- تىزىملاتقان
- 2012-2-21
- ئاخىرقى قېتىم
- 2015-4-22
- ھوقۇقى
- 1
- جۇغلانما
- 3244
- نادىر
- 0
- يازما
- 227
ئۆسۈش
41.47%
|
قايىتما ساننىڭ سىرى
ئەنۋەر تۇردى(ماتېماتىكا)
قايىتما سان دېگىنىمىز - ئوڭدىن ئوقۇسىمۇ ، سولدىن ئوقۇسىمۇ ئوخشاش بىر سان بولىدىغان سانلاردۇر . مەسىلەن : 12421 ، 434 ، 8668 .... قاتارلىق. بۇ سانلارنى سىز ئوڭدىن باشلاپ ئوقىسىڭىزمۇ ياكى سولدىن باشلاپ ئوقۇسىڭىزمۇ ئوخشاشلا بىر سان ئىپادىلىنىپ چىقىدۇ . بۇنداق ئوڭ تەتۇر ئوقىسىمۇ ئوخشاش بولىدىغان سانلار ماتېماتىكىدا ناھايىتى كۆپ . تەبىئى سانلار ئىچىدە ئەڭ كىچىكى 0 دىن ئىبارەت ، ئاندىن :
1,2,3,4,5,6,7,8,9,11,22,33,44,55,66,77,88,99,
101,111,121,131,141,151,161,171,181,191,
202,212,222,232,242,252,262,272,282,292,
303,313,323,333,343,353,363,373,383,393,
404,414,424,434,444,454,464,474,484,494,
505,515,525,535,545,555,565,575,585,595,
606,616,626,636,646,656,666,676,686,696,
707,717,727,737,747,757,767,777,787,797
,808,818,828,838,848,858,868,878,888,898,
909,919,929,939,949,959,969,979,989,999.
قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى قايىتما سانلاردىن ئىبارەتتۇر. بىراق بۇ خىل قايىىتما ساننىڭ قېزىقارلىق بىر سىرى بار.
بەزى سانلارنىڭ ئۆزى قايىتما سان ئەمەس، لىكىن ئۇنى تەتۇر ئوقۇغاندىن كىيىنكى "قايىتما" ھالىتىدىكى ساننى ئۇنىڭغا قوشقاندىن كىيىن بىر يېڭى "قايىتما" سان پەيدا بولىدۇ.
مەسىلەن: 83 قايىتما سان ئەمەس ، لىكىن بۇ ساننى قايتۇرۇپ ئوقۇپ ھاسىل بولغان سان 38 بىلەن قوشساق بىر قايتما سان 121 ھاسىل بولىدۇ. يەنى،
83 +38=121
ماتېماتىكلار كۆپ قېتىم ھېسابلاش ئارقىلىق ، خالىغان بىر تەبىئى ساننى ،ئۇنى تەتۇر ئوقۇغاندىن كىيىنكى ھاسىل بولغان سانغا قوشۇپ ، بۇنىڭ يىغىندىسى بىلەن شۇ يىغىندىنى تەتۇر ئوقۇغاندا ھاسىل بولغان سانغا قوشساق ، ئاندىن مۇشۇ تەرزدە قايتا-قايتا قوشساق ، ئەڭ ئاخىرىدا بىر قايىتما سانغا ئېرىشكىلى بولىدۇ - دېگەن تەسەۋۇرنى ئوتتۇرغا قويغان. بۇ "قايىتما تەسەۋۇرى"دەپ ئاتىلىدۇ. مەسىلەن: 68 نىڭ ئۆزى قايىتما سان ئەمەس ، بىراق قايىتما تەسەۋۇرى بويىچە ھېسابلىساق ،
1111=506+605 ، 605=451+154 ، 154=86+68
بولۇپ ئاخىرىدا بىر قايىتما سان 1111 گە ئېرىشىمىز. يەنە مەسىلەن:
9339=4125+5214 ،5214=3741+1473 ، 1473= 687+786 ،786=591+195
بولغانلىقى ئۈچۈن 195 قايىتما سان بولمىسىمۇ تۇرت قېتىملىق قايىتما تەسەۋۇرى بىىلەن قوشۇشتىن كىيىن قايىتما سان 9339 غا ئېرىشەلەيمىز.
ئەمدىكى مەسىلە شۇكى :
(1) يۇقۇردىكى ئۇسۇل ئارقىلىق بارلىق سانلاردىن قايىتما سانغا ئېرىشكىلى بولامدۇ؟ قايىتما تەسەۋۇرى توغرىمۇ؟ . ماتېماتىكىدا تا ھازىرغىچە بۇ مەسىلە ھەل بولماي كەلدى.قېززىققىچىلار ئورۇنلۇق ئىكەنلىكىنى ياكى خاتالىقىنى تاكشۇرۇپ ساناپ باقساڭلار بولىدۇ .
(2) ئۇيغۇرچە ماتېماتىكا كىتابلاردا بۇ ساننىڭ ئىسمى " قايىتما سان" ، "قايتىلانغۇچى سان" ، "ئارغۇن سان" ..دەپ ھەرخىل ئىلىنىۋاتىدۇ(بۇ تېمىدا مەنمۇ قايىتما سان - دەپ ئىلىپ تۇردۇم). لىكىن مەن تۇرلۇك ئۇيغۇرچە ماتېماتىكا لۇغەتلىرىدىن بۇ ئاتالغۇ ھەققىدە ھىچقانداق ئۇچۇرغا ئىرىشەلمىدىم. خەنزۇچىدا " 回文数 ياكى 回数 " دەپ ئالىدۇ ، ئىنگلىزچىدا " Palindromic number " دەپ ئاتايدىكەن. قېزىقارلىقى شۇكى ، بەزى كىتابلاردا بۇ سانغا مىڭ بىر كېچە رومانىدىكى باش پىرسۇناژنىڭ نامى بىلەن "شەھرىزاد سان" دەپ تەخەللۇس قويۇلۇپتىكەن(http://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%BF%B4%E6%96%87%E6%95%B8 قاراڭ:). بۇخىل ئاتاشلارنىڭ ھەممىسى مىنىڭچە تازا مۇھاپىق ئەمەس، ئۇنداقتا بۇ سانغا ئۇيغۇرچە قانداق ئىسىم قويۇش كىرەك؟
|
|