نىمىشقا بالىلار ياراملىق چىقمايۋاتىدۇ؟

alimjan15

ئەخمەتجان ئىسمائىل

      
           *ئوتتۇرا ۋە ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى جەمئىيەت قۇرۇلمىسى نوقتىسىدىن ئېيتقاندا، قىياپەت، يۈرۈش-تۇرۇش ۋە ھەرىكەت ئالاھىدىلىكى جەھەتتىن بىر قەدەر ساپالىق كۆرۈنىدۇ. گەرچە مەكتەپتە ئوقۇمىغان نۇرغۇن كىشىلەرمۇ بەزى ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە، مەلۇم بىلىم ئاساسى بولىدىغان بولسىمۇ، ئومۇمەن ئاز دېگەندە ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرمىگەن كىشىلەرنىڭ قانچە بىلىمى بولغان بىلەن، ئۇلارنىڭ بىلىمىنى ئاددى ھۈنەرگە ياكى تەكرا مەشغۇلاتقا ئايلاندۇرۋېلىش ئىھتىمالى ناھايىتى زور، پىسخولوگىيىلىك تەڭپۇڭلۇقى تەڭشىسىز كېلىدۇ، چوڭقۇر ياكى نورمال نەزىرىيىۋى پىكىر يۈرگۈزمەيدۇ، ئاخىرقى مەقسىتى يۇقىرى ئەمەس، كىشىلەر بىلەن ئەپ ئۆتمەيدۇ، ئوتتۇرا مەكتەپ ھەمدە ئالىي مەكتەپ تەربىيسىدە بىر كىشى 15-10 يىل مەلۇم تۈزۈم، ئۆگىنىش قېلىپى، ئادەت مىزانى ۋە دۇنيا قاراش بىلەن كۈندە دېگۈدەك تەربىيىلەنگەچكە، ئۇلارنىڭ ۋاقىت قارىشى، كىيىم-كىچەك قارىشى، تازىلىق قارىشى ئۇقىمىغانلارغا قارىغاندا روشەن يۇقىرى كېلىدۇ، نەزىرىيە ۋە لوگىيىكىلىق تەپەككۇر ئىقتىدارى ئۈستۈن بولىدۇ، بولۇپمۇ ئۆز يۇرتىدىن ئايرىلىپ ئالىي مەكتەپلەردە ئۇقۇغانلارنىڭ ئومۇمى ساپاسى ئۇقۇمىغانلاردىن ۋە ئۆز يۇرتىدا ئۇقىمىغانلاردىن يۇقىرىراق تۇرىدۇ. چۈنكى ئۇلاردا ئوقۇشتىن سىرت سېلىشتۇرۇش، بەسلىشىش پۇرسىتى ئارتۇق (ئوقۇش پۈتتۈرۈپ ئوبيېكتىپ شارائىت ۋە سوبيېكتىپ ناچارلىقلار سەۋەبىدىن كېرەكسىز ئادەمگە ئايلىنىپ قالغانلار بۇنىڭ سىرتىدا)، ھەر خىل ئىشلارغا ھەۋەس قىلىدۇ.

       يۇقىرىقى كۆرۈنۈش، مۇنتىزىم مائارىپ يولغا قۇيۇلمىغان ئۆتمۈش زامانلارغا سېلىشتۇرۇپ ئېيتىلغان نىسپىي ئۇقۇم. ھازىر ئاپتۇنۇم رايونىمىزدا يەسلى مائارىپىدىن تارتىپ تاكى ئالىي بىلىم يۇرتىغىچىلىك ئانا تىلدا تەلىم ئېلىش پۇرسىتى مەۋجۇت. گەرچە ئەسىرلەردىن بېرى بۇ يەردىمۇ ئالىي بىلىم دەرگاھلىرى مەۋجۇت بولسىمۇ، لېكىن ھەر قاتلام ياش-ئۆسمۈرلىرىنىڭ مائارىپ بىلەن ئۇچرىشىش كۆلىمى ناھايىتى كىچىك، جەمئىيەتنىڭ تۈرلۈك ئاساسى ئەسلىھە، مەدەنىي-مائارىپ ئورگانلىرى تولۇق بولمىغاچقا، خەلقنىڭ ئوتتۇرىچە ساپاسى يۇقىرى بولمىغان، ئاز ساندىكى بىلگەنلەر كۆپ خىل پەنلەردىن خەۋەردار بولسا، بىلمىگەنلەر ئىسمىنىمۇ يازالمايتتى. ھازىر ساۋاتسىزلىق نىسبىتى ناھايىتى تۆۋەن، پەنلەر ئىنچىكە ئايرىلغان، مەجبۇرىي مائارىپ يولغا قۇيۇلغان بولغاچقا، ياشلارنىڭ چۇقۇم تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرۈشى شەرت قىلىنغان. ئالىي مەكتەپ مائارىپىنىڭ ئىجتىمائىلىشىشىغا ئەگىشىپ، نۆۋەتتە ئىمتىھان بەرگۈچىلەرنىڭ %30-%40 كېيىنچە ھەممىسى دېگۈدەك ئالىي مائارىپتىن بەھرىمەن بولۇش پۇرسىتى ئەمەلگە ئاشتى ۋە ئاشقۇسى.

       گەپ ئوقۇشتىلا بولماي، ئۇنىڭ سۈپىتىدە. جەمئىيەتشۇناسلا ئوتتۇرا ۋە ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ھەممىسىنىڭلا ئەلا پۈتتۈرۈپ، ياراملىق ئادەم بولۇپ چىقالماسلىقىنى تۈرلۈك نوقتىدىن پەرز قىلشىىدۇ. بەزىلەر بۇنى مەكتەپ تۈزۈمىنىڭ بوشلۇقىدىن كۆرسە، بەزىلەر مۇئەللىملەرنىڭ ياخشى ئوقۇتمىغانلىقىدىن دەپ بىلىشىدۇ. ئوقۇش پۇلى، يول كىراسى، تاماق پۇلى، كىتابلارنىڭ قىممەتلىكى...قاتارلىق نۇرغۇن ئامىللارمۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ بىلىم ئۆگىنىش قىزغىنلىقىغا تەسىر يەتكۈزۈۋاتقانلىقىنى ھەممەيلەن بىلىمىز. ئەمما كۆزگە كۈرۈنىدىغان ھەممە ئامىللارنى بىردىن-بىردىن ساناپ چىقىپ، ئاجايىپ تەدبىرلەر ئوتتۇرىغا قۇيۇلغان، نۇرغۇن ماقالىلەر يېزىلغان. ھەپتىدە يىغىن ئېچىلىپ تەقدىرلەش-جازالاش ئېلان قىلىنىپ...تۇرۇلغان بولسىمۇ، ھازىرغىچە بۇ جەھەتتە چوڭ ئىلگىرىلەش بولمىدى. مەكتەپلەردە تۈزۈمنى چىكىتىش جەھەتتە خېلى زور دەرىجىدە «ئىلگىرىلەشلەر» بولغان بولسىمۇ، ئوقۇش ئۈنۈمىدە ھەسسىلەپ ياخشىلىنىش كەيپىياتى كۆرۈلمەيۋاتىدۇ. دېمەك مەسىلىنىڭ تۈگۈنى تۇتۇلمىغاچقا ھەر قانچە كۆپ سۆزلىگەن بىلەنمۇ ئوقۇ-ئوقۇتۇش ئۈنۈمى ۋە تەرتىپىدە چوڭ ئۆزگىرىش بولمايدۇ، ئاخىرىدا زىيان تارتىدىغىنى يەنىلا شۇ ئوقۇغۇچىلار.  

       گەپ شۇنىڭدىكى، نەچچە يۈز ياكى نەچچە مىڭ ئوقۇغۇچىسى بولغان مەكتەپنىڭ قاتلاممۇ-قاتلام رەھبەرلىكى تولۇق سەپلەنگەن. ھەتتا جامائەت خەۋپسىزلىك ئورگانلىرى قۇرۇلغان بولسىمۇ لېكىن بىرەر سائەت پىسخولوگىيە دەرسى ۋە جىنسىيەت تەربىيىسى تەسس قىلىنمىغان. ئومۇمەن پىسخىك ساغلاملىقتىن ئىبارەت يۇمشاق مۇھىت ساپلاشتۇرۇلمىغان يەردە، تۈزۈم ۋە ۋاستىدىن ئىبارەت قاتتىق مۇھىت يارىتىلغان بىلەن مەكتەپنىڭ ئوقۇتۇش ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش مۇمكىن ئەمەس. ئوقۇتۇش ۋە ئوقۇشتىن كۆزلەنگەن مەقسەت زادى نېمە؟ قانداق قىلغاندا بىلىم ئىگىلەپ شۇ ئارقىلىق جان باققىلى، جەمئىيەتكە تۆھپە قوشقىلى بولىدۇ؟ مەن زادى قانداق دەرىجىدىكى ئادەم ۋە مەن كەلگۈسىدە نېمە ئىش قىلالايمەن؟ دېگەن ئوقۇملار ئوقۇغۇچىلاردا تېخى ئايدىڭ ئەمەس. 15-10 يىل ئاتا-ئانىلارنىڭ كۆڭلى ئۈچۈن ياكى مۇئەللىملەرنىڭ تەنقىتىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئوقۇيمەن دەپ ئويلايدىغان، ئۆزىنىڭ ئېغىرلىقى ۋە ئىگىزلىكىدىن باشقا ئۆزى توغرىسىدا ھېچنىمە بىلمەيدىغان ياشلار ھەقىقەتەن مەۋجۇت. شۇڭا ئوتتۇرا، ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ پىسخىك ساغلاملىقىنى ئومۇميۈزلۈك تەكشۈرۈپ، دەرس قۇۇرلمىسىنى مۇۋاپىق تەڭشەپ، ئوقۇغۇچىلارنى ئىچ-ئىچىدىن ئۆگىنىشكە قىزىقىدىغان قىلىپ يېتىلدۈرۈش، يالغۇز مائارىپ ۋەزىپىسىنى ئادا قىلىش مەسىلىسىلا بولۇپ قالماستىن بەلكى، كىشىلەرنىڭ ئۆمۈرلۈك ھەرىكەتلىرىگە تەسىر كۆرسەتكىلى بولىدىغان ستىراتىگىيىلىك قۇرۇلۇش.

           بىر سىنىپتا ئوقۇغان 40-30 ئوقۇغۇچىنىڭ مەكتەپتىكى ئىپادىسىنى پەقەت نۇمۇر ۋە قىسمەن قىممەتلەر ئارقىلىقلا بىلگىلى بولسىمۇ، لېكىن جەمئىيەتكە چىققاندىن كېيىن 10-5 يىلدىكى ئەھۋالىغا نەزەر سالىدىغان بولساق، ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى پەرقنىڭ ناھايىتى زور ئىكەنلىكىنى ھېس قىلالايمىز. ئوبيېكتىپ شارائىتلارنى ئاساسىي سەۋەب قىلىپ كۆرسىتىۋاتقان كىشىلەرمۇ پەرقلەرنىڭ يەنىلا مەكتەپ تەربىيىسى ۋاقتىدىكى باشقا ئامىللاردىن كېلىپ چىققانلىقىنى ئېتىراپ قىلماي تۇرالمايدۇ. چۈنكى، ھازىر مەكتەپ پۈتتۈرگەن بولسىلا خىزمەت تېپىش تەس، بەلكى خىزمەت ئادەملەرنى خىللايدۇ ۋە شاللايدۇ. مەكتەپتە مەۋجۇت بولغان شارائىتلارنى ئۆز ۋاقتىدا بايقىماي ياكى قەدىرلىمەي، دەرستىن سىرت يەنە كېيىنكى 5-4 يىلدا ئەسقېتىشى مۇمكىن بولغان بىلىملەرنى ئۆگەنمەي، دىپلومنى يۈتتۈرۋەتمەي يۇرتىغا ئەكىلەلەيدىغان ئوقۇغۇچىلار ھازىر ناھايىتى كۆپ، ئۇنداقتا نېمە ئۈچۈن بىر سىنىپتا ئوقۇغان بالىلارنىڭ ئىچىدە 10-5 ياراملىق بولۇپ، قالغىنى ئەمەلىي سەرسانلارغا ئايلىنىپ قالىدۇ؟ بۇنى بىز شائىر-يازغۇچىلارنىڭ، مەمۇرى خادىملارنىڭ ياكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزىنى ئاقلاپ سۆزلىگەن تەسىرلىك ھېكايىلىرىدىن ئەمەس، بەلكى پىسخولوگىيە ۋە فىزىئولوگىيلىك  نوقتىسىدىن تەھلىل قىلىپ كۆرەيلى:

          1) دۇنيا ۋەزىيىتى ۋە شۇ ساھەنىڭ تەرەققىياتىدىن خەۋەرسىز يۈرۈش ـــ ئوقۇشنىڭ ئۈنۈمسىز بولۇشىدىكى مۇھىم سەۋەب.

       ئادەمنڭ ئەسلى تەبىئىتىنى ئۆزىنى كۆرسىتىش ۋە ئىپادىلەش. ئادەتتىكىچە ئۆتكەن بىر ئادەمنىڭ باشقىلارنى تەسىرلەندۈرەلىشى قىيىنغا توختايدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن ئادەم باشقىلارنى كۆزىتىش ۋە بەسلىشىش تۇيغۇسىغا كېلىشى شەرت. «باشقىلار» دېگىنىمىز «مەھەللىمىز، يېزىمىز، ناھىيىمىز» بولۇپ قالسا ھازىرقى رىقابەتتە بەك كىچىك نىشان بولۇپ قالىدۇ. كىچىك ۋە ئاددىي ئادەملەر بىلەن ھەپىلىشىش ئادەمنىڭ زېھنىنى خورىتىپ، ئىقتىدارىنى ئىسراپ قىلىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن بەسلىشىش نىشانىنى «مەملىكىىتىمىز، دۇنيا» دېگەندەك چوڭ دائىرىگە يۆتكەش، «خەقلەر» قىلىۋاتقان ئىشلاردىن خەۋەردار بولۇپ تۇرۇش، ئۆزىنىڭ ساھەسدىكى يېڭىلىقلارنى دائىم مۇلاھىزە قىلىپ كۆرۈش لازىم. بۇ كۆز ئالدىدىكى ئادەملەر ۋە مەسىلىلەر بىلەن تاقارىشىپ يۈرۈپ جاننى ئىكەكدىگەندىن مىڭ ياخشى. ئوقۇغۇچىلارنىڭ دۇنيا ۋەزىيتى ۋە ساھە ئەھۋالىدىن خەۋەر بولۇپ تۇرۇشى ئۆگىنىش مەزمۇنىنى كۆپەيتىۋەتكەن بولماستىن، بەلكى نېمە ئۈچۈن ئۆگىنىش كېرەكلىكىنى بەلگىلەپ بېرەلەيدىغان ياخشى يول باشلىغۇچى، پەقەت دەرستنىلا ياخشى ئۆگىنىپ دۇنيادىن ۋە جەمئىيەتتىن خەۋەرسىز يۈرگەن بالىلار كېيىنچە ئارانلا بىر كىشىلىك ئادەم بولۇپ قالىدۇ.
   

       2) جىنسىيەتتىن خەۋەرسىز يۈرۈش ــ ئوقۇش جەريانىدا كاشىلا ئېلىپ كېلىدۇ.

جىنىس پەرقىدىن ھەر قانداق ئادەم بىرخىل سىرلىق «پۇراق» نى ھېس قىلالايدۇ. ئوغۇل چوڭ بولسا ئۆيلىنىدۇ، قىز چوڭ بولسا ياتلىق بولىدۇ. بۇ ھەممە ئادەم قىلالايدىغان، ئادەملەردىن ئۆتە بارلىق ھايۋانلار تېخىمۇ قاملاشتۇرالايدىغان ئەقەللىي ئىش. مۇھەببەت ئۇلۇغ بولسىمۇ، جىنسىي ئۇچرىشىشنى ماختاپ كەتكىلى ۋە ئۇنى ھاياتنىڭ نىشانى قىلىۋالغىلى بولمايدۇ. ئىقتىساد ۋە جەمئىيەت تەرەققىيات قىلمىغان دەرۋلەردە «ۋىسال» سۆزى جىنسىي ھەۋەسكە يىتىش بىلەن مەنە قىلىناتتى. ھازىر بۇ سۆزنى ۋەتەن ۋە مىللەتنىڭ ئومۇمى ياكى مەلۇم كاتتا ئىشى ئۈچۈن ئۆزىنى بېغىشلاش، دەپ چۈشىنىۋالسىمۇ يەنە ئازلىق قىلىدۇ.  دېمەك، يات جىنىسلىقلارنى قوغلىشىش ھەممىلا نورمال ئادەمنڭ ئارزۇسى بولسىمۇ، لېكىن بۇنى نىشان، غايە ئورنىغا كۆتۈرۋالغاندا ئىشتان كەيمىسىمۇ بولىدىغان ئېشەك، توڭگۇزلاردىن ئادەمنىڭ پەرقى بولمايدۇ. شۇڭا، ياشلار بولۇپمۇ ئوقۇغۇچىلار جىنسىي تۇرمۇشقا بەك بالدۇر ئىنىتلىپ، ھامىنى قىلغىلى بولىدىغان بۇ ئىشنى قىلغىلى بولۇش-بولماسلىقى تىرىشچانلىققا باغلىق بولغان ئۇلۇغ ئىشلارنىڭ ئالدىغا تىزىۋالماسلىقى، جىنسىي خىيال ۋە جىنىسىي ئەزالىرىنىڭ قۇلىغا ئايىلىنىپ قالماسلىقى لازىم. چۈنكى جىنسىي تۇرمۇش كۈندىلا يېڭىلىق تۇيۇلىدىغان ئىش ئەمەس. پەقەت ئائىلىسى ۋە خەلققە پايدىلىق ئىشلارنى ئويلاش ۋە قىلىشلا مىنۇت-سائەتتە يېڭلىنىپ تۇرىدىغان خۇشاللىقلارغا تۇلۇپ ــ تاشقان بولىدۇ.

       3) مەقسەت بىلەن غايىنى ئارىلاشتۇرۇپ تۇرۇش ــ ھەممىنى قىلالمايدىغان ياشلارنى يىتىلدۈرۈش.

       مەقسەت بولسا مەلۇم مۇددەتكىچە، مەلۇم بىر ئىشنى مەلۇم بىر ئۆلچەمگە يەتكۈزۈپ قىلىشتىكى نىشانلىق قورال، غايە بولسا تۈرلۈك مەقسەتلەرنى ئەپلىك جىپسىلاشتۇرۇپ، ئۆمۈرنىڭ خۇلاسىسى سۈپىتىدە ئادەمنى سۈپەتلەيدىغان ۋە يەكۈنلەيدىغان ئومۇمى نىشان. ئەگەر غايە بولماي پەقەت مەقسەتلا بولسا، بۇ ئادەم ئاددى ھۈنەرۋەن ياكى قارا ئىش قىلىپ كۈنلۈك جېنىنى باقىدىغان ئادەم بولۇپ قالىدۇ. بەك يۇقىرى بولالىغانلىرى بىرەر دۇكاننىڭ، ئاشخانىنىڭ ياكى بىرەر گۇرۇپپا ئادەمنىڭ باشلىقى بولۇشى مۇمكىن. ئەگەر غايىلا بولۇپ مەقسەت ئېنىق بولمىسا، بىر دەم ئۇنى قىلىپ، بىردەم بۇنى قىلىپ، ئاخىرىدا ھېچقاندىغىنى كىشىنىڭ ئالدىدا يۈرەكلىك كۆرسىتەلمەيدىغان، ئۆزىنى چوڭ تۇتىدىغان، ئەمما بىرەر ئىشنىمۇ ئوڭلاپ قىلالمايدىغان بولۇپ قالىدۇ. بۇ ئەھۋال بولۇپمۇ ئىجتىمائىي پەن تۇيغۇسى كۈچلۈك ياشلاردا ئالاھىدە گەۋدىلىك، ھەتتا بەزىلىرى «داھىي» سانالسىمۇ، زادى نېمە بىلىدىغانلىقىنى ئۆزىمۇ دەپ بېرەلمەيدۇ. شۇڭا، ئادەمدە چۇقۇم كۈنلىرى ئېنىق بولمسىمۇ، ئايلىرى روشەن بولغان مەلۇم بىر پىلان بولۇش كىرەك. «مەن پالانى يىلنىڭ پالانى ئېيغىچە ماۋۇ تىلنى سۆزلىگەندە دەرىجىدە ئۆگىنىمەن. پالانى كەسپنى مۇنچىلىك دەرىجىدە ئۆگىنىمەن. پالانى ئىشنى تۈگىتىپ، پۇستانىدەك ھالغا يتىىمەن»...دېمەك، قىسقا ھاياتنى ھەرخىل مەقسەت ۋە نىشانلار ئۈچۈن تەقسىملەپ كۆرگىنىمىزدە، ئاجايىپ داڭدار كىشى بولۇش ئۈچۈن ۋاقتىمىز تولىمۇ كۆپ ئىكەن! 40 ياشقىچە 3 خىل تىلنى ئۆگىنىپ، 2 خىلدىن ئارتۇق كەسپنى ۋايىغا يەتكۈزەلىگەنلەر قايسى دوكتۇر، پىروفىسورلاردىن كەم؟ تاشپاقىدەك ئىلگىرلىگەن تەقدىرىمۇ ئۆگىنىپ كەتكىلى بولىدىغان شارائىتتا ياشاۋېتىپتۇ، ئاللىقاچان ئۆزىمۇ تازا ئېنىق چۈشەنمەيدىغان سەۋەبلەردىن ئاغرىنىپ، ئاچچىق ھاراق ۋە ھەسەتخورلۇقتا مەس بولۇپ يۈرگەن چاغلاردا، كۈندە بىر تال خەت ياكى بىر سۆزلۈك ئۆگەنسىمۇ، بىر تال ۋېنتىنى قايسى تۈشۈككە سېلىشنى كۈرۈۋالساقمۇ ئازادە ھالدا دوكتۇر ياكى ئۇنىڭدىنمۇ يۇقىرى ئادەم بولۇپ ئادەم بولۇپ كەتمەيمىزغۇ؟ بۇ يەردە گەپ، غايە بىلەن مەقسەتنى ئارىلاشتۇرۋېتىپ گاڭگىراپ قالغانلىقتا. نۇرغۇن ياشلار ھازىر غايە تىكلەۋاتىدۇ. نۇرغۇنلىرىنىڭ غايىسى قەدىرلەشكە، ئاسراشقا تىگىشلىك. ئۇلار ئەمدى شۇ غايىسى ئۈچۈن ھەر بىر كۈنىنى، ھەر بىر ئىشىنى سىتاستىكا بويىچە ئۆتكۈزۈشى، ھەر 4 يىلدا بىر تىلنى ۋە بىر كەسىپنى ئىگەللەشكە سەرپ قىلىىشى، ئۆزىنىڭ تۈرمۇشىنى كاپالەتكە ئىرىشكەندىن كېيىن، ئۆزىگە ئوخشاش كىشىلەرنىڭ تەقدىرىنى ئويلىىشى ۋە ئەمەلىي ئىش قىلىشى لازىم. ھەر كۈنىلا ئېلىۋالسام، يەۋالسام، قويىۋالسام... دىگەندەك تۆۋەن دەرىجىدىكى مەقسەتلەردە قىسقا مۇددەتلىك ئىش يۈگۈزىدىغان ئىشلار گەرچە ئادەمگە تاماق بىرەلمىسىمۇ، لېكىن ئىنسان دەپ سۈپەتلىنىدىغان نۇرغۇن خۇسۇسىيەتلەردىن يىراقلاپ كېتىمىز. شۇڭا، ھەر بىر ياش ئۆزى ياقتۇرىدىغان بىر نەچچە ئىش ۋە مەقسەت ھەمدە بىرلا غايە بىلەن ئىلگىرىلىشى، ئۇتۇق قازانغان ياكى ئۇتتۇرىۋەتكەن ھەر بىر ئىشىدىن دەرس ئېلىشى لازىم. بۇلۇپمۇ غايە بولغان بىلەن باسقۇچلۇق پىلان بولمىسا تۆۋەن قاتلامدا ئۇزۇندىن-ئۇزۇن گاڭگىراپ يۈرۈيدىغانلىقى ئايدىڭلاشتۇرۇۋىلىشى لازىم.

       بالىلارنى ئوقۇتۇش ئۈچۈن ئاتا-ئانىلارنىڭ يېگىسى كەلگەن نەرسىلەرنى يېيەلمەي، كىيگىسى كەلگەن كىيىملەرنى كىيەلمەي قالىدىغان ئىشلار ھەر يەردە مەۋجۇت. بالىلارنى ئوقۇتۇش ئۈچۈن مۇئەللىملەر ئۇيقۇسىنى ياخشى ئۇخلىيالماي، نۇرغۇن شەخسىي پۇرسەتلىرىنى قولدىن بىرىپ، بىر-بىرى بىلەن رىقابەتلىشىپ ۋە زىدىيەتلىشىپ ھارغىن ھالدا ئۆتىدۇ. دۇنيادا ئۆگىنىش ۋە ئۆگىتىشتىن ئۇلۇغ ئىش يوق. ياشلار بۇلۇپمۇ ئوقۇغۇچىلار ئۆزلىرىنىڭ ھامىنى بىر كۈنى گەپ ئاڭلىمايدىغان بىر ماڭقىنىڭ ئاتا-ئانىسى بولىدىغانلىقىنى، بالىسىنىڭ ياخشى ئوقۇمىسا نىمە كۈنلەردە قالىدىغانلىقىدىن زارلىنىپ يۈرۈيدىغانلىقىنى ئويلىغىنىدا، ئۆزلىرىنىڭمۇ ئاز كۈندە سۆرە پالازدەك سۆرۈلۈپ، ھەر يەردە قېقىلىپ-سوقۇلۇپ يۈرۈش ئىھتىمالى بارلىقىنى مۆلچەرلىگەندە ئەمدى ياخشى ئوقۇمىسا زادىلا بولمايدۇ. مېنىڭچە بىر سىنىپتا 30 بالا ياراملىق ئىزباسار بولسا، ناھىيىسىگە بارغاندا ھەر بىر ئىزچى 100 ئادەمنى يېتەكلەپ، ئۇلارغا ئۆلگە بولۇشى، ئەگەر يار بەرسە ساۋات چىقىرىشتىن باشلاپ ئۆتكۈر تېخنىكىغىچە بولغان بىلىملەرنى يۇرتداشلىرىغا ئۆگىتىشى شەرت. بۇ، ئالاھىدە تۆھپە قوشقانلىقىمۇ ئەمەس، بەلكى ئادەملىك خۇسۇسىيەتنى ئىپادىلىگەنلىك. «بىز بالىلارنى چوڭ شەھەرلەرگە ھاراق ئىچىپ، تاماكا چىكىشى، تولغىما ئۇسۇلنى ئۆگەنگىلى، رىستۇران ئېلىپ ئوينىغىلى، مودا كىيىملەرنى زورلاپ ئېلىپ بىر-بىرىگە بېسىم پەيدا قىلغىلى ئەۋەتمىدۇق، قىزلارنى ھاراق ئىچپ، تاماكا چىكىشنى، ئاز ساندىكى قارا يۈرۈك، ھايۋان كەبى سودىگەرلەرنىڭ جىنسىي مالاي بولۇشنى ئۆگەنسۇن دەپ ئەمەس، خەلقنىڭ ئانىسى، مەكتىپى ۋە كەلگۈسىنىڭ قوغدىغۇچىسى تېخىمۇ ساپالىق بولسۇن دەپ ئەۋەتىمىز. ئوغۇللارنى ھەر خىل زىيانلىق نەرسىلەرنى ئىستىمال قىلىپ، ھەر خىل يالغان گەپلەرنى ئاڭلاپ نىرۋىسى ئاددىي، بۆرىكى ئاجىز، ئاشقازىنى پالاكەت، غىلجىڭ مىجەز بولسۇن دەپ ھەرگىز ئۈمىد قىلمايمىز. بەلكى قىز-ئوغۇللىرىمىزنى يۈرەكتىن چىققان ئازغىنە دەسمايىمىز بىلەن ئوقۇتۇپ، ئەلگە، ئەقەللىيسى ئۆزىگە ئەسقاتىدىغان ئادەم بۇلارمىكىن، يۇرتتا تېخىمۇ كۆپ نادان قالغان كىشىلەرگە يول كۆرسىتەرمىكىن دەپ ئارزۇ قىلىمىز». مەن ھەممە ئاتا-ئانىلارنى مۇشۇ ئارزۇ بىلەن بالىلىرىنى ئاپتوبۇسقا، پويىزغا سىلىپ ئۇزىتىپ قويغاندۇ دەپ پەرەز قىلىمەن. ھازىرقى مۇشۇ ياخشى ئوقۇش مۇھىتىدا قانچىلىك پۇل كەتسىمۇ بىلىم ئۆگىنىدىغانلىكى ئىش بولسا تىرىشىشنىڭ ئۆزى بىر جاننى ئۆلۈم ئالدىدىن قۇتقۇزغان بىلەن باراۋەر. شۇڭا، ياش ئوقۇغۇچىلار جەمئىيەتنىڭ ئىلغار كۈچلىرى بولسۇنكى، جەمئىيەت مەسىلىلىرى بولۇپ  قالمىغاي. ئۇلارنىڭ مېڭىىسىنى غىدىقلاۋاتقان ۋە ئىچ كىيىمىنى بولغىۋاتقان ئارزۇلار ھازىرچە بېسىقىپ تۇرغاي، قىسقا مۇددەتلىك ئۆتكۈر كەلگەن بىرەر ھەۋەس ۋە ئارزۇ بىلەن ياكى كىشىنى خىيال دۇنياسىغا باشلايدىغان ھىسياتلىق بىرەر ئېغىر سۆز بىلەن ئۆزلىرىنى نابۇت قىلمىغاي.

       15-25 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا ئادەمنىڭ تەن كۈچى ئەڭ ياخشى بولىدۇ. ئەمدى تەن كۈچىنى ئەقلىي كۈچكە، بىلىمگە ئالماشتۇرىدىغان دەۋىر يىتىپ كەلدى. شۇڭا ئوقۇغۇچىلار سىلەر ئاتا-ئاناڭلارنى، ئۇستازىڭلارنى ئاۋارە قىلماڭلار، مۇھىمى ئۆزۈڭلارنى ۋە ۋاقتىڭلارنى ئسىراپ قىلماي، ئاز-تولا تىرىشىڭلار.

_______________________________________
«تەدبىرىڭ قانداق بولسا، تەقدىرىڭ شۇنداق بولۇ» 1- قىسىمدىن

ziya

تېما ئىگىسى،ماۋۇ كىچىك ماۋزۇ ئەسلى تېكسىت بىلەن ئوخشاشمۇ؟،ماڭا«قىلالمايدىغان»دەپ خاتا كۆچۆرۆلۈپ قالغاندەك بىلىنىۋاتىدىغۇ؟،قاراڭ:

  3) مەقسەت بىلەن غايىنى ئارىلاشتۇرۇپ تۇرۇش ــ ھەممىنى قىلالمايدىغان ياشلارنى يىتىلدۈرۈش.

takder

بۇ ئەسەرنى تازا ياقتۇرۇپ كەتمىدىم،بۇ ئەسەردە خاتالىقلار بەك كۆپكىەن،مەسلەن:1.ھازىر ئاپتۇنۇم رايونىمىزدا يەسلى مائارىپىدىن تارتىپ تاكى ئالىي بىلىم يۇرتىغىچىلىك ئانا تىلدا تەلىم ئېلىش پۇرسىتى مەۋجۇت. بۇ گەپنىڭ ئۆزىلا يالغان ئويدۇرما بوپ قاغان،2.بولۇپمۇ ئۆز يۇرتىدىن ئايرىلىپ ئالىي مەكتەپلەردە ئۇقۇمىغانلارنىڭ ئومۇمى ساپاسى ئۇقۇمىغانلاردىن ۋە ئۆز يۇرتىدا ئۇقىمىغانلاردىن يۇقىرىراق تۇرىدۇ. بۇ جۈملىنى قانداق چۈشنېش كېرەك؟.بۇ ئەسەر خۇددى ئىككى ئادەم يازغاندەكلا،ئەڭ ئاخېردىكى: 15-25 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا ئادەمنىڭ تەن كۈچى ئەڭ ياخشى بولىدۇ. ئەمدى تەن كۈچىنى ئەقلىي كۈچكە، بىلىمگە ئالماشتۇرىدىغان دەۋىر يىتىپ كەلدى. شۇڭا ئوقۇغۇچىلار سىلەر ئاتا-ئاناڭلارنى، ئۇستازىڭلارنى ئاۋارە قىلماڭلار، مۇھىمى ئۆزۈڭلارنى ۋە ۋاقتىڭلارنى ئسىراپ قىلماي، ئاز-تولا تىرىشىڭلار. ،بۇ جۈملە ئەسەرنېڭ مەركىزى ئېديەسىدىن چەتنەپ كەتكەن جۈملە بوپ قاپتۇ، ھەم پەقەتلا قاملاشمىغان بېر جۈملە بوپ قاپتۇ.مەنچە بۇ ئەسەرنى تېما ئگسى بېرە يەدىن كۆچۈرۈپ ئاندىن ئاخېرغا ئۆز ھېسياتىنى قېتېپ قويغان بوسا كېرەك.

xaqaniye

تۈنۆگۈن مەكتىپىمىىزدە بۇ يىل ئوقۇش پۈتتۈرىدىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ پاراكتىكا دوكىلاتىنى ئاڭلىدۇق،بىرقىسىم ئوقۇغۇچىلار مۇشۇ شەھەردە يەنە بىر قىسىم ئوقۇغۇچىلار تۇرپان توقسۇن  ناھىيىسىدە پارەكتىكا قىلىپتۇ، تۇرپان توقسۇندا پاراكتىكا قىلغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ  پارەكتىكا دوكىلاتىنى ئاڭلاپ قۇلاقلىرىمىزغا ئىشەنمەيلا قالدۇق،ئۇلارنىڭ دېيىشىچە ئۇلار توقسۇندىكى مەلۇم ئوتتۇرا مەكتەپتە پارەكتىكا قىلىپتۇ،ئوقۇغۇچىللارنىڭ تىل-ئەدەبىيات سەۋىيىسىنىڭ ئادەم ئويلاپ باقمغان دەرىجىدە تۆۋەنلەپ كەتكەنلىكىنى ئېيتىپ ئۆتتى، پاراكتىكانىت ئوقۇغۇچىلار بۇنىڭغا ھەيران قېلىپ مەخسۇس تەكشۈرۈپ سىتاستىكا قىلىپ بېقىپتۇ، بىز ئەڭ تەس دەپ قارايدىغان ماتېماتىكا ئېمتااننىڭ نەتىجىسى ئەدەبىيات ئېمتاھاننىڭ نەتىجىسىدىن يۇقۇرى چىقىپتۇ، ئەدەبىيات ئېمتاھانىنىڭ نەتىجىسى ئادەمنىڭ كۆڭلىنى غەش قىلىدىكەن،ئوقۇغۇچىلار ئارىسىدا ئانا تىلنى بىلمەسلىك ،ئەڭ ئاددىي سۆزلەرنىمۇ چۈشەنمەسلىك ئېغىر ئىكەن،ئۇ ساۋاقدىشىمىز ئاۋانگارت دىگەن ئۇيغۇرچە سۆزنى تۇلۇقسىز 2-يىللىقنىڭ باللىرىغا بىر سائەت چۈشەندۈرەلمەپتۇ،ناتۇنۇش دىگەن سۆزنىڭ مەنىسىنى دەپ بېقىڭلار دېسە ئوقۇغۇچىلار خەنزۇچە陌生 دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ، مەن سىلەرگە ئۇيغۇرچە چۈشەندۈرۈپ بېرىڭلار دېدىم دىسە بىر سىنىپتىن شۇ سۆزنى تۈزۈك چۈشەندۈرگىدەك ئوقۇغغۇچى چىقماپتۇ، ئاخىرىدا ئۇ ساۋاقدىشىمىز ئوقۇغۇچىلارغا بىر سائەت ئانا تىل ئۆگىنىشنىڭ مۇھىملىقى ،ئانا تىلىمىزنىڭ ئۇيغۇرنىڭ جېنى ئىكەنلىكىنى ئەتراپلىق چۈشەندۈرۈپتۇ،ئوقۇغۇچىلارمۇ چۈشىنىپ مۇئەللىم بىز راستىنلا ئانا تىلىمىزدىن كۆپ نەرسىلەرنى بىلمەيدىكەنمىز دېيىشىپ بۇنىڭدىن كېيىن گەپ سۆزدە چوقۇم ئۇيغۇرچە ئىشلىتىشكە ئۆز-ئاراۋ ۋەدە بېرىشىپتۇ،ئۇ ساۋاقدىشىمىزنىڭ ئېيتىشىچە ئۇ مەكتەپنىڭ تام گېزىتى ،سىنىپتىكى ئارقا دوسكا قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى خەنزۇچە ئىكەن، بىر كۈنى ئۇلارمەكتەپتكى بىر ئوقۇتقۇچى بىلەن پاراڭلىشىپ قاپتۇ، ئوقۇتقۇچىنىڭ ئېيتىپ بېرىشىچە ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئارخىپىدا بەزى 民考汉 ئوقۇغۇچىلار مىللىتى دىگەن يەرگە ھىچنىمە يازماپتۇ، مۇئەللىم ئۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ چاقىرىپ ئەكىرىپ سەن نېمىشقا مىللىتىڭ دىگەن يەرگە ئۇيغۇر دەپ يازمىدىڭ دەپ سورىسا مەن دىگەن  ھېلىقى ئوقۇغۇچىلار  مەن دىگەن 民考汉 تۇرسام دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ، مانا ئاچچىق رىئاللىق ئۇيغۇرنىڭ ئۈمۈدى بولغان ئوقۇغۇچىلار دۇچ كېلىۋاتقان كىرزىس. قانۇندا بەلگىلەنگەن  ئىنسان ھوقۇقلىرىمىزنى  ئەمدى قوغداشقا ئۆتمىسەك بولمايدىغان باسقۇچقا كەپتۇ قېرىنداشلار.

kirsay

پىسخىلوگىيە ، جىنسىيەت  دەرسى ئلگىرىمۇ  يوق بولۇپ ،ئوقۇشقا ئوزىنى بېغىشلىغان ئوقۇغۇچى چىقاتتى،ئاپتور  ئەسەرنىڭ مەركىزى ئدىيسىنى روشەن يۇرتۇپ يۇرتۇپ بېرەلمىگەن، دىمەكچى بولغان نەتىنجىنى كەڭ دائىرلىك سەۋەپ بويىنچە تەھلىل قلمىغان ،ئوي-پىكىر چۇۋالچاق

گۈلۈم

xaqaniye يوللىغان ۋاقتى  2013-5-9 08:28
تۈنۆگۈن مەكتىپىمىىزدە بۇ يىل ئوقۇش پۈتتۈرىدىغان ئوقۇغ ...

مانا يىڭىلىق ،ئاچچىق رىئاللىق ،ئاتالمىش قوش تىل  بىزگە ‹‹مىنكاۋخەن›› دىن ئىبارەت يىڭى بىر مىللەتنى  بارلىققا كەلتۈرۈپ  بېرىپتۇ ،بۇنىڭغا نىمە دەيمىز.ئانا تىلنى ئىشلتىش پۇرسىىتى بار تۇرۇپمۇ .ھچكىم مەجبۇرلىمىسىمۇ ئۆزىىمز ئاكتىپلىق  بىلەن باشقا تىلنى قوللاندۇق، ئاشۇ تام گېزىتى   ۋە باشقىلارنى ئۇيغۇر يېزىقىدا چىقارغان بولسا ئەجەبا  ئۇقۇغۇچىلار چۈشەنمەي قالارمىدى؟ بۇرۇنقى باشلقىم يادىمغا كىلىپ قالدى ،خەنزۇچە سەۋىيىسى تۆۋەن ئىدى،لىىكىن يىغىن ئاچسا گەرچە خىزمەتچىلەرنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمى ئۇيغۇر قالغانلىرى خەنزۇ بولسىمۇ يىغىندا خەنزۇچە سۆزلەيتى ،يەنە كىلىپ سۆز -جۈملىلەر باغلاشمىغان ،تەلەپپۇزى ئۆلچەمسىز ،خەنزۇلار پىخىلداپ كۈلۈشۈپ كەتكەن ،شۇنچىلىك ئاچچىغىم كىلەتتى ،يۇقىرىدىن چۈشكەن ھۆججەتلەر خەن تىلىدا بولغاندىكىن ئۇلارغا ئۆزۈڭ كۈرۈۋال دىسىمۇ بۇلاتتى،  بۇيىغىننىڭ ئاساسى مەزمۇنىنى ئۇيغۇر كادىرلار (چوڭ ياشتىكىلەر) تېخى چۈشەنمەي باشقىلار تېخىمۇ  ئاڭقىرىپ بۇلالماي شۇنداق قالايمىقانچىلىق ئىچىدە ئاخىرلىشاتتى ،باشقا يېزىدىكى خىزمەتداشلاردىن سۈرۈشتۈرسەم ئۇلارنىڭكىدە باشلىق يىغىننى ئۇيغۇر  تىلىدا ئاچىدىكەن ،خەنزۇلارغا ئايرىم چۈشەنچە بېرىپ قۇيىدىكەن.مۇشۇنداق ئۆز ھۇقۇقىدىن ئۆزى ۋاز كەچكەن ئۇيغۇر باشلىقلىرىمىز ئارىمىزدا ئاز  ئەمەس ،مۇشۇنداق قىلىپ ئۆزىنى بەكمۇ  بىلىملىك كۆرسەتمەكچىمۇ ياكى  ئاللا كىملەرگە ياخشىچاق بولماقچىمۇ؟ ئانا تىلىمىزنى  ئىشلىتىدىغان پۇرسەت كەلگەندە  راۋرۇس ئىشلىتىلىۋالايلى.

kokboraa

مەنمۇ بۇ پىكىرلەرنى تازا ياقتۇرۇپ كەتمىدىم.  ‹نىمىشقا بالىلار ياراملىق چىقمايۋاتىدۇ؟› بۇ ماۋزۇ بەك ياخشى قويۇلۇپتىكەن .       بۇنى مەن شەخسەن مائارىپنىڭ (گۈزەل ئەخلاق)ئىسلامدىن يىراقلاشتۇرۇلغانلىقىدىن دەپ قارايمەن . مەھمۇد قەشقەرى ،يۈسۈپ خاس ھاجىپ لار ئۈگەنگەن ئىلىملىرىنى ئىسلامنىڭ ئىچىدە تۇرۇپ تەھلىل قىلغان ئىدى ۋە شۇندىلا ئالىملىق ماقامىغا يەتكەن(بۇنى بىز ئۇلارنىڭ كىتابلىرىدىن ناھايىتى ئىنىق بىلەلەيمىز).  بۇنىڭدا مەن يەنە ئاتا-ئانىلارنىڭ  مەسئۇلىيىتى بار دەپ قارايمەن .ئاتا-ئانىلار باللىرىنى مەكتەپكە بىرىش ،ئۇلارنىڭ يىمەك -ئىچمەك، كىيىم -كىچەكلىرىنى تەييار قىلىشنى ئۇلارغا كۆيۈنۈش دەپ قارايدۇ، ئەمما بۇ كۆيۈنۈش ئەمەس بىقىش بولۇدۇ . كۆيۈنۈش ئەسلىدە بالىلارغا ئىسلامنى ئۈگۈتۈش ،تەۋھىدنى بىلدۈرۈش ،ھالال-ھارامنى ئايرىش بىلەن بولۇدۇ (ئاندىن ئۈگەنگەن ئىلىم-پەن ئۇلارغا مەنپەئەت ئىلىپ كىلىدۇ)  

bilgejan

بۇ ئەسەر ئېنىقكى يىللار بۇرۇن يىزىلغان ئىكەن، چۈنكى ئاپتۇر ئەلۋەتتە ھازىر ئانا تىلدا مائارىپىتىن بەھىرلىنىشنىڭ ئەمەليەتتە ئاساسەن مەۋجۇت ئەمەسلىكىنى چوقۇم بىلىدۇ. بىزدىن نىمىشقا ياراملىق بالىلار چىقمايۋاتىدۇ، دەپ يازغىنىغا قارىغاندا ئاپتۇر بۇرۇن ياراملىق بالىلار چىقاتتى، دىمەكچى ئوخشايدۇ. بۇ گەپ توغرىمۇ خاتا بىلىش ئۈچۈن ئاۋۋال تەتقىق قىلىپ بىقىپ بىزنى ئىشەندۈرگەندىن كىيىن ئاندىن شۇ توغرىدا توختالغان بولسا بولاتتىكەن. مەن بۇ قاراشقا گۇمانىي نەزەردە قارايمەن. يەنە دوكتۇر، پرافىسور دىگەن گەپلەرنى خالىغانچە ئىشلىتىپ سىلىشتۇرما قىلىشتىكى مەنتىقىسىغا قەتئىي قوشۇلمايمەن. بىر كىشىنىڭ مۇۋاپپىقيىتىنى باشقىلارغا سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق ئەمەس، ئۆزى تىرىشقان دائىرىدە ئۆزىنىڭ ئىقتىدارىنى جارى قىلدۇرالىشى بىلەن ئۆلچىسە ياخشىراق...دەپ قارىدىم. لىكىن ھەر ھالدا شۇنچىلىك ئويلىنىپ قەلەم تەۋرەتكىنى ئۈچۈن رەھمەت.

bidar-qutlan

ئالىي مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ،  20 نەچچە يىل ئوقۇتقۇچىلىق قىلىۋاتقان بىر زىيالى ئەر-ئايال مۇئاشقىلا تايىنىپ، بانكىدىن قەرز ئېلىپ، ئۆي سېتىۋىلىپ، تۇرمۇش ئۆتكۈزىدۇ، ھەمدە باشلانغۇچتىمۇ تولۇق ئوقۇمىغان، ئايالى ئۆيدە ئېرىنى ۋە بەش، ئالتە بالىنى كۈتۈپ يوغون قورا جايدا ئولتۇرىدىغان ئىنىلىرىگە  بۇ مۇئەللىم پات-پات قەرزدار بولۇپ قالىدۇ. بۇ مۇئەللىمنىڭ تۈزۈك ئوقۇمىغان  ئىنىلىرىگە قەرزدار بولۇپ قىلىشى ئۇنىڭ مەكتەپتە ياخشى ئوقۇمىغانلىقى ئۈچۈنمىدۇ؟

Zapar916

  تىما  مەزمۇنى   تولىمۇ   چۇۋالچاق  بوپ قاپتۇ قىرىندىشىم !
  1) مەنچە  ئادەم  بىلىم  ئىلىشتىن  بۇرۇن  ئەڭ ئاۋال  ئۆزىىنىڭ  كىشلىك  قەدىر قىممىتنى ئويلىشىشى كىرەك  گەرچە  سەبىي ئۇكا - سىڭىللىرىمىز  بۇنى  ئويلاپ يىتەلمىسىمىۇ ئاتا  ئانا بولغۇچى  بۇ  كىشلىك قەدىر قىممەت ئۇقۇمىنى  ئاستا ئاستا  باللارغا  سىڭدۈرۈپ  مىڭىشى كىرەك دەپ ئويلايمەن !
2)   ھازىر مىللى  مائارىپىمىز  بولۇپمۇ  ئانا تىلىمىز تولىمۇ خەۋىپ ئىچىدە  ، مىللى  مائارىپنى قوغداش ۋە  ئانا تىلنى  قوغداش ۋە راۋاجلاندۇرۇشتا   ئوقۇتقۇچىلانىڭ رولىدىن  تولۇق پايدىلانساق بولاتتى  ،مىڭ ئەپسۇس   ئاز ساندىكى  ۋىجدانلىق  ئوقۇتقۇچىلار  كۈچ چىقارغان بولسىمۇ ، كۆپ ساندىكى ئوقۇتقۇچىلار يەنە شۇ  مائاشنىڭ قۇلى بولۇپ  مىللىتىنىڭ ھوقوق  مەنپەتى  دەپسەندە  قىلىنسىمۇ  كۆرمەسكە سىلىپ يۇرمەكتە ،  ھەتتا  مىللى ئوقوتقۇچىلار  ئۆزىنىڭ مىللى مائارىپىغا ئىشەنچىسى يوق  باللىرىنى خەنچە  مەكتەپكە  بەرمەكتە  ،  ئوقۇتقۇچى  تۇرۇپ ئۆزى  خىزمەت قىلغان مىللى مائارىپقا  ئىشەنچىسى يوق يۈرسە باشقا كىشىلەر قانداق قىلماقچى ؟
يەنە  بىر تەرەپتىن  ئوقۇتقۇچىلار بالىلارغا  ھازىرغىچە كىملىك  تۇيغۇسىنى بىلدۈرۈپ بولالماسلىقى ،ھەتتا مىللى ئۆرۈپ ئادىتىمىزنى ئۆزى بۇزىۋاتقان  ئىشلار بار ، مىسالى :
تۆت كۈن بۇرۇن  كىشىلەر  ئۇيغۇر دوپپا  بايرىمىنى تەبرىكلەۋاتقان  پەيىتتە   قاغىلىق ناھىيلىك  مىللى تولۇق  ئوتتىۇرا  مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلىرى  ئوقۇغىچىلار غا   5.5 كۈنى دوپپا  كەيسە  بولمايدىغانلىقىنى  ئۇقتۇرغان ........
3)  قانۇننىڭ تىخى  مۇكەممەل  بولماسلىقى  ،يەرلىك قانۇنلارنىڭ  كۆپلەپ تۇرغۇزىلىشى ،ئاساسى قانۇننى دەپسەندە قىلسىمۇ  كارى بولماسلىق ،