزگە نەچچە نوۋەت ئارقىسىنى قىلدى.مىنىڭ بىلىشىمچە يەنى تارىخى كىتاپلاردىن ئالغان چۇشەنچەمدە بەدولەت ھەرگىزمۇ تاجاۋۇزچى ئەمەس.بۇ پەقەت شەخسى كوز قارىشىم.

تارخان

«ئىلى قولدىن كەتكەندىن كېيىن، غەربىي يۇرت قولدىن كەتسە ،موڭغۇل دالىسىمۇ قولدىن كېتىدۇ،نەتىجىدە ئاستانە تەھدىتكە ئۇچرايدۇ»مۇنۇ بىر جۈملە سۆزنىڭ تولۇقىنى دەپ بېرەي:
لىخۇڭجاڭ قاتارلىقلار شىمالىي دېڭىز فىرونتىنى كۈچەيتىش ئۈچۈن كۆپلەپ مەبلەغ كېتىدىغانلىقىنى،دۆلەت خەزىنىسىنىڭ بولسا قۇرۇقدىلىنىپ قالغانلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ ئوردىغا تۇتقان يارلىقىدا:<غەربىي يۇرتتىكى مۈلكى-لەشكىرىي ئەمەلدارلارنى قايتۇرۇپ كېلىش،ئوردا خەزىنىسىگە قىلچىمۇ كىرىم بولماي بەلكى يىلدا نۇرغۇن چىقىم قىلىنىۋاتقانلىق سەۋەبىدىن غەربىي يۇرتتىن ۋاز كېچىش>تەكلىبىنى بېرىدۇ ھەم بۇ توغرۇسىدا پەرمانلار غەربىي يۇرتتىكى سۇلالە يامۇل چېرىكلىرىگىمۇ يېتىپ كېلىدۇ.كېيىن زوزۇڭتاڭ قاتارلىقلار:<«ئىلى قولدىن كەتكەندىن كېيىن، غەربىي يۇرت قولدىن كەتسە ،موڭغۇل دالىسىمۇ قولدىن كېتىدۇ،خېشىدا بولسا غەربىي يۇرت بىلەن ئاستانىنى ئايرىپ مۇداپىئە قىلىپ تۇرۇشقا ئەپلىك تەبىي توساق يوق،نەتىجىدە ئاستانە تەھدىتكە ئۇچرايدۇ»دەيدۇ ھەم غەربى يۇرت مۇداپىئەسىنىڭ دېڭىز مۇداپىئەسىگە ئوخشاشلا مۇھىم ئىكەنلىكىنى سىشى تەيخۇغا بىلدۇرىدۇ،شۇنداقلا شۇ ۋاقىتتىمۇ غەربىي يۇرتتىكى مەنچىڭ ئەمەلدارلىرىمۇ قايتىشقا تەرەددۇتلانغاندا ھەرقايسى يەرلەردىكى يەرلىك بەگلەر يەنە ئوردىغا مەكتۇپ تۇتۇپ،ئەگەر ئوردىنىڭ مالىيەدىن قىيىنچىلىق كۆرۈنۈپ غەربىي يۇرتقا مالىيە ياردىمى قىلالمىسا،ئۆزىلىرىنىڭ كان ئېچىپ بولسىمۇ بارلىق چىقىملىرىنى قامدايدىغانلىقىنى،ئوردىنىڭ بۇ جايدىن ئەمەلدارلىرىنى چېكىندۈرۈپ چىقىپ كەتمەسلىكىنى تەلەپ قىلىدۇ،،،
ئاخىرىدا زوزۇڭتاڭ سىشى تەيخۇنىڭ يارلىقى بويىچە گۆەنسەيىنى تەڭ ئېلىپ غەربىي يۇرتقا كېلىدۇ.
ئاۋۇ ياقۇببەگ غەلىبە قىلغان بولسا بىزلەر ھازىر قانداق كۈن كۆرەر ئىدۇق دەپ ئاغزىنى تاتلىق ئەتكەنلەر،ياقۇببەگ زامانىسىدا قانداق كۈن كۆرگەنلىكىمىزنى ئىزدەپ باقسۇن.تولا باشقىلارنىڭ پاچىقىنى قىزىلغا بويىماي.

iltabar

داۋانچىڭنىڭ يولى قاتتىق،تاۋۇزى بەك تاتلىق.قايسى بىر ماتىريالدىن كۆرىشىمچە ``قامبەرخان``دىگەن ناخشىنى ياقۇپبەگنىڭ داۋانچىڭدا تۇرۇشلۇق قىسىملىرىدىكى ئەسكەركەر ئىجات قىپتىكەن.ياقۇپبەگ بولسا ``جۇڭگۇ تارىخى``دەرسلىكىنىڭ ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك قىسمىدا نامى  ئەڭ كۆپ تىلغا ئىلىنغان كىشى.لوندۇندىكى ``قەشقەر كوچىسى``نى ياقۇپبەگنىڭ تەسىرىدىن ئايرىپ قرىغىلى بولمايدۇ.مېنىڭچە بىر ئىككى بەت ئاددى ماقالە بىلەن باھا بىرىشكە بولمايدۇ.

baturhan

‏تارخان ئەپەندى ياخشى پىكىر بېرىپسىز.
‏بەزىلەر بەسەيلەرنىڭ بىزگە ئائىت يازغان تارىخ كىتابلىرىنى تەرجىمە قىلىپ  خەلىقنى زەھەرلەۋاتىدۇ.يەنە بەزىلىەر  بەسەيلەر تەرەپتە تۇرۇپ يېزىۋاتىدۇ.  
‏يەنە بىرگە ھاكىمىيەتنى تۇتۇپ تۇرۇش ئۈچۈن قان تۈكۈلىدۇ ، شۇنىڭ ئۈچۈن سىياسى رەزىل دەپ قارايمىز .
‏قەشقەرىيەنى ئوقۇغان بولسىڭىز مۇنۇ قۇرلار  ئېسىڭلاردا باردۇ(ئۇيغۇر خەلىقى ياقۇببەگدىن نارازى بولوپ زوزۇڭتاڭ دېگەن ئىتنىڭ كۈچۈكىنى چىللاپ چىقتى. ئىتنىڭ كۈچۈكى چىقىپلا  تۈرك خەلىقىنى قەتلىئام قىلىشقا باشلىدى. دۆت چەنتۇلا يەنە ياقۇب بگ زامانىنى سېغنىشقا باشلىدى) بۇلار ئەزەلدىن بىر ھاكىمىيەتكە بوي سۇنغان ئەمەس داۋاملىق نارازىلىق بىلدۈرۈپ كالگەن.  
‏
‏
‏
‏ئەمما ئەمدى ياقۇپبەگنى ھەرقانچە تىللقغىنىڭلار بىلەنمۇ ، تامغا نەچچىنى ئۈسسۈپ بېشىڭلارنى يېرىۋالغان بىلەنمۇ ئشلار ئەسلىگە كەلمەيدۇ . ئۇنىڭ ياخشى ئىشلىرى بولسۇن يامان ئىشلىرى بولسۇن ئاللا ئىگەم مۇكاپاتىنى بېرىدۇ.
‏
‏تارىختىن ساۋادىڭلانى چىقىرىپ ئاندىن سۆزلەڭ . 1980 -يىلى چىققان شىنجاڭ تارىخ ماتىرىتياللىرى مەندىمۇ بار . ئۇنى كىم رەتلىگەن بىلەمسىز  ج ك پ نىڭ خىزمەتچىلىرى.
‏
‏
‏

anwarili

ياقۇپبەگنى خەنزۇلار تاجاۋۇزچى دەپ يىزىپتۇ ، شۇ كىتاپنىڭ تەرجىمىسى ، كىتاپتا نىمە بولسا شۇنى يىزىشقا توغرا قىلىدۇ . قازاندا نىمە بولسا چۇمۇشگە شۇ چىققاندەك.(قالغاننى ئۇزىڭىز چۇشەنسىڭىز بولىدۇ) .

iltabar

داۋانچىڭنىڭ يولى قاتتىق ،تاۋۇزى  بەك تاتلىق. قايسى بىر ماتىريالدىن كۆرىشىمچە``قەمبەرخان``دىگەن ناخشىنى ياقۇپبەگنىڭ داۋانچىڭدا تۇرۇشلۇق قىسىملىرىدىكى ئەسكەرلەر ئىجات قىپتىكەن.ياقۇپبەگ بولسا``جۇڭگوتارىخى``دەرسلىكىنىڭ ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك قىسمىدا نامى  ئەڭ كۆپ تىلغا ئىلىنغان كىشى.``لوندۇندىكى``قەشقەر كوچىسى``نى ياقۇپبەگنىڭ تەسىرىدىن ئايرىپ قارىغىلى بولمايدۇ.مېنىڭچە بىر ئىككى بەت ئاددى ماقالە بىلەن تومتاق باھا بىرىشكە بولمايدۇ.

noh

يولباشچى.....قېنى بىلىمىڭىزنى ئايىماڭ. قارىسام سىز تارخى كىتاپلارنىڭ سەلبى تەرپىنى چىقىرىپ تاشلاپ ئىجابى تەرەپلىرىنى ئوزلەشتۇرگەندەك تۇرىسىز. تورداشلاردىن بىلىمىڭىزنى ئايىماڭ.بىلمىگەن ئەيىپ ئەمەس،ئۇگەنمىگەن ئەيىپ دىگەن گەپ بارغۇ.قېنى داۋامىغا تەشنامەن.

tanha_roh

ياقۇببەگكە يۇقارقى ماقالىگە قاراپ باھا بېرىش ئاقىلانىلىق ئەمەس .بۇنى كۆپچىلىك بىلىدۇ .نىمە ئۈچۈن زوزوڭتاڭنىڭ شىنجاڭدا ئېلىپ بارغان قىرغىنچىلىقى يېزىلماي ئەكسىچە ئۇ قەھرىمان بولۇپ ،ياقۇببەگنىڭ قىلغىنى ماقالىلەر ھەتتا رومانلار يېزىلىپ پىپەن قىلىنىدۇ .سەۋەبى ياقۇببەگ ئوسمانىيلار دۆلىتىگە تەۋەلىك بىلدۈرۈپ سەئىدىيە دۆلىتى يىقىلغاندىن كېيىن تۇنجى قېتىم شىنجاڭنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ئەنگىلىيە شىۋىتسىيە قاتارلىق دۆلەتلەرنىڭ قوللىشىغا ئېرىشتى .روسلار باشتا قوللاپ كېيىن چىڭلارغا سېتىلىپ كەتتى .مانا بۇ ياقۇببەگكە ئوبىكتىپ باھا بېرىلمەسلىكىدىكى سەۋەپ .مەن ياقۇببەگنى ھېچ نۇقسانسىز دېمەكچى ئەمەسمەن .ئەمما شۇ دەۋىردىكى ئاجىز خوجىلار ھاكىمىيىتى ياقۇببەك كەلمىگەن ھالەتتىمۇ چىڭ سۇلالىسىگە يەم بوپ كېتەتتى .بۇنى شۇ دەۋىردىكى زوزوڭتاڭنىڭ ھەربى كۈچى ۋە خوجىلارنىڭ كۈچىنى سېلىشتۇرساقلا چىقىدۇ .بىرلىككە كەلگەن ھاكىميەت بولمىغاشقا ياقۇببەگ بۇ زېمىنغا كىرىشكە پىتىنالىدى ،زوزوڭتاڭمۇ كېيىن قان پۇراپ كىرىپ كەلدى .قىسقىسى زوزۇڭتاڭنىڭ كىرىشى بىلەن ياقۇببەگنىڭ كىرىشىدە ماھىيەتلىك پەرىق بولغاشقا بۇلارنىڭ بىرى ھازىرغىچە شىنجاڭنى بىرلىككە كەلتۈرگەن قەھرىمان بولۇپ ئاتالدى بىرى چەتئەلگە باغلانغان بۆلگۈنچى دەپ ئاتالدى .