ئۆمۈرلۈك كەسىپنى قانداق تاللاش كېرەك
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم قېرىنداشلار ! بۇگۈن مەن ئالىي مەپتەپ ئوقۇغۇچىلىرىغا بىر مەسلىھەت ئېلىپ كەلدىم ، نەسىھەت دېيىشكە ئەسلا سالاھىيىتىم توشماس ! مۇشۇ كۈندە تور دۇنياسىدا ئوقۇغۇچىلار كۆپ سانلىقنى ئىگىلەيدۇ دىسەك خاتا بولماس . گەپنى ئۇدۇللا باشلاي ... ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ، سىلەر مەكتەپتە پۇل تېپىشنى ئويلاپ باقتىڭلارمۇ ؟ ياكى ئويلىغان بولساڭلارمۇ بىرەر ئىشقا كىرىشىپ باقتىڭلارمۇ ؟
ئۆزۈم ئىچكىرىدىكى پۈتتۈرۈش ئالدىدا تۇرغان ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ، تەييارلىق ئوقۇش ۋاقتىنى قوشقاندا ئالتە يىللىق ئوقۇش ھاياتىمدا بىرەر قېتىم ئۆيدىكىلەرگە پۇل سېلىڭلار دەپباقمىدىم ، ئەلۋەتتە زورلاپ سېلىپ قويغان ۋاقىتلىرىمۇ بولغان ، ئەمما ئالتە يىل ئالىي مەكتەپتە ئوقۇغان بىر ئوقۇغۇچىغا نىسبەتەن تامامەن ئۆيدىكىلەرنى ئىقتىسادىي جەھەتتىن ئاۋارە قىلىپ باقمىدىم دەپ كېسىپ ئېيتالايمەن . دەسلەپتە مېھمانخانىلاردا ، قۇرۇلۇش ئورۇنلىرىدا ، شەخسىي كىتابخانىلاردا ، KTV لاردا ، تىل تەربىيلەش ئورۇنلىرىدا ، رېستۇرانلاردا ، كىچىك ئاشخانىلاردا ئىشلەپ باقتىم ، ھەتتا كوچىلاردا ئېلان تاختىلىرىنى كۆتۈرۈپ تەشۋىقات ۋاراقلىرىنى تارقىتىپ يۈرگەن كۈنلىرىممۇ ئاز بولمىغان ! دەسلەپتە ھەقىقەتەن جاپا تاتقان ، ئەمما ھەرقېتىم تەرىمنى سۈرتكەن ۋاقتىمدا ئۆزۈمنى شۇنداق بەختلىك ھېس قىلاتتىم ، ئاتا - ئانامنىڭ ئازراق بولسىمۇ يۈكىنى يىنىكلىتەلىگەنلىكىمدىن ئىنتايىن خۇشال بولاتتىم ، قۇلۇمدىكى پۇللار مەن تارتقان جاپانى ئەمەس بەلكى ئاتا - ئانامنىڭ جاپاسىنى ئەسلىتەتتى ، چۈنكى مەن ئۇلارنىڭ مېنى بېقىش جەريانىدىكى تارتقان جاپاسىنى ئازراق بولسىمۇ ھېس قىلالىغان ئىدىم . قەدىرلىك ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ، بۇلار ئارقىلىق ھەرگىزمۇ سىزنى سىرتقا چىقىپ ئىشلەڭ دىمەكچى ئەمەس ، چۈنكى سىز ئوقۇغۇچى ، مۇتلەق بىرىنچى مەقسىدىڭىز بولسا ئۆگىنىش ، ئۆگىنىش يەنە ئۆگىنىش ! ئەمىسە مېنى نىمە دىمەكچى دىسىڭىز ئاڭلاڭ ! مەكتەپ ئىچىدە پۇل تېپىڭ ، مەكتەپ ئىچىدە سەمىمىيلىك بىلەن ئىلتىماس قىلسىڭىز چوقۇم خىزمەت تاپالايسىز ، ئوقۇتقۇچى بىر قېتىم خىزمەت يوق دەپ قويغانغا خىزمەت يوقكەن دېسىڭىز ئۇچاغدا سىزنىڭ ئەسلىدىلا پۇل تېپىش خىيالىڭىز يوق دېيىشكە بولىدۇ. بەلكىم سىزنىڭ مەكتىپىڭىزنى مەن چۈشەنمەيمەن، لېكىن ھامان مەسىلە ئۆزىمىزنىڭ بېلىنىڭ بوشلۇقىدىن چىقىدىغىنىنى ئېتىراپ قىلىدىغانسىز ؟
بىرنەچچە يىلنىڭ ياغى چىقارغان يەكۈنۈمنى ئاڭلاڭ ! ياتاقنىڭ ئىچىگە مال كىرگۈزۈپ قويۇڭ ، مەسىلەن قاچىلىق چۆپ ، قۇرۇق يەيدىغان چۆپ ، ھەرخىل ئىچىملىكلەر ، يەنە بىرقىسىم ئۇششاق يىمەكلىكلەر . ئۇيغۇر دوسلىرىڭىزنىڭ نىسىغا يەۋىلىشىدىن قورقسىڭىز مۇسۇلمانچە ئەمەسنى ئېلىڭ ! بۇ گەپ تەنە ئەمەس ، ئەمما شۇنى دەپ قويايكى ، قورققان ئادەم مەڭگۈ تاغنىڭ كەينىدە باغ بارلىقىنى بىلەلمەي ئۆلۈپ كىتىدۇ . بۇ ئىشنى قىلىپ قانچە پۇل تاپقىلى بولىدۇ دەپ ئويلايسىز ھەقىچان . بىرقاچا كاڭ ئۇستام تەييات چۆپىنى 4 يۈەنگە ساتىسىز ، كىرىش باھاسى ئۈچ يۈەن ، قۇرۇق يەيدىغان چۆپنىڭ ھەرخىلى بار ، قۇرۇق چۆپنىڭ مەن سېتىپ باققان بىرخىلى بار ، 20 يۈەنگە بىرساندۇق كېلىدۇ ، ئىچىدىن 48 خالتا چىقىدۇ ، مەن بىر سومدىن ساتقان ، ئىككى كۈندە تۈگەپ بولىدۇ . قاچىلىق چۆپتىن كۈنىگە 10 نى ساتسام 10 يۈەن پايدا قالاتتى ، ئىچىملىكتىن بىر پۇتۇلكىسىدىن يەتتە مو پايدا قالىدۇ ، بۇنىڭ سېتىلىشى تۇراقسىزراق ، شۇنداقتىمۇ كۈنىگە ئاز دىگەندە 10 پۇتۇلكا سېتىلىدۇ ،باشقا يىمەكلىكلەرنى ساتقان پايدىمۇ ئاز ئەمەس . ئەمدى ئەڭ مۇھىمى مۇقۇم خېرىدار ، ئازئالسىمۇ كۈندە ئالىدىغان خېرىدار ئەڭ ياخشى خېرىدار ، ئۇنداق خېرىدارلارنىڭ ئارىلاپ ئارىلاپ پايدىنى كۆزلىمەي ئاغزىنى مايلاپ تۇرغان ياخشى . ئىككىنچى مۇھىم ئامىل ياتاقنىڭ تازىلىقى ، پاكىزلىق ھەرقانداق جايدا ئەڭ مۇھىم ، پاكىزلىق ھەممە ئادەمنى جەلپ قىلىدۇ . ياتاقتىكى سېتىلىدىغان نەرسىلەرنى ساندۇقلارنى كېسىپ قاتلاپ چىرايلىق قىلىپلا بىر ئوبدان تىزىۋالغىلى بولىدۇ . يەنە بىر مۇھىم ئامىل ئېلان ، ئېلان تىجارەتنىڭ راۋاج تېپىشىدىكى ئەڭ ياخشى ۋاستىلەرنىڭ بىرى ، كومپىيوتېردا بىرۋاراق ئېلان ئىشلەش كېرەك ! ئاساسلىق مالنىڭ تۈرى ، باھاسى يېزىلىدۇ . ئالاقىلىشىش تىلفون نۇمۇرى ۋە ياتاق نۇمۇرى چوقۇم بولىشى كېرەك ئەلۋەتتە ! ئېلان توغرىلىق كۆپ سۆزلىمەي ، مېنىڭچە قىلىپ بېقىشنى ئويلىغانلارغا بىر جەلىپ قىلارلىق ئېلان ئىشلەش تەس ئەمەس . ئېلان ۋارىقىنى ھەربىر ياتاققا كىرىپ تارقىتىش ، ھەم ياتاقلارنىڭ ئىشىكىنىڭ ئىچىگە چاپلاپ قويۇش كېرەك . مەن دەسلەپتە قىلغاندا ، تىلفون قىلسا ياكى ئۇچۇر يازسا ياتىقىغا ئەكىرىپ بېرىمەن دەپ ئېلان قىلغان ، كېيىنچە ھەممىسى ئۆزى كىرىدىغان بولدى . يەنە بىرى بولسا قايناق سۇ بىلەن تەمىنلەش ، ئاخشىمى ھورۇن بالىلارنىڭ قورسۇقى ئېچىپ كېتىدۇ ، بۇنداق ۋاقىتتا ئىسسىق قايناق سۇ بىلەن قاچىلىق تەييار چۆپنى خىيال قىلماي تۇرالمايدۇ ، تۆت سوم ! ئىككىلەنمەي كولباسانى تەڭلەيمىز ، قاچىلىق چۆپ بىلەن قوشۇپ ئالساڭ بىر سوم ، ئايرىم ئالساڭ ئىككى سوم دەيمىز ، موككىدە خوشياقىدۇ ! بەش سوم ! پايدىسى بىر يېرىم سوم . مەن قىلغاندا كۈنىگە ئاز دېگەندى 40 سوم ساپ پايدا قالاتتى ، دىمەك ئايدا ئازدېگەندە 1200 يۈەن پۇل تاپقىلى بولىدۇ دىگەن گەپ ! شۇنى ئەسكەرتىپ قويايكى ، مېنىڭ ياتاق بىنارىمدا ئاران 94 ياتاق بار ، ئوتتۇرا ھېساب بىلەن 5 ئادەم بار دېيىشكە بولىدۇ . ئادەتتە ئالتە قەۋەتلىك ياتاق بىناسىدا ئاز دېگەندىمۇ ئىككى يۈز ياتاق بولىدۇ . شۇڭا مېنىڭ تاپقان پۇلۇم ئادەتتىكى بىر سان .
ئازراق پۇل تېپىۋىلىپ بۇ يەرگە تەكلىپ بەرگىلى كەپتۇ دەپ قالماڭ ! مەن كۆپ پۇل تېپىپ باققان ، ئەمما بىر ئۇقۇغۇچى ئادەتتىكى تۇرمۇش خىراجىتىدىن چىقالىغۇدەك پۇل تاپالىسىلا بولدى . كۆپ پۇل ئۇقۇغۇچىنى ئاسان يولدىن چىقىرىدۇ . ياتاققا دۇكان ئىچىپ قويسا ئاساسەن كەچتىلا خېرىدار كىرىدۇ ، كۈندۈزى ئاساسەن يوق ! دىمەك جاپاسى يوق دىيەرلىك . كۈندۈزى ياخشى ئۆگىنىش قىلىش كېرەك ! ئاخشىمىمۇ ئۇنچىلىك ئالدىراش قىلىۋەتمەيدۇ ، مەنمۇ بۇ تەرىپىنى ئويلاپ قويغاچقا بۇ يەردە سۆزلەۋاتىمەن ، مەنمۇ بىر ياخشى ئوقۇغۇچى ، ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدا شىنجاڭنىڭ ئەلىيۇل ئەلاسدىن پەقەت ئىككى نومۇر ئاز ئالغان . ھازىرمۇ ئوخشاش تىرىشچان . مەكتەپ ئىچىدىكى بىر قىسىم ئىشلار ئىنتايىن ئاددىي ، بىرياندىن كىتاپ كۆرگەچ قىلىپ قويىدىغان ئىشلار ، شۇنىڭ بىلەن ئايدا تۆت بەش يۈز يۈەن مۇئاش كېلىدۇ . كەچتە كېلىپ ياتاقتا مال ساتسا ، ئەگەردە ياتاق بىناسى چوڭراق بولسا بىر ئايدا جاپا تارتمايلا ئىككى مىڭ تۈەنلىك مۇئاشلىق بولۇپ قالغىلى بولىدۇ ! ھازىر نۇرغۇن ئوقۇش پۈتتۈرگەن ئوقۇغۇچىلارمۇ مۇشۇنچىلىك مۇئاش ئالىدىغان خىزمەت تاپالمايۋاتىدۇ . مەبلەغ ؟ باھانە تاپماڭ ! ئىچكىرىدە ھەرقانداق مەكتەپتە قۇلىغا ئاز دىگەندى 5000 يۈەن پۇلنى مە دەپلە تۇتقۇزۇپ قويىدۇ ، ئاتا - ئانىڭىزنى ئالداپ پۇل بەرمىدى دېسىڭىزمۇ بولىدىغان ئىشقا ئالداڭ ، ئەلۋەتتە ئامال بار ئالدىماڭ ! ئاشۇ مەكتەپ ياردەم قىلغان پۇللارنى ئوقۇش مۇكاپاتى ئالدىم دەپ بارسىڭىز ئاتا - ئانىڭىز سىزدىن خوش بولىدىغىنى ھەم پەخىرلىنىدىغىنى راست . ئەمما ئاشۇ ئاتا - ئانىڭىز سىزنى ئۆز ئەجرى بىلەن تاپقان پۇل دەپ سىزنىڭ ئاتالمىش ئوقۇش مۇكاپات پۇلىڭىزنى ئۆزىڭىز خەجلىشىڭىزنى ئويلاپ يەنىلا بۇرۇنقى سىزگە بېرىدىغان پۇللىرىنى بېرىۋىرىدۇ ! سىزنىڭ ئېرىشكىنىڭىز پەقەت ئاتا - ئانىڭىزنىڭ قۇرۇق خۇشاللىقى ، جاپا تارتىدىغىنى يەنىلا ئۇلا ئۆزلىرى ! << ئاتا ، ئاپا ! مەكتەپ بىزگە ياردەم پۇلى بەردى ، تۇرمۇش پۇلۇمدىن خاتىرجەم بولۇڭلا >> دېسىڭىز ئاتا - ئانىڭىز سىز تۇرىۋاتقان يەردىن خاتىرجەم بولىدۇ ۋە خۇشال بولىدۇ ! بىكاردىن كەلگەن پۇل كىمنى خوش قىلمايدۇ ؟ سىز ئۇ پۇلغا ياتاققا دۇكان ئاچىسىز ، باشتا 800 يۈەنلىك مال ئالاسىز ، كۈندىلىك تاپقان پۇلنىڭ ھەممىسىگە بىراقلا مال ئالسا مالنىڭ تۈرى بارا - بارا كۆپىيىدۇ ، مەلۇم مەزگىل قىلغاندىن كېيىن مال تۇلۇقلىنىپ بولغاندا ئاندىن كۈندىلىك پايدىنى ئاجرىتىپ ساقلىسىڭىز بولىدۇ . بۇنداق قىلغاندا بىر تەرەپتىن خېرىدارلارنىڭ مەيلىنى ئۇقىۋالغىلى بولىدۇ ھەم ئىقدىسادچىللىق بىلەن ئىش يۈرگۈزۈشنى ئۈگەنگىلى بولىدۇ ! مەبلەغ يىتەرلىك دەپلا قارىغۇلارچە مال كىرگۈزمەسلىك كېرەك !
مەنچە مۇشۇنچىلىك بولسۇن ، ئەقىللىق سىتۇدىنت بالىلار چۈشىنىپ يىتەلەيدۇ ! تەجرىبىلىك بولىمىز ، ئىش ئۆگىنىمىز دىگەنلەرنى دىمىسەكمۇ بولار . ھېچ بولمىغاندا مەكتەپ پۈتتۈرگەندە خىزمەت تاپالماسلىقتىنمۇ ئەنسىرىمەيدىغان ، پۇل تاپىدىغان يول بولسا ئىككىلەنمەي ماڭالايدىغان روھنى يىتىلدۈرگىلى بولىدۇ ! ئەمما ، قانداق يول ئىكەنلىكىگە قاراش كېرەك ئەلۋەتتە ! بۇنى ھەممىمىز چۈشىنىمىز ... |