تاشپولات: ئالەم تەكشى بولماستىن ئەگرى ئىكەن

TashpolatRozi

ziya يوللىغان ۋاقتى  2013-10-27 08:29
ئېينىشتېيىننىڭ "ئالەم تۇراقلىغى"غا ئالاقىدار تەڭلىمى ...

سالام قاسىمكا،

سىز يازغان تەڭلىمە ئېينىشتېيننىڭ تارتىش كۈچ مەيدان تەڭلىمىسى بولىدۇ. تەڭلىمىنىڭ سول تەرىپىدىكى بىرىنچى ھەم ئىككىنچى ئەزانى بىرلەشتۈرۈپ مۇزاكىرە قىلىدىغان بولۇپ بۇ ئىككى ئەزانىڭ ئايرىمىسى زاماننىڭ ئىلگىرىلەش ئۆزگىرىشى ھەم ماكاننىڭ ئەگرىلىكىنى ئىپادىلەيدىغان زامان-ماكاننىڭ گېئومېتىرىيىلىك مىقدارىدىن ئىبارەت. بۇ يەردىكى R بىلەن g بولسا زامان-ماكان قۇرۇلۇشىنى ئىپادىلەيدۇ.3- ئەزا بولسا ئالەم ئىزاسى دەپ ئاتىلىدۇ. 3-ئەزادىكى تەتۈر v بولسا ئالەم تۇراقلىق سانى دەپ ئاتىلىدۇ. تەڭلىمىنىڭ ئوڭ تەرىپى بولسا ماسسا ھەم ئېنېرگىيە ياكى ھەرىكەت مىقدارىنى ئىپادىلەيدىغان ئېنېرگىيە ھەرىكەت مىقدار تېنزورىدىن ئىبارەت. c بولسا نۇر تېزلىگىنى، pi بولسا چەمبەر تۇراقلىقىنى، G بولسا ئالەم تارتىش كۈچ، T بولسا  ماددا بىلەن ئۇنۇڭ قۇرۇلۇشىغا تەسىر بېرىدىغان ئېنېرگىيىدىن ئىبارەت. ۋاكۇئۇمدا T=0 بولىدۇ.

تەڭلىمىدىكى ھەرىپلەرنىڭ ئاستىدىكى كىچىك ھەرپلەر ئىندېكس دەپ ئاتىلىپ ئۇلار زامان بىلەن ماكاننى ئىپادىلەيدۇ. تېنزورنى مۇشۇ ماكان بىلەن زامانغا نىسبەتەن يايساق 10 دانە خۇسۇسى دىففۇزىيىسى تەڭلىمە ھاسىل بولىدۇ. مەلۇم بىر نەتىجىگە ئېرىشمەكچى بولساق مۇشۇ 10 دانە تەڭلىمىنى يېشىشكە توغرا كېلىدۇ.

1916-يىلى ئېينىشتېين نىسپىيلىك نەزەرىيىسىنى ئېلان قىلغاندا يۇقىرىدىكى تەڭلىمىنىڭ سول تەرىپىدىكى ئالەم تۇراقلىق ئىزاسى يوق ئىدى. 1917-يىلى ئېينىشتېين بۇ ئالەم ئەزاسىنى تەڭلىمىنىڭ سول تەرىپىگە قوشىدۇ. نېمە ئۈچۈن ئالەم تۇراقلىق  ئەزانى تەڭلىمىگە قوشقانلىق توغرىلىق ئېنىق چۈشەنچە بولمىسىمۇ ھازىرقى مۇنازىرىلەرگە ئاساسلانغاندا ئېينىشتېين ئالەمنى تۇراقلىق دەپ قارىغانلىق ئۈچۈن دەپ قارالماقتا. بىراق 1929-يىلىغا كەلگەندە ئالەمنىڭ تۇراقلىق بولماستىن ئۇ كېڭىيىۋاتقانلىق ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇ. 1931-يىلىغا كەلگەندە ئېينىشتېين بۇ تەڭلىمە توغرىلىق توختىلىپ ئالەم ئەزاسىنىڭ قوشۇلغانلىقى مېنىڭ ھاياتىمدىكى چوڭ خاتالىق دەپ ئېيتىدۇ. بۇنىڭدىن ئۆزىنىڭ بەك ئېچىنىدىغانلىقىنى ئېيتىدۇ. يېقىنقى تەتقىقاتلارغا قارىغاندا زەرىجىلەر ئارىسىدىكى بەزى چۈشەنچىلەرنى ئىپادىلەشتە بۇ ئەزانىڭ بولغىنى ياخشى مىش.

ziya

TashpolatRozi يوللىغان ۋاقتى  2013-10-28 09:37
سالام قاسىمكا،

سىز يازغان تەڭلىمە ئېينىشتېيننىڭ تار ...

ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام،رەھمەت!
يىتەرلىك چۈشەنچە بەردىڭىز.مەن ماتىماتىكا بىلمىسەممۇ ،تەڭلىمىدىكى مۇناسىۋەتلىك ئەزالارنىڭ لوگىكىلىق ئوقۇم ئاساسلىرى ۋە تەجىربە ئاساسلىرى ئۈستىدە بىر ئىزدىنىپ باقاي.
مەن 41-تىئورمىنى «ئالەم تۇراقلىغى»بىلەن بىرەر مۇناسىۋىتى باردەكلا تۇيغۇغا كېلىپ قېلىۋاتىمەن.

ziya

مىنىڭ چۈشەنچەم:
بۇ «ئالەم تۇراقلىغى»دەيدىغان نەرسە كېڭىيىش بىلەن تارىيىشنىڭ كىرىتىك چېكى بار دەيدىغان نەرسىدەك،قىلىدۇ.41-تىئورما ئورۇنلۇق بولسا ئۇنىڭدىن كېلىپ چىقىدىغان مۇقەررەر يەكۆنمۇ ئالەم دەۋرى بولىدۇ.كېڭىيىپ -تارىيىشتىن ئىبارەت ئىككى جەريان چەكسىز بولمايدۇ.چەكلىك بولىدۇ.«ئالەم تۇراقلىغى»دا «كېڭىيىش بىلەن تارىيىشنىڭ كىرىتىك چېكى بار» دەيدىغان مەزمۇن بولسىلا ،بۇ «تۇراقلىق»نى 41-تىئورما بىلەن مۇئەييەن باغلىنىشى بارئىكەن،دەپ قاراشقا بولامدىكىن،دەيمەن.

nijat0220

TashpolatRozi يوللىغان ۋاقتى  2013-10-28 04:21
ئېينىشتېين كۆز قارىشى بىلەن ماكان ئەگرى بولۇپ كەلدى.  ...

چۈشىنىۋالدىم، ئەسلىدە مۇنداق گەپكەندە...ئەستايىدىللىق بىلەن چۈشەنچە بەرگىنىڭىزگە كۆپ رەھمەت، تاشپولاتكا!

Mars-s

     مەن بۇتېمىنى قوللايمەن!
ئەلۋەتتە  ھازىرقى زامان بوشلۇق تېخنىكىسىنىڭ تۇلۇق پىشىپ يىتىلمىگەەنلىكى ئۈچۈن،ئالەم توغۇرلۇق نۇرغۇن نەرسىلەر بىز ئۈچۈن نامەلۇم! ئىلگىرى بىر ماتىريالدىن كۆرگۈنۈم دە  جانلىقلار DNA تۇزۈلۈش شەكلى ۋەھەرقايسى سېستىمىلارنىڭ ئايلانغاندىن كىيىنكى ئوربىتا سىزىقىنىڭ شەكلى! مەسلەن قۇياش سېستىمىسى !
  خۇددى سۈننىي ھەمرا نىڭ ئوربىتا سىزىقىغا ئوخشاش! ئكەنلىكى ئسپاتلانغان!

281151976

تەركىپلىگۆچىلەر تىزلىكى ھەرقانداق پەيىتتە شۇ تەركىپلىگۆچىلەردىن قۇرۇلغان بىر پۆتۆن سىستىما تىزلىكىدىن يۇقۇرى بولىدۇ.
بۇ ھالەت تەركىپلىگۆچىلەر ھەركىتىنىڭ دەۋرى ئەگرى بولىدىغانلىغى تەرىپىدىن بەلگىلىنىدۇ.

بۇنىڭغا ئاددى بىر مىسال ئىلپ چۇشەندۇرپ باقسىڭىز قاسمىكا:
مەسلەن ماشىننىڭ چاقنىڭ تىزلكىدىن چاقتىكى بولتىنىڭ تىزلكى تىز دىسەك بولامدۇ؟مەن تازا چۇشنەلمدىدىم

281151976

مايۇرنىڭ ئنكاسنى كۆرۇپ تىلقىپ قالدىم

ziya

281151976 يوللىغان ۋاقتى  2015-2-19 14:45
تەركىپلىگۆچىلەر تىزلىكى ھەرقانداق پەيىتتە شۇ تەركىپل ...

ئاتومنى،قوياش سېستىمىسىنى ئويلاڭ.بىر پۈتۈن ئاتوم ياكى بىر پۈتۈن قوياش سېستىمىسىنىڭ تېزلىكىدىن ئۇلارنىڭ تەركىپلىگۆچىلىرىنىڭ،ئىلىكتىرونلارنىڭ،پىلانىتلارنىڭ تېزلىكى ئارتۇق بولىدۇ،يەنى ھەركەت مىقدارى ئارتۇق.