بۇ يازمىنى ئاخىرىدا polat315 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2013-5-22 18:29
مەن، مەھمۇد كاشغەرى بوۋام نامىدىن ئۆتىنەي مۇناجات قىلاي، رەببىمىز ئەجىرىڭلارنى بەرسۇن، بۇ، يازمىشنى كاشغەرنى كاشغەر خەلقىنى ناھەق تىللاۋاتقانلار ئۈچۇن.
مىنىڭ ئەمەس كاشغەرنىڭ مۇناجاتى يوسۇنىدا چاقىرقى قىلىپ چىقىرىپ بىرىڭلار!
ئەسسالام ئەي كاشغەرىم
ئا.ئۆتكۇر
(بەدىھە)
(بىرەر ئىش ياكى شەيئىدىن، تەسىرلىنىش تىن تىز يىزىلغان شېئر)
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم دىلرەبا بوستان دىيار،
نەچچە مىڭ يىلدىن بۇيان، تىللاردا كۆپ داستان دىيار.
تا قەدىم رۇم ئەھلىنى رەشىك ئوتىدا كۆيدۇرۇپ،
شەرق ئېلىنىڭ ئىپتىخارى، شۆھرىتى بولغان دىيار،
سۆيەگىلى كەلدىم سىنىڭ ئالتۇن بوسۇغاڭنى بۈگۇن،
ئاچ ماڭا قوينىڭنى ئەي قەلبىمگە ئوت سالغان دىيار.
ۋەسلىڭە مۇشداق كۆگۇل ھەم كۆزلىرىم تاپقاي ئارام،
بىر كۆرۇپ ھۆسنىڭنى مەن ئەي دەردىمگە دەرمان دىيار،
ئاق سۈتىڭدەك ئاپپاق ئايدىڭ كىچە، يا ئاخشاملىرى
بىر كىزەي تۈمەن بويىنى، جانغا جان قوشقان دىيار.
كۆكتە يۇلتۇز، سۇدا قۇندۇز جىلۋىلەر قىلغان چىغى،
ئاڭلايىن نەيدىن خۇشال، ئازات سادالار جان دىيار،
ئاڭلايىن مەن يېڭى كۇي، يېڭى مۇقاملار ئەۋجىنى،
تاڭ باھار مەۋسۇمىدە ئەي گۇل چىچەك ئاتقان دىيار،
كۈيلىمەس بەلكى راۋابىڭ ئەمدى ھەسرەت-قايغۇنى،
چۈن ياراتتىڭ ئۆز قولۇڭدا يىڭى بىر دەۋران، دىيار،
بىر زامان، تەڭ يىغىلدۇق زۇلمەت كىچەڭدە ئىككىمىز،
ئەمدى تاڭ-سۈبھىڭ بىلەن كۇلسەم نىمە ئارمان، دىيار.
ئەسسالام ۋە ئاسسالام قانىجانىم قەشقەرىم،
بەر يەنە ئىلھام يازاي شەنىڭگە بىر داستان دىيار
1984-يىل 15-ئاۋغۇسىت قەشقەر
(ئاتام خاتىرىسىدىن ئاكا، ئۇستاز بۇرادىرىنىڭ مۇشۇ بىيتنى تاپتىم، تولۇقمۇ ياكى ئاخىرى بارمۇ بىلەلمىدىم، قايسى مەتبەلەرگە چىقىرىلغانلىقىنىمۇ ئۇقۇلمىدىم)
ئىككى ئەدىپ ھەمسۆھبەتلەرنىڭ روھلىرى بىر يەرلەردە سامادا بىيىتلەر توقۇپ ئەدىپلەرنىڭ ماكانى (جەننەتۇل رىزۋان) دە بولسۇن، شەربەت جامىدا. جەننەت شاراپلىرىنى ئىچسۇن
شۇنداق ئۆتكۇر پىكىرلىك قۇمۇللۇق ئەدىپىمىزنىڭ. پەخىرلىنىش ئىلكىدىكى كاشغەرگە مۇھەببەت ئىزھارى،
نائەھلىلەرگە، ئىتىپاقسىزلىق كەلتۇرۇپ چىقىرىدىغان نائەھلىلەرگە ئوىشاش قۇسۇر تىپىش كىنايىلىرىدىن ئەمەس. يوقىماس نەچچە مىڭ يىللاردىن كىيىنمۇ
ئەدىپنىڭ، يازغان پاساھەت، ھۆرمەت مىسرالىرىنى لەۋھەلەرگە پادىشاھ رەھبەرلەرنىڭ كۇرسىنىڭ ئۈستىگە چاقنىتىپ قويىدىغان نەزمىي شېئىر.
(ئەدەبىي تەرىپ، دىنىي چەكلىمىگە ئۇچقىمايدۇ)
بىزلەرنى تىللاشقا تىگىشلىك كىشىلىرىمىز دەل شۇلار ئىدى. ئۇلار نىمىشكە تىللىمىغان، چۇنكى ئۇ چاغدا ئاقما نوپۇسلۇق كىشىلەر ئاز ئىدى. كاشغەرنىڭ ئىقدىسادىي نامىراتچىلىق قاپلىغان، مانا ھازىرغا كەلگەندە شۇ نەچچە ئون يىللىق باشقا،
يۇرىتلۇق قىرىنداشلىرىمىز كىلىپ پۇل تىپىش ئۈچۈن.
قۇلىقىم بىلەن ھازىرغىچە ئاڭلاپ كىلىۋاتقان (ئوي، ئانىمىز دادىمىز يىراقتا قىلىۋىرە يۇتلىقىمىزدىن بىرەسى بولمىسا نىم كارىمىز بىزنى كىم تونىيتى بۇ يەردە شەھەرلىكلەرنىڭ پۇلىنى ئالساقلا بولدى، 100كوي بەرسە بىر، بىر مۇ بىر پۇڭ بولسىمۇ پارچىلاپ شەھەرلىك بۇ ئەبكالارنىڭ يانچۇقىدىن ئالغىنىمىز ئالغان) قەسەم قىلىش ھارامدۇر. دىننى بىلمىگەن بولسام راس قەسەم قىلىپ بىرەتتىم. قاننى تىكىپ بىرىمەن شەھەرلىك ھەقدا كاشغەرلىكلەر، مىھماندوس سۇلكەتلىك، ئەخلاقلىق ھەم ئىمانلىق.
شەخ سەئدى ئىران دىن نى مۇشەققەتتە كۆرۇشكە كەلگەن، دىيار دەل كاشغەر ئىدى.
ئىسكەندەر زۇلقەر نەيىن قوش مۈڭۈزلىك پادىشاھ ئاتالغان سىپاھ، گىنىرال، پادىشاھ دۇنيانى مۇنقەرىز قىلغان، لىكىن، كىرەلمەي ئايلىنىپ ئۆتۇپ كەتكەن دەل كاشغەر ئىدى،
سىلەر كۆرگەن شاپاق-شالتاقلارنىڭ ھەممىسى ئاقما نوپۇسلۇق كىشىلەر، كاشغەر لىك . شەھەر تارىخى بولۇشقا خىلى تارىخ كىتىدۇ.
تۈمەن سۇيىنىڭ ئىچىلگەن چاغلىرىدىكى سۇغۇرۇلغان نەسەپ-ئەجدادىم،تارىخى رەشىدلەردە نامى خالىسلىرى تىلغا ئىلىنغان.
توختى خوجا كەنجازا،(كەنجازە مەدىرسىنى قۇرغۇچى) ئوسمان سەيپۇڭ(تۆت يۇرت كاتتىسىنىڭ بىرى)، ئىيساھاجىم ( كاشغەردىكى قوناقلار ئۆز دەۋرىدە شۇ كىشى تەمىن ئەتكەن. ). ئىبراھىم بوۋام(قەشقەر گىزىتخانىسىنىڭ قۇرغۇچىلىرىدىن بىرى). مۇھەممەد تۇرسۇن ئىبراھىمى(كاشغەر ئۇيغۇر تولۇق ئوتتۇرا. 6- ئوتتۇرا پىشقەدەم مارىپچى) پەرزەنىتلىرى ئەسەرلىرىنى ۋۇجۇتقا چىقىرىش ئۈچۇن تىرىشىپ تەۋەللۇت قىلىش ئالدىدا، ئوخشاش يەنە. يىقىندا ئالەمدىن ئۆتكەن پۇتكۇل دىيارغا غۇلىغۇلا بولۇپ كەتكەن ئولىمالارنىڭ پەرزەنىتلىرىمۇ ئابىدىلىرىنى، ھىكمەتلىرىنى چاقنىتىش ئالدىدا.
يەنە سۈرۇشتۇرسە پەخىرلەنمىگەن ھالدا شۇلارنىڭ تۆھپىسىنى ئەينەن ئىيتىپ بىرەلەيدىغان.مىللىتى ئۇيغۇر، كاشغەرلىك تۇرمىز!
بىزنى تىللىغانلار ئاتا-بوۋاڭلارنىڭ تارىخىنى، شەرەپلىك ئىزلىرىنى قانچىلىك بىلىشىلەر! ئاتام رەھمەتلىك!«ئەجدادلىرىڭدىن پەخىرلىنىش تۇيغىسىدا بولۇپ قالساڭ ئۇلارنىڭ روھى قورۇلىدۇ، پەقەت تۆھپىسىنى ئىيتىپ قويساڭلا بولىدۇ»دەپ نەسىھەت، ۋەسىيەت قىلغان. ھەرگىز ماختىنىش ھىسياتىدا ئەمەسلىكىنى بىلىپ قىلىڭلار! ئەگەر پەخىرلىنىپ دەۋاتىدۇ دىەۇچىلەر بولسا كاشغەرگە كىلىڭ دىيارىمنىڭ ھۆرمىتى ئۈچۇن لاۋۇلداپ تۇرغا ھۆرمەت تەۋەززۇنلۇق بۇ، جانان يۈرەكنى سىزگە كۆرسۈتۇپ تەسەددۇق قىلىپ. كاشغەرنى ئاقلاي، چۇنكى مەن تۈمەن سۈيىنى ئىچىپ چوڭ بولغان كاشغەرلىك تۇرمەن!
كۆڭلىڭلردا كاشغەرلىك بولۇشقا مىڭ يىللار كىتەمدۇ دەپ، مىنى سوراققا تارتىپ قىلىشىڭلار مۇمكىن. مەن ئۇنداق دىمەكچى ئەمەس. ۋاپا ئەھلى بولسىڭىز يارىسا ئوقۇڭ، يارىمىسا، ياكى ماڭا ئوخشاش غەزىپىڭىز تاشسا، قىنى بىر باھا بىرىڭ. مۇكەممەل يازمىش قۇرئان كەرىمنىڭ ھۆكمىدۇر. شۇڭا ،رەببىمىز.
ئاللاغۇ ئەكبەر!
چۇنكى بىز «كاشغەر»لىك!
بىراۋلارنىڭ. بۇ، نەچچە مىڭ يىللىق تارىخقا شاھىت بولۇپ تۇرغان، كاشغەرگە قىلغان ھەرخىل يامان يازمىشلىرىگە.يۇرتۇمغا ھۆرمەت بىلدۇرۇپ، ئاقلاش ئۈچۇن يازدىم. سەۋەب:- چۇنكى مەن كاشغەرلىك. مەن مۇسۇلمان، ھەق دىنلىق ئەۋلادى ۋارىس. گەرچە، قارا قورساق، بىلىمسىز. مىسكىن بولساممۇ، يەنىلا ئۆزىمنى ئاتام، رەھمەتلىكنىڭ نەچچە ئون يىللىق ئىلمىنىڭ مۇجەسسەم ھىكمەتلىرىنى ئاڭلىۋالغان. بوۋىلىرىمنىڭ، تارىخى نەسەپ يىلتىزلىرىنى ئىنىق بىلىدىغان. ئىمانى مۇسىبەتتىن كىيىن. ئاتىسىغا بولغان مۇھەببىتى، ۋاپاتىدىن كىيىن روسلىنىپ، ھەقنى تونۇپ، ھەقىقى ئاشىقىنى تاپقان. دىيارىنى ھۆرمەتلەيدىغان، ئەۋلادى مىراسخور، چۇنكى مەن، كاشغەرلىك! مەن، پەلەكنىڭ تەقدىرى بىلەن. ئايرىلىش ئازابىنى تىتىدىم، كەينىدىن سۈيقەس بىلەن، سىناق. ئازابىي-كۇلپەتلەرگە باش ئىگىپ، ئۈمىدلىرىم غازان بولۇپ. ئەۋۋال ئاتىدىن، كىيىن كاندىن ئايرىلغان، لىكىن كاشغەر ئاتى بىلەن بايۋەتچىدەك چوڭ تىنىۋاتقان غىرىپتۇرمەن. تەسەللىي ئۈچۇن. تارىخنى ئەسلىدىم، يەكۈنۇم:- خان ئۇرقى، مەھمۇد بوۋمىز، ئەينى چاغلاردا سۈيقەسلەردىن قىچىپ سەركاندانلىق ھاياتىنى داۋام ئەتكەن بولسىمۇ. ئىلىم تەھسىل-تەھلىل قىلىۋاتقان چاغلىرىدىمۇ، بۇ، دىيارنى ئەسلەپ ئۇنتۇپ قالماي بىيىتلەر قىتىپ. دۇنيا ئەھلىگە تونۇشتۇرۇپ، يۇرتىنى ئەسلەش نامىدىن ئىسمۇ-زاتى كەينىگە قىتىپ «مەھمۇد كاشغەرى»دەپ.ھەممىگە تونۇلغان دىيارىم بىلەن. يەتتە ئىقلىمدا تەڭدىشى يوق. ئىلىمدارلارنىڭ ماكانى بىلەن بايدۇرمەن. بۇ، بايلىقىمنىڭ نامى: پۇل، ئالتۇن، چاقناق گۆھەر ئەمەستۇر. بۇ، دىيارنى ئۇنداق، مەھىشىيەتنىڭ ئاساسى بولغان، ئىنساننىڭ قولىدا، تۇرۇپ-تۇرمايدىغان قۇل غا. تەڭ قىلغۇلى بولماستۇر. چۇنىكى، بۇ بايلىق ھەقدالىرىغا تەئەللۇق بولغان، ھەممىنى، ماڭا ئوخشاش باي ھىس قىلدۇردىغان. تىللاردا داستان ئىيىتقۇزسا، دىللارغا نەقىش ئويىدۇردىغان،قەدىم يۇرت. كاشغەردۇر!. كاشغەر ھەقدالىرىدۇر! بىز يۇرتىمىزنى ھۆرمەتلەيمىز، لىكىن بىراۋلاردەك يۇرتۋاز ئەمەستۇرمىز. يىراق دىيارىمىزدىكى ئوخشاش قان-نەسەپ قىرىنداشلىرىمىز كەلگەندە. ئۇلارنى مىسكىن خانىمىز، كاتتا ئايۋان سارايلىرىمىزگە باشلاپ، رەببىنىڭ بەرگەن نىھمىتىگە تەڭ ھەمراھ قىلىش ئۈچۇن. مىھمانلىرىمىز ئالدىدا قول باغلاپ تۇرىمىز. مانا بۇ، كاشغەرلىككە مىراس، خىسلەت. قەدىمدە شۇنداق ئىكەن. ھىلى ھەممۇ، شۇنداق. چۇنكى بىز ۋاپا ئەھلى، بوۋىلارنىڭ تەربىيتى ۋە خىسلەتلىرىنى ئۇنتۇپ قالمايدىغان كاشغەرلىك تۇرمىز! بىز ئۇستا ئاشپەز ئەمەستۇرمىز. لىكىن پەرىشتە سۈپەت، ھۆر چىراي ئانىلىرىمىز، ھەدە سىڭىللىرىمىز، خاتۇن-جۇۋانلىرىمىز، تاماق دىگەننى شۇنداق ئىتىدۇكى، يىراقتا تۇرغان بىراۋنىڭ شۆلگەيلىرى ئىقىپ، ئاچمىغان قورساقلىرى، جانان ئوزۇق تەلىپى بىلەن تەلمۇرۇش بىلەن ئىشىڭ قىقىپ كىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىرگە ناخشىلاردا شۇ جۇۋانلىرىمىزنى ماختاپ:-«سۇ دىسەم شاراپ بەرگەن قەشقەرنىڭ جۇۋانلارى»دەپ. تەرىپلەرگە ئۆز يۇرتىدىن ئەمەس، خوشنا ئۆز قەۋىمنىڭ سادالىرى تەشەككۇر سۈپىتىدە ياڭرايدۇ. ئۇلار ئىسىل ئەخلاقلىق كاشغەر قىز،جۇۋانلىرىدۇر! بىز، ناخشىچى ئەمەستۇرمىز، لىكىن مەئەزۇنلىرىمىز، ئىماملىرىمىز، شۇنداق چاقىرىق زىكىرلەرنى ئىيتىدۇركى. ئۇنى، ھەر قانداق ناخشىكەش چولپان، ئاڭلىسا. قول باغلاپ ئۆزىنى تۆۋەن چاغلاپ تۇرىدۇ. كىتىپ بارغان ئالدىراشلىقلار ئاستىلايدۇ. ئىمام كەينىدە، قاتارى تىزىلىپ. «سەپراس» ئاۋازى بىلەن بەردەم تۇرۇپ. ئىبادەتتە، پىقىرلىقىنى بىلدۇرىدۇرىمىز. سالاملەردىن كىيىن، قوللىرىمىزنى رەببىگە ئىلتىماسلىق كۆتۇرۇپ ئىشلىرىغا ئاسانلىق مەرھۇملارغا جەننەت تىلەيمىز. چۇنكى بىز كاشغەرلىك! ھېيىتگاھ ئوغلانلىرى! بىز، ئۇسۇلچى ئەمەستۇرمىز. لىكىن، شۇنداق سادالار مۇنار ئۇستىدە چىقىدىغان بولسا. «ناغرا» چاپتۇ! دەپ توۋلىشىپ، يۈگرەپ بىرىپ. غولاچلىرىمىزنى تاشلاپ، كاشغەر سامايىمىزنى سالىدىغان بولساق، ھېيت تەنتەنىسى ئەۋجىگە راســــا چىقىرىمىز. شۇنىڭ بىلەن بىرگە، نى تەرەققى قىلغان، ساياھەتچى ئەژنەبىي لەرنى، ھەيرانۇ ھەس. قالدۇرۇپ. كۆزلىرىنىڭ پۇلتۇيۇپ چىكىتىشىگە سەۋەبكار بوپ قالىمىز. چۇنكى بىز ھىيىتگاھ ساماسىغا ئاشىق، كاشغەر سامادار يىگىتلىرى بىز! بىزلەر مەجنۇن ئەمەستۇرمىز. لىكىن بىز، قىزلىرىمىزنىڭ قەلبىگە ئاشىقلىق ئۇرۇقلىرى چاچالايمىز. شەھۋەت بىلەن ئەمەس، مۇھەببەت بىلەن قاراپ، ئۇلارنىڭ ئىززەت-ئابرۇيىنى قوغدىيالايمىز. بەدنىيەت-نائەھلىلەرنىڭ ناپاك-رەزىل يۈرەكلىرىگە ۋىجدان خەنجىرىنى تىقالايمىز، چۇنكى، نامەھرۇم سانالغان بۇ، ئاجىزلەرنىڭ مىللىتى ئانا. پەخىرلىك ئانا. بولىدىغانلىقىنى. بىزلەرگە، ھامان بىركۇنلىكى ھالال خاتۇن، رەببىنىڭ سوۋغاتى نىھمەت. بولىدىغانلىقىنى ئاتىلىرىمىز «نامەھرۇم، ئاجىزانە ھەمشىرىلىرىڭگە چاڭ سالما، ئالدىرمىساڭمۇ ئىپ بىرمەن» دەپ جىكىلەپ. ئەسكەرتكەن. بىز، شۇلارنىڭ پۇشتى نەبرىسى ۋە چەۋرىسى كاشغەرلىك ۋاپادار، ئوغلانلاردۇرمىز! بىز پالۋان ئەمەستۇرمىز. لىكىن بىز، تارىختا ئۆتكەن لەشكەر باشلىقىنىڭ ئىززىتى بىلەن قويۇلغان «تۈمەن»دەريانىڭ سۇيىنى ئىچىپ. ئۇنىڭ، مەرتلىك روھى، زەمزەم كەبىي خىسلىتى بىلەن كۇچلەنگەن. بىلەكلىرى توم، غايىلىرى چوڭ، بەردەم قوۋەتلىك، ياش سىپاھلىرىدۇرمىز. شۇ تۈمەننىڭ خىسلىتى بىلەن غورۇر ۋىجدانىمىز قايناپ تۇرىدىغان، ھەر داۋام چىلىشىپ تۇرىدىغان. چىلىشچى كاشغەرلىك تۇرمىز! بىز گەپتان سەنئەتچى ئەمەستۇرمىز لىكىن بىزلەنىڭ قىنىمىزدا يۇرتىمىزنىڭ. خىسلەتلىك «سۈلكەت ۋە گەپتان» لىقىمىز باردۇر، بىزلەر سالام-ساھەتنى جايىدا ئىشلىتىمىز، قەدرىمىزنى بىلمەيدىغان، ھۆرمىتىنى تۆۋەنلىتىدىغانلارغا، شۇنداق ئىككى ئىغىز گەپ سوۋغات قىلىمىزكى. ئەييۇھانـــنـــاس! ئۇ، بىچچارە ئۆلمەيدۇ. لىكىن شۇ، گەپ ئازابىدىن بىتاپ بولۇپ يوقلىغىلى كەلگەنلەرگە «كاشغەرلىك بىرسى تىللىدى»دەپ ھەممىگە يامان كۆرسىتىپ شىكايەت قىلىدۇ. ئەسلى بىلسە ئۇ، تىللاش ئەمەس، شۇنىڭ پەسكەشلىكىگە ئىغىزىمىزدىكى جاۋاپ. قىلغان جىنايىتىگە ھۆكۇم. چۇنكى بىز ناتىق، كاشغەرلىك تۇرمىز! بىزلەرنىڭ چاقىرقلىرىمىز ئىنىق ئىبرەتلىك شەھەردۇر. مەيدەنىمىزدا ئەزان، ئىبادەتكە چاقىرىۋاتقان بولسا،تاختى كۆۋرۇك، قەبرىگاھلەر «ھامىنى مىنىڭ قارنىمغا كىرسەن» دەپ. ئىنىق ئىبرەت بىلەن چاقىرىۋاتىدۇ. مانا بۇ، چاقىرىقلارمۇ قەشقەرنىڭ ئۆزىگىلا خاس چاقىرىقلاردۇر، بىزلەر ئەمەس. شۇ چاقىرىقلارمۇ. مەن كاشغەرنىڭ ئەزانى ۋە قەبىرگاھى دەپ چاقىرىۋاتىدۇ، چۇنكى بۇ قەدىم يۇرت، «ئوردۇ كەنىت»دەپ نام ئالغان، ئىسىل ئەنئەنە داۋاملىشىپ كىلىۋاتقان كاشغەردۇر! نۇرغۇن تەرىپلىرىم بار ئىدى. لىكىن مەدھىيە رەبىگە لايىق دىيىلگەن ھۆكۇم تۈپەيلى. ئاجىز بولۇپ قالدىم. شۇنداق بىر يازمىنى كۆرۇپ قالدىم، بۇ، يازمىنى كۆرۇپ پىكىر بەرمەي دىسەم دىيارىم ماڭا مەيۈسلىنىۋاتىدۇ. بىرەي دىسەم مىللىتى ئۇيغۇر، زاتى قىرىندىشىمنىڭ، كەينىدىكى بايانلىرى توغرا. لىكىن ئۇنىڭ كۆرگەن كىشىلىرى، قەشقەرلىك شەھەر خەلقى ئەمەس. ئاقما نوپۇسنىڭ كۆپ بولىشى، دىيارىمىزنىڭ نەچچە مىڭ يىللاردىن بىرى ئۆچمەي كەلگەن. مىراس خىسلەت، ئەقىدىلىرىمىزنى بۇلغاپ، ئۇ، پاتقاققا بۆھتانغا. بىز شەھەر ئەھلى چىقىپ قىلىۋاتىمىز. ئەڭ، ياخشىسى شۇ، كىشىگە سۇئال قويۇپ جاۋابىمنى كۈتەي. چۇنكى مەن كاشىغەرگە كىندىك قىنى تۆككەن، رەھمەتلىك ئاتامنىڭ ۋەسىيتى بويىنچە «كاشغەرگە تىل تەككۇزمە» دىگەن بۇرچىمنى ئادا قىلىش، ئورۇنلاش ئۈچۇن، نامۇۋاپىق ھالدا قىرىنداشىمغا سۇئالىم:
سىز باغداشنىڭ مۇنۇ شۇئارلىرىنى بىلمەمسىز مەن يىڭى ئەزا بولساممۇ ئىيتىپ بىرەي:
تور بېكىتىمىزنىڭ كېيىنكى تەرەققىياتى ۋە ساغلام، نورمال ھالەتتە يۈرگۈزىلىشى ئۈچۈن تۆۋەندىكىدەك دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك نۇقتىلارنى ئالاھىدە ئۇقتۇرىمىز:
1.تور بېكىتىمىزدە دۆلىتىمىزنىڭ تۈرلۈك سىياسەتلىرىگە قارشى ماقالىلەرنى يوللاشقا بولمايدۇ .
2.مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ۋە مۇقىملىققا زىيان يەتكۈزىدىغان ماقالىلەرنى يوللاشقا بولمايدۇ.
3.شەخس ياكى ئورۇنلارنى ھاقارەتلەيدىغان.مەنپەئەتىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان تېمىلارنى يوللاشقا بولمايدۇ.
4.كېلىش مەنبەسى ئېنىق بولمىغان ماقالە - ئەسەرلەرنى يوللاشقا بولمايدۇ.
توربېكىتىمىزنىڭ ساغلام تەرەققىياتى ئۈچۈن يوقىرىقى ئۇقتۇرۇشنى ئالاھىدە ئۇقتۇردۇق،ئەگەر يوقىرقىدەك ئەھۋاللار كۆرۈلسە يوللىغۇچى بارلىق مەسئولىيەتنى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ .
ھەر قانداق بىر جامائەت ئورنى، ئەڭ كىچىكى ھاجەتخانىغا كىرىسىڭىزمۇ دىققەت قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلارنى ئىيتىپ جىكىلەيدىغان ئۇقتۇرۇشلار بارغۇ؟. دىققەت قىلىپ قويسىڭىز بولماسمىتى؟
قەشقەرنى قوتقۇزىۋىلىڭلا! دەپ ماۋزۇ قويۇپسىز، «بۇزۇقلار قەشقەردىن چىقىپ كىتىش» دەپ ماۋزۇ قويسىڭىز يامان بولامتى، يا شۇ بۇزۇقلار ئۇرامتى، ئەنسىرەپ قاپسىز، كاشغەر ئوغلانلىرى قىنى قىززىقلىقى ھەممىگە ئايان، سىز بىزنىڭ تەرىپىمىزنى قىلغان بولسىڭىز مەيدە كىرىپ چىقمامتۇق!
كاشغەرنىڭ تەرىپىنى قىلغىنىڭىزدەك كاشغەرلىك ئەھلى جامائەتتىن ئەيىبىنى ياپىدىغان ئىسىل خىسلەتلىك يەرلىرىنى كۆرسىڭىز تىللاردا بۇ ئەزىز يۇرتىڭىز داستان بولۇپ بارا-بارا ئەيىپلىرى يوقالمامتى؟ نەزەرگە ئىلىنمىغانلار ئەيىپلىك بولىدۇ، نەزەرگەئىلىنىپ قالغانلار ئەيىپىنى يىپىش كويىدا بولىدۇ ئەمەسمۇ!
بۇ، نەقلە ئىنسانغىلا ئەمەس دىيارىڭىزغىمۇ ئىشلەتسىڭىز بولىدۇ!
قەشقەر دەپسىز سىز قەدىم بوۋامنىڭ ئاتى، ئاخىردىكى يۇرت نامى «مەھمۇد كاشغەرى» دىگەن. بۇ نامنى، كىتاپ ۋە قەدىم پۈتۇكلەردىن كۆرمىگەنمۇ؟ كاشغەر دىيارىدا ھىيىتگاھ مەسچىتىدە رەتسىز ناماز ئوقۇدۇم دەپسىز. مەن كاشغەرلىك، ھىيىتكاھ مەسچىتىگە يۇرت ئەھلى خانىغا ئىچىگە كىرىدۇ. گاھى، ئالدىراش قىرىنداشلىرىمىز سىرتىدا ئوقۇيدۇ، لىكىن كۆپىنىڭ نەلەردىن كەلگەنلىكىنى ئۇقتىڭىزمۇ، سوراپ كۆردىڭىزمۇ؟ كاشغەرنىڭ كوچىلىرىدا دەپسىز. سىز، دىگەن ئۇ جاي كوچا ئەمەس، يول! ھەرگىز ئۇلۇغلار ئاياغ ئىزى بار. كوچا مەھەللىمىز ئەمەس. بۇدا كەلگەندە، «قانداق يەرنى كوچا دەيمىز» دەپ سورىۋىتىپ مىڭىڭ، قەشقەرنىڭ يىڭى يوللىرىدا تولا يۈرسىڭىز سىز قاراشقا ئۇنىمىغان ئۆزشەھىرىدىن كىشىلەرنىڭ نۇمۇس سۆزلىرىنى ئاڭلىماسلىق ئۈچۈن بۇ، پاك دىيارنى بۇلغىغىلى كەلگەن . ھىلىقىلار ئازدۇرۇپ سالمىسۇن! تۈكۇرۇك قاچىسى. ئو ما گەپنى. ھوي!
قايسى كىشى سىزگە شۇنداق ئىيىتتى، خۇراپات. دىمىدىنى شۇنداق دىسە پەيغەمبەرنىڭ دىمىدە قىلىپ بەردى. دىگەن بايانلىرىنى دەپ قويسىڭىز مات بولماسمىدى.
ئۇ، تۇكرۇك قاچىسى ئەمەس، يۇرىت-قەۋىمنىڭ ئىبادەتتىن چىققان، تاھارەت بۇزۇلمىغان چاغدىكى بوسۇغىدىن ئاتلىغان ھامانلا قىلىدىغان. ئاددىي غىنە خالىسانە«سۈف»دەيدىغان. مىھىر قاچىسى.
قەشقەرنىڭ قايسى كوچىسىدىن چىقىپ كىمنىڭ يىگىتى سىز؟ شۇ، مىھىر قاچىسىنى تۈكرۇك قاچىسى دىگەن، ئىغىزىڭىزغا چاقا چىقمىدىمۇ؟
ھازىر، باشقا يۇرىتلاردا قانداقكىن. ئىسىل ئۆلىمالىرىمىزنىڭ ئوچۇق ئاشكارە، ۋە يوشۇرۇن گاھى ھۆرمەت، گاھى سەدىقاتلىرىنى ئۆزىنىڭ ھەققى قىلغانلىقى، بىزلەرگە، مەجبۇرىيەت قائىدە يوسۇن قىلغانلىقى ئۈچۈن، ھەم گاھى يىڭى باي-خىنىملارنىڭ ئۆزىنىڭ ئىززىتىنى قىلىدۇرۇپ قويىشى، بايلىقىنى كۆرگەزمە قىلىشى بىلەن ئەۋجىگەچىقىرىۋەتكەنلىكى ئۈچۈن. ئۇلارنىڭ ئالىدىغان زەللىنىڭ باھاسى ئىقدىساتنىڭ، يۇقىرى سەۋىيە گە يىتىشى بىلەن ئۇ، خالىس ئىشلارمۇ ئۆرلەپ كەتتى، ئەگەر پاراۋان بولغان بولساق ئىدۇق. ھەممە كاشغەرلىك ئۆيىدىلا، شۇ، پىركالاملارغا، يوغان زەللە قىلدۇرۇپ دۇا تەكبىرلەرنى، ۋە خاسىيەتلىك دىمىدىلەرنى ئالغان بولاتتۇق. پەيغەمبەر. ئىززىتىنى قىلغان ئەھلى مۇسۇلمان مۇسلىمەلەردىن ئالدى بىلەن سوراپ. ئىنئام بولسا ئالغان ئىكەن، سەدىقات بولسا قايتۇرۋىتىپ تىكەن، شۇ، پىركالاملىرىمىزنىڭ مۇنداق سۇننەتلەرگە كۆز يۇمىۋىلىپ بارغانلىقىنى يىزىشقا قەلىمىڭىز ياكى كومپىيۇتىر تاختىيىڭىز ئوشتۇلۇپ، بۇزلۇپ قالغانمىتى!؟
قۇتقۇزۇشقا تگىشلىك پىغان، ھەسرەت-نادامەت، ئىشنى يازماي. پىقىر، قىرىنداشلىرىڭىزنى تەنقىتلەشكە قايسى ئاغزىڭىز باردى؟ ئۇنىڭدىن ھازىرقى ئىنىق شۇئاررىمىز ئاناتىلنى قوغداشقا كىچىككىنە قەلەم تەۋرىتىپ قويسىڭىز خالىسلىقىڭىزنىڭ ئىپادىسى ئازراق بولسىمۇ گەۋدىلەنمەمتى . نى، ھۆكىمالارنىڭ تەخىتتىن ۋاز كىچىپ ئىزىز يۇرتىنى تاللاپ پىقىر بولغان قىسسىلىرىنى ئاڭلىمىغانمۇ؟ (كاشغەر تىلىۋىزىيە ئىستانسىنىڭ قەلىبداشلار سەيناسى كۆرۇڭ) مىيىتنى قەبرىگە ئىلىپ كىرگەن چاغدىكى «ئىخلاس توپىسى»نى كۆرسىڭىز يىغلاپ، كىتىدىغان ئوخشىمامسىز. «تۈكىرىكتە لاي ئىتىپ مىيىتنىڭ يۈزىگە ئاتتى » دەپ. يەنە، ئۆز خاھىشىڭىز بويىنچە پىكىرىڭىزنى سازايى قىلىدىغان ئوخشىمامسىز؟! ئويلاپ يىزىڭ بەلكىم، سىز تولۇق كۆرمىگەن ئۇ، يۇرۇتتا تاغ ئارىسىدىكى شىرنىڭ قۇرامىغا يەتكەن ئارسىلانى چىقىپ قىلىپ تەھدىد بىلەن ھۆكىرمىسۇن. سىز كەلسىڭىز ھەممە قارشى ئالغۇدەك يىزىڭ! توۋا! مىڭلارچە توۋا! دىمىسە ھىچ گەپ يوق. دىدىمۇ بولدى. ئەيىپ نۇقسانىنى تىپىپ بايان، قىلغۇچىنى قوللاپ پىكىر يىزىپ كىتىمىز ھە! ھەي قىرىنداش بايان بولسا ياخشىنى يىزىڭ، ئادىللىق ئۈچۇن يىزىڭ، يىزىش بوۋىمىزدىن قالغان ئۇلۇغ ئۇدۇم! مىنىڭ. بۇ، خاتالىقىمنى ئۆزۇممۇ ھەم كەچۇرمەيمەن! ئاتام رەھمەتلىك«ئىزىزانە كاشغەرىم، نەچچە مىڭ يىللىق ئاتا-بوۋام، ھىكىم-ئۆلىمالىرىمنىڭ ئىزلىرى چاقناپ تۇرىدىغان كاشغەرىم»دەپ، مەدھىيە بىلەن يۇرتىغا مۇھەببىتىنى ئىزھار قىلىپ كەتكەن چاغلىرىنى ئەسلەپ يىغلاتقۇزىۋەتكەن، يازمىشقا، ئۆز قىرىندىشىمنى ئەيىپلىگەن بۇ بايانىمغا مىڭلارچە لەنەت بولسۇن! بىزلەر بىر قان قىرىنداشلار، سىلىق گەپمۇ بىرگە ماڭىدۇ، سەت گەپمۇ بىرگە ماڭىدۇ. مۇشۇنداق ئۆزىمىزنىڭ يۈزىنى چۈشۇردىغان بايانى يازمىشلارنى يازغان ئورنىغا. ھۆرمىتىمىزنى ئاشۇردىغان مەدھىيەلەرنى يازالمامدۇق. بۇنداق يازمىشنى يازغاننىڭ ئورنىغا ھايات. ياخشىلەرنىڭ تەرىپىنى قىلىپ، كىشىلەردە ھۆرمەت تەۋەززۇنىڭ-ئىززەت ئىكىرامىنى قوزغىساق بولمامدۇ. باشلىقىڭلارنىڭ، ئىززىتىنى قىلغاندەك. ئانا ماكانىڭلارنىڭ ھۆرمىتىنى قىلىپ قويساڭلار بولمامدۇ. مىنى نەلىكتۇ دەپ قالماڭ! كاشغەرلىك بولۇش ئاسان ئىش ئەمەس، كاشغەر تارىخىنىڭ ئۇزۇن بولغىنىدەك. بىزلەردەك قەدىم ئەجدادلارنىڭ ئەۋلادلىرى ھازىر ئۆزىمىزنى كاشغەرلىق دىسەك، تىخى، بىراۋلار مىنىڭ كەلگىنىمگە، 10ياكى 20يىل. بولدى دەپ. كىتىشلىرىگە، كۈلۇپ كىتىپ، تەنبىھ بىلەن:- ھەي!، مەن، مىنىڭ ئاتام رەھمەتلىك ۋە بوۋىلىرىمنىڭ كاشغەر شەھىرىدە ياشاۋاتقانلىقىغا ئىسپات بار تارىخىم. مىڭ يىلدىن ئاشىدۇ، سەن،،،،،،،،، | 
[ئۇلانما كۆچۈرۈش]
يوللىغان ۋاقتى 2013-5-21 08:06:41
