NASA نويابىردا يەنە بىر مارسنى تەكشۈرگۈچى ئالەم ئۇچقۇرىنى قويۇپ بېرىدۇ
(بىلىمخۇمار)
ناسا بۇ يىل 11-ئايدا، مارسنىڭ يۇقىرى ئاتموسفرا قاتلىمىنى تەكشۈرىدىغان ئالەم ئۇچقۇرىدىن يەنە بىرنى قويۇپ بېرىدۇ. بۇ ئالەم ئۇچقۇرى «مارسنىڭ ئاتموسفراسى ۋە ئېگىز-پەس ئۆزگىرىشىنى تەكشۈرۈش ئۇچقۇرى» (Mars atmosphere and volatile ewolution mission, MAVEN) دەپ ئاتىلىدۇ.
ناسا قىلىۋاتقان ئىشلارنى «ئىسراپچىلىق» دەپ ھېسابلايدىغان كىشىلەر ئاز ئەمەس. ئەمەلىيەتتە ناسا ئۆزىنىڭ يىللىق خامچوتىنىڭ 10 پىرسەنتىنى يەر شارى ئىلمى تەتقىقاتى ئۈچۈن ئىشلىتىدۇ. بۇنىڭدىن مەقسەت، يەر شارىنى تولۇق چۈشىنىش، ئۇنى مۇۋاپىق ئاسراش، ئۇنى ئۈنۈملۈك قوغداش، ۋە ئۇنىڭدىن تولۇق پايدىلىنىش. ھازىرغىچە ئېلىپ بېرىلغان ئىلمىي تەتقىقاتلار نەتىجىسىگە ئاساسلانغاندا، مارستا بۇرۇن دېڭىز-دەريالار مەۋجۇت بولغان. ئۇنىڭ ھاۋاسىمۇ ھازىرقىدىن كۆپ قويۇق بولغان. ئەمما بىزنىڭ قۇياش سىستېمىمىز ۋۇجۇتقا كەلگەندىن كېيىنكى 4.5 مىليارد يىل مابەينىدە، مارستا نۇرغۇن ئىگىز-پەس ئۆزگىرىشلەر يۈز بېرىپ، ئۇ بۈگۈنكىدەك سۈيى يوق، قۇرغاق، ۋە ھاۋاسى شالاڭ بىر ھالەتكە كېلىپ قالغان. ناسا دىكىلەر مارستىكى ئۆزگىرىشلەر قانداق ۋە نېمە سەۋەبتىن يۈز بەرگەنلىكىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، بۇنىڭدىن كېيىن يەر شارىدىمۇ ئاشۇنداق ئۆزگىرىشلەرنىڭ يۈز بېرىدىغان-بەرمەيدىغانلىقىنى ئېنىقلاپ چىقماقچى بولىۋاتىدۇ. شۇڭلاشقا ناسا مارسنى تەكشۈرۈشكە ھازىرقىدەك بەك كۈچەۋاتىدۇ.
ئىنگلىزچە «MAVEN» دەپ ئاتالغان، بۇ يىل 11-ئايدا ئالەم بوشلۇقىغا چىقىرىلىدىغان ئالەم ئۇچقۇرى بۇرۇنقى مارسنى تەكشۈرۈش ماشىنىلىرىغا ئوخشىمايدىغان تەرىقىدە ئىش ئېلىپ بارىدۇ. يەنى ئۇ مارسنىڭ يەر يۈزىدە ئەمەس، ئۇنىڭ ناھايىتى ئېگىز ئاتموسفراسىدا ئايلىنىپ، ئاشۇ ئاتموسفرادىكى ماددىلارنى تەكشۈرۈش ئارقىلىق، مارستا قانداق ئۆزگىرىشلەر بولغانلىقى، ۋە نېمە ئۈچۈن ئاشۇنداق ئۆزگىرىشلەرنىڭ بولغانلىقىنى ئېنىقلاشقا تىرىشىدۇ.
مەن بۇرۇنمۇ تىلغا ئالغىنىمدەك، مارس بىلەن يەر شارى ھەر 2 يىلدا بىر قېتىم قۇياشنىڭ ئوخشاش تەرىپىگە ئۆتىدۇ. شۇڭا ناسا مۇ مارسقا ماڭدۇرىدىغان ئالەم ئۇچقۇرلىرىنى ئاشۇنداق ۋاقىتتا ئالەم بوشلۇقىغا چىقىرىدىغان بولۇپ، ھەر بىر تاق يىلى (2009-، 2011- ۋە 2013-يىللىرى) بىر ئالەم ئۇچقۇرىنى ئالەم بوشلۇقىغا چىقىرىدىغانغا مۇۋاپىق كېلىدىغان ۋاقىت پەقەت 2 ئاي. ھازىر مارسنىڭ ئۈستىدە تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىۋاتقان «مارس ئىلىم-پەن تەجرىبىخانىسى» نى ئەسلىدە 2009-يىلى ئالەم بوشلۇقىغا چىقارماقچى ئىدى، لېكىن تەييارلىق ئىشلىرى بىر ئاي كېچىكىپ قېلىپ، ئۇنى 2009-يىلى ماڭدۇرالماي، 2011-يىلى ماڭدۇرۇشقا مەجبۇرى بولدى.
MAVEN ئەسلىدە ناسا نىڭ مەرىلەند (Maryland) دىكى مەركىزىدە قوراشتۇرۇلغان بولۇپ، ئۇ 2-ئاۋغۇست كۈنى بىر ك-17 تىپلىق توشۇغۇچى ئايروپىلان بىلەن فلورىدادىكى كېنېدىي ئالەم مەركىزىگە يۆتكەپ كېلىندى. ئۇ ئالەم بوشلۇقىغا مۇشۇ يەردىن چىقىرىلىدۇ.
پايدىلىنىش ماتېرىياللىرى:
http://www.nasa.gov/content/mave ... begin/#.UizWSMbktIQ
http://www.computerworld.com/s/a ... spacecraft_for_Mars
رەسىملەر:
http://www.nasa.gov/sites/defaul ... ocstand-cropped.jpg
http://www.computerworld.com/com ... s/2013/08/maven.jpg
|