موڭغۇلىيەدىكى خوتۇنلار كىم

oguzhan

   قومۇلدا  خوتۇنتام دىگەن بىر يۇرت بار ، بىر كىتاپتىن  بۇنىڭ مەنىسى ئۇيغۇر يوق دىگەن مەنىنى بىلدۇرىدۇ ،  ئەينى ۋاقىتتا موڭغۇللار ئۇيغۇرلارنى پۈتۈنلەي ئۆلتۈرۈپ بولدۇق دەپ ئويلاپ شۇنداق  ئاتىغان  دىيىلگەنلىكىنى ئوقىغانلىقىم ئېسىمدە .

    خوتۇن ___ ئۇيغۇر

arkim

خوت - مۇڭغۇل تىلىدا شەھەر دېگەننى بىلدۈرىدىكەن. مەسلەن مۇڭغۇللارنىڭ خوخۇخوت دەپ بىر شەھىرى بارغۇ!
قومۇلدا خوتۇنتام دەيدىغان بىر يېزا بار ئىدى، ھازىر نوپۇسى 3000غا يېقىن ھەممىسى ئۇيغۇر. ئاز بىر قىسىم قازاقلارمۇ بار.
مېنىڭ  قارىشىمچە، خوتۇنتام دېگەن ئىسىمدىكى تام سۆزى قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىمىزدا قەلئە، قورغان، سېپىل، شەھەر مەنىلىرىدە ئىشلىنىپتىكەن. بۇ خۇددى ھازىرقى پارىس، ئەرەپ تىلىنىڭ تەسىرىدىن بىزنىڭ سۆزىمىزگە كىرگەن شەھەر سۆزىگە ساپ ئۇيغۇر تىلى ئاتالغۇسى بولغان بالىق سۆزىنى قوشۇپ شەھىرى بالىق دەپ سۆز ياسىۋالغىنىمىزدەكلا خوتۇن+تام =خوتۇنتام بولۇپ قالغان بولىشىمۇ مۇمكىن. بىراق ، مۇڭغۇللارنىڭ ھەتتا تىبەتلەرنىڭ بىزنى خوتۇن دەيدىغانلىقى بىزگە مەلۇم بولىۋاتىدۇ. خوتۇنتام ئاتالمىسى ئۇيغۇر شەھىرى، ئۇيغۇر قەلئەسى دەپ يەشسەكمۇ بىزگە ئالامچە پايدىسى باركى زىيىنى يوق.
ئۇيغۇر يەر-جاي ناملىرى تېخى ئېچىلمىغان بوز يەر...يۇرتلىرىمىزدا ئايتام، تۆمۈرتام، ئارتام، تاملىق، تۆشۈكتام...قاتارلىق نۇرغۇنلىغان تام قوشۇلۇپ كەلگەن يەر-جاي ناملىرى ئۇچىرايدۇ. يەنە شۇنىڭدەك خوتۇنسۇمۇل، خوتۇنتام...دېگەندەك ئىسىملار بار. قومۇلدىكى تاغلاردا بىز تېخى بىلىپ بولالمىغان بىلسەكمۇ مەنىسىنى يىشىپ بولالمىغان ئىسىملار كۈرمىڭلاپ يېتىپتۇ. ئاللا ئىگەم مۇقەددەس تاغ، ئۆگۈزلىرىمىزنى ئۆز پاناھىدا ساقلىسىلا ھامان بىر كۈنى سىرلارنى يېشىدىغانلار يېتىشىپ چىقىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن بىزنىڭ ياشلىرىمىز ئۆز ئانا تىلىغا پىششىق بولغاندىن سىرت مۇڭغۇل، تىبەت، مانجۇ، خەنزۇ، پارىس، ئەرەپ تىللىرىنى بىلىشى كېرەك ئىدى...
قومۇلدا يەنە قوتوغول ئۇيغۇرشار دەيدىغان بىر تاشلىق شەھەر خارابىسى بار. نەچچە ۋاقىتتىن بۇيان ئاشۇ ئىسىممۇ كاللامدا ئەگىپ يۈرمەكتە، قوتو سۆزى خوتۇن سۆزىنىڭ قىسقارتىلمىسىمىدۇ؟ ۋە ياكى خوتۇن سۆزىنىڭ ئەسلى ئاتىلىشى قوتو بولغايمۇ؟...بۇنى ھېچ بىلىپ بولالمىدىم.
ئىشىنىمەن پات كەلگۈسىدە بارچە چىگىش سوئاللار يىشلگەي...

arkim

arkim يوللىغان ۋاقتى  2013-11-22 19:49
خوت - مۇڭغۇل تىلىدا شەھەر دېگەننى بىلدۈرىدىكەن. مەسلەن  ...

خوتۇنتام- ھازىر تاشبالىق يېزىسىغا قاراشلىق بىر كەنت بولۇپ كەتتى.

YAVUZ

attila يوللىغان ۋاقتى  2013-11-21 19:41
1. بۇرادەر، سىز موڭغۇليىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ نوپۇسىنىڭ 10  ...

ئاساسىي بار-يوقلىقىنى ئنىق بىلمەيدىغانلىقىڭىزنى ئۆزىڭىزمۇئېتىراپ قىلغان قاراشنى دەلىل قىپ تۇرۇپ ،ئاساسىي بار قاراشنى ئىنكار قىلغىنىڭىز قىززىق بوپتۇ.

نارات

رەھمەت

kojo

تىلشۇناسلار مۇڭغۇليادىكى تۇركى خەلىقلەرنى سانىغاندا خۇتۇنلارنۇپۇسڭ10مىڭ دەپ تىلغا ئالغان، ھازىركى خۇتۇنلارنىڭ تلى تۇركى تىلار ئىچىدە ئۇيغۇر تىلغا ئەڭ ياقىن بۇلغانلىقتىن خۇتۇن تىلى تىلشۇناسلار مۇستەقىل تىل ئەمەس ، ئۇيغۇر تىلى دەپ ئاتايدۇ، ئۇلار1800-يىللىرى ئەتراپىدا شىنجاڭدىن كۇچۇپ كەتكەن ئۇيغۇرلار بۇلۇپ ھىساپلىنىدۇ، ئەمدى ئابدۇراخمان ئەبەيلەرنىڭ ئاتا- ئانلىرى بىلەن كۈچكەن ئۇيغۇرلار1900- يىللار ئەتراپىدا كۈچكەن ئۇيغۇرلار بۇلۇپ ئۇلار ئازاتلىقتىن كىيىن شىنجاڭغا كۈچۈپ كەلگەن كۈچمىگەنلىرىنىڭ ھازىرقى سانى بۇلسا100 ئەتراپىدا، ئەمما خۇتۇنلار مۇڭغۇليەدەئايرىم تۇكى مىللەت تۇركى مىللەت دەپ ئېلىنىدۇ، ئەمەلىيەتتە بۇ ئىكىسىنى تىگىنى  سۈرۈشتۇرسە ئۇيغۇرلارغا چېتىلدۇ.

freelife

ئاتتىلا بۇرادەر ! «موڭغۇليىدىن ۋەتىنىگە قايتقان ئۇيغۇرلار» ناملىق ماقالە ئابدۇراخمان ئەبەينىڭ ماقالىسى .  

alkanat

مەن نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا قاراشەھەر، باغراش قاتارلىق ناھىيىلەرگە بارغان. ئۇ يەردىكى بەزى موڭغۇللارنىڭ بىزنى تولۇق ئۆلچەملىك تەلەپپۇزدا ئۇيغۇر دېگىنىنى ئاڭلىغانتىم ھەم بىزگە دىنىي قېرىنداش ھېسابلىنىدىغان ئەرەبلەرنىڭ ئۇگۇر دېگىنىگە سېلىشتۇرۇپ سۆيۈنۈپ قالغانتىم.