شەرقشۇناسلارنىڭ سەنىمىگە دەسسەش

imar

يالقۇن روزى

«ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻲ ﺗﯜﺳﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘ ﺑﻮﻟﯘش ﺳﯜﭘﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻛﯩﺸﯩﮕﻪ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻳﯧﻘﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯘﻳﻐﯘ ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺑﯘ ﻧﺎم ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪن دۇﻧﻴﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﯩﺪە ﻳﺎﺷﯩﻐﯘﭼﻰ ﺋﻪﻟﻠﻪرﻧﯩﯔ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺑﻪك روﻣﺎﻧﺘﯩﻚ ﺋﺎﯕﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎلاﻗﯩﺪار ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﺑﯩﻠﻪن ﺷﯘﻏﯘﻟﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺗﯜرﻟﯜك ﺋﯩﻠﯩﻢ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﺷﻪرق زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﺎﻟﻠﯩﺴﻰ ﺳﻪﮔﻪك، ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرى ﺋﯚﺗﻜﯜر، ﭘﻪرق ﺋﯧﺘﯩﺶ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﻳﯘﻗﯩﺮى، ﺑﯩﻠﯩﻤﻰ ﻣﻮل، ﻛﯚزﯨﺘﯩﺸﻜﻪ ﻣﺎﮬﯩﺮ ﺋﺎز ﺳﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺳﻪرﺧﯩﻞ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﺋﯩﻠﻤﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ۋە ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﯨﻲ ﻧﻪزەر ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎراﻳﺪۇ.
ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﻗﺎراش ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﻳﺎۋروﭘﺎدا ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ ﻣﻪزﮔﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪ، ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﯩﻠﯩﻢ. 18 - ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪا رۇﺳﯩﻴﻪﻣﯘ ﺑﯘ ﺳﻪﭘﻜﻪ ﻗﯧﺘﯩﻠﺪى. 300 ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ۋاﻗﯩﺘﺘﯩﻦ ﺑﯘﻳﺎن ﺋﯘ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب دۇﻧﻴﺎﺳﯩﺪا ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﺑﯩﺮ دۇﻧﻴﺎۋى ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﻮرﮔﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮى ﺗﯩﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪ، ﭘﯩﺴﺨﻮﮔﯩﻴﻪ، ﭘﯧﺪاﮔﻮﮔﯩﻜﺎ ۋە ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﺮى ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﺟﯩﺰﻟﯩﺸﯩﭗ، ﻳﻪﻧﻪ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ، زﯨﺪدﯨﻴﻪﺗﻨﻰ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺪا ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇرﺳﺎ ﻛﯧﯖﻪﻳﺘﻜﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ روﺷﻪن ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﻠﺪى. ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرق ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ ۋە ﺗﺎﻛﺘﯩﻜﯩﺴﻰ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪن ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻠﺪى. ﻣﯘﺷﯘ ﺟﻪرﻳﺎﻧﺪا ﺋﯘ ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻨﻰ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﺋﯚﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﺋﯩﻠﯩﻤﻨﻰ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﯩلارﻧﯩﯔ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺸﯩﭽﻪ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ۋە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﻧﯩﺸﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﻳﯩﻠﺘﯩﺰ ﺗﺎرﺗﻘﯘزۇش ﮬﻪم ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﭘﯘﻗﺮالار ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﮬﯚﻛﯜﻣﺮاﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺋﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺳﯚﻳﯜﻧﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺗﯜرﻛﯜم ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻳﯧﺘﯩﺸﺘﯜرۈش. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺋﺎلاﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻚ ﻣﯘﻧﺪاق ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺪا روﺷﻪن ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺪۇ: ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘق ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺑﯘرﻣﯩلاش ۋە ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈش. ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯘﻟﯘﻏلاش.
ﺷﻪرﻗﺸﯘناسلارنىڭ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ﺷﻪﻛﻠﻰ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻛﯚپ ﺧﯩﻞ. ﺋﯘلار ﺑﺎرﻟﯩﻖ ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪ ﺋﺎﺷﯘرۇﺷﻘﺎ ﺗﯩﺮﯨﺸﯩﭗ ﻛﻪﻟﺪى. ﺋﯘلار ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜن ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻛﯩﺘﺎب ﻳﺎزدى، ﻟﯧﻜﺴﯩﻴﻪ ﺳﯚزﻟﯩﺪى، دەرس ﺋﯚﺗﺘﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ دﯨﻨﯩﻲ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺗﻪرﻏﯩﺐ ﻗﯩﻠﺪى. ﺗﯜرﻟﯜك ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﻪﺷﻜﯩلاﺗلارﻧﻰ ﻗﯘردى. ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﻳﯩﻐﯩﻠﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﯚﺗﻜﯜزدى. ﮔﯧﺰﯨﺖ - ژۇرﻧﺎﻟلارﻧﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﺪى. دﯦﻤﻪك، ﺋﯘلار ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪ ﺋﺎﺷﯘرۇﺷﻘﺎ ﻳﺎردﯨﻤﻰ ﺗﯧﮕﯩﺪۇ، دەپ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻜﻰ ﻳﻮﻟﻨﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﮕﻪ ﻣﺎﯕﺪى.
ﻏﻪرب ﻳﺎۋروﭘﺎ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ دەۋرﯨﺪە ﻗﻮﻟلاﻧﻐﺎن ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ زاﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﺗﻪﻗﻪززاﺳﯩﻐﺎ، دەۋرﻧﯩﯔ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﯩﮕﻪ ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﭗ ﺋﯩﺴلاھ ﻗﯩﻠﺪى، ﻳﯧﯖﯩﻠﯩﺪى ﮬﻪم ﺗﻪﯕﺸﯩﺪى. ﺑﺎرا - ﺑﺎرا ﻳﯘﻣﺸﺎق ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﻪر ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﺋﻮرۇﻧﻐﺎ ﺋﯚﺗﺘﻰ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﺪا، ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺗﯘﺗﻘﺎن ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﯩﺪە ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶ ﺑﻮﻟﻤﯩﺪى. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺗﺎﺟﺎۋۇزﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚ ﺑﻮﻟﺪى. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯘزاق ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺟﻪرﻳﺎﻧﺪا دۇﻧﻴﺎ ﺧﻪﻟﻘﻰ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ، ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻜﻪ ﻗﺎرﺷﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪت ۋە ﺋﯩﺪﯨﻴﻪۋى ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﻪۋج ﺋﺎﻟﺪۇردى. ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ» ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺪى. «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ»ﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﻰ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻨﯩﯔ ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﻗﻮراﻟﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘش ﺋﻮرﺗﺎق ﻗﺎراﺷﻘﺎ ﺋﺎﻳلاﻧﺪى. ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻧﻤﯘ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺋﯚز ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪا ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺳﺎپ ﺋﯩﻠﯩﻤﮕﻪ ﺗﻪﺋﻪﻟﻠﯘق ﺑﻪزى ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ۋۇﺟﯘدﻗﺎ ﭼﯩﻘﺎرﻏﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﯘﺷﺘﻪك ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻪﺳلا ﺋﯚزﮔﻪرﻣﯩﺪى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺑﯩﻠﯩﻨﺪۈرﻣﻪي ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﺶ، ﭼﺎﻧﺪۇرﻣﺎي زەﮬﻪرﻟﻪش ﺋﯘﺳﯘﻟﻰ ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﯩﺰﭼﯩﻞ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢ، ﺋﻪڭ ﺋﯜﻧﯜﻣﻠﯜك ﺋﯘﺳﯘﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺑﯘ ﺋﯘﺳﯘل ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﭼﺎﻟﻐﯩﺘﯩﭗ، ﺋﯘلارﻧﻰ ﺋﯚزﻟﯩﺮى ﺗﯘﻳﻤﯩﻐﺎن ﮬﺎﻟﺪا ﻏﻪرب ﺋﯜﭼﯜن ﺧﯩﺰﻣﻪت ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﮬﺎﻟﻪﺗﻜﻪ ﻛﻪﻟﺘﯜرۈپ ﻗﻮﻳﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﺪە ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻛﯩﻤﻠﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻧﻮﻣﯘس ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﮬﻪم ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﺋﯚزﻟﯜﻛﯩﺪﯨﻦ ﻳﯩﺮﮔﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺋﻪۋلادﻧﻰ ﺑﺎرﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜرۈﺷﻨﻰ ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﻧﯩﺸﺎﻧﻰ ﻗﯩﻠﻐﺎن.
ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻨﯩﯔ ﺟﯩﺴﻤﯩﻐﺎ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻤﯘ ﻳﯘﻗﯘﻣﻠﯩﻨﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﻤﻠﯩﻜﯩﻤﯘ ﻳﯘﻗﯘﻣﻠﯩﻨﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﻳﻪﻧﻰ ﺋﺎدەﻣﻨﯩﯔ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮﮔﻪ ﺋﯘﭼﺮاۋﯦﺮﯨﺪۇ. ﭘﻪﻗﻪت ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﮔﻪ ﺋﯘﭼﺮاش دەرﯨﺠﯩﺴﯩﺪە ﭘﻪرق ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلار «ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ دۇﻧﻴﺎ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﻰ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨلاﺷﺘﯘرۇﺷﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﺪە ﻗﺎﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯚزﯨﮕﻪ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﺶ ﮬﻪم ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ روﺑﯩﺮو ﺗﯘرۇش ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﯩﻨﻰ ﮬﻪل ﻗﯩﻠﯩﺶ لازﯨﻢ» دەپ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﺪى. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻗﺎراش «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ»ﻧﻰ روﻳﺎﭘﻘﺎ ﭼﯩﻘﺎردى. روﺑﯧﺮت ﻳﺎن «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ: ﺗﺎرﯨﺨﻨﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﺴﻰ» دﯦﮕﻪن ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﻳﺎزﻏﺎﻧﺪەك: «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺑﯘ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻘﺎ ﻗﺎﻳﺘﯩﺪﯨﻦ ﻗﺎراپ ﭼﯩﻘﯩﺶ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﺎزاﺑﯩﻨﻰ ﺗﺎرﺗﻘﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪا ﺗﯘرۇپ ﻗﺎراپ ﭼﯩﻘﯩﺶ، ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﻠﻠﻪ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﮬﯘﺟﯘﻣﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻨﯩﻘلاﺷﺘﯩﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت» ﺑﯘرﭼﯩﻨﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎن.
ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﯨﻲ روﮬﻘﺎ ﺑﺎي ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﺮى ﻧﯘﻗﺘﯩﻠﯩﻖ ﮬﺎﻟﺪا ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﺋﺎﻧﺎﻟﯩﺰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎردى. ﭘﻪﻟﻪﺳﺘﯩﻨﻠﯩﻚ ﺋﻪرەب ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻠﯩﻖ داﯕﻠﯩﻖ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ (1935 − 2003) ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﺗﺎرﯨﺨﯩﻐﺎ ﭼﻮﯕﻘﯘر ﺋﻪﮬﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺑﺎﻳﺎن ۋە ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎن ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﺴﯩﺪۇر. ﺋﯘ 1978 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺋﻪﺳﯩﺮى «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ»ﺗﺎ 1798 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﺎﭘﻮﻟﯧﺌﻮﻧﻨﯩﯔ ﻣﯩﺴﯩﺮﻏﺎ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﻛﯩﺮﯨﺸﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎﻧﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻏﻪرب ﺋﺎﻟﯩﻤﻠﯩﺮى، ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻠﯩﺮى ۋە ﺋﻮرﮔﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺗﻮﻧﯘش، ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ۋە ﻗﯘرۇش ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﻪﻛﺸﯜردى ۋە ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻨﻰ ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ، ﻗﺎلاق ۋە ﻳﺎۋاﻳﻰ «ﻳﺎتلار» دەپ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻳﯜرﮔﯜزدى. ﺋﯘ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ﺟﻪڭ ئېلان ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﭘﯧﻨﻰ» ﺑﻮلۇپلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺷﻪﻛﻠﻰ»، «ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﮬﻮﻗﯘق ﺋﯧﻴﺘﯩﻢ ﺷﻪﻛﻠﻰ» دەپ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﺪى. ﺋﯘ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ − ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺳﯜﻧﺌﯩﻲ ﺑﻪرﭘﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﻧﻪزەرﯨﻴﻪ ۋە ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﺎ» دەپ ﺟﺎﻛﺎرﻟﯩﺪى. ﺋﯘ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﮬﻪرﺑﯩﻲ ۋە ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﺑﻮﻟﯘﭘلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋﯘ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺑﺎﻳﺎنلار ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﻗﯘراﺷﺘﯘرﯨﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻰ ﻣﺎﮬﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ زوﻣﯩﮕﻪرﻟﯩﻜﻜﻪ ﭼﯧﺘﯩﻠﯩﺪۇ، دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى.
ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﻰ ﺋﻮرۇﻧﺪا ۋە ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﺋﻮرۇﻧﺪا ﺗﯘرۇپ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﮕﻪ ﺋﯩﭽﻰ ﺳﯩﻘﯩﻠﻐﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪر ﺗﻪﻧﺘﻪﻧﻪ ﻗﯩﻠﺪى. ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ، ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﺴﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺷﺎﻟﻐﯘﺗلاﺷﺘﯘرۇﻟﯘﺷﻰ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﻗﯩﺰﯨﻖ ﺗﯧﻤﺎ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى. ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﻣﯘﺷﯘ ﺋﺎﺳﺎﺳﺘﺎ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﺪى. ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ۋە ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺮ ﻧﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﯧﭽﯩﭗ ﺑﻪرﮔﻪﻧﯩﺪى. ﺋﯘ ﻳﻪر ﺷﺎرﯨﻠﯩﺸﯩﺶ دەۋرﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺷﺎﻟﻐﯘﺗﻠﯩﺸﯩﺸﯩﻐﺎ، ﻳﺎﻗﺎ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت (边缘文化) ﻧﯩﯔ ﺳﺎداﺳﯩﻐﺎ، ﻛﺎﭘﯩﺘﺎﻟﯩﺰﻣﻨﻰ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎت ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﻪﺗﺘﻰ. ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﯩﻤﯘ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﯩﺪﯨﻦ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﺪى. «ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ دﯦﮕﻪﻧﺪە، ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﯩﺪﯨﻦ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎر ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺗﯧﻤﯩلارﻧﻰ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘۋاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻛﯚزدە ﺗﯘﺗﯘﻟﯩﺪۇ. 20- ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ 80 - ﻳﯩﻠﻠﯩﺮى ۋە 90 - ﻳﯩﻠلارﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻠﻪر ﺟﯘﯕﮕﻮ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻏﺎﻳﻪت زور ﮬﯘﺟﯘم ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈردى. ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪن دۇﻧﻴﺎ ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪا ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ 100 ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎﻧﻘﻰ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﺸﯩﺶ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪاق ﺗﻮﻧﯘش، ﻳﻪر ﺷﺎرﯨلاﺷﻘﺎن ﻛﻮﻧﺘﯧﻜﯩﺴﺘﺘﺎ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻗﺎﻧﺪاق ﺷﻪرﮬﻠﻪش، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶ ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﻪ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﯩﮕﻪ ﻗﺎﻧﺪاق ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺶ دەۋرﯨﺪﯨﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﮬﺎزﯨﺮ ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﺶ، ﺟﯘﯕﺨﯘا ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎلاﮬﯩﺪﯨﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﻗﯧﺰﯨﺶ ﺟﯘﯕﮕﻮ ۋە ﭼﻪت ﺋﻪﻟﻠﻪردﯨﻜﻰ ﺧﻪﻧﺰۇ ﺗﯩﻠﻰ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﻲ ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺋﯧﻘﯩﻤﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى.[1]» ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﻏﻪرﯨﺰى ۋە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺗﻮﻧﯘﺷﻘﺎ ۋە ﺋﯩﺪراﻛﯩﻲ ﺗﻪﻧﻘﯩﺪ ﻧﻪزﯨﺮﯨﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺳﻪرﺧﯩﻞ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎلاﻗﯩﺪار ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪردە ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﺸﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﻰ. ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﻧﯘرﻏﯘن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﮔﻪ ﻳﯧﯖﯩﺒﺎﺷﺘﯩﻦ ﺳﻮﺋﺎل ﻗﻮﻳﺪى. ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ (ﺋﻮﻗﯘش ۋە ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﯨﻨﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﺶ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ 失语症) ﮔﻪ ﮔﯩﺮﯨﭙﺘﺎر ﺑﻮﻟﻐﺎن زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ۋە ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﺋﻮﻣﯘﻣﻴﯜزﻟﯜك ﺗﻪﻛﺸﯜرۈﺷﻜﻪ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ زەﮬﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺑﺎﮬﺎلاﺷﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﻰ. ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﭼﯩﻠﯩﺮى ﻏﻪرب ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯩﺮﯨﺸﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻏﻪرﺑﻠﯩﺸﯩﺸﻰ ۋە ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻗﻪدﯨﻤﻜﻰ زاﻣﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﺎﻗﺎ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺳﻪۋەب ﺑﻮﻟﺪى، دەپ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺋﯘلار ﻳﻪﻧﻪ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ ۋە ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺋﯧﻴﺘﯩﻤﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﺎرﯨﻴﻪت ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯘزاق ﻣﯘددەت ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ۋە ﺋﻮﻗﯘﺷﺘﯩﻜﻰ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﺪە ﺗﯘرۇپ ﻗﺎﻟﺪى، دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى. ﺋﯘلار «ﺑﯩﺰدە ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﯧﻴﺘﯩﻤﻰ، ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﮔﻪ ﺧﺎس ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش، ﺋﺎﻟﻤﺎﺷﺘﯘرۇش ۋە ﺋﻮﻗﯘﺷﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﺴﻰ ﻳﻮق [2] » دەپ ﺋﯚﻛﯜﻧﯜﺷﺘﻰ.
ﺋﯘﻧﺪاﻗﺘﺎ، ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﺪە ﺗﯘرۇپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯘﮬﯩﺘﯩﻤﯩﺰدا ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﻤﯩﺰدا ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﺧﻪۋﭘﻠﯩﻚ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺑﺎر؟ ﮬﯧﭽﺒﻮﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪا، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ زەﮬﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪر ﺑﺎرﻣﯘ - ﻳﻮق؟ ﺷﻪرق ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى ﺑﻮﻟﯘش ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺰﻣﯘ ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻣﯘﺳﺘﻪﺳﻨﺎ ﺋﻪﻣﻪس، ﺋﻪﻟﯟەﺗﺘﻪ.
ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎراﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺑﯘ ﮬﺎدﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺰدﯨﻜﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩلا ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻳﻮﺷﯘرۇن ﮬﻪم ﺋﺎﺷﻜﺎرا ﮬﺎﻟﺪا دﯦﮕﯜدەك ﻛﯚرۈﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﻤﯩﺰ. ﻣﯧﻨﯩﯖﭽﻪ، ﺑﯩﺮﻗﻪدەر روﺷﻪن ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮى ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﻪﺳﻪرﻟﯩﺮﯨﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرۈﺷﺘﻪ ﻛﯚرۈﻟﯜپ ﻛﻪﻟﺪى. ﻧﯧﻤﯩﮕﻪ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﺷﯘﻧﺪاق دەﻳﻤﻪن؟ ﮔﻪﭘﻨﻰ رۇﺳﯩﻴﻪ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ۋاﺳﻠﯩﯟﯨﭻ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف (1906−1962) ﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﺪﯨﻦ باشلاشقا ﺗﻮﻏﺮا ﻛﯧﻠﯩﺪۇ.
ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ 1959 - ﻳﯩﻠﻰ ﺗﺎﺷﻜﻪﻧﺖ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﺘﻰ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﺷﯘ ﻳﯩﻠلاردا ﺋﺎﭘﺘﻮﻧﻮم راﻳﻮﻧﯩﻤﯩﺰدا ﻣﻪﻟﯘم دەرﯨﺠﯩﺪە ﺗﺎرﻗﯩﻠﯩﭗ 60 - ۋە 70 - ﻳﯩﻠلاردا ﻗﻮﻟﺪﯨﻦ - ﻗﻮﻟﻐﺎ ﺋﯚﺗﯜپ ﺋﻮﻗﯘﻟﻐﺎن. 1982 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﺷﯘ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﺪا «ﺑﻪزى ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘﻟﯩﺮى ۋە ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ ﺟﺎﻳﻠﯩﺮى ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﻠﯩﭗ» ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ 30 ﻣﯩﯔ ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن- 1989 . ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ 9000 ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن. ﺋﺎرﯨﺪﯨﻦ 10 ﻳﯩﻞ ﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ ﻗﯧﺘﯩﻢ 5000 ﻧﯘﺳﺨﺎ ﺑﯧﺴﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن. دﯦﻤﻪك، ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪە ﺧﯧﻠﻰ ﻛﯚپ ﺗﯩﺮاژدا ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﻛﻪڭ ﻛﯚﻟﻪﻣﺪە ﺗﺎرﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎن ﭼﻪت ﺋﻪل روﻣﺎﻧﻰ دەپ ﺋﯧﻴﺘﯩﺸﻘﺎ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺳﻮرۇن - ﺳﯚﮬﺒﻪﺗﻠﻪردە ﺑﯘ روﻣﺎن «ﻗﺎﻟﺘﯩﺲ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎرﻟﯩﻖ»، «ﺗﯩﻠﻰ ﺋﺎﺟﺎﻳﯩﭗ ﮔﯜزەل» دەپ ﻣﺎﺧﺘﯩﻠﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪۇ. ﺑﻪزﯨﻠﻪر ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘ ﺋﻪﺳﻪرﻧﻰ ﻛﯚپ ﺋﻮﻗﯘپ ﻗﻪﻟﯩﻤﯩﻨﻰ ﺗﺎۋﻟﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﻤﯘ ﺳﯚزﻟﯩﺸﯩﺪۇ. ﺋﯚﻛﯜﻧﻪرﻟﯩﻜﻰ ﺷﯘﻛﻰ، ﻣﻪن ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﺗﯧﺨﻰ ﺑﯩﺮەر ﺋﻪدﯨﺒﻨﯩﯔ ﺋﺎﻏﺰﯨﺪﯨﻦ ﺑﯘ روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﺳﺎﻏلام ﻳﺎﻛﻰ ﺳﺎﻏلام ﺋﻪﻣﻪﺳﻠﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺰ ﺋﯜﭼﯜن زﯨﻴﺎﻧﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻖ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق ﭘﯩﻜﯩﺮ ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﺎﻗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ ﺑﺎﻗﻤﯩﺪﯨﻢ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرا ﺋﺎﺳﯩﻴﺎ ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺧﻪﻟﻖ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﺴﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺑﯘرﻣﯩلاپ، ﺧﺎﻟﯩﻐﺎﻧﭽﻪ ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار لاﻳﯩﮭﻪﻟﯩﮕﻪن ﺋﯘﺳﺘﺎﺗﻠﯩﻘﻨﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﻐﺎ ﺋﯘﻳﻐﯘن ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻨﻰ روﻳﺎﭘﻘﺎ ﭼﯩﻘﺎرﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﯧﺰﯨﭗ - ﺗﯧﺰﯨﭗ دەپ ﺗﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﺎﯕلاپ ﺑﺎﻗﻤﯩﺪﯨﻢ.
ﺷﯘﻧﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﯩﻤﯩﺰ ﻛﯧﺮەﻛﻜﻰ، ﻛﯜﭼﻠﯜك ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮلارﻧﯩﯔ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺋﻪﻟﻠﻪر ۋە ﺧﻪﻟﻘﻠﻪر دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ﮬﻪم ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺋﯚزى ﻳﺎﺷﺎۋاﺗﻘﺎن زاﻣﺎن ۋە ﻣﯘﮬﯩﺘﻨﯩﯔ ﭘﻪرﻗﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯘﺷﯩﻐﺎ ﻗﺎراپ ﭘﻪرﻗﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺋﻪﻟﻠﻪر ۋە ﺧﻪﻟﻘﻠﻪر دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ۋە ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺷﻪﻛﯩﻠﺪە ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺋﯘلار ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺑﻮزەك ﺋﯧﺘﯩﻠﯩﺶ ۋە ﺋﺎﺟﯩﺰﻟﯩﻖ ﺗﺎرﯨﺨﯩﻨﯩﯔ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺋﺎﺳﺎﺳﻪن ﺗﯜرﻟﯜك ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴلارﻏﺎ دۇچ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ ﺷﯘ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﻮﭘﻘﺎ ﻣﻪﻧﺴﯘپ زﯨﻴﺎﻟﯩﻲ ﺷﯘ ﺗﻮپ دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰ ﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ دەۋردە ﻛﯚرۈﻧﮕﻪن ﺗﯜرﻟﯜك ﺷﻪﻛﯩﻠﺪﯨﻜﻰ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎراۋەر ﻣﻪﻧﯩﺪە ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﭗ ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﻖ لازﯨﻢ. ﺳﻪۋەﺑﻰ، ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺧﻪﻟﻖ دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰ ﺗﯜر ۋە دەرﯨﺠﯩﮕﻪ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺋﺎﻳﺮﯨﺶ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻘلا ﺧﯩﺮﯨﺴﻘﺎ ﺗﺎﻗﺎﺑﯩﻞ ﺗﯘرﻏﯩﻠﻰ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﻗﺎراپ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻠﯩﮕﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺷﯘ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﻰ ﺋﻪﺟﺪادﻟﯩﺮى ﻳﻮﻟﯘﻗﻘﺎن ﻗﯩﺴﻤﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﺳﯚزﻟﻪش ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻘلا ﺋﻪﻣﻪس، ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ، ﺷﯘ ﭼﺎﻏﻨﯩﯔ ﺋﯚزﯨﺪە دۇچ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺧﯩﺮﯨﺲ ۋە ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺴﻨﻰ دەرﯨﺠﯩﮕﻪ ۋە ﺗﯜرﮔﻪ ﺋﺎﻳﺮﯨﺶ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﻣﻪﻗﺴﯩﺘﯩﮕﻪ ﻳﯧﺘﯩﺶ ﺋﻪڭ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﻳﻮل ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﺋﻮﻣﯘﻣلاﺷﻘﺎن ﻗﺎراش ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﯩﻐﺎن ﺳﺎﮬﻪﻟﯩﺮى − ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﻮپ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﻗﺎﻧﯘن، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎد، ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ، ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ۋە روﮬﯩﻲ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﻨﻰ ﻛﯚزﯨﺘﯩﺪﯨﻐﺎن ﻛﯩﺸﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮ، ﻟﯧﻜﺴﯩﻴﻪﭼﻰ ۋە ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻜﺎرلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ روﻟﯩﻨﻰ ﺋﻮﻳﻨﯩﻐﯘﭼﯩلاردۇر. ﺋﯘلار رﯦﺌﺎﻟﻠﯩﻘﻨﻰ ﺋﯚز ﭼﯜﺷﻪﻧﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﯩﺪا ﻛﯚزﯨﺘﯩﺪۇ ۋە ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺋﯘلار ﻣﻪﻟﯘم دەۋا، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﻳﺎﻛﻰ ﮬﻪرﯨﻜﻪﺗﻜﻪ، ﺋﯧﻨﯩﻘﺮاق ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﺎل ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﺎﺗﯩﻐﺎن ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلارﻧﯩﯔ ﻗﺎرﯨﺸﯩﭽﻪ، «ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺋﯚز ﻓﯘﻧﻜﺴﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺟﺎرى ﻗﯩﻠﺪۇراﻟﯩﺴﺎ، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻣﯘﮬﯩﻢ رول ﺋﻮﻳﻨﯩﻴﺎلاﻳﺪۇ. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﻪرﻧﻰ رەﺗﻜﻪ ﭼﯜﺷﯜرۈش ﮬﻪﻣﺪە ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ۋە ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﯩﯟى ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﻧﻰ ﺗﻪﻛﺸﯜرۈش ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﺳﺎﮬﻪﻟﻪردە ﻣﯘﮬﯩﻢ رول ﺋﻮﻳﻨﯩﻴﺎلاﻳﺪۇ.» ﺋﻪﭘﺴﯘﺳﻠﯩﻨﺎرﻟﯩﻘﻰ، ﺋﯩﺘﺎﻟﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺋﺎﻧﺘﻮﻧﻰ ﮔﯩﺮاﻣﯩﺶ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك: «ﮬﻪﻣﻤﻪ ﺋﺎدەم زﯨﻴﺎﻟﯩﻲ ﺑﻮلالاﻳﺪۇ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﮬﻪﻣﻤﻪ ﺋﺎدەم زﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﻖ ﻓﯘﻧﻜﺴﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ ﺋﺎدا ﻗﯩلاﻟﻤﺎﻳﺪۇ.» ﺑﯘ ﺧﯘددى ﻧﺎﺧﺸﺎ ﺋﯧﻴﺘﺎﻟﯩﻐﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻧﺎﺧﺸﯩﭽﻰ، ﺳﺎز ﭼﺎلاﻟﯩﻐﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺳﺎزەﻧﺪە، ﺗﺎﻣﺎق ﺋﯧﺘﻪﻟﯩﮕﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﺋﺎﺷﭙﻪز ﺑﻮلاﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪەك ﺋﯩﺶ. ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺷﯩﺪدەﺗﻠﯩﻚ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻠﻪر ﺑﻮﻟﯘۋاﺗﻘﺎن، ﻛﯜﭼﻠﯜك ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺟﯩﺰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﻳﯩﻤﯩﺮﯨﺶ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺧﯩﺮﯨﺴﻰ زورﯨﻴﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ رەﯕﮕﻰ ﺑﺎرﻏﺎﻧﺴﯧﺮى ﺋﯚﯕﯜپ ﻛﯧﺘﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯚزﻟﯜك ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﻤﻠﯩﻚ ﻛﯜﻧﺴﺎﻳﯩﻦ ﺋﺎﺟﯩﺰلاپ ﻣﯧﯖﯩﯟاﺗﻘﺎن، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﺎرزۇ - ﺋﯩﺴﺘﻪﻛﻠﻪر ﺟﺎﮬﺎﻧﺴﺎزﻟﯩﻖ ۋەﺳﯟەﺳﯩﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺋﯘﻧﺘﯘﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلارﻧﯩﯔ روﻟﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ زۆرۈر ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻳﺎﻣﺎن ﻳﯧﺮى، ﺋﯩﭽﻰ ﻛﺎۋاك زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺑﯘﻧﺪاق ﻣﻪﺟﺒﯘرﯨﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﮬﯚددﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪرﮔﯩﺰ ﭼﯩﻘﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘلار ﺳﺎددا ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﭙﻪرۋەرﻟﯩﻚ ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮى ﺋﯩﭽﯩﺪە ﮔﻮل ﺑﻮﻟﯘپ ﻳﯜرۈۋﯦﺮﯨﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ ﺧﯧﻠﻰ - ﺧﯧﻠﻰ ﺧﻪۋﭘﻠﯩﻚ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪر ﺋﯘلارﻧﯩﯔ دﯨﻘﻘﻪت - ﻧﻪزﯨﺮﯨﻨﯩﯔ ﺳﯩﺮﺗﯩﺪا ﻗﯧﻠﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﺑﯩﺰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ زﯨﻴﺎﻧﻠﯩﻖ ﺋﺎﻣﯩﻠلارﻧﻰ ﺋﯩﺨﭽﺎم ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎق، ﺋﯘ ﻣﯘﻧﺪاق ﺋﯜچ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺪۇ:
ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮى ﺋﻪﺗﻪي ﻗﺎرﯨﻤﯘﻗﺎرﺷﻰ ﻣﻪﻳﺪاﻧﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن. ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﺘﯩﻜﻰ ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻠﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ دۈﺷﻤﻪن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ، ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬلارﻧﻰ ﮔﺎﻟﯟاڭ، زاﻟﯩﻢ، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺋﺎچ ﻛﯚز، ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮر، ﺳﯧﻤﯩﺰ، ﺧﻮﺗﯘﻧﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮرﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺋﻮرﺗﺎق ﺋﺎلاﮬﯩﻠﯩﻜﻰ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮى ﮬﻪم زاﻟﯩﻢ، ﮬﻪم ﮔﺎﻟﯟاڭ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﯜﺗﯜن ﮬﯜﻧﯩﺮى ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﻗﺎﻗﺸﯩﺘﯩﺶ، ﺋﯚز ﺧﻪزﯨﻨﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﺎﻟﺘﯘن - ﻛﯜﻣﯜﺷﻜﻪ ﺗﻮﻟﺪۇرۇش. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﺋﻪدﯨﺐ - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻜﺎرلارﻧﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﯩﺪە دﯦﮕﯜدەك ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻠﯩﺮى ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﮬﯧﭻ ﺋﯩﺶ ﻛﻪﻟﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﮬﺎﻣﺎﻗﻪﺗﻠﻪر ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺪۇ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻛﯚﭘﻰ دﯦﮕﯜدەك ﺑﯘزۇق، ﺋﻪﻳﺶ - ﺋﯩﺸﺮەت ﺳﺎرﯨﯖﻰ. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە ﺷﻪرق ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﮬﯚﻛﯜﻣﺪارلارﻧﯩﯔ ﻣﺎﻛﺎﻧﻰ. ﺷﻪرق ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﻰ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺋﺎﺟﯩﺰ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت، ﺋﯩﺪراﻛﺘﯩﻦ ﺧﺎﻟﯩﻲ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. ﻗﺎﻧﯘن - ﻣﯩﺰاﻧﻠﯩﺮى ﺋﻮڭ - ﺗﻪﺗﯜر، ﺋﻪﺧلاق ﺋﯚﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮى ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. ﻣﯘﻧﺪاﻗﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮەر ﮬﻪﻳﻴﺎر ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﭽﻪ ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت. «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» روﻣﺎﻧﯩﺪا ﺑﯘﻧﺪاق ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪر ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﻛﻪﯕﺮى. ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎراﺷلارﻏﺎ ﮬﺎﻣﺎﻗﻪﺗﻠﻪرﭼﻪ ﺋﻪﮔﻪﺷﻜﻪن ﮬﺎﻟﺪا ﺋﯧﻜﺮاﻧلاﺷﺘﯘرۇﻟﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردﯨﻦ «ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ ﺋﺎﻟﻤﺎ» دﯦﮕﻪن ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻓﯩﻠﯩﻤﯩﺪﯨﻤﯘ ﺑﯘﻧﺪاق ﻛﯚرۈﻧﯜﺷﻠﻪر ﻛﯚپ.
ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﺋﺎۋام ﻳﺎﺧﺸﻰ ﻛﯚرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺧﻪﻟﻖ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﺴﻰ ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎھلارنىلا ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺟﺎﮬﺎﻧﻜﻪزدى ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎسلار ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮى ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎﺳﯩﻴﻠﯩﻖ ﮬﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺗﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜك دەﮬﺮﯨﻲ ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر، ﺋﻪل ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﮬﻪق ﮔﻪپ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ - ﮬﻪﻳﻴﺎرلار، ﺗﺎر ﻣﻪﻧﭙﻪﺋﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﺴﺎﺳﻜﺎرلار... دﯦﮕﻪﻧﺪەﻛﻠﻪرﻧﻰ ﺋﻪﺗﻪي ﻛﯚﭘﺘﯜرۈپ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﻗﯘﺗﻘﯘزﯨﺪﯨﻐﺎن ﻧﯩﺠﺎﺗﻜﺎردەك، ﺋﻪﻳﻨﻰ دەۋردﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮدﯨﻨﺒﯩﺮ ﺋﻪﻗﯩﻠﻠﯩﻚ، ﺑﯩﺮدﯨﻨﺒﯩﺮ ﻗﺎرﺷﯩﻠﯩﻖ روﮬﻰ ﺑﺎر ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧﺪەك ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺪۇ. ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﮬﻪم ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻧﯩﺸﺎﻧﯩﻨﻰ ﺋﯚز ﻏﺎﻳﯩﺴﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﻟﻠﯩﻐﺎن ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﺋﻪزەﻟﺪﯨﻦ «ﺋﯚز ﻳﯧﻐﯩﺪا ﺋﯚز ﮔﯚﺷﯩﻨﻰ ﻗﻮرۇش»، «ﺋﻮﻳﯘﻧﭽﯘق ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﺎﻟﺪاپ ﺋﺎﻟﺘﯘن ﺋﯜزۈﻛﯩﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﯟﯦﻠﯩﺶ»، «ﻳﺎﻗﯩﻨﻰ ﺋﯧﺘﻪك، ﺋﯧﺘﻪﻛﻨﻰ ﻳﺎﻗﺎ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻗﻮﻳﯘش» ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﮬﯩﻴﻠﻪ - ﻧﻪﻳﺮەﯕﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻨﻰ ﺋﺎدەت ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪن. «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» دﯦﮕﻪن روﻣﺎن دەل ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن.
ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ، روﻣﺎﻧﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ دﯨﻨﯩﻲ ﺋﻪﻗﯩﺪە - ﭘﯩﺮﯨﻨﺴﯩﭙلارﻧﯩﻤﯘ، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﺋﻪﺧلاق - ﺋﯚﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮﯨﻨﯩﻤﯘ ﭘﯩﺴﻪﻧﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن، ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن، ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﻛﯚﯕﯜل ﺋﺎﭼﯩﺪﯨﻐﺎن «ﻧﻮﭼﻰ» ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺋﺎﭘﺘﻮر روﻣﺎﻧﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺸﯩﺪﯨلا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻣﯘﻧﺪاق ﺗﻪرﯨﭙﻠﻪﻳﺪۇ: «ﭘﺎت - ﭘﺎﺗلا ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﻗﺎﻧﺪاﻗﺘﯘر ﺑﯩﺮەر ﺋﯩﺮان ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﯨﻨﯩﯔ ﮬﻪرﯨﻤﯩﺪە ﻳﯘﻣﺸﺎق ﻳﯩﭙﻪك ﻳﺎﺳﺘﯘﻗلار ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻗﯧﻠﯩﺸﻘﯩﻤﯘ ﺗﻮﻏﺮا ﻛﯧﻠﻪﺗﺘﻰ. ﺷﯘ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ ﺑﯘ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪار ﺳﺎﻗﭽﯩلار ﺋﻪﺗﺮﯨﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺗﯧﺠﯩﻤﻪل ۋە ﻣﯘرﺗﻪت ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻮزۇﻗﻘﺎ ﺋﻮﻟﺘﯘرﻏﯘزۇپ ﺋﯚﻟﺘﯜرۈش ﺋﯜﭼﯜن ﮬﻪﻣﻤﻪ ﭼﺎﻳﺨﺎﻧﺎ ۋە ﻛﺎرۋان ﺳﺎراﻳلارﻧﻰ ﺋﺎﺧﺘﯘرۇپ، ﺋﯘﻧﻰ ﺋﯩﺰدەپ ﻳﯜرﮔﻪن ﺑﻮلاﺗﺘﻰ...» ﺋﺎﭘﺘﻮرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﺸﯩﭽﻪ، ﺑﯘ ﺋﺎﻳﺎﻟلار ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻛﯧﭽﻪ ﻗﻮﻧﺪۇرۇپ ﻗﯧﻠﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜن ﻳﺎﻟﯟۇرﯨﺪۇ. ﺋﻪﻣﻤﺎ، ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﺎﺟﺎﻳﯩﭗ «ﻧﻮﭼﯩﻠﯩﻖ» ﺑﯩﻠﻪن «ﻳﺎق، ﻣﻪن ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻛﯧﭽﯩﻨﻰ ﺋﯘدا ﺑﯩﺮ ﺋﯚﻳﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺋﯚﺗﻜﯜزﮔﻪن ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﻤﻨﻰ ﺋﺎﻟﻠﯩﻘﺎﭼﺎن ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ» دەپ ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻗﺎﻟﺘﯩﺲ ﻳﯧﺮى، ﺑﯘ ﮔﯜزەل ﺧﻮﺗﯘﻧلار ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻛﯩﻢ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﻳﺪۇ. ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن «ﮬﯧﭽﺒﻮﻟﻤﯩﻐﺎﻧﺪا، ﺧﻮﺷﻠﯩﺸﯩﺶ ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﻣﺎﯕﺎ ﺋﯚز ﺋﯩﺴﻤﯩﯖﻨﻰ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺋﯧﻴﺘﯩﭗ ﻛﻪت» دەپ ﺋﯚﺗﯜﻧﯩﺪۇ. ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى: «ﻗﯘلاق ﺳﺎل، ﺳﻪن ﻣﻪزﻛﯘر ﻛﯧﭽﯩﻨﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚﺗﻜﯜزدۈڭ!» دەپ ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮﯨﭗ، «ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻳﯩﺮﺗﯩﻖ، ﺳﻪﭘﻪرﻟﻪردە ﻳﯧﻘﯩﻠﻐﺎن ﮔﯜﻟﺨﺎﻧلارﻧﯩﯔ ﺋﯘﭼﻘﯘﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﻧﯘرﻏﯘن ﻳﻪرﻟﯩﺮى ﻛﯚﻳﯜپ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﭼﺎﭘﯩﻨﯩﻨﻰ ﻛﯩﻴﯩﭗ، ﺋﺎﺳﺘﺎ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ.» ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﻧﯩﯔ ﻗﻪﺳﺮﯨﻨﻰ ﺳﺎﻗلاۋاﺗﻘﺎن ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻮﻧﻠﯩﻐﺎن ﺋﺎدەﻣﻠﻪر ﺧﻮرەك ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﯘﺧﻠﯩﻐﯩﻨﯩﭽﻪ ﺋﯘﻧﻰ ﺗﯘﻳﻤﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘ ﺷﯘ ﭼﯩﻘﻘﯩﻨﯩﭽﻪ ﺋﯧﺸﯩﻜﯩﮕﻪ ﻣﯩﻨﯩﭗ ﺑﯘ ﺷﻪﮬﻪردﯨﻦ ﻏﺎﻳﯩﺐ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺋﯘ «ﺗﺎﺷلاپ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺷﻪﮬﻪردە ﺑﻮﻟﺴﺎ، ﺋﯘ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮە ﺋﻪﺑﻪدﯨﻲ ﻳﺎﺷﺎپ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ. ﻣﻪﻧﺴﻪﭘﺪارلار ﺑﯩﻠﻪن ﻣﻮﻟﻠﯩلار ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻧﺎﻣﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﺮﯨﺪا ﻏﻪزﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺗﯩﺮﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ.» ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮرﻟﯘﻗﻰ «ﻧﻮﭼﯩﻠﯩﻘﻰ» ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلارﭼﻪ ﻳﺎﺷﺎپ، ﺟﺎﮬﺎن ﻛﯧﺰﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﯟﯦﺮﯨﺪۇ. ﺋﯘ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﺎﻳﺮﯨﻠﻐﯩﻨﯩﻐﺎ 10 ﻳﯩﻠلار ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻳﯘرﺗﻰ ﺑﯘﺧﺎراﻏﺎ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﺪۇ. ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎ «ﺳﻪﻣﻪرﻗﻪﻧﺖ ﺳﻪﻳﻘﻪﻟﻰ ﺋﺎﻟﻪم، ﺑﯘﺧﺎرا ﻗﯘۋۋﯨﺘﻰ ﺋﯩﺴلام» دەپ ﺷﯚﮬﺮەﺗﻠﯩﻚ ﻧﺎم ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺑﯘﺧﺎرا ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﻣﯩﺮى ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﺋﯚﻟﯜپ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﻗﯧﺮى ﺋﯚﭼﻜﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﺮﯨﺴﯩﻨﻰ ﺗﺎﻟﯩﺸﯩﭗ دەۋاﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﺎﻛﺎ - ﺋﯘﻛﯩلارﻧﯩﯔ دەۋاﺳﯩﻨﻰ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ ﻳﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﺋﯘﭼﯩﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪﺧﻤﻪق ۋە ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﺳﯩﺰ، زاﻟﯩﻢ ۋە ﺋﺎچ ﻛﯚز ﺋﻪﻣﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ۋەزﯨﺮى ﺑﯘ ﺋﺎﻛﺎ - ﺋﯘﻛﯩلارﻏﺎ «ﺋﯚﻟﯜپ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﺋﯚﭼﻜﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﺮﯨﺴﯩﻨﻰ ﺳﻮﻳﯘۋﯦﻠﯩﭗ، ﻗﯘرۇﺗﯘپ ۋە ﺋﺎﺷلاپ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺳﺎراﻳﻐﺎ ﺋﻪﻛﯧﻠﯩﭗ، ﺧﻪزﯨﻨﯩﮕﻪ ﺗﺎﭘﺸﯘرۇش زۆرۈر» دەپ ﻳﯧﻨﯩﺪا ﺋﻪﺳﻨﻪپ ﺋﻮﻟﺘﯘرﻏﺎن ﺋﻪﻣﯩﺮﮔﻪ ۋاﻛﺎﻟﯩﺘﻪن ﮬﯚﻛﯜم ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﺪۇ. ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﺸﯩﭽﻪ: «ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪر ۋە ﻣﻮﻟﻠﯩلارﻧﯩﯔ دۈﺷﻤﯩﻨﻰ، ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ دوﺳﺘﻰ» ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺑﯘ ﺋﯩﺶ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﻰ ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﯩﯔ زۇﻟﻤﯩﻨﻰ ﻳﻪﺗﻜﯜﭼﻪ ﺗﺎرﺗﻘﺎن ﺧﻪﻟﻖ ﺗﻪرەﭘﺘﻪ ﺗﯘرۇپ، ﻣﯘﻧﺪاق ﻗﻮﺷﺎق ﺋﻮﻗﯘﻳﺪۇ:
...
ﺋﻪﻣﯩﺮ − ﺋﯘ ﻧﯧﻤﻪ؟ ﻧﯩﺠﯩﺲ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﭘﺘﯘر،
ﺑﯧﺸﻰ ﺋﻮرﻧﯩﻐﺎ ﻗﺎﭘﺎق ﻗﺎداﭘﺘﯘر.
ﻗﺎﭼﺎن، ﺋﯧﺰﯨﻠﮕﻪن ۋە ﺧﻮرلاﻧﻐﺎن ﺋﻪل،
ﺋﺎرام ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﺑﻪﺧﺘﻠﯩﻚ ﻛﯚﺗﯜرﯨﺪۇ ﺑﻪل؟
ﭼﯩﯖﺪۇر، ﻛﯜﭼﻠﯜﻛﺘﯘر ﺋﻪﻣﯩﺮ دۆﻟﯩﺘﻰ،
ﻛﯧﻠﯩﺪۇ ﺋﯘﻧﯩﯖﻤﯘ ﻳﻮﻗﯩﻠﯩﺶ ﭘﯘرﺳﯩﺘﻰ.
ﻗﺎﻳﻐﯘﻟﯘق ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﯨﯔ ﻳﻮﻗﯩلار، ﭘﯜﺗﻪر،
ﻳﯩﻠلارﻣﯘ ﺋﯚﺗﻪر، ﻧﯚۋەﺗﻤﯘ ﻛﯧﻠﻪر.
...
ﺑﯘﺧﺎرا ﺋﻪﻣﯩﺮﯨﻨﻰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺋﺎرﺗﯘﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻰ ﻳﺎﻛﻰ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﻳﻮق ﮬﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﮬﻮﻟﻠﯩﯟودﻧﯩﯔ ﻛﯩﻨﻮﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻛﯧﭽﯩﺴﻰ ﺷﻪﮬﯟەﺗﺨﻮرﻟﯘق ﺑﯩﻠﻪن ﺑﻮﻟﯘپ، ﻛﯜﻧﺪۈزى ﺋﯩﻨﻘﯩلاب ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ روﻣﺎﻧﺘﯩﻚ ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلاردەك ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪۇ. ﺑﯩﺰ ﺋﻪﺗﺮاﭘﯩﻐﺎ ﺑﯘﺧﺎراﻧﯩﯔ ﺗﯚۋەن ﻗﺎﺗلام ﭘﯘﻗﺮاﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯩﻐﯩﯟﯦﻠﯩﭗ ﺷﻪﮬﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﺴﯩﺪا ﻗﯩﻠﭽﯩﻤﯘ ﻗﻮرﻗﻤﺎﺳﺘﯩﻦ ﺋﯩﺴﻴﺎن ﻗﻮﺷﯩﻘﻰ ﺋﻮﻗﯘۋاﺗﻘﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻛﯚرﮔﯩﻨﯩﻤﯩﺰدە، ﺋﯘ ﻛﯚزﯨﻤﯩﺰﮔﻪ 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪدە ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﭘﺎرﯨﮋ ﻛﻮﻣﻤﯘﻧﯩﺴﻰ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﻛﺘﯩﭗ ﺋﻪزاﻟﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﺮ ﻛﺎﻣﯧﺮدا ﻳﯧﺘﯩﭗ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻲ ﺗﻪرﺑﯩﻴﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺋﯩﻨﺘﯧﺮﻧﺎﺗﺴﯩﻴﻮﻧﺎﻟﯩﺰﻣﭽﯩﺪەك ﻛﯚرۈﻧﯜپ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ. ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﺋﯚزى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﻧﯘ ﻣﻪدﮬﯩﻴﻪ ﻧﺎﺧﺸﯩﺴﻰ ﻣﻪزﻣﯘن ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ زاﻣﺎﻧﯩﯟﯨﻠﯩﻘﻘﺎ ۋە ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﯩﻴﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ:
...
ﻣﻪن ﮔﺎداي، ﻳﯧﻠﯩﯔ - ﻳﺎﻟﯩﯖﺎچ، ﺧﯘﺷﭽﺎﻗﭽﺎق ﺳﻪرﺳﺎﻧﻤﻪن،
ﻳﺎﺷﺎﻳﻤﻪن ۋە ﻛﯜﻳﻠﻪﻳﻤﻪن ﮬﻪم ﺋﺎﭘﺘﺎﭘﻘﺎ ﻗﺎراﻳﻤﻪن.
ﻗﯩﺴﻤﻪت ﺋﯚزى ﺳﺎﻗﻠﯩﻐﺎن، ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﺋﺎﻣﺮاق ﺋﻮﻏﻠﯩﻤﻪن،
ﺳﯘﻟﺘﺎﻧﻨﯩﻤﯘ ۋە ﺋﻪﻣﯩﺮ ﮬﻪم ﺧﺎﻧﻨﻰ زاﯕﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن!
ﺋﻮﻣﯘﻣﻪن، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ روﻣﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪم ﺧﺎﻟﯩﻐﯩﻨﯩﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺷﻪﮬﯟەﺗﭙﻪرەس ﻧﻮﭼﻰ، ﮬﻪم ﻳﺎلاڭ ﺋﺎﻳﺎغ ﺋﯩﻨﻘﯩلاﺑﭽﻰ، ﮬﻪم زاﻟﯩﻢ ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪردﯨﻦ ﻗﻮرﻗﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﻣﻪﺳﺨﯩﺮﯨﯟاز ﺟﺎﮬﺎﻧﻜﻪزدى. ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺑﯘ ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﭘﻪﻗﻪت ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﻪرﺳﻪ ﺋﻪﻣﻪس! ﻣﯩﯔ ﻳﯩﻠلاردﯨﻦ ﺑﯧﺮى ﺋﻪل ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﺳﺎﻏلام ﻛﯜﻟﻜﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻧﺒﻪﺳﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﻟﮕﻪن، ﺧﺎن - ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪردﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﺎۋام ﭘﯘﻗﺮاﻏﯩﭽﻪ ﮬﻪﻣﻤﯩﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﯨﻦ ﺋﻮرۇن ﺋﺎﻟﻐﺎن ﺳﯚﻳﯜﻣﻠﯜك ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﺑﯩﺮاﻗلا ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﻗﯩﻴﺎﭘﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪر ۋە ﺋﯚﻟﯩﻤﺎلارﻧﯩﯔ دۈﺷﻤﯩﻨﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇپ ﻗﻮﻳﯘﻟﻐﺎن. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﻪ، ﺋﺎﻧﺎﺗﻮﻟﯩﻴﻪدﯨﻦ ﻗﻮﻣﯘﻟﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﯩﭙﺎﻳﺎن زﯦﻤﯩﻨﺪا ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻮﻏﯘز ﺗﯜرﻛﻠﯩﺮى ﺗﯜرﻛﯜﻣﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯜرﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻠﯩﻖ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﺑﺎﺷﻘﯩﭽﻪ ﺋﻮﺑﺮاز. ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺧﻪﻧﺰۇ ﻣﯘﺗﻪﺧﻪﺳﺴﯩﺴﻠﻪر ﺗﯚت ﺗﻮﻣﻠﯘق «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ»ﻧﯩﯔ «ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت . ﺳﻪﻧﺌﻪت» ﻗﯩﺴﻤﯩﺪا «ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ − ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» دﯦﮕﻪن ﻣﺎۋزۇ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﻧﻰ ﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘرۇپ: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﻰ ﺋﯩﺴلام دۇﻧﻴﺎﺳﯩﻐﯩلا ﺋﻪﻣﻪس، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮدﯨﻤﯘ ﮬﻪﻣﻤﻪﻳﻠﻪﻧﮕﻪ ﺗﻮﻧﯘﺷﻠﯘق، ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر ﺋﯘﻧﻰ ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ، دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ... ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻪﺳﻠﯩﺪە ﺋﯩﺴلام دﯨﻨﻰ ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪل ﺑﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩلاﮬﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﺘﯘر. ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﻚ، ﻳﯘﻣﯘرﻟﯘق، ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ، دۇرۇس، ﺋﺎق ﻛﯚﯕﯜل، ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻴﻪﺗﭽﻰ ﺋﺎﻟﯩﻤﺪۇر[3] » دەپ ﺗﻪرﯨﭙﻠﯩﮕﻪن.
ﮬﻪﻣﻤﯩﮕﻪ ﺋﺎﻳﺎﻧﻜﻰ، «ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪ ﻛﯧﯖﻪﻳﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ زﯦﻤﯩﻦ داﺋﯩﺮﯨﺴﯩﮕﻪ ﺋﻮﺧﺸﺎش ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﻰ ﻗﻮﺷﯘۋاﻟﻐﺎن. ﻳﯧﯖﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜزﮔﻪن زﯦﻤﯩﻨﺪﯨﻜﻰ ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ۋە ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻛﻪڭ ﺋﯩﺸﻐﺎﻟﯩﻴﻪت ﭘﺎﺳﯩﻠﯩﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﺟﺎﻳلاردا ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺧﻪﻟﻘﻠﻪرﻧﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺑﯘ دۆﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ۋەزﯨﭙﯩﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎيلاﻧﻐﺎﻧﯩﺪى.[4]» ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺷﻪرق ﺧﻪﻟﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ۋە ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪدە زور ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻖ ﺑﻮﻟﯘپ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪن. ﺋﯘﻧﺪاﻗﺘﺎ، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻗﻪدﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﻳﻪرﻟﯩﻚ ﺧﻪﻟﻘﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﯨﻜﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﺑﺎﺷﻘﯩﭽﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪۇ؟
ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺑﯘ ﻗﯩﻠﻤﯩﺶ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﺗﺎﺳﺎدﯨﭙﯩﻴﻠﯩﻖ ﺋﻪﻣﻪس! ﺑﯘ دەل ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻏﻪرب ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﺎرﻏﺎن «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» ﻳﺎﻛﻰ «ﺷﻪرق ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ» ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎرﻏﺎن ﺋﯧﻐﯩﺸﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﯚز ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﯧﻠﯩﭙلا ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﻳﻪﻧﻪ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ دۇﻧﻴﺎ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ۋە ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﯘرﻣﯘش، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردە ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺗﯘﺗﻘﺎن، ﭼﻮﯕﻘﯘر ﻳﯩﻠﺘﯩﺰ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﻛﻪﺗﻜﻪن ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەﭘﻠﯩﻤﻪ ﻗﺎرﯨﺸﯩﻨﯩﻤﯘ ﺋﯚز ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﯩﺪۇ. «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ»ﻧﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﯩﻨﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ، ﺗﯩﻞ - ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﮬﺎزﯨﺮﻗﻰ زاﻣﺎن ﭘﻪن ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﺮى ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﻜﻰ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯜﻳﯜك ﺑﯩﺮﯦﺘﺎﻧﯩﻴﻪ ﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﻰ، ﭼﺎر رۇﺳﯩﻴﻪ ﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﻛﯧﯖﻪﻳﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ زﯨﭻ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەت. ﺷﯘﯕﺎ، ﺑﯘﺧﺎراﻟﯩﻖ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺟﻪدﯨﺪﯨﺰﻣﭽﻰ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﺎﺑﺪۇرەﺋﯘف ﻓﯩﺘﺮەت (1886 − 1937) ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى 1919 - ﻳﯩﻠﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﻐﺎن «ﺷﻪرق ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﻳﺎۋروﭘﺎ ﺟﺎﮬﺎﻧﮕﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﺎراﺗﻘﺎن ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ ﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق «ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺋﻪﺧلاﻗﯩﻨﻰ ﺑﯘزﻣﺎق، ﻛﯚﯕﻠﯩﻨﻰ دﯨﻨﯩﻲ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﯘﻗﻪددەﺳﻠﯩﻜﺘﯩﻦ ﺳﻮۋۇﺗﻤﺎق، ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪر ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪا ﺑﯚﻟﮕﯜﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ۋە دۈﺷﻤﻪﻧﻠﯩﻚ ﺋﯘرۇﻗﯩﻨﻰ ﭼﯧﭽﯩﭗ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﭻ ﭼﺎﭘﺘﯘرﻣﺎق، ﺋﯩﺸﺴﯩﺰ، ﮬﯘرۇن، ﻗﺎلاق، ﺋﺎچ ۋە ﻳﺎﻟﯩﯖﺎچ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﯘل ﻗﯩﻠﻤﺎق، ﻳﺎۋاش، ﺋﯩﺘﺎﺋﻪﺗﻤﻪن ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪردﯨﻦ ﻳﻪر ۋە ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚ ﻧﻪرﺳﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﮬﯩﻴﻠﻪ - ﻧﻪﻳﺮەﯕﻠﻪر ﺑﯩﻠﻪن ﺗﺎرﺗﯩﯟاﻟﻤﺎق، ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪا، ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪرﻧﻰ ﺗﯜرﻟﯜك ﺋﺎﻣﺎﻟلار ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎﺳﺘﺎ - ﺋﺎﺳﺘﺎ ﻳﻮق ﻗﯩﻠﻤﺎق...! رۇﺳﯩﻴﻪ ﻧﯩﻜﻮلاي ﮬﯚﻛﯜﻣﯩﺘﻰ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻳﯘرﺗﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰدا ﺷﯘ ﺗﻪدﺑﯩﺮﻟﻪرﻧﻰ ﻳﯜرﮔﯜزﻣﯩﺪﯨﻤﯘ؟» دەپ ﺷﯩﻜﺎﻳﻪت ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﻣﻪﺷﮭﯘر ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ، ﺋﻪرەب ﻧﻪﺳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺋﺎﻟﯩﻢ زﯨﻴﺎﺋﯘددﯨﻦ ﺳﺎردﯦﺮ «ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﺪا «ﺷﻪرق ﻧﯧﻤﻪ؟ دﯦﮕﻪﻧﺪە، ﺋﯘ ﺑﯩﺮ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﭽﺎن، ﻣﻪۋﮬﯘم ﻛﯚرۈﻧﯜش، ﺷﻪرق ﻧﺎﻣﻪﻟﯘم ﻧﻪرﺳﻪ. ﺋﯘ ﺧﯘددى ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩلار، ﺋﻪﺳﻠﯩﻤﯩﭽﯩﻠﻪر ﻳﺎﻛﻰ ﺧﯩﻴﺎﻟﯩﻲ ﻛﯚزەﺗﻜﯜﭼﯩﻠﻪر ﺋﯚز ﺋﺎرزۇﺳﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرﮔﻪن ﻳﺎﻛﻰ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺑﻮﻟﯩﺪۇ، دﯦﮕﻪن ﻧﻪرﺳﯩﺪۇر» دەﻳﺪۇ. ﺳﺎردﯦﺮﻧﯩﯔ ﻗﺎرﯨﺸﯩﭽﻪ، ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻨﻰ 11 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﺋﻪﮬﻠﯩﺴﻪﻟﯩﭙﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺗﺎﺟﺎۋۇزﭼﯩﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاﺷﻘﺎ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯘﭼﺮﯨﺸﯩﺶ ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزﯨﺮﯨﻨﻰ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇردى، ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇرﯨﻨﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﺪى. «ﻣﯘﺷﯘ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺶ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﺘﯩﺒﺎرەن ﻏﻪرب ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺋﯘﺳﻠﯘﺑﻨﻰ، ﺑﻪزى ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ۋە ﻣﻪﺷﻐﯘلات ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯧﺘﯩﻠﺪۈردى ﮬﻪم ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇردى ﮬﻪﻣﺪە ﺷﯘ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﻟﻪرﻧﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈردى، ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﺪى، ﻗﯘردى ۋە ﻗﻮﻟلاﻧﺪى.» ﻣﻪﻟﯘم ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﺑﯩﻠﻪن ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﯩﺸﺎﻧﻐﺎ، ﻳﻪﻧﻰ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺳﯩﺮﺗﺘﯩﻦ ﻧﻪزەر ﺳﯧﻠﯩﺸﻰ ﺋﻪﻣﻪس.» ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﯩﻨﻰ ﭘﻪﻗﻪت ﺋﯜچ ﻧﻪرﺳﻪ، ﻳﻪﻧﻰ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯩﺪﯨﻐﺎن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮى؛ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ، ﺷﻪرﻗﺘﯩﻦ ﻗﻮرﻗﯘش؛ ﺋﯜﭼﯩﻨﭽﻰ، ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﺎرزۇدﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت. ﻟﯧﻜﯩﻦ، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﻰ ﺋﻮﻳﺪۇرۇپ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﻐﺎن، «ﺷﻪرق» دەپ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎن ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻘﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺗﻪﺳﻪۋۋۇرى ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﮔﻪۋدﯨﻠﻪﻧﮕﻪن. ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻨﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ۋە ﻗﯘرۇﺷﻰ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﺷﻪرﻗﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜن ﺋﻪﻣﻪس ﮬﻪﻣﺪە ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻧﻤﯘ ﺋﻪﻣﻪس. ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ۋە ﻗﯘرۇﻟﻤﺎ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرﻣﻪﻛﭽﻰ، ﺋﯩﺰاﮬﻠﯩﻤﺎﻗﭽﻰ ۋە ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻠﯩﻤﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﻐﯩﻨﻰ، ﻣﺎﮬﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺋﯚزﯨﮕﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﺘﯘر. ﺋﯧﻨﯩﻖ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯚز ﻣﻪﻧﭙﻪﺋﯩﺘﻰ ﺋﯜﭼﯜﻧﺪۇر. ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺑﺎش ۋەزﯨﺮى ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺑﯧﻨﺠﺎﻣﯩﻦ دﯨﺴﻠﯩﺮ (1804 − 1881) ﻧﯩﯔ ﻳﻮﭘﯘﺗﻤﺎﺳﺘﯩﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﯩﻨﯩﺪەك، ﻏﻪرﺑﻠﯩﻜﻠﻪر ﺋﯜﭼﯜن «ﺷﻪرق ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ﺗﯩﺮﯨﻜﭽﯩﻠﯩﻚ ﻳﻮﻟﻰ» ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪﺗﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻗﻰ دەۋرﯨﺪﯨﻦ ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔ ﻛﯜﭼﻰ ﺋﯩﺰﭼﯩﻞ ﺋﯜزۈﻛﺴﯩﺰ ﻳﯘﻗﯩﺮى ﺋﯚرﻟﻪۋاﺗﻘﺎﻧﺪا ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺧﯩﻴﺎﻟلاردا ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﯩﯔ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﻮرﻧﻰ ﻳﻮق. ﺋﺎﻟﯩﻤلار، ﻣﯩﺴﺴﯩﻴﻮﻧﯧﺮلار، ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﻜﻠﻪر، ﺳﻮدﯨﮕﻪرﻟﻪر ﻳﺎﻛﻰ ﺋﻪﺳﻜﻪرﻟﻪر ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺋﯜﭼﯜن ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﺑﺎردى ﻳﺎﻛﻰ ﺷﻪرق ﺗﻮﻏﺮۇﻟﯘق ﺋﻮﻳلاﻧﺪﯨﻜﻰ، ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻳﺎزﻏﯘﺳﻰ ﻛﻪﻟﺴﻪ ﻳﺎزاﻟﯩﺪى، ﺋﻮيلاﻧﻐﯘﺳﻰ ﻛﻪﻟﺴﻪ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﺎﻟﯩﺪى، ﺷﻪرﻗﻨﯩﯔ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺗﻮﺳﺎﻟﻐﯘﺳﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻤﯩﺪى. ﺷﻪرق ﺑﯩﻠﯩﻤﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﺑﯘ ﺑﺎش ﻧﯩﺸﺎن ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا، 18 - ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷلاپ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪن ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﯩﯔ ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻗﺎرﯨﺘﺎ زوﻣﯩﮕﻪرﻟﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﭼﻮڭ ﻛﯜﻧﻠﯜﻛﻨﯩﯔ ﺳﺎﻳﯩﺴﯩﺪە ﺑﯩﺮ ﻣﯘرەﻛﻜﻪپ ﺷﻪرق ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﺪى.[5] » ﺋﻪﮬﯟال ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻧﻤﯘ ﺧﯘددى ﻛﺎرل ﻣﺎرﻛﺴﻨﯩﯔ «ﺋﯘلار ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻴﻪﻟﻤﻪﻳﺪۇ، ﺋﯘلار ﺑﺎﺷﻘﯩلار ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮەك» دﯦﮕﯩﻨﯩﺪەك ﺑﻮﻟﺪى. ﺷﯘﯕﺎ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩلار ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ دﯦﮕﻪن ﺑﯘ ﺋﯘﻗﯘم «ﻏﻪرب» ﻧﯩﯔ «ﺷﻪرق» ﻧﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﺷﺘﯩﻜﻰ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﯩﺘﻰ. ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪش ﺋﯘزاق ﺗﺎرﯨﺨﻘﺎ ۋە ﺋﯩﭽﻜﻰ ﻟﻮﮔﯩﻜﯩﻠﯩﻖ ﻗﯘرۇﻟﻤﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ، دەپ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎ ﻏﻪرﺑﻜﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪپ ﺋﯜﻟﮕﯜرﻣﯩﮕﻪن ﺷﻪرق ﻏﻪرب ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺧﺎﻟﯩﻐﺎﻧﭽﻪ ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﻧﺪى. ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺑﯚﻟﯜﺷﻜﻪ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎن ﻏﻪرب، ﺟﯘﻏﺮاﭘﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺋﺎﻣﯩﻞ ﺳﻪۋەﺑﯩﺪﯨﻦ ﺋﻪڭ دەﺳﻠﻪپ ﺋﯩﺴلاﻣﯩﻴﻪت دۇﻧﻴﺎﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﭼﺮاﺷﺘﻰ- 15 . ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻦ ﺑﯘﻳﺎن ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ۋە ﭘﻪن - ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺶ ﻳﻮﻟﯩﻐﺎ ﻣﺎﯕﻐﺎن ﻏﻪرب ﻳﻪﻧﻰ ﻳﺎۋروﭘﺎ دەل ﻣﯘﺷﯘ ﺋﯩﺴلام ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘﭼﺮﯨﺸﯩﺶ ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﻏﻪرب ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرق ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزﯨﺮﯨﻨﻰ ﺗﻪرەﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﺪۇرۇﺷﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﺪى. ﺷﻪرق ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﻗﯩﻴﯩﻦ، ﻳﺎت ﺋﻪل ﺗﯜﺳﻰ ﻗﻮﻳﯘق، ﺷﻪﮬﯟاﻧﯩﻲ زﯦﻤﯩﻦ دەپ ﻗﺎراﻟﺪى. ﺋﯘ ﺳﯩﺮﻟﯩﻖ ﮬﯧﻜﺎﻳﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻣﺎﻛﺎﻧﻰ، رەﮬﯩﻤﺴﯩﺰﻟﯩﻚ ۋە ﻳﺎۋاﻳﯩﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﻳﯜز ﺑﯧﺮﯨﺪﯨﻐﺎن ﺟﺎﻳﻰ دەپ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈﻟﺪى.[6]
ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزەرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﻠﯩﻜﯩﺪە ﮬﺎﻛﺎۋۇر، ﺋﯜﺳﺘﯜﻧﻠﯜك ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜك ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺟﺎﮬﯩﻠﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎرﯨﺪﯨﻜﻰ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺑﯩﻠﻪن ﺷﻪرﻗﻠﯩﻘﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﭘﻪرق ﺑﻮﻟﺴﺎ، ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﻰ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﻨﻰ ﻳﺎزﯨﺪۇ، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﻰ ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﺪۇ. ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﯩﻐﺎ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﻨﯩﯔ روﻟﻰ ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ. ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﮕﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﺎﻟﺪﯨﻨﻘﯩلار ﻛﯚزﯨﺘﯩﺶ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﮬﻮﻗﯘﻗﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ.» ﻣﯘﻧﺪاﻗﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮى ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺑﯩﺮى ﻳﯧﺰﯨﻠﯩﺶ ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﻰ!
ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻗﺎراﺷﻨﯩﯔ ﺋﻮﻣﯘﻣﻠﯩﺸﯩﺸﻰ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪە 18 - ۋە 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﻳﺎۋروﭘﺎدا ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ زور ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﺎﻳلاﻧﺪى. ﺷﯘ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪرق ﺋﻪﻟﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺟﯘﻏﺮاﭘﯩﻴﻪﺳﯩﻨﻰ، ﺗﺎرﯨﺨﯩﻨﻰ، ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﯩﻨﻰ، ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﺪى. ﺋﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﯘﻧﻰ ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﺶ، ﺑﯘرﻣﯩلاش، زەﮬﻪرﻟﻪش، ﻗﺎﻳﺘﺎ ﻗﯘرۇش ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎردى. ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻲ ﮬﺎﻟﺪا ﺑﯘ ﺳﻪﭘﻜﻪ ﻳﺎۋروﭘﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ - ﺷﺎﺋﯩﺮ، رەﺳﺴﺎﻣﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﻗﺎﺗﻨﺎﺷﺘﻰ. ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، ﻏﻪرﺑﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻴﺴﯩﺪا «ﺷﻪرق ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ» ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎﻧﺪەك، ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪا «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ۋۇﺟﯘدﻗﺎ ﭼﯩﻘﺘﻰ. ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ روﻣﺎﻧﺘﯩﺰم ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﻣﻪزﮔﯩﻠﯩﺪە ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ۋاﻟﺘﯩﺮ ﺳﯩﻜﻮت ۋە ﺷﺎﺋﯩﺮ ﺑﺎﻳﺮون (1788 − 1824) لارﻣﯘ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﻨﻰ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرۈپ ﺋﻪﺳﻪر ﻳﺎزﻏﺎن. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، ﺑﺎﻳﺮون «ﺷﻪرق داﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮى» دﯦﮕﻪن ﻧﺎﻣﺪا ﺑﯩﺮ ﻳﯜرۈش داﺳﺘﺎﻧلارﻧﻰ ﻳﺎزﻏﺎﻧﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ، «دون ﺟﯘﺋﺎن» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻲ روﻣﺎﻧﯩﺪا ﺋﯩﺘﺎﻟﯩﻴﻪ دﯦﯖﯩﺰ ﻗﺎراﻗﭽﯩﻠﯩﺮى ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺗﯘﺗﯘﻟﯘپ ﺋﻮﺳﻤﺎن ﺋﯩﻤﭙﯧﺮﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﺘﻰ ﺋﯩﺴﺘﺎﻧﺒﯘﻟﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﭗ، ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﯩﻐﺎ ﺳﯧﺘﯩﻠﻐﺎن دون ﺟﯘﺋﺎن ﺋﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻚ ﻳﯩﮕﯩﺘﻨﯩﯔ ﮬﯧﻜﺎﻳﯩﺴﯩﻨﻰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪن. ﺋﻪﺳﻪردە دون ﺟﯘﺋﺎن ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﺳﯧﺘﯩﯟﯦﻠﯩﻨﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﮬﻪرەﻣﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﺎللارﻧﯩﯔ ﮬﯘزۇرﻟﯩﻨﯩﺸﯩﻐﺎ ﺗﺎﭘﺸﯘرۇپ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﺪۇ. ﺑﯩﺮ ﻣﻪزﮔﯩﻠﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯘ ﻳﻪردﯨﻦ ﻗﯧﭽﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ، ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪﮔﻪ ﮬﯘﺟﯘم ﻗﯩﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن رۇﺳﯩﻴﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﯩﮕﻪ ﻗﺎﺗﻨﯩﺸﯩﺪۇ. «دون ﺟﯘﺋﺎن» ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﺗﺎرﯨﺨﭽﯩﻠﯩﺮى ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ «ﺋﯚﺗﻜﯜر ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻟﻐﺎن ﺋﻪﺳﻪر» دەپ ﻗﺎرﯨﻠﯩﺪۇ. دﯦﻤﻪك، ﺑﺎﻳﺮون ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺋﻮردﯨﺴﯩﻨﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮە ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺑﺎﻳﺮون ﺋﯚزﯨﻤﯘ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺳﻮدﯨﮕﯩﺮﯨﮕﻪ ﻳﺎزﻏﺎن ﺧﯧﺘﯩﺪە «ﻣﯧﻨﯩﯔ دون ﺟﯘﺋﺎﻧﻨﻰ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻳﺎۋروﭘﺎﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇپ ﭼﯩﻘﯩﺸﯩﻤﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﻗﺴﻪت، ﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ ﺋﻪﻟﻠﻪردﯨﻜﻰ ﻣﻪﺳﺨﯩﺮە ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﯧﮕﯩﺸﻠﯩﻚ ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﺗﻪرەﭘﻠﻪرﻧﻰ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ» دﯦﮕﻪن.
ﻗﯩﺴﻘﯩﺴﻰ، «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﺰﭼﯩﻠﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﻪ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﮬﺎزﯨﺮﻏﯩﭽﻪ داۋام ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻣﻪﻗﺴﻪت ﻣﻪﺟﺒﯘرلاش ۋاﺳﯩﺘﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻗﯩﻠﻐﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ۋاﺳﯩﺘﯩﺴﻰ ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﮬﻪل ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯘر. ﭘﺎﻛﯩﺴﺘﺎﻧﻠﯩﻖ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﺋﯩﻘﺒﺎل ﺋﻪﮬﻤﻪد (1933−1999) ﻧﯩﯔ «ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﻛﯜﭼﻠﯩﺮى ﺋﻪﻣﻪﻟﮕﻪ ﺋﺎﺷﯘراﻟﻤﯩﻐﺎن ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﻣﻤﯩﯟى ﺗﻪﺷﯟﯨﻘﺎت ۋاﺳﯩﺘﯩﻠﯩﺮى ﺋﯩﺸﻘﺎ ﺋﺎﺷﯘردى. ﺑﻪش ﺑﯘرﺟﻪﻛﻠﯩﻚ ﺑﯩﻨﺎ ﻗﯩلاﻟﻤﯩﻐﺎن ﺋﯩﺸﻨﻰ ﮬﻮﻟﻠﯩﯟود ﻗﯩلاﻟﯩﺪى[7] » دﯦﮕﻪن ﮬﯚﻛﻤﻰ دەل ﻣﯘﺷﯘ ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﮕﻪ ﭼﯜﺷﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ» ﻧﻰ ﻳﯧﺰﯨﺶ ﺗﻮﺧﺘﺎپ ﻗﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ يازغۇچى ﺋﻪﻣﯩﻦ ﻣﺎﺋﺎﻟﻮﻓﻨﯩﯔ 1988 - ﻳﯩﻠﻰ دۇﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪن «ﺳﻪﻣﻪرﻗﻪﻧﺖ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﻤﯘ دەل ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﻰ ﺋﻪﻛﺲ ﺋﻪﺗﺘﯜرۈﻟﮕﻪن روﻣﺎﻧﺪۇر. ﺑﯘ روﻣﺎﻧﺪا ﺋﻮﺧﺸﺎﺷلا ﺧﻪﻟﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺧﺎﻧﻨﻰ ﻗﺎرﯨﻤﯘﻗﺎرﺷﻰ ﻣﻪﻳﺪاﻧﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش، ﺧﺎﻧﻨﻰ ﺑﻪﺗﻨﯩﻴﻪت، ﻛﺎﻟﺘﺎ ﭘﻪم، ﮬﻪﺳﻪﺗﺨﻮر، ﺧﻮﺗﯘﻧﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮرﻗﯩﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎرﯨﺘﯩﺶ، ﮬﺎراﻗﻜﻪﺷﻠﯩﻜﻨﻰ، ﻧﺎﺷﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﻘلارﻧﻰ ﮔﯜزەﻟﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﺶ ﺧﺎﮬﯩﺸﻰ، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺷﻪرق ﺷﻪﮬﻪرﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ۋە ﺋﯚﻟﯩﻤﺎ - ﺋﺎﻟﯩﻤﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯘﺳﺘﯩﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈش ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﻪﻧﮕﻪن.
ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﻘﯩلارﻧﻰ ﻣﯩﺴﺎل ﻛﻪﻟﺘﯜرۈش ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﻳﺎﻛﻰ ﭘﯜﺗﻜﯜل ﻏﻪرب ﺋﻪدﯨﺒﻠﯩﺮى ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﺟﺎرﭼﯩﺴﻰ دﯦﮕﻪﻧﺪەك ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەﭘﻠﯩﻤﻪ ﮬﯚﻛﯜﻣﻨﻰ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﻤﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﻛﯧﺮەك. ﻏﻪرب ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻤﯘ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﻪرﻛﯩﻨﻠﯩﻚ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻠﯩﻐﺎن ﺋﯘﻟﯘﻏﯟار ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ - ﺷﺎﺋﯩﺮلار ﺋﺎز ﺋﻪﻣﻪس. ﻣﻪﺳﯩﻠﻪن، 19 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﺑﯜﻳﯜك ﺋﻪدﯨﺐ ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ، 20 - ﺋﻪﺳﯩﺮدﯨﻜﻰ ﺑﯜﻳﯜك ﺋﻪدﯨﺐ ژان ﭘﻮۋﯦﻞ ﺳﺎرﺗﺮﯦلار ﺷﻪرﻗﻘﻪ ﻧﯩﺴﺒﻪﺗﻪن ﻳﯜﻛﺴﻪك ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﭙﻪرۋەرﻟﯩﻚ روﮬﻰ ۋە ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻴﻪت ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ - ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﺗﺎﺟﺎۋۇز ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻧﯘرﻏﯘن ﺧﺎﻧﯩﯟەﻳﺮاﻧﭽﯩﻠﯩﻖ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻣﺎل - ﻣﯜﻟﯜﻛﻨﻰ ﺑﯘﻟﯩﻐﺎن. ﺷﯘ ﺋﯩﺶ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﻰ ۋﯨﻜﺘﻮر ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﻳﯘﻗﯩﺮى دەرﯨﺠﯩﻠﯩﻚ ﮬﻪرﺑﯩﻲ ﺋﻪﻣﻪﻟﺪارﻏﺎ ﻗﺎرﯨﺘﯩﭗ «ﻛﺎﭘﯩﺘﺎن ﺑﻮﺗﻠﯧﺮﻏﺎ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن ﺧﻪت» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺋﻮﭼﯘق ﺧﯧﺘﯩﻨﻰ ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﮬﯩﻴﻮﮔﻮ ﺧﯧﺘﯩﺪە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﺋﺎرﻣﯩﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﮬﯘﺟﯘﻣﯩﻨﻰ ﺷﻪرەپ ﺋﻪﻣﻪس، ﺑﻪﻟﻜﻰ ﻗﺎراﻗﭽﯩﻠﯩﻖ دەپ ﺋﻪﻳﯩﺒﻠﯩﮕﻪن. ﺋﯘ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ «ﺑﯩﺰ ﻳﺎۋروﭘﺎﻟﯩﻘلار ﺋﯚزﯨﻤﯩﺰﻧﻰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر دەﻳﻤﯩﺰ. ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﯩﺰدە ﺟﯘﯕﮕﻮﻟﯘﻗلار ﻳﺎۋاﻳﯩلار، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻜﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻳﺎۋاﻳﯩلارﻏﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎن - ﺋﻪﺗﻜﯩﻨﻰ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘ!»، «ﻣﻪن ﻛﯜﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮﯨﺪە ﻓﯩﺮاﻧﺴﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﯩﺪﯨﻦ ﺗﯚرﯨﻠﯩﭗ، ﺋﯩﭽﻰ - ﺗﯧﺸﯩﻨﻰ ﻗﯩﺮﯨﭗ - ﺗﺎزﯨلاپ، ﻧﺎﮬﻪق ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜزۈۋاﻟﻐﺎن ﻣﺎل - دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﺑﯘلاڭ - ﺗﺎلاﯕﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮﻏﺎ ﻗﺎﻳﺘﯘرۇپ ﺑﯧﺮﯨﺸﯩﻨﻰ ﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن» دەپ ﻳﺎزﻏﺎن. ﺳﺎرﺗﺮې 1964 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻮﺑﯧﻞ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯧﺮﯨﺸﻜﻪﻧﺪە ﺑﯩﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻳﺎﻧﺎت ﺋﯧلان ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺑﯘ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﻰ رەت ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺋﯘ رەت ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻜﻰ ﺳﻪۋەﺑﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ: «ﻣﻪن ﻧﻮﺑﯧﻞ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﮬﻪرﮔﯩﺰﻣﯘ ﻏﻪرب ﮔﯘرۇﮬﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﻰ ﺋﻪﻣﻪﺳﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﻤﻪن، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﮬﺎزﯨﺮ ﺋﯘ دەل ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﻣﯘﻛﺎﭘﺎت ... ﺋﻮﺑﻴﯧﻜﺘﯩﭗ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻏﻪرب ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪرﻗﺘﯩﻦ ﻳﯜز ﺋﯚرۈﮔﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺷﻪرﯨﭙﻰ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﺪى»، «ﻧﺎۋادا ﻣﻪن ﻧﻮﺑﯧﻞ ﻣﯘﻛﺎﭘﺎﺗﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘل ﻗﯩﻠﺴﺎم ﺋﺎﺳﯩﻲ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻢ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ» دﯦﮕﻪن.
ﻣﻪن ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﺪا ﺗﻪﻧﻘﯩﺪﻟﯩﮕﻪن رۇﺳﯩﻴﻪﻟﯩﻚ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮف ﺑﻮﻟﺴﺎ ﺋﯧﻨﯩﻖ ﮬﺎﻟﺪا ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳلارﻧﯩﯔ ﻛﻪﺗﻤﯩﻨﯩﻨﻰ ﭼﺎﭘﯩﺪﯨﻐﺎن ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺪۇر. ﺋﯘﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﻗﯩﺴﺴﻪ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ روﻣﺎﻧﯩﻤﯘ ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ روﮬﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯘﻏﯩﺮﯨﻠﻐﺎن ﺗﯩﭙﯩﻚ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ روﻣﺎﻧﺪۇر. ﺋﻪﻟﯟەﺗﺘﻪ، ﮬﯧﭽﻜﯩﻢ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪا ﺋﻪﺳﻪر ﻳﯧﺰﯨﺶ ﻣﯘۋاﭘﯩﻖ ﺋﻪﻣﻪس، دەپ ﭼﻪﻛﻠﯩﻤﻪ ﻗﻮﻳﺎﻟﻤﺎﻳﺪۇ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪرﻧﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺋﯘﺳﺘﯩﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯩﯖﺪۈرۈۋﯦﺘﯩﻠﮕﻪن زەﮬﻪرﻟﻪش ﺧﯘﺳﯘﺳﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻧﻪزەردﯨﻦ ﺳﺎﻗﯩﺖ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ، ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎ ﺑﯩﺨﯘدلارﭼﻪ ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ، ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻜﻪ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﻤﯩﺰدە ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي، ﺋﺎﯕﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﮬﺎﻟﺪا دەﺳﺴﻪپ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮ ۋە رەﺳﺴﺎﻣلار ﻳﻮق ﺋﻪﻣﻪس. ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺳﻪرﻟﻪردە ۋە ﮔﯜزەل ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﻪﺳﻪرﻟﯩﺮﯨﺪە ﻳﺎراﺗﻘﺎﻧﺪا، ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﺎﺷﯘرۇپ ﺑﯘرﻣﯩلاپ، ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﻳﺎراﺗﻘﺎن ﺋﻪﮬﯟال ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻚ. ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ 2008 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻳﺎﺷلار - ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﻨﻰ ﺑﯘ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﺗﯩﭙﯩﻚ ﻣﯩﺴﺎل دﯦﻴﯩﺸﻜﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ.
ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ «ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2008 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 6 - ﺳﺎﻧﯩﺪا ﺋﺎﺳﭙﯩﺮاﻧﺘلار ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚﺗﻜﯜزﮔﻪن «راﺳﺖ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻳﺎزﯨﻤﻪن» دﯦﮕﻪن ﺳﯚﮬﺒﯩﺘﯩﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻧﺪا، ﺋﯘﻧﯩﯔ «<ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى> ﻧﻰ 30 ﻗﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞ ﻳﺎزدﯨﻢ، ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﺪى. ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺋﻪﻣﮕﯩﻜﯩﻢ ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﯩﻜﺎر ﺑﻮﻟﺪى. ﻛﯧﻴﯩﻦ <ﻏﯧﺮﯨﺐ ۋە ﺳﻪﻧﻪم> ﻧﯩﻤﯘ 35 ﻗﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻖ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻳﯩﻞ ﻳﺎزدﯨﻢ، ﺋﯘﻣﯘ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﺪى» دﯦﮕﻪن ﮬﻪﺳﺮەﺗﻠﯩﻚ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘپ، ﻧﯧﻤﻪ ﺳﻪۋەﺑﺘﯩﻦ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﻤﯩﮕﻪﻧﺪۇ؟ دەپ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻧﯩﺪﯨﻢ. ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ 250 ﺑﻪت ﭼﺎﻣﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯩﺘﺎﺑﻰ ﺳﯧﺘﯩﻠﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞ ۋاﻗﯩﺖ ﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎزﻏﺎن ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﺷﯘ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﻛﯧﺮەك، دەپ ﭘﻪرەز ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﺋﺎرﯨﺪﯨﻦ ﮬﻪﭘﺘﻪ ﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪە ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺳﯧﺘﯩﯟﯦﻠﯩﭗ ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﺎﻗﺘﯩﻢ. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ ﮬﻪرﻗﺎﻧﺪاق ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﻛﯩﺘﺎﺑﻘﺎ ﺗﯩﺘﯘﻟﯩﺪا ﻳﺎﻛﻰ ﻧﻪﺷﺮ ﻧﻮﻣﯘرى ﺑﺎر ﺑﻪﺗﺘﻪ ۋە ﻳﺎﻛﻰ ﻛﯩﺮﯨﺶ ﺳﯚز ﻗﯩﺴﻤﯩﺪا ژاﻧﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻪﺳﻜﻪرﺗﯩﭗ ﻗﻮﻳﯩﺪﯨﻐﺎن ﺋﺎدەت ﺑﺎر ﺋﯩﺪى. ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﯩﯔ ژاﻧﯩﺮى ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ﺋﯘﭼﯘر ﺑﯧﺮﯨﻠﻤﯩﮕﻪﻧﯩﺪى. ﻣﻪن ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘش ﺟﻪرﻳﺎﻧﯩﺪا ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﯩﻠﺪﯨﻢ. ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪر ﺑﻪدﯨﺌﯩﻴﻠﯩﻚ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺑﻪك ﻗﻮﭘﺎل، ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻨﯩﯔ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق ژاﻧﯩﺮﯨﻐﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﺷﻪﻛﻠﯩﮕﻪ ﭼﯜﺷﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ ﺋﻪﺳﻪر ﺋﯩﺪى. ﺑﺎﻳﺎن ﺗﯩﻠﯩﺪا ﮬﻪم ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﺗﯩﻠﻰ، ﮬﻪم ﮬﯧﻜﺎﻳﻪ ﺗﯩﻠﻰ ﺋﺎرﯨلاش ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﻠﻐﺎﻧﯩﺪى. ﺷﯘﯕﺎ، ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ دﯦﮕﯩﻠﯩﻤﯘ، ﭘﻮۋﯦﺴﺖ دﯦﮕﯩﻠﯩﻤﯘ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺘﺘﻰ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯘ ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺗﯧﻠﯧﯟﯨﺰﯨﻴﻪ ﻓﯩﻠﯩﻤﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯩﺸﻠﻪﺷﻜﻪ ﻳﺎرﯨﻤﯩﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﻗﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﺋﯘﭼﯩﺪﯨلا ﺋﺎﻧﺪا - ﻣﯘﻧﺪا ﺋﯚزﮔﻪرﺗﯩﭗ ﺑﺎﻟﯩلار ﺋﻪﺳﯩﺮى ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻘﺎ ﺗﺎﭘﺸﯘرۇپ ﺑﻪرﮔﻪن ﺧﺎﻟﯩﺨﯘﺗﺘﺎ ﺋﻪﺳﻪر ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﯨﻢ. روﺷﻪﻧﻜﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻪت ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﭗ ﻳﯧﺰﯨﺶ، ﻳﯜرەك ﻗﯧﻨﯩﻨﻰ ﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﺶ، ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪﻟﻠﯩﻜﻨﻰ ﻗﻮﻏﻠﯩﺸﯩﺶ، ﮬﻪﻳﺮان ﻗﺎلارﻟﯩﻖ دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﻪﺳﺘﺎﻳﯩﺪﯨﻞ ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﻰ ﺗﻪﻟﻪپ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﻣﻪن ﮬﯧﭽﻨﯧﻤﯩﺴﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﻐﺎ ﭼﯜﺷﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﻮﻟﯘپ، ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﻜﻰ، ﻗﯘرۇﻟﻤﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﭼﯘۋاﻟﭽﺎﻗﻠﯩﻘﻰ، ﺳﯚز - ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ، ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژلارﻧﯩﯔ ﺳﯜﻧﺌﯩﻴﻠﯩﻜﻰ، دﯨﻴﺎﻟﻮﮔلارﻧﯩﯔ ﺗﯧﺘﯩﻘﺴﯩﺰﻟﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻳﻮق دﯦﻴﻪرﻟﯩﻜﻠﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺪﯨﻴﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﺋﻪﺧﻤﯩﻘﺎﻧﯩﻠﯩﻘﻰ، ﺧﺎن - ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬلارﻧﻰ دۆت، ﻟﻪﻗﯟا، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺧﻮﺗﯘﻧﭙﻪرەس ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺧﯘﻧﯜﻛﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺧﺎﮬﯩﺸﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﻰ، ﺋﻪڭ ﻳﺎﻣﯩﻨﻰ، ﺑﺎش ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﻨﯩﯔ ﻣﻪﺧﺴﯘس ﺋﻪﻣﯩﺮﻟﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﻳﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺟﯚﻧﺪەﻳﺪﯨﻐﺎن «ﻧﻮﭼﻰ» ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﺑﻪﺗﺘﻪر ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻛﯚرﮔﻪﻧلا ﻗﯩﺰ - ﭼﻮﻛﺎﻧلارﻏﺎ ﭼﺎﭼﺮاپ ﻳﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﯘﭼﯩﻐﺎن ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺷﺎﻟلاق ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﮬﯧﺲ ﻗﯩﻠﺪﯨﻢ. ﻣﻪن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪر ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻞ ۋاﻗﯩﺖ ﺳﻪرپ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻳﺎزﻏﺎن ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﻪرﻧﻰ ﺋﯩﻜﻜﯩﻠﻪﻧﻤﻪﺳﺘﯩﻨلا ﻧﻪزﯨﺮﯨﻤﺪﯨﻜﻰ «ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺧﻠﻪﺗﻠﻪر» ﻗﺎﺗﺎرﯨﻐﺎ ﻗﻮﺷﯘۋەﺗﺘﯩﻢ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪردە ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻳﯧﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﻗﯘۋۋﯨﺘﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ دﯨﺖ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪت ﺋﯧﯖﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺋﯩﺠﺎدﯨﻴﻪت ﺋﻪﺧلاﻗﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺋﯚزﻟﯜﻛﻨﻰ ﺗﻮﻧﯘش ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺶ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﭼﯧﻜﯩﻨﯩﺸﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﺋﺎﺷﻜﺎرﯨلاﻧﻐﺎﻧﯩﺪى. ﻣﻪن ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪرﻧﯩﯔ ﻛﻪم - ﻛﻮﺗﯩﺴﯩﺰ ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺋﻪﺧﻠﻪت ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﮬﻪرﻗﺎﻳﺴﻰ ﻧﯘﻗﺘﯩلاردﯨﻦ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﻟﻪپ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﻪرﺳﻪم ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺑﻮلاﺗﺘﻰ. ﻟﯧﻜﯩﻦ، «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﻪﻧﯩﻤﯩﮕﻪ دەﺳﺴﻪش» دﯦﮕﻪن ﻣﺎۋزۇﻧﻰ ﻳﻮرۇﺗﯘش زۆرۈرﯨﻴﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎش ﺗﯧﻤﯩﺪﯨﻦ ﭼﻪﺗﻠﯩﮕﯜم ﻛﻪﻟﻤﯩﺪى. ﺷﯘﻧﺪاﻗﺘﯩﻤﯘ ﺋﻪﻳﻨﻰ دەۋرﮔﻪ ﻣﺎس ﻛﻪﻟﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺗﻪﺳﯟﯨﺮ ۋە ﺳﯚز - ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﯘلار، ﺧﺎﺳلاﺷﻤﯩﻐﺎن دﯨﻴﺎﻟﻮﮔلار، ﻛﯧﺴﻪل ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﻪردﯨﻦ ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﯩﻨﯩلا ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ، ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺗﻪﺳﻪۋۋۇر ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺳﯘﻧﻨﯩﻤﻪن:
«ﻳﻮل ﺑﻮﻳﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﻪﺳﭽﯩﺖ ﺋﯘدۇﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﻮﭼﯩﺪا ﭘﺎﻟﺘﺎ ﻛﯚﺗﯜرۈۋاﻟﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﻛﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﮬﻪرە ﺗﯘﺗﯘۋاﻟﻐﺎن ﺑﯩﺮ ﻛﯩﺸﻰ ﺗﺎلاش - ﺗﺎرﺗﯩﺶ ﻗﯩﻠﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ. ﺑﯘلار ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻛﯚرۈپ، ﻳﯜﮔﯜرۈپ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﮕﻪ ﺋﻪرز ﺋﯧﻴﺘﯩﭗ، ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﻳﻮل ﻗﻮﻳﯘﺷﻤﺎﻳﺘﺘﻰ.» (18- ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﭘﯘﻗﺮاﭼﻪ ﻳﺎﺳﯩﻨﯩﭗ، ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻪﮔﻪﺷﻜﯜﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﺎﺷلاپ ﺧﻪﻟﻖ ﺋﻪﮬﯟاﻟﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺶ ﺋﯜﭼﯜن ﭼﯩﻘﺘﻰ.»( 22- ﺑﻪت)
«− ﺗﻮۋا، ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺋﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮى، ﺋﻪﮔﻪر ﺑﯘ ﺟﺎﻧﯩﯟارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻠﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﺋﻪﻗﻠﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﺎ ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﺑﻮلاﺗﺘﻰ!» (28- ﺑﻪت)
«− ﺑﯘلارﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻣﯘﻗﺎﻣﯩﻐﺎ ﻳﻪﺗﻜﻪن ﻛﺎلا ﺋﻮﻏﺮﯨﻠﯩﺮى، ﺑﻪگ ﺟﺎﻧﺎﺑﻠﯩﺮى.» (32- ﺑﻪت)
«ﺷﺎﮬﺰادە، ﻳﯧﯖﻰ ﻛﯧﻠﯩﻦ ﺑﯩﺮ ﺗﻮپ ﻗﯩﺰ - ﻳﯩﮕﯩﺘﻠﻪر ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﻟﺘﯘرۇﺷﺘﻰ.» (36- ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪا ﺗﯘرﻏﺎن ﮬﻪﺟﯟﯨﻲ − ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ ﺋﺎﻏﯟات ﻛﯜﻟﻜﯩﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﯩﻘلار ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯩﯟﯨﻦ ﻗﻮرۇﻏﯘﭼﺘﺎ ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﮕﻪ ﭼﯩﯟﯨﻦ ﻗﻮﻧﺴﺎ، ﺋﯘ ﺷﺎﭘﯩلاق ﺑﯩﻠﻪن ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯩﯟﯨﻨﻨﻰ ﺋﯚﻟﺘﯜرۈپ، ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﯩﯔ ﻳﯜزﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯩﯟﯨﻨﻨﯩﯔ ﻗﯧﻨﯩﻨﻰ ﺳﯜرﺗﺘﻰ.» (36- ﺑﻪت)
«− ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﺧﻮﺗﯘن ﺋﺎﺧﺘﺎ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﺷﻠﯩﯟەﺗﺘﯩﻤﯘ - ﻳﺎ! ۋەﻳﺖ... ﮬﺎ... ﮬﺎ... ﮬﺎ...» (56- ﺑﻪت)
«ﺋﺎﻟﺘﯘن ﻛﯘﮬﯩﻘﺎﭘﺘﻪك دﯨﻠﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﭘﯧﻘﯩﺮ ﻣﯩﺴﻜﯩﻦ ﺗﯧﯟﯨﭗ دﯨﻠﺨﻪﺳﺘﯩﻠﯩﻚ ﻳﻪﺗﻜﯜزﻣﯩﺴﯩﻤﯘ ﺷﯘﻧﻰ ﺋﯧﻨﯩﻖ دﯦﻤﻪي ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇﻛﻰ،» (113- ﺑﻪت)
− ﺋﯩﻜﻜﻰ ﭘﯘﺗﻨﻰ ﺗﯘﺗﻘﺎﻧﻐﺎ ﻗﺎرﯨﻐﺎﻧﺪا ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﺎﻣلا، ﻏﻮﺟﺎم؟ − دﯦﺪى ﺷﺎﺗﯘﺗﻰ.»( 145- ﺑﻪت)
«− ﭘﺎھ، ﭘﺎھ، ﻗﺎﻟﺘﯩﺴﻜﻪن، ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰلار ﺋﯚﮔﻪﺗﻜﻪن - دە، − دﯦﺪى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ.» (144- ﺑﻪت)
«دوﺧﺘﯘرﺧﺎﻧﯩﺪا ﭼﯩﺶ دوﺧﺘﯘرى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﺋﺎﻏﺰﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺑﻮﻟﻘﺎ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯘرۇپ ﺗﻪﻛﺸﯜردى.» (155- ﺑﻪت)
«ﺋﺎﮬﮭﺎي، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﻣﯧﻨﻰ ﺗﻮلا ﻛﻮﻟﺪۇرلاﺗﻤﯩﺴﯩلا، ﺋﯩﺸﯩﻢ ﺋﺎﻟﺪﯨﺮاش ﺋﺎدەم ﻣﻪن. ﺳﯩﻠﻰ ﺋﻪﺧﻤﻪق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻳﻨﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﻪن، ﻣﺎﯕﺴﯩلا، ﭼﯩﻘﺴﯩلا، − دﯦﺪى دوﺧﺘﯘر.» (156- ﺑﻪت)
«− ﺧﺎﺗﯩﺮﺟﻪم ﺑﻮﻟﺴﯩلا، ﺋﻪﺗﻪ ﺋﻪﺗﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ﺳﻮﺗﺘﯩلا ﺋﺎﻟﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﺳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ دەۋاﻧﻰ ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەپ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن، − دﯦﺪى ﻗﺎزى.» (159 - ﺑﻪت)
«ﭘﺎدﯨﺸﺎھ ﻗﺎﻳﻨﺎپ ﺳﯚزﻟﻪپ ﻛﻪﺗﺘﻰ:
− ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ رەﺳﺴﺎﻣﻠﯩﻖ، ﮬﻪﻳﻜﻪﻟﺘﯩﺮاﺷﻠﯩﻖ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ دۇﻧﻴﺎﻏﺎ ﻣﻪﺷﮭﯘر، دۇرﺧﺎن، ﺗﯘرﭘﺎن، ﻛﯘﭼﺎدﯨﻜﻰ ﻣﯩﯖﺌﯚﻳﻠﻪرﻧﯩﯔ رەﺳﯩﻢ، ﮬﻪﻳﻜﻪﻟﺘﯩﺮاﺷﻠﯩﻖ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ ﻣﯩﺴﯩﺮدﯨﻜﻰ ﺋﻪﻟﺌﯧﮭﺮام ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﺪﯨﻦ ﻗﯧﻠﯩﺸﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺗﯘرۇپ، ﻣﯧﻨﯩﯔ ﺧﺎﻧﯩﺪاﻧﻠﯩﻘﯩﻢ دەۋرﯨﮕﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪە، ﺑﯩﺮ دۆﻟﻪﺗﺘﻪ ﺑﯩﺮەرﻣﯘ ﺋﺎﻗﯩﻞ رەﺳﺴﺎم ﻗﺎﻟﻤﯩﺪﯨﻤﯘ؟» (201- ﺑﻪت)
ﺳﯘژﯨﺘﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺷﻪﻛﻠﯩﮕﯩﭽﻪ، ﺳﯚز - ﺟﯜﻣﻠﯩﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﺮﯨﮕﯩﭽﻪ، ﭘﯧﺮﺳﻮﻧﺎژﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻐﯩﭽﻪ ﻗﯩﻠﭽﻪ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﻳﻮق ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﻪرﻧﯩﯔ زادى ﻗﺎﻧﺪاﻗﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺑﻪﻛﺮەك ﺑﯩﻠﮕﯜﺳﻰ ﻛﻪﻟﮕﻪن ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺗﯧﭙﯩﭗ، ﺗﺎﻗﻪت ﻗﯩلاﻟﯩﺴﯩلا ﺗﻮﻟﯘق ﺋﻮﻗﯘپ ﺑﯧﻘﯩﺸﯩﻨﻰ ﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪن.
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺑﯘ ﺋﺎﺗﺎﻟﻤﯩﺶ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺋﻪڭ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ، ﺳﻪﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ۋارﯨﺴﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎن ﭘﺎدﯨﺸﺎﮬﻨﻰ ﺋﻪﻗﯩﻠﮕﻪ ﺳﯩﻐﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن دەرﯨﺠﯩﺪە دۆت، ﺋﻪﺧﻤﻪق، ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارﺳﯩﺰ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩلا ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﺘﯩﻦ، ﻣﯘﮬﯩﻤﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﺋﯘﭼﯩﻐﺎ ﭼﯩﻘﻘﺎن ﺑﯘزۇق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﺪۇر. ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪردە ﺋﯩﭙﺎدﯨﻠﯩﮕﻪن ﻗﻪﺗﺌﯩﻲ ﻛﻪﭼﯜرﮔﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪڭ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻰ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﺋﯧﻐﯩﺮ ﮬﯚرﻣﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن ﺋﯧﻐﯩﺮ ﮬﺎﻗﺎرەت، ﺷﯘﻧﺪاﻗلا ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﮔﻪ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن زﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻚ! ﺑﻪﻟﻜﯩﻢ ﺑﻪزﯨﻠﻪر ﺋﻪﮬﯟال ﺷﯘﻧﭽﻪ ﻳﺎﻣﺎﻧﻤﯘ؟ ﺑﯘ ﺋﯩﺸﻨﯩﯔ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮى ﺷﯘ دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﯧﻐﯩﺮﻣﯘ؟ دەپ ﺳﻮرﯨﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﻣﻪن ﺑﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﯩﯔ ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪن ﻛﻪﭼﯜرﮔﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن دەرﯨﺠﯩﺪە ﺋﯧﻐﯩﺮ ﻣﻪﺳﯩﻠﻪ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﭘﺎﻛﯩﺖ ۋە ﻳﯧﺘﻪرﻟﯩﻚ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺋﺎﺳﺎﺳلار ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯜﺷﻪﻧﺪۈرۈپ، ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﻗﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﺗﯩﺮﯨﺸﯩﻤﻪن. ﺋﺎدەﺗﺘﻪ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻳﯧﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻘﺘﺎ ﺑﯩﺮەر ﻧﯘﻗﺘﯩﺌﯩﻨﻪزەرﻧﻰ ﺋﯘدۇﻟلا ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﻗﻮﻳﻤﺎي ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻲ ﭘﺎﻛﯩﺖ ۋە ﻧﻪزەرﯨﻴﻪۋى ﺋﺎﺳﺎس ﺑﯩﻠﻪن ﻳﻮرۇﺗﯘش ﺗﻪﻟﻪپ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﺗﻪﻟﻪﭘﻜﻪ ﻳﻪﺗﻤﯩﺴﻪ ﻗﺎﻳﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯜﭼﻰ ﻳﻮق ﮬﯧﺴﺴﯩﻲ ﻳﺎزﻣﺎ ﺑﻮﻟﯘپ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ.
ﺋﺎﻟﺪى ﺑﯩﻠﻪن ﭘﺎﻛﯩﺖ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺴﯩﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﻛﯚرۈپ ﺑﺎﻗﺎﻳﻠﻰ:
«ﺋﯧﺸﻪك ﭘﻪرۋاﺳﯩﺰ ﻣﻪززە ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺳﯘ ﺋﯩﭽﯩﯟاﺗﺎﺗﺘﻰ، ﺷﯘﺋﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺳﯘدا ﺑﯩﺮ ﭘﻪرﯨﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﻤﺎﺳﯩﻨﻰ ﻛﯚردى - دە، ﮬﺎﻳﺎﺟﺎﻧﻠﯩﻨﯩﭗ ﺋﯧﺮﯨﻘﻘﺎ ﻗﻮل ﺳﻮزۇپ ﺋﯧﺘﯩﻠﺪى، ﺷﯘﺋﺎن دۈم ﭼﯜﺷﺘﻰ، رۇﺳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎرﯨﺴﺎ، ﭘﻪرى ﻳﻮق، ﺋﺎرﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﻟﺘﯘن ﻗﻮﯕﻐﯘراﻗﺘﻪك ﭼﯩﺮاﻳﻠﯩﻖ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﺑﻮش ﻛﯜﻟﻜﻪ ﺋﺎۋازى ﭼﯩﻘﺘﻰ.»(33- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دەرﮬﺎل ﭼﯜﻣﺒﻪﻟﻠﯩﻚ ﺋﺎﻳﺎﻟﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎرﺗﯩﭗ ﺋﻪﻧﺠﯜر ﺋﺎرﯨﺴﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻳﻮﺷﯘرۇۋاﻟﺪى.
− ﮔﻪپ ﻗﯩﻠﻤﺎڭ، ﺧﻪﻟﯩﭽﯩﺨﺎن، ﭘﯜﺗﻜﯜل دۇﻧﻴﺎﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻗﺎﻟﺴﺎﻣﻤﯘ، ﺳﯩﺰﻧﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘﻳﺎﻟﻤﺎﻳﻤﻪن، − دﯦﺪى.» (47- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﻳﻮﻏﺎن ﺧﯧﻤﯩﺮ دﯦﺴﯩﻨﻰ ﻛﯚﺗﯜرۈپ ﺋﯚﻳﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﻪﻟﺪى. دەل ﺷﯘ ﭼﺎﻏﺪا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﻗﻮﺷﻨﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺧﻮﺗﯘﻧﻰ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﯚﮔﺰﯨﺴﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮ ﻳﺎﻳﻐﯩﻠﻰ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻧﺎﺧﺸﺎ ﻏﯩﯖﺸﯩﭗ، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﯩﯔ ﮬﻮﻳﻠﯩﺴﯩﻐﺎ ﻗﺎرﯨﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻧﺎﺧﺸﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ، ﺑﯘرۇﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺗﻮﻟﻐﺎپ ﻗﺎش ﺋﺎﺗﺘﻰ. ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﻛﯚرۈپ ﻧﺎز - ﻛﻪرەﺷﻤﻪ ﺑﯩﻠﻪن ﻗﺎش - ﻛﯚزﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻳﻨﯩﺘﯩﭗ ﺳﺎلام ﻗﯩﻠﺪى:
− ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺑﺎرﻣﯘﺳﯩﻠﻪ، ﻛﯚزدﯨﻦ ﺋﯘﭼﯘﭘلا ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﯩﻐﯘ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ ﻛﯚرﻣﻪي، ﻛﯚزﮔﻪ ﺳﯜرﺗﻜﯜدەك ﺑﻮﻟﺪۇق ﺟﯘﻣﯘ.
− ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪﯨﻐﺎن، ﺧﯧﻨﯩﻢ، ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻳﻤﺎي ﻗﺎراۋاﺗﻤﺎﻣﺪﯨﻤﻪن، − دﯦﺪى ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ.
− ﮬﯧﻠﯩﻤﯘ ﺳﯜرﺗﻤﯩﺪﯨﻠﻪ، − دﯦﺪى ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎن، − ﺗﺎش ﻳﯜرەﻛﻜﻪﻧلا، ﻗﺎﭼﺎﻧﻐﯩﭽﻪ ﺳﯜرﺗﻤﻪﻳﻠﯩﻜﯩﻦ، ﺧﯧﻠﻰ ﻛﯜﻧﻠﻪر ﺑﻮﻟﺪى، ﻛﯚرﻣﯩﺪﯨﻢ.» (53- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻗﻮﻳﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﻮن ﺗﯩﻠلاﻧﻰ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﭗ ﭘﺎﺗﻪﻣﺨﺎﻧﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﻐﺎ ﺗﯘﺗﻘﯘزۇپ:
− ﺑﯘ ﭘﯘﻟﻨﻰ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﺋﯧﺘﯩﻤﻐﺎ ﻣﯩﻨﮕﯩﺸﯩﭗ ﻣﺎﯕﺎ ﺑﯩﺮﻛﯜن ﮬﻪﻣﺮاھ ﺑﻮﻟﯘڭ، − دﯦﺪى.» (85- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ دﯦﮕﻪن ﻗﯧﻠﯩﻦ ﺋﻮﻏﺮى ﺑﻮﻟﻤﺎﻣﺪۇ، − دﯦﺪى ﺗﯩﻠلاﺧﺎن.
− ۋاﻳﻴﻪي، ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﻨﻰ ﮬﻪﻗﻘﺎﻧﯩﻲ دﯦﺴﻪك، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪا ﺋﯩﺘﻨﯩﯔ ﺗﯧﺰﯨﻜﯩﺪەك ﺋﯩﺶ ﻗﯩﭙﺘﯩﻐﯘ!؟ − دﯦﺪى ﺗﯘراﺧﺎن.» (117- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﻣﯩﺴﻪ ﺳﺎﺗﻤﯩﺪا ﺑﯩﺮ ﻛﯧﭽﻪ ﺋﯘﭼﺎﻣﻨﻰ ﺗﯘﺗﯩﺴﯩﺰ!
ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺷﯘﻧﺪاق دﯦﮕﯩﻨﯩﭽﻪ ﻗﻪﻣﺒﻪرﺧﺎﻧﻨﻰ ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﻳﯧﺘﯩﻠﻪپ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ، ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەپ ﺷﺎراﻗﻠﯩﺪى. ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﻳﯜﮔﯜرۈپ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﺋﯘ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘۋﯦﻠﯩﭗ ﺳﺎﺗﻤﯩﻐﺎ ﺳﯚرەپ ﻛﻪﻟﺪى، ﺑﯘ ﺗﯘراﺧﺎن ﺋﯩﺪى. ﺗﯘراﺧﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎ ﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﻛﯩﺮﮔﯜزۈپ ﺗﯘرۇﺷﯩﻐﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪرەﭘﺘﯩﻦ ﺷﺎراﻗﻠﯩﻐﺎن ﺋﺎۋاز ﺋﺎﯕلاﻧﺪى. ﺷﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺗﯚﺗﯩﻨﭽﻰ ﭼﻮﻛﺎﻧﻨﻰ ﺳﺎﺗﻤﺎ ﺋﯩﺸﯩﻜﯩﺪﯨﻦ ﺳﯚرەپ ﺋﻪﻛﯩﺮﯨﭗ ﻛﯧﺘﯩﭗ ﺋﯘزاق ﺋﯚﺗﻤﻪي ﺳﺎﺗﻤﯩﺪﯨﻦ ﻛﯘﺳﺎر ﺑﯩﻠﻪن ﻗﯧﭽﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ۋارﻗﯩﺮﯨﺪى.» (119- ﺑﻪت)
«ﺧﺎﺳﯩﻴﻪﺗﺨﺎن ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﮕﻪ:
− ﺋﻮﮬﯘش، ﻗﻮﻳﺴﯩلا ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ، ﺳﯩﻠﯩﻨﻰ، ﭘﻮﺷﻜﺎﻟﺨﺎﻧﺎ ﺋﺎﭼﻘﺎﻧﻨﯩﯔ ﻳﺎﻗﻰ ﻛﺎرﻏﺎ ﻳﺎرﯨﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﺗﺘﯩﻠﻪ. ﻳﻪﻧﻪ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺳﺎﻗﻠﯩﺘﯩﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺴﯩﻠﯩﺰە، ﺋﺎﺳﺘﺎ ﻛﯚﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﯧﭙﯩﭗ، ﻣﻪﺳﻪ - ﻛﺎلاﭼﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﻮﻟﺘﯘﻗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﯩﺴﺘﯘرۇپ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﻣﻪن ﺗﻪرەﭘﻜﻪ ﺋﺎﻟﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻤﯩﺴﯩلا، دەپ ﺗﺎلاق ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﺘﯩﻤﻪن، ﺟﯘﻣﯘ، − دەپ ﺋﻪرﻛﯩﻠﻪش ﮬﻪم ﺑﺎﺗﻨﺎش ﺑﯩﻠﻪن ﻛﺎﻳﯩﺪى.» (124- ﺑﻪت)
«− ۋەﺋﻪﻟﻪﻳﻜﯘم ﺋﻪﺳﺴﺎلام، ﺧﻮﺟﺎ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ! ﺋﯚزﻟﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ دﯨﺪارلاﺷﻤﺎﻗﻨﻰ ﺗﺎﻳﯩﻦ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﭼﺎﻗﯩﺮدﯨﻢ. ﺋﯘزاق ﺑﻮﻟﺪى، ﺋﺎﻳﺮﯨﻢ زﯨﻜﯩﺮ - ﺳﯚﮬﺒﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻣﻪﮬﺮۇم ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ، ﮬﻪﻣﻤﯩﯖلار ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯖلار.
ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔ ﺑﯘﻳﺮۇﻗﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﺎرﻟﯩﻖ ﻛﯧﻨﯩﺰەك، ﺋﺎﻏﯟاﺗلار ﺗﻪزﯨﻢ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎرﻗﯩﭽﻪ ﻣﯧﯖﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ.» (132- ﺑﻪت)
«ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺷﯘﻧﺪاق دەپ ﺧﺎﻧﯩﺸﻨﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻗﯘﻟﯩﻘﯩﻐﺎ ﭘﯩﭽﯩﺮﻟﯩﺪى.» (136- ﺑﻪت)
«− ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻢ ﺋﺎﻛﺎ، ﻗﯧﺮﯨﻐﺎﻧﺪﯨﻤﯘ ﻧﻮﻣﯘﺳﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪﻳﺪﯨﻜﻪﻧﺴﯩﺰ. ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﻨﻰ ﻗﻮﻳﯘپ ﻣﯧﻨﯩﯔ ﻏﯧﻤﯩﻤﻨﻰ ﺋﺎﯕلاپ ﻗﻮﻳﺴﯩﯖﯩﺰﭼﯘ؟ − دﯦﺪى ﺗﯘل ﭼﻮﻛﺎن.» (172- ﺑﻪت)
«ﺳﯩﺰﻧﻰ ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺳﯜرﺗﯜۋالاي ﺟﯧﻨﯩﻢ ﭘﻪرﯨﺰات! ﻛﯚزۈﻣﮕﻪ ﺑﯩﺮلا ﺳﯜرﺗﯜۋاﻟﺴﺎم ﺋﯚﻣﯜر ﺑﻮﻳﻰ زﯨﻨﺪاﻧﺪا ﻳﯧﺘﯩﺸﻘﯩﻤﯘ رازﯨﻤﻪن ﭘﻪرﯨﺰات!» (210- ﺑﻪت)
ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘ ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ رەﺳﯟا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى!
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ»دا ﺗﻪرﯨﭙﻠﻪﻧﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازﯨﻐﺎ ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘرۇﺷﻘﺎ ﺋﺎدەم ﻧﻮﻣﯘس ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪە ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻣﯩﻘﻴﺎﺳﯩﺪا ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘﻟﯩﺪۇ. ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن، ﺋﯚزﯨﻨﻰ «راﺳﺖ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻳﺎزﯨﻤﻪن» دەپ ﺗﻮﻧﯘﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﺑﯘﻧﺪاق دەﭘﺴﻪﻧﺪە ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﻛﯩﺸﯩﻨﻰ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﺋﻪﭘﺴﯘﺳلاﻧﺪۇرﯨﺪۇ. ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﭙﻪرۋەرﻟﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﻮﻳﻐﯩﺘﯩﺶ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ زۆرۈر ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﯧﮭﺘﯩﻴﺎج ﺑﻮﻟﯘۋاﺗﻘﺎن ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺷﺎراﺋﯩﺘﺘﺎ ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﯩﻨﻰ ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرۈپ ﺳﯧﻨﺎرﯨﻴﻪ ﻳﯧﺰﯨﺶ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎدﯨﻲ ﺋﺎچ ﻛﯚزﻟﯜك ۋە ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﺎﻟﯟاﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻧﻪرﺳﻪ ﺋﻪﻣﻪس. ﺷﯘﻧﻰ ﺋﻪﺳﻠﻪپ ﺋﯚﺗﯜش ﮬﺎﺟﻪﺗﻜﻰ، ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﻰ، ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪرﻧﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ، ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺑﺎﻟﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻧﻪزﯨﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻤﺪﯨﻦ ﺗﺎﻣﺎﻣﻪن ﭘﻪرﻗﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرى ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪۇﻛﯧﺮﯨﻢ رەﮬﻤﺎن «ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻗﯧﺘﯩﻤﻠﯩﻖ ﮬﺎﺳﯩلات» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ۋە ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرى ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﻮﺳﻤﺎن ﺋﯩﺴﻤﺎﺋﯩﻞ ﺗﺎرﯨﻢ «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺧﻪﻟﻖ ﺋﯧﻐﯩﺰ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺑﺎﻳﺎن» دﯦﮕﻪن ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﺪا ﻣﯘﻧﺪاق ﻳﺎزﻏﺎن: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺗﺎرﯨﺨﺘﺎ ﻳﺎﺷﺎپ ﺋﯚﺗﻜﻪن رﯦﺌﺎل ﺷﻪﺧﺴﺘﯘر. ﺋﯘ ﻣﯩلادﯨﻴﻪ 1208 - ﻳﯩﻠﻰ ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪﻧﯩﯔ ﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﺎراﺷﻠﯩﻖ ﻓﻮرﺗﯘ ﻳﯧﺰﯨﺴﯩﺪا ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎن. ﺋﯘ ﻛﯩﭽﯩﻜﯩﺪە ﺋﯘﻗﯘﻣﯘﺷﻠﯘق دادﯨﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪۇﻟلادﯨﻦ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﺎﻟﻐﺎن. ﭼﻮڭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﺪا ﺳﻪرۋﯨﮭﺴﺎر ﻣﻪدرﯨﺴﻪدە ﺋﻮﻗﯘﻏﺎن ۋە ﻓﻮرﺗﯘدا ﺑﯩﺮ ﻣﻪزﮔﯩﻞ ﺋﯩﻤﺎم ﺑﻮﻟﻐﺎن. ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯚز ۋاﻗﺘﯩﺪﯨﻜﻰ داﯕﻠﯩﻖ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﻮﭼﺎﻗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮى ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻛﯘﻧﻴﺎﻏﺎ ﺑﯧﺮﯨﭗ، ﺋﯘ ﻳﻪردﯨﻜﻰ ﻣﻪدرﯨﺴﻪدە ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﺎﻟﻐﺎن. 1237- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮى ﺟﺎﻣﻪﺳﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘدەررﯨﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎن. ﺋﯘ ﻣﯩلادﯨﻴﻪ 1284 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻗﺸﻪﮬﯩﺮﯨﺪە ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻜﻪن ۋە ﺷﯘ ﻳﻪردﯨﻜﻰ ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺗﯧﻐﻰ ﺑﺎﻏﺮﯨﻐﺎ دەﭘﯩﻦ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﻪرﻣﻪردﯨﻦ ﻳﺎﺳﺎﻟﻐﺎن ﮬﻪﻳﯟەﺗﻠﯩﻚ ﻣﻪﻗﺒﻪرﯨﺴﻰ ﮬﺎزﯨﺮﻣﯘ ﻗﻪد ﻛﯚﺗﯜرۈپ ﺗﯘرﻣﺎﻗﺘﺎ.»
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻛﯩلاﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﺴﻰ ﺋﺎﺑﺪۇﺷﯜﻛﯜر ﺗﯘردى «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﻛﯩلاﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪا» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪر ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﯩﺪا ﻣﯘﻧﺪاق ﻳﺎزﻏﺎن: «ﺋﯚﺗﻜﯜر ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﯩﻚ، ﺳﺎﻏلام ﺋﻪﻗﯩﻠﻠﯩﻚ ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﯩﯔ ﻧﺎﻣﯩﻨﻰ ﺋﺎﯕلاش ﺑﯩﻠﻪﻧلا ﺋﯩﺨﺘﯩﻴﺎرﺳﯩﺰ ﮬﺎﻟﺪا ﭼﯩﺮاﻳﯩﻤﯩﺰدا ﻛﯜﻟﻜﻪ ﭘﻪﻳﺪا ﺑﻮﻟﯩﺪۇ.»
ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ، ﺋﻪدەﺑﯩﻲ ﺗﻪرﺟﯩﻤﺎن ﺋﻪﻛﺒﻪر ﻏﯘلام «ﺑﯧﻴﺠﯩﯖﺪا ﺋﯚﺗﻜﯜزۈﻟﮕﻪن ﻧﻮرۇز ﻣﻪﺷﺮﯨﭙﻰ 2011» دﯦﮕﻪن ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻛﯧﭽﯩﻠﯩﻜﯩﺪە ﺳﯚزﻟﯩﮕﻪن ﺳﯚزﯨﺪە ﻣﯘﻧﺪاق دﯦﮕﻪن: «ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﯘﻳﻐﯘرلارﻧﯩﯔ ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﯩﺘﯩﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘق ﻧﺎﻣﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ۋەﻛﯩﻞ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺷﻪﺧﺲ.»
ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﯩﺮى ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ «ﺗﺎرﯨﻢ ﻏﯘﻧﭽﯩﻠﯩﺮى» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮى ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯚزﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻟﻤﯩﮕﻪن ﺳﻮﺋﺎﻟﻠﯩﺮﯨﻐﺎ، ﻳﯧﺸﻪﻟﻤﯩﮕﻪن ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺗﻮﻏﺮا ﺟﺎۋاب ﺑﯧﺮەﻟﻪﻳﺪﯨﻐﺎن داﻧﯩﺸﻤﻪن، دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ ﮬﻪم ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻟﻪﺗﯩﭙﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘش ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺗﻪﺳﯩﺮات ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ «ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ زاﻣﺎﻧلاردا ﺋﯚﺗﻜﻪن ﭘﺎراﺳﻪﺗﻠﯩﻚ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ» دەپ ﺑﯩﻠﯩﺪۇ.
ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﺋﻪزەﻟﺪﯨﻦ ﺋﻪﻗﯩﻞ - ﭘﺎراﺳﻪﺗﻠﯩﻚ ۋە ﺧﻪﻟﻘﭽﯩﻞ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻮﻧﯘﻟﯘپ ﻛﯧﻠﯩﯟاﺗﻘﺎن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﻨﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﺎﺷﯘرۇپ رەﺳﯟالاﺷﺘﯘرۇۋﯦﺘﯩﺸﻰ ﻛﻪﭼﯜرﮔﯜﺳﯩﺰ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻖ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ دﯦﻴﯩﺸﯩﻤﯩﺰدﯨﻜﻰ ﺳﻪۋەب ﻣﯘﺷﯘ ﻳﻪردە. ﺑﯘﻧﻰ ﺑﯩﺰ مەركىزىي مىلەتلەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پىروفېسسورى، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎس دوﻛﺘﻮر ﺋﺎﺑﯘرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘﻗﻨﯩﯔ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﺗﯘرۇپ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﻟﯩﺴﻪك ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ روﺷﻪﻧﻠﯩﺸﯩﺪۇ. دوكتور ﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘق «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﺋﯜزۈﻛﻠﯜك ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ» دﯦﮕﻪن ﺋﯧﺴﯩﻞ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﻣﯘﻧﺪاق دەﻳﺪۇ: «ﻛﯜﻟﺘﯜر ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪۋﺟﯘدﯨﻴﯩﺘﯩﺪە ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﻣﯘﮬﯩﻢ ﺋﻮرۇن ﺗﯘﺗﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﻛﯜﻟﺘﯜرﻧﻰ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺗﯩﻞ، ﺋﻪﻗﯩﺪﯨﻠﻪر، ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراش، ﺳﻪﻧﺌﻪت، ﺋﻪىلاق، ﺋﯚرپ - ﺋﺎدەت، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﻪ ۋە ﺳﯩﻤﯟوللار ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﻴﺪﯨﻐﺎن، <ﺑﯩﺰ> ۋە <ﺋﯘلار> ﺋﺎرﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﭼﯧﮕﺮاﻧﻰ ﺋﻮﭼﯘق ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺪﯨﻐﺎن، ﺑﯩﺰﻧﻰ ﺑﯩﺰ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﺗﺎﻣﺎﻣﯩﺪۇر. [8] »
ﺑﯩﺰ ﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘﻗﻨﯩﯔ ﺑﺎﻳﺎﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻠﯩﻚ ﺑﺎﻳﺎن ﻗﯩﻠﺴﺎق، ﻛﯜﻟﺘﯜر ﻳﻪﻧﻰ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺟﯧﻨﻰ. ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلار ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﻰ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﺋﯘ ﺑﯩﺰﻧﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﭘﻪرﻗﻘﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ، ﺷﯘﯕﺎ ﺋﯘ ﻳﯜﻛﺴﻪك ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﮬﻪم ﻣﯘﻗﻪددەس، دﯦﮕﻪن ﻳﻪﻛﯜن ﻛﯧﻠﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺪۇ. ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﺎﻳﺮﯨﭗ ﺗﯘرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﺎلاﻣﻪﺗﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪﻣﻤﯩﺴﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺗﺎرﯨﺨﯩﻲ ﺳﻪۋەﺑﻠﻪرﮔﻪ ﻛﯚرە ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﺑﯩﺮﻧﻪﭼﭽﻪ ﻣﯩﻠﻠﻪت ﺋﯜﭼﯜن ﺋﻮرﺗﺎﻗﻠﯩﻘﻘﯩﻤﯘ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟول ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ ﺋﯩﭽﯩﺪە ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﺎرﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻗﻪﮬﺮﯨﻤﺎﻧلار، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرلار ۋە ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ داﮬﯩﻴلارﻣﯘ ﺷﯘ ﻣﯩﻠﻠﻪت ﺋﯜﭼﯜن ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﻪﻧﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺷﯜﺑﮭﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺋﻮﻏﯘزﺧﺎن، ﺳﯘﻟﺘﺎن ﺳﯘﺗﯘق ﺑﯘﻏﺮاﺧﺎن، ﻳﯜﺳﯜف ﺧﺎس ﮬﺎﺟﯩﭗ، ﻣﻪﮬﻤﯘد ﻛﺎﺷﻐﻪرﯨﻲ، ﺋﻪﻟﯩﺸﯩﺮ ﻧﻪۋاﻳﻰ، ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻖ ﺋﯘﻟﯘﻏﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻠﯘق ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﮔﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻣﻪﺷﮭﯘر ﺷﻪﺧﺴﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ.
ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟلار ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﻰ ﺋﯩﭽﻜﻰ ﺋﯘﻳﯘﺷﯘش ﻛﯜﭼﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە روﻟﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳلار ﺳﯩﻤﯟول ۋە ﻣﯘراﺳﯩﻤلارﻧﯩﯔ روﻟﯩﻐﺎ ﺋﺎلاﮬﯩﺪە ﻳﯘﻗﯩﺮى ﺑﺎﮬﺎ ﺑﯧﺮﯨﺪۇ. ﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻤﯘ ﺋﻪﻗﯩﺪە - ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد، ﮬﺎلاﻟﻠﯩﻖ، ﻣﯘﻗﻪددەس ﺳﯩﻤﯟول، ﻣﯘراﺳﯩﻢ ۋە ﺋﻪﺧلاﻗﻨﯩﯔ ﻣﯘﮬﯩﻢ روﻟﯩﻐﺎ ﺳﻪل ﻗﺎراﻟﺴﺎ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﯘلارﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﭼﯩﻦ ﻣﺎﮬﯩﻴﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﻠﻤﯩﺴﻪ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﮬﺎﻳﺎت ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﺸﯩﭗ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت (ﻛﯜﻟﺘﯜر) زاۋاﻟﻠﯩﻘﻘﺎ ﻳﯜز ﺗﯘﺗﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺑﯩﺮ ﺋﻪدﯨﺐ ﺋﯜﭼﯜن ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﭼﺎﻛﯩﻨﯩلاﺷﺘﯘرۇش ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﮔﺎﻟﯟاﯕﻠﯩﻖ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﮔﺎﻟﯟاﯕﻠﯩﻘﻨﻰ ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﯘﭼﻰ ﺋﯚزى ﺑﯩﻠﯩﭗ - ﺑﯩﻠﻤﻪي، ﺋﺎﯕﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﮬﺎﻟﺪا ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﭘﯘﭼﻪﻛﻠﯩﺸﯩﺸﯩﮕﻪ ﺗﯚﮬﭙﻪ ﻗﻮﺷﻘﺎن ﺑﻮﻟﯩﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﭘﯩﺴﺨﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪﺳﻰ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﻣﯘﺳﺘﻪﻗﯩﻞ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘر ﻗﺎﺑﯩﻠﯩﻴﯩﺘﻰ ۋە ﭘﻪرق ﺋﯧﺘﯩﺶ ﺋﯩﻘﺘﯩﺪارى ﺋﺎﺟﯩﺰ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﻰ ۋە ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﯧﻠﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﻰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪۇ. ﺋﯘلار ﺋﯚرﻧﻪك ﻗﯩﻠﻐﯘدەك ﮬﻪرﯨﻜﻪﺗﻠﻪرﻧﻰ ﻛﯚزﯨﺘﯩﭗ، ﻳﺎﺷﺎش ﺋﯘﺳﯘﻟﯩﺪا ﺷﯘ ﺋﯚرﻧﻪﻛﻨﻰ ﮬﻪرﯨﻜﻪت ﻗﯧﻠﯩﭙﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﻪﺗﺒﯩﻘلاﻳﺪۇ. ﻧﻪﺳﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪەك ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻨﯩﯔ ﺋﻮﺑﺮازﯨﻨﻰ ﺗﯘرﻣﯘﺷﺘﺎ ﺋﯚزﯨﻨﻰ ﺗﯘﺗﯘۋالاﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن، ﺷﺎﻟلاق، ﻗﯩﻠﯩﻘﻠﯩﺮى ﻏﻪﻟﯩﺘﻪ، ﻛﯚﯕﯜل ﺧﯘﺷﻠﯘﻗﯩﻨﻰ دەپ ﺋﻪﺳﻜﻰ ﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﻗﯩﻠﯩﯟﯦﺮﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﻪﺑﻠﻪخ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﻪش ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﻮﺑﺮاز، ﺋﯚرﻧﻪك ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ، ﺋﯚرﻧﻪك ﮬﻪرﯨﻜﻪت ﻳﺎراﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻖ ﮬﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪۇ. ﺑﯘﻧﺪاق ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯚرﻧﻪك ﻳﺎرﯨﺘﯩﺶ ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻧﻪﺗﯩﺠﻪ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘق ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ۋە ﺋﻪﺧلاق ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﯧﻐﯩﺮ زﯨﻴﺎن ﻳﻪﺗﻜﯜزﯨﺪۇ. ﭼﯜﻧﻜﻰ ﻛﯚﭘﻠﯩﮕﻪن ﻛﯩﺸﯩﻠﻪر دوراش، ﺋﻪﮔﯩﺸﯩﺶ ﭘﯩﺴﺨﯩﻜﯩﺴﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ، ﺗﻪﺳﯩﺮى زور، ﺋﯧﺰﯨﻘﺘﯘرۇش ﻛﯜﭼﯩﮕﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯜﻟﮕﯩﻨﯩﯔ ﻏﯩﺪﯨﻘﻠﯩﺸﯩﻐﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎﻧﺪا، ﻧﺎﮬﺎﻳﯩﺘﻰ ﺋﻮﯕﺎﻳلا ﺧﺎﺗﺎ ﻗﺎراش، ﺧﺎﺗﺎ ﮬﻪرﯨﻜﻪت، ﺧﺎﺗﺎ ﺋﯘرۇﻧﯘش ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﯨﭗ ﻗﺎﻟﯩﺪۇ. ﺷﯘﯕﺎ، ﻣﻪﻳﻠﻰ ﺋﺎﯕﻠﯩﻖ ﻳﺎﻛﻰ ﺋﺎﯕﺴﯩﺰ ﺑﻮﻟﺴﯘن، ﺧﺎﺗﺎ ﺋﯚرﻧﻪك ﻳﺎراﺗﻘﺎن، ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯜﻟﮕﻪ ﺗﯩﻜﻠﯩﮕﻪن ﮬﻪرﻗﺎﻧﺪاق ﻛﯩﺸﻰ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﺟﺎۋاﺑﻜﺎر ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻛﯧﺮەك. ﭼﯜﻧﻜﻰ، ﺑﯘﻧﺪاق ﻗﯩﻠﻤﯩﺶ ﺑﯩﺰ ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﺪا ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك، ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎدروﻟﯘق ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎن ﺗﯜۋرۈﻛﯩﮕﻪ ﻗﯘرت ﭼﯜﺷﯜرﯨﺪۇ! ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚ ﺋﻪﺧلاق ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﭼﯩﺮﯨﺘﯩﺪۇ!
ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراش ﺑﯩﺮ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪت ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮى ﺋﯜﭼﯜن ﺗﻮﻏﺮا ﺑﯩﻠﻪن ﺧﺎﺗﺎ، ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﻳﺎﻣﺎﻧﻐﺎ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟەﺗﻠﯩﻚ ﺋﻮرﺗﺎق ﺋﯚﻟﭽﻪم ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪۈرﮔﻪن ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ. ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﻰ ﺷﯘ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻣﻪﻧﺴﯘپ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪرﻧﯩﯔ ﮬﻪرﯨﻜﯩﺘﯩﮕﻪ، ﮬﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺗﯩﻐﺎ، ﺋﻮي - ﭘﯩﻜﺮﯨﮕﻪ ﺗﻪﺳﯩﺮ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ، ﺋﻮرﺗﺎق ﻣﺎﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﻣﯘﺷﯘ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪا، ﺋﯚز ﺗﻮﭘﯩﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻐﺎ زﯨﻴﺎن ﻳﻪﺗﻜﯜزﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﯚرﻧﻪك ﮬﻪرﯨﻜﻪت، ﺋﯚرﻧﻪك ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ، ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﻮﺑﺮاز ﻳﺎرﯨﺘﯩﭗ، ﺋﯚز ﻗﯩﻠﻤﯩﺸﯩﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﺋﺎﻗﯩﯟەت ﭘﻪﻳﺪا ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﻜﻪ ﻗﯘرﺑﻰ ﻳﻪﺗﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﺎﻟﯟاﻟﯩﻘﻘﺎ ﺳﯜﻛﯜت ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺋﻮﺧﺸﺎﺷلا ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ! ﺋﯚز ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪە ﺋﺎﻗﯩلاﻧﻪ ﺑﯩﻠﯩﺸﻰ ﻳﻮق، ﻧﯧﻤﯩﻨﻰ ﮬﯩﻤﺎﻳﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ﻧﯧﻤﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪزەر ﺋﻪﻳﻠﻪﺷﻨﻰ ﺋﺎﯕﻘﯩﺮاﻟﻤﺎي ﺋﺎﻟﯩﺠﻮﻗﺎ ﺟﯚﻳﻠﯜپ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﭽﻰ ﻛﺎۋاك ﺋﻪدﯨﺒﻠﻪر، ﻣﯘﮬﻪررﯨﺮﻟﻪر ﻳﺎﻛﻰ زﯨﻴﺎﻟﯩﻴلار ﺑﯘ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺪە ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ ﮬﻮﺷﻴﺎر ﺑﻮﻟﯘﺷﻨﯩﯔ زۆرۈرﻟﯜﻛﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﻰ لازﯨﻢ. ﻧﺎﭼﺎر ﺋﯚرﻧﻪك، ﭘﺎﺳﺴﯩﭗ ﻗﺎراش، ﺧﺎﻟﯩﺨﯘﺗﺘﺎ ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﺋﻮﺑﺮازلار ﺳﻪﮔﻪك ﺋﻪﻗﯩﻞ، ﺳﺎﻏلام ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻨﯩﯔ ﭘﻪرﻗﻠﻪﻧﺪۈرۈﺷﯩﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻤﯩﺴﻪ ﺑﯩﺮ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮﯨﮕﻪ ﺋﯚزﻟﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺪۇ. ﺋﻪﺧﺘﻪم ﺋﯚﻣﻪرﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎرەت ﻣﯘﻗﻪددەس ﺳﯩﻤﯟول ﺋﯧﺰﯨﺘﻘﯘ ﺳﯩﻤﯟوﻟﻐﺎ ﺋﺎﻳلاﻧﺪۇرۇﻟﯘپ، ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺋﺎرﻗﯩﻠﯩﻖ ﻣﻪﺗﺒﯘﺋﺎﺗﻠﯩﺸﯩﭗ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﻰ. ﺑﯘ ﺑﯩﺮ ﭘﯜﺗﯜن ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺑﺎﻟﯩﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن زﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻚ!
ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ زاﻣﺎن ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻪﺳﯩﺮى زور ﺋﺎﻳﺎل ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺗﻴﯥ ﻧﯩﯔ «ﮬﺎﻳﺎﺗﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪن ﺗﯩﻨﭽﻠﯩﻖ ﺑﯩﺮ - ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ﺋﺎﺷﯩﻖ» دﯦﮕﻪن ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪە ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪەك «دەۋرﻧﯩﯔ ﺑﺎرﻏﺎﻧﺴﯧﺮى ﺷﺎﻟلاﻗﻠﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪن ﺑﻪزى ﻛﯩﺸﯩﻠﻪردە ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪرﮔﻪ ﺟﯩﺪدﯨﻲ ﻣﯘﺋﺎﻣﯩﻠﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﺳﺎداﻗﻪت ﻣﻪﻧﺰﯨﻠﻰ ﻗﺎﻟﻤﯩﺪى.» ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺪە، ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﯩﻨﯩﯔ ﺋﯚزﮔﯩﺮﯨﺸﻰ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﻛﯚﯕﯜل ﺋﯧﭽﯩﺸﻘﺎ ﺑﯧﺮﯨﻠﯩﺶ ﻛﯜﭼﻪﻳﺪى. ﺧﯩﺰﻣﻪت ۋە ﻣﻪﺟﺒﯘرﯨﻴﻪت ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻧﯩﺴﻰ ﺗﯚۋەﻧﻠﯩﺪى. ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن روﮬﯩﻲ ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪر ۋە ﻣﻪﻧﯩﯟى ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﻪر ﺑﯘزﻏﯘﻧﭽﯩﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯘﭼﺮﯨﺪى. ﻛﯜﻟﻜﻪ - ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﭽﯩﻠﯩﻖ، ﻟﻪﺗﯩﭙﻪ - ﻳﯘﻣﯘرﭼﯩﻠﯩﻖ ﺟﺎﮬﺎﻧﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﺋﺎﻟﺪى. ﻣﻪزﻣﯘﻧﯩﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﺗﯧﺘﯩﻘﺴﯩﺰ ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻧﻪزەرﮔﻪ ﺋﯧﻠﯩﻨﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺑﻮﻟﺪى. ﻣﺎﻧﺎ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪاق ﺑﯩﻨﻮرﻣﺎل ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻛﻪﻳﭙﯩﻴﺎﺗﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﯨﺪە ﺑﻪﻟﻜﯩﻢ، ﻳﺎزﻏﯘﭼﻰ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﺰﯨﻘﺎرﻟﯩﻖ ﻗﯩﻠﻤﺎﻗﭽﻰ ﺑﻮﻟﯘپ، ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎت ﺧﺎدﯨﻤﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ ﮬﯧﺲ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯘ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺧﺎﺗﺎﻟﯩﻘﻨﻰ ﺳﺎدﯨﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ. ﺷﯘﻧﻰ ﺑﯩﻠﯩﺶ لازﯨﻤﻜﻰ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﯩﺰاﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ، ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟى ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎراﺷﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ۋە ﺳﺎغلام ﺋﻪخلاﻗﯩﻲ ﺋﺎدەﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﺳﯩﻐﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﻗﺎراش، ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘس، ﮬﻪرﯨﻜﻪت ﺋﯚرﻧﯩﻜﻰ ﻗﺎﺗﺎرﻟﯩﻘلارﻧﻰ ﻗﯩﺰﯨﻘﭽﯩﻠﯩﻖ دەپ ﻳﻪﯕﮕﯩﻠﺘﻪﻛﻠﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﻮﺗﺘﯘرﯨﻐﺎ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﺶ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﺴﯩﺰﻟﯩﻚ! ﺋﯚزﯨﻨﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪت ﻗﺎرﯨﺸﻰ ۋە ﻳﺎﺷﺎش ﭘﯩﺮﯨﻨﺴﯩﭙﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺧﻪۋپ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎن ﻳﺎت ﺋﯩﺪﯨﻴﻪ، ﻳﺎت ﺋﺎدەت ۋە ﻳﺎت ﺳﯩﻤﯟوللارﻧﯩﯔ ﮬﻪر ﺧﯩﻞ ﻳﻮﻟلار ﺑﯩﻠﻪن ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ - ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﺎﻣﺮاپ ﻛﯧﺘﯩﯟاﺗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﺎﻗﺎﺑﯩﻞ ﺗﯘرۇش ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ ﻗﯩﻴﯩﻨﻠﯩﺸﯩﭗ، زور ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻛﯩﺮﯨﺰﯨﺲ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪە ﮔﻪۋدﯨﻠﯩﻨﯩﯟاﺗﻘﺎن ﺋﻪﮬﯟاﻟﺪا ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﻗﻪﺳﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرﯨﺪﯨﻐﺎن ﻗﯩﻠﻤﯩﺸلارﻏﺎ ﻗﺎﺗﺘﯩﻖ رەددﯨﻴﻪ ﺑﻪرﻣﻪي ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪۇ. رۇﺳﯩﻴﻪ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﻟﯧﺌﻮﻧﯩﺪ ﺳﻮﻟﻮۋﻳﻮﻓﺘﯩﻦ ﺋﯚرﻧﻪك ﺋﯧﻠﯩﭗ، ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ دﯦﭙﯩﻐﺎ ﺧﯘدﯨﻨﻰ ﺑﯩﻠﻤﻪي ﺋﯘﺳﺴﯘل ﺋﻮﻳﻨﺎپ، ﺋﯚز ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪددەس ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﺳﯩﻤﯟوﻟﯩﻨﻰ ﺑﻮﻟﯘﺷﯩﭽﻪ دەﭘﺴﻪﻧﺪە ﻗﯩﻠﻐﺎن ﺑﯘ ﻳﺎزﻏﯘﭼﯩﻨﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪا ﻣﻪﻳﻨﻪﺗﻠﻪﺷﺘﯜرۈۋﯦﺘﯩﻠﮕﻪن ﻧﻪﺳﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪى ﺋﻮﺑﺮازى ﻳﻪﻧﻪ ﻗﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻐﺎن ﺋﻮﻗﯘرﻣﻪﻧﻠﻪرﻧﯩﯔ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺑﺎﻟﯩلارﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﺒﯩﻨﻰ ﻛﯩﺮﻟﻪﺷﺘﯜرەر؟!
2011 - ﻳﯩﻠﻰ 10 - ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮى ﻳﯧﺰﯨﻠﺪى.
نەقىل مەنبەلىرى:[1] ﺟﺎڭ ﺧﯘي: «ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺘﻪﻣﻠﯩﻜﻪ ﻧﻪزەرﯨﻴﻪﺳﻰ ۋە ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﺋﻮﺑﺰورﭼﯩﻠﯩﻘﻰ»، «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت ﺋﻮﺑﺰورى» (文学评论) ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2011 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 2 - ﺳﺎﻧﻰ.
[2] ﺳﺎۋ ﭼﯜﻧﭽﯩﯔ: «ﻣﻪدەﻧﯩﻴﻪت ﮬﻪم ﻧﻪزەرﯨﻴﻪدﯨﻜﻰ ﺋﺎﻓﺎزﯨﻴﻪ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ ۋە ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﻛﯧﺴﻪﻟﻠﯩﻚ ﮬﺎﻟﯩﺘﻰ»، «ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎت - ﺳﻪﻧﺌﻪت ﻣﯘﻧﺎزﯨﺮﯨﺴﻰ» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 1996 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 2 - ﺳﺎﻧﯩﺪا ئېلان ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن.
[3] «ﺟﯘﯕﮕﻮ ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ» ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺑﯘ ﺗﯚت ﺗﻮﻣﻠﯘق ﻛﯩﺘﺎب، 1998 - ﻳﯩﻠﻰ ﺟﻴﯧﺠﻴﺎڭ ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﺗﻪرﯨﭙﯩﺪﯨﻦ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎن. 2008 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻣﺎﺋﺎرﯨﭗ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﺑﯘ ﻗﺎﻣﯘﺳﻨﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪ ۋە ﻗﺎزاﻗﭽﻪ ﺗﯩﻞ - ﻳﯧﺰﯨﻘﻘﺎ ﺗﻪرﺟﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﻐﺎن. ﺑﯘ ﻧﻪﻗﯩﻞ ﺋﯘﻳﻐﯘرﭼﻪ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻠﯩﻨﺪى.
[4] ﻓﯩﻜﺮەت ﺗﯜرﻛﻤﻪن (ﺗﯜرﻛﯩﻴﻪ «ﺷﻪرق ﺗﯧﻤﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ رۇس ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪا ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﻨﯩﺸﻰ»، «دۇﻧﻴﺎ ﺋﻪدەﺑﯩﻴﺎﺗﻰ»، 2009 - ﻳﯩﻠﻰ 4 - ﺳﺎن.
[5] ﺋﯧﺪۋارد ﺳﻪﺋﯩﺪ (ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﺎ «ﺷﻪرﻗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ» (东方学)، ﺋﯜچ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﻪ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ ﻧﻪﺷﺮى، 2009 - ﻳﯩﻠﻰ 6 - ﺋﺎي ﺑﯧﻴﺠﯩﯔ 5 - ﺑﺎﺳﻤﯩﺴﻰ، ﺧﻪﻧﺰۇﭼﻪ، 10 - ﺑﻪت.
[6] زﯨﻴﺎﺋﯘددﯨﻦ ﺳﺎردﯦﺮ (ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ «ﺷﻪرﻗﭽﯩﻠﯩﻖ» (东方主义)، ﺟﯩﻠﯩﻦ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ، 2005 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮى، ﺧﻪﻧﺰۇﭼﻪ، 3 - ﺑﻪت.
[7] ﺷﯩﻠﻠﯧﺮ ﺷﯩﯟارﺗﯩﺰ (ﺋﺎﻣﯧﺮﯨﻜﺎ «ﻳﯧﯖﻰ ﺋﻪﺳﯩﺮ − ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘرلار ﺳﺎداﺳﻰ»، ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﻳﺎﺷلار - ﺋﯚﺳﻤﯜرﻟﻪر ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ، 2004 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮى، 36 - ﺑﻪت.
[8] ﺋﺎﺑﺪۇرەﺷﯩﺪ ﺟﻪﻟﯩﻞ ﻗﺎرﻟﯘق: «ﺋﯘﻳﻐﯘر ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯜﻟﺘﯜرەل ﺋﯜزۈﻛﻠﯜك ﮬﺎدﯨﺴﯩﺴﻰ»، «ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﭘﻪﻧﻠﻪر ﻣﯘﻧﺒﯩﺮى» ژۇرﻧﯩﻠﯩﻨﯩﯔ 2011 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 1 - ﺳﺎﻧﻰ.
                                                    تارىم ژورنىلىدىن 2012-يىللىق 1-سانىدىن ئېلىندى

pantegin

قىيامەت قايىم بولغاندا كۈن غەرىپتىن چىقىدۇ دىيىلگەنكەن،شەرىقنى پالاكەت باسقاندىن بۇيان ئىشلار غەرىپنىڭ تەتۈر سەنىمىگە دەسسەپ كەتكىلى تۇردى.شەيتان ئىنسانلارنى يالىڭاچلاش مەخسىدىكە يىتىپ بولغىلى قىلدەك قالدى.شۇ پاتپاراقچىلىق ۋە شۇ ئەنسىزچىلىك پۈتكۈل ئىنسانىيەتنى شەرىق توغرىسىدا قايتا ئويلاندۇرۇپ قويدى.
سەن قىيامەتتە ئادەملەرنى مەس كۆرىسەن ئەمەلىيەتتە ئۇلار مەس ئەەەس ديىلگەن ئايەتتە ئېيتىلغاندەك ئالىجوقا پروپپىسور،ساراڭ ،تەلۋە پىسخولوگلار جاھاننى بىر ئالغىلى تۇردى.تىپىك ۋەكىلىرى نېتىزى،فىروئىد قاتارلىق مەلئۇن سەپسەتىچىلەردۇر.شەرقنىڭ ئېسىل دۇردانىللىرى كۆمۈلۈپ قالدى.خۇددى ‹‹ئى ئاللاھ مىنىڭ بۇ قەۋمىم قۇرئاننى تاشلاندۇق قىلىپ قويدى››دىگەن ئايەتتىكىدەك شەرقنى تاشلاندۇق قىلىپ غەرپنىڭ ئازغۇنلۇقلىرىغا باشچىلاپ كىرىپ كەتتى.
مەن شەرىققە تەۋە،مەن ئىسلامغا تەۋە،ئى ئاللاھ مىنىڭ ئاخىرقى ئورنۇمنى جەننەتتە قىلغايسەن،ئامىن!

halip

   رەھمەت ، يولداش ئاپتور. مۇشۇ ئۆتكۈر كۆز بىلەن روشەن ئەقىلنى تېرىپ ئۈندۈرگىلى بولسا ئىدى، ئۇنىڭ ئۇرۇقىنى روھىي تەپەككۇرىمىز دات بېسىپ كېتىۋاتقان ئۇيغۇر جەمىيىتىگە تېرىپ، ئۇرۇقىنى تارقاتقان بولساق قانداق ياخشى بولاتتى- ھە ! ...

sewriyar

دىمىسىمۇ بىر يىللىرى پۇتۇن  ئۇيغۇر خەلقىننىڭ قەلبىنى لەرزىگە سالغان كەسكىن  ئېسىل ئەسەرلەرنى يازغان بۇ ئاكىمىزنىڭ قەلمىنىڭ  خەلىقنىڭ ئەقىل پارىسىتىنىڭ سىمۇۋۇلى بولغان نەسىردىن ئەپەندىمنى بۇنداق خۇنۇكلەشتۇرشى ئادەمنى بىئارام قىلىدۇ ۋە ئويغا سالىدۇ ؟ ئەختەم ئۆمەر ئاكىمىزنىڭ قەلمىگە  نىمە كۆز تەككەندۇ ؟

esyankar75

‹‹ئانارخان ››  توغۇرلۇق بىرەر يۆتەلسە ھەممە قارىغدەك تەنقىدچىلىرىمىزنىڭ ئوبزور يىزىپ مەتبۇئاتلاردا ئىلان قىلىشىنى ساقلاپ قالدۇق .

naprat2009

بىلسەڭلار ئىدى، ئۇيغۇرنى زەئىپلەشتۈرۈۋاتقىنى غەرب ئەمەس، شەرق؛  بۇ غوجاملار ھە دېسىلا غەربنى تىللاپ، شەرقنىڭ نېمە پەسكەشلىك قىلىۋاتقانلىقىغا كۆز يۇمىدۇ؛
غەربنى تىللاش ئەڭ بىخەتەر...

naprat2009

بىلسەڭلار ئىدى، ئۇيغۇرنى زەئىپلەشتۈرۈۋاتقىنى غەرب ئەمەس، شەرق؛  بۇ غوجاملار ھە دېسىلا غەربنى تىللاپ، شەرقنىڭ نېمە پەسكەشلىك قىلىۋاتقانلىقىغا كۆز يۇمىدۇ؛
غەربنى تىللاش ئەڭ بىخەتەر...

SOGUK

       ﭼﯩﯖﺪۇر، ﻛﯜﭼﻠﯜﻛﺘﯘر ﺋﻪﻣﯩﺮ دۆﻟﯩﺘﻰ،
ﻛﯧﻠﯩﺪۇ ﺋﯘﻧﯩﯖﻤﯘ ﻳﻮﻗﯩﻠﯩﺶ ﭘﯘرﺳﯩﺘﻰ.
ﻗﺎﻳﻐﯘﻟﯘق ﻛﯜﻧﻠﯩﺮﯨﯔ ﻳﻮﻗﯩلار، ﭘﯜﺗﻪر،
ﻳﯩﻠلارﻣﯘ ﺋﯚﺗﻪر، ﻧﯚۋەﺗﻤﯘ ﻛﯧﻠﻪر.
.................................................................
    قاچان كىلىدۇ ؟

begir

يالقۇن روزىنىڭ سەنىمىگە دەسسەش .

SOGUK

يالقۇن روزىنىڭ سەنىمىگە دەسسەش .
......................................................................
   شۇنداق بولغان بولسا  يەنە  بىر بايرىمىمىز  كوپەيگەن  بۇلاتتى .