لەقەم ھەققىدە يېڭى پاراڭ

HALJAT

  
                  
                                      لەقەم ھەققىدە يېڭى پاراڭ

                                                    خالات


                   لەقەم دىگەننى خىزىرقويىدۇ ،دىيشىدىكەن،راسمىكىن دەپ قالدىم ،مەھەللىمىزدىكى لەقەملەر ئاي ھاي قاشقا ئوسما قۇيغاندەك ياراشقان.ھۆكۈمەتنىڭ تەكشۈرۈپ كىرسە ھالنى ئىيتپ قار يامغۇر كەبى تۆكۈلۈپ كېتىدىغان بىر ئايال بار،لەقىمى شار شار يامغۇر.باشىقلارنى كۆرسە يىپى ئۈزۈلگەن مارجاندەك ياش تۆكۈدىغان ئايالنىڭ لەقىمى سىم سىم يامغۇر. ھاراقنى ئۆلگۈدەك ئىچىپ ئۆيىدە ئۆزىدىن ئىككى چىقىدىغان ئايالىدىن :ئېتىزنىڭ ئىشلىرنى ماڭىلا تاشلاپ بىرەمسەن؟بۇ ئۆيدە مەن ئەرمۇ سەنمۇ؟دەپ تىل يىگەننڭ ئۆستىگە ئانچە مۇنچە دۇرا ئۇرنىدا مۇش پەشۋا يەپ تۇرىدىغان ئابلەتكامنىڭ لەقىمى«نوچى»، جىدەل قۇرمايدىغان بىر كوچا بار…شىۋىرغان كوچىسى.ئاكا ئۇكا ئىككسى  بار خەقنى يېغىۋىلىپ تۇخىتىماي پاراڭ قىلىدىغان.چوڭنىڭ لەقىمى كاس كاس،كىچىكنىڭ كوت كوت.يازدا ئۈرۈمچىگە بىرىپ ئاشخانا ئاچىدىغان ،قىش كىرسىلا قايتىپ كىلىدىغان قاسىم دەپ بىرسى بار.لەقىمى«قاقىر»،مەھەللىدە چىكەتكە ئاپىتى يامراپ كەتكەندە كۆچۈپ كەلگەن بىرسى بار لەقىمى تۇرسۇن چىكەتكە. لىكىن مىنىڭ خاتىرەمدە ئەڭ بەك ساقلىنىپ قالغىنى ،خىزىر سىخىيلىك بىلەن «كاشال»ناملىق لەقەمنى تەقدىم قىلغان ئالىمكامدۇر.ئالىمكاملار 60نەچچىنچى يىللىرى مەھەللىمىزگە كۆچۈپ كەپتىكەن.مەھەللىمىزنىڭ گەپتانلىرى ئۇزاق ۋاقىت كۆزتىش ئارقىلىق ئۇنىڭغا بۇ لەقەمنى ئاتا قىپتكەن ،ھەقىقەتەن ئالىمكام لەقەمگە لايىق ئىشلارنى پات پات قىلىپ تۇراتتى،بىر يىللىرى مەھەللىدە زىغىر تېرش مودا بولۇپ كەتتى.چۈنكى گىرماننىڭ بىر زاۋۇتى ناھىيىرىمىزىدە زىغىر پاخلىنى يۇقىرى باھادە سېتىۋالدىغان تارماق زاۋۇتىتىن بىرنى قۇرىدى.كەڭ دىخانلارنىڭ قاتارىدا ئالىمكاممۇ زىغىر پاخلىنى يۇقىرى باھادا سېتىش ئۈچۈن 55تىپلىق تىراكتۇرغا پاخالنى چاق ئىتلىپ كەتكۈدەك بىسپ ماڭدى.   
  –،     بالام ،مەمەت كەچتە ماڭىلى بۇلمسا قاتناش ساقچىسغا ئۇچراپ قالساق جەرىمانە تۆلەپ قالىمىز ..
        دادا بالا شۇ مەسلىھەت بىلەن كېچىدە ئىھتىيات بىلەن يولغا چىقتدى.كۇنىلار مۇشۇنى دىگەنمىكىن:ئۇنىغانغا يۇنغاندەك دەپ ئۇلار تىراكتۇرنى ھايداپ نەق ناھيىلىك ھۆكىمەت بىناسنىڭ ئالدىغا كەلگەندە تىراكتۇرنىڭ ئۇقى سۇنۇپ كىتىپ ،ھۆكۈمەت بىناسنىڭ ئالدىنى تۇساپ قۇيدى.ئەتىسى ھاكىم كەلسە دەرۋازنىڭ ئالدىدا يۇغانلا تىراكتۇر تۇرغان .ئاچچىقىدا قاتناش ساقچىلىرغا تىلفۇن قىلىۋىدى .ساقچى جەرىماننىڭ  كۇۋادىراتنى قويۇپ يۇلغا سالدى.بۇ خەۋەر مەھەللىگە كېلشى بىلەن گەپدانلارغا بوپ بەدې.ئالىمكاممۇ ھەپتىگچە ئۆيدىن چىقالمىدى.   يەنە بىر قىتىم تاغدىكى مالچى قازاق كالاڭنىڭ پۇتى سۇندى تىز ئەكەت دەپ خەۋەر قىلىپ قىپتكەن . ئالىمكام ئىككى ئۇغلىنى ئىلىپ كالنى قايتۇرۇپ كېلشدە يولنى خاتا مىڭىپ تەرەكتۇر ئازگالغا چۈشۈپ كىتىپ پۇتى سۇنغان كالنىڭ بۇ نۆۋەت ھەمنە يېرى دىگۈدەك سۇنۇپ  پىچاققا ئارانلا ئۆلگۈرۈپتۇ.ئۆزلىرى بىر كۈن پيادە مىڭىپ ئەل ياتقۇدا مەھەللىگە جىممىدە كىرىۋاپتۇ.ئالىمكامنىڭ ئىتىزى يول ياقسدا بولغاچقا يازغى بۇغداينىڭ ئېڭىزىغا سەۋزە تىرەي دەپ ئېڭىزلىقنى كۆيدۈرۈپ تۇرشىغا ھىلىلا ئوت ئۆچۈرۈپ كەلگەن ئۇت ئۈچۈرۈش ئەتىرتىدىكىلە ئوتنى كۆرۈپ تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئوت ئۆچۈرۈشكە باشلاپتۇ.ئالىمكام خەنزۇچە ئۇقمىغاچقا گىپنى چۈشەندۇرەممەي ئاخىردا ئوت ئۆچۈرۈش چېقىمى بوينىغا ئاتىلپتۇ.          بالا دادا خۇينى تاتىدۇ دىگەن راست گەپكەن.ئىككى ئۇغلىمۇ دادىسنى كېيىپلا چىقتى.ئالدنىقى يىلى ناھىيەلىك ئىتتپاق كومىتتى كەنتىمىزگە ياشلار مەدەنىيەت ئۆمىكىنڭ  ماھارىتنى كۆرگىلى كەپتۇ.دىخان ياشلار ئۆزى تەييارلىغان ھەرخىل نۇمۇرلانى كۆرسىتپ بۇلۇپ رەھبەرلىك قايتاي دەپ تۇرشىغا ئالىمكامىنىڭ كىچىك ئۇغلى كامىل :مەن تەمبۇردا بىر نومۇر ئورۇنلاپ بەرسەم دەپ تۇرۋاپتۇ.كەنت باشلىقى بىرە نەرسنى تۇيغاندەك قىلسمۇ رەھبەرلەنىڭ ماقۇللىقى بىلەن  قېنى چالە دەپتىكەن،  كامىل:كۆپچىلككە ئەجەم مۇزىكسنى چېلىپ بىرەي دەپ ناخۇننى تەڭشەپ تىرڭ قىلشغا پۇتۈن مەلنىڭ توكى كېتپتۇ ،ئەسلى باش گنىراتۇرنىڭ ماس بولۇشى دەل كامىلنڭ ناخۇن ئۇرۇشىغا توغرا كىلىپ قالغان گەپ.          بىر قىتىم مەمەت بىلەن كامىل تىراكتۇرنىڭ ئالدىنى سۇۋاركا قىلىۋاتقاندا تىمپىراتۇرانىڭ تەسىردە ئالدى قاپقاقتىكى يېغىلىپ قالغان مايلارغا گۇپپىدە ئوت كىتپتۇ .ھۇدۇقۇپ كەتكەن مەمەت سۇ ئەكەل دەيمەن دەپ كامىلغا چىباڭ ئەكەل دەپ ساپتىكەن.كامىلمۇ گاراڭلىشپ چىباڭنى ئەكەپ بېرىپتۇ .مەمەتنىڭ چىباڭنى بىر بېسشى پۈتۈن تىراكتۇرىغا  ئوت كىتپتۇ.   مەھەللىدىكلەر بۇنداق خەۋەر ئاڭلاپ قالسا بىرنى ئون قىلىپ سۆزلەيتتى .ئالىمكاممۇ تېخىمۇ تېرىكىپ كىرشىپلا قالاتتى ...لېكىن بىر يۇرتنىڭ سۇيىنى ئىچكەن ئادەمدە يەنىلا مېھىر مۇھەببەت باشقچىلا بۇلىدىكەن.ئالىمكامنىڭ ئالدىنقى يىلىلا 4نەسىللك كالىسى 10نەچچە قۇيى خىميۋىلىك ئۇغۇت يەۋىلىپ قېتپ قالدى.مەھەللىدىكى چۇڭ كىچىك ھەممە ياققا قاتراپ مال دۇختۇر ئىزددى .يەنە بىرلىرى ماشنا تىپىپ كىلىپ شەھەرگىلا ئەكىرپ كۆرسەتتى.ئالىمكام  يۇرتداشىلىرنىڭ نەقەدەر مېھىرىبان ،ئاقكۈڭۈللىكنى تۇنجى رەت تۇنۇپ يەتتى.ئۆزىگە كاشال دىگەن نامنى بەرگەن قېرىنداشلىرنى خىزىر سېماسدا كۆردى..        
        مەھەللەم خەقلىرنىڭ لەقەم قۇيۇشتىكى ئۇستاتىلقى بىر قىتىم ئىلى خەلىق رادىئۇ ئىستانسنڭ بۇ كېچە سىز تەنھا ئەمەس پرۇگراممىسدا   تىلغا ئىلىپ ئۆتلىۋىدى..بولدى قوي مەھەللىدىكى لەقەمچىلەر ئايلاپ پەخرلنىپ يۈردى.  لەقەم،چاقچاق، يىزا كىشلىرنى ئەنە ئاشۇنداق يىقىن قىلالىدى.قۇلۇم قوشنىلار چاقچاقىلشىپ بىر بىرگە ئاز بولسمۇ تاماق سۇنالىدى ،كۈلكە چاقچاقتا تالاي ئايدىڭنى تەڭ ئۆتكۈزىدى.تۈنۈگۈنلا  تۇرسۇننىڭ سۈننەت تۇيىدا بىر لىگەن پولنى تەڭ يىگەن سەپرا ،يوغان،كۆككۆز لەقەمىلىك مۇيىسپتلار بۈگۈن ئۇنىڭ مەرىكىسدە يوق،ئۇلارنىڭ ئورنىدا توخۇ،چۈيۈن،نامىدىكى قىرانلار ئولتۇرۇپتۇ. بىر كۈنگە كەلگەندەبۇ ئورۇنلا نام لەقەمىسز ،كۈلكە چاقچاقىسز كىشلەرگە قالىدۇ.بۇ چاغ مەن كېسپ دىيەلەيمەنكى بۇ كۈن دەل بىزدە مەھەللە ئۇقۇمى يۇقالغان كۈندۇر.

ئەمىن

ئېسىل تېما!.

ئەمىن

تۆتسەر
بۇ لەقەم شىنجاڭنىڭ ھەرقايسى جايلرىدا ئۇچرايدۇ. تەبىرىدە بەزىلىرىدە لەقەم ئىگىسىنىڭ ئورۇقلىقنى مۇبالىغە قىلغان، بەزىلىرىدە دائىم تۆتسەر ھاراق ئىچىدىغانلىقى مەسخىرە قىلىنغان دېگەندەك. ئەمما لەقەمنىڭ ئىغىرلىق ئۆلچىمىدىن كېلىپ چىققانلىقى ئېنىق. پىچاننىڭ سىركىپ كەنتىنىڭ نەچچە يۈز يىلدىن بۇيان ساپالچىلىق كەسپى بىلەن يىراق _ يېقىنغا تۇنۇلغان. بۇ يەردە كۇلالچىلىق قىلىدىغان ئابدۇرىشىت دېگەن كىشى ئۇزۇن يىل ئاتا كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىپ، داڭقى چىققان ئىكەن. بۇ كىشىنىڭ ياسىغان بىر خىل نەرسىلىرىنىڭ شەكلى سىپتا، ئېغىرلىقا ئوخشاش چىقىدىكەن. بۇلۇپمۇ مىڭ غىدىر قۇيسىمۇ ھەربىرسىنىڭ ئېغىرلىقى ئوخشاش تۆت سەر چىقىدىكەن. يۇرتداشلار ئابدۇرىشىت ئۇستىنىڭ بۇ ماھارىتىگە قاراپ « تۆت سەر» لەقىمىنى  قويغانىكەن. بۇ لەقەممۇ جەمەت لەقىمىگە ئايلانغان.

zaga6060

karmanshah

يەنە شۇ لەقەمگە مۇناسىۋەتلىك ئىشلار،،ھا ھا ،،،،بۇ مۇناسىۋەت بىلەن كۆپچىلىكتىن مەسلىھەت سورىغۇم كەلدى:مېنىڭ ئاتا جەمەت لەقىمىم قارا قۇلاق،(بۇرۇنلاردا ياغاچنى چۈچۈل قىلىپ كۆمۈر ياساپ سېتىش جەريانىدا قۇلاقلىرىغا كۆمۈرنىڭ قارىسى يۇقۇپ قالغان سەۋەپلىك شۇنداق ئاتالغانكەن)،شۇڭا بۇ لەقەمنى فامىلە قىلىپ ئوغۇللۇرۇمغا ئىشلەتكۈم بار(فامىلە ئىشلىتىشنى تەشەببۇسىغا ئاكتىپ ماسلىشىش ئۈچۈن)،بىراق بۇ جەمەت لەقىمىمىز سەل قوپال ئاڭلىندىكەن،ئۆزگەرتسەم جەمەتىمىز بىلەن ئۆزۈلۈش كۆرۈلدىكەن،،،،،،،ئۇزۇن بولدى بۇ ئىش بەك بېشىمىنى قاتۇردى،،،،شۇڭا كۆپچىلىك بىر مەسلىھەت بەرسەڭلار،،،،رەھمەت!!!

mamatimin

ياخشى  ئويلاپسىز  بىزدە  مۇشۇنداق  لەقەمچىلىك  پەمىلىچىلىك  ئۇمۇملاشسا       ئەۋلاتلار چېچىلىپ كەتمەيدۇ،  جەمەتىدىن  چىققان  بىرەر  داڭدار  شەخىسنىڭ         لەقىمىنى  ياكى  پەمىلىسىنى‹موسابايۇپ-ياكى قارا قۇلاق دىگەندەك›قوللانسا  بەش     ھەتتا  ئونىنجى ئەۋلاتلارمۇ  تۇققاندارلىقنى ئۇنتۇپ  قالمايدۇ  خۇددى  خەنلەر          王 بىلەن王ئۇچرۇشۇپ  قالسا  تۇققانكەنمىز  دىگەندەك ،ھازىر  بىزدە3 ياكى      توتىنچى ئەۋلاتلار تۇنۇشمايدىغان  ئىشلار  مەۋجۇت                                  لەقەمگە كەلسەك  سىزنىڭ ياخشى بولماي ، مەن«پوق-چوققا-پاقا››دىگەندەك   لەقەملەرنىمۇ  ئاڭلىغان؛     

mustabit

لەقەم قويغىلى بىزنىڭ مەھەللىنىڭ ئادەملىرى يامان ئۇستا. بويى پاكار  باجگىرنى  ‹‹تۇرغۇن قىسقا››. ھەربىيدىن كەسىپ ئالمىشىپ پىلانلىق تۇغۇتتا ، تۇغۇت چەكلەش  خىزمىتىنى ئىشلەيدىغان ئاكتىپنى  ‹‹ئېزىز زەگا›› (زەرگەر دېمەكچى) دېگەندەك... . يەنە كىملەرگە يامان  كېلىشتۈرۈپ لەقەمنى  قۇياۋېرىدۇ.
چاقچاقلىرىمۇ يامان قىززىق. ياغاچچى بۇرادەر، تۇر پاختىچى  دوستىغا :ئاداش ‹‹ يۇڭ ››مۇ ئاتامسىلەر دىسە . ياغاچچىمۇ ئۇلاپلا ‹‹  بادىرا›› مۇ  ئاقلامسىلەر دەپ يۇشۇرۇن مەنىلىك گەپلەر بىلەن بىر -بىرىنىڭ ئەدىۋىنى بېرىپلا يۇرۇيدۇ .

يۇرتىمىزدىكى جۇۋازچى  ۋىلايەتلىك دوختۇرخانىدا  ئىشلەيدىغان  كاتتا دوختۇر ئوغلىغا قاپاقتا ياغ ئاپارسا  ، ئوغلى دادىسىدىن نۇمۇس قىلىپ ئىشخانىسىدىكىلەرگە  :مەھەللىمىزدىكى جۇۋازچى ئىدى ئاتايىتەن مېنى يوقلاپ يەرلىك ياغ  ئەكەپتۇ  دەپتۇ . بوۋاي تۇرۇپ كېتىپ : شۇنداق بۇ ئوغلۇم توغرا ئېيتىدۇ . مەن بۇنىڭ ئانىسىنىڭ جۇۋىزىنى 18  يېشىمدىن باشلاپ ھەيدەۋاتىمەن دەپتۇ چاندۇرمايلا.

ziminjan

لەقەم چاپچال ناھيە قاينۇق يىزىسدە كۇپ دەپ ئاڭلايىمەن