خەلقئارا سوتقا سۇنۇلغان ئىمزالىق ئەرىزنامە

opal

bura010 يوللىغان ۋاقتى  2014-2-24 02:47
مەھمۇت قەشقرى ۋە يۈسۈپ خاس .ئەلشىر ناۋايى قاتارلق ئالى ...

opal

umay يوللىغان ۋاقتى  2014-2-25 23:14
ئەسسالامۇئەلەيكۇم «يارەن»

ئەگەر بۇ ھەقتە دەلىل- ئىسپ ...

نەق گەپنى قىلپسىز

makit

قوللايمىز .

bura010

باغداشتا بۇرۇنمۇ مۇشۇ يۈسۈپ خاس ھاجپ نىڭ مللەت تەۋەلك مەسلسدە نۇرغۇن مۇنازىرلەر ۋە دەتالاشلار بولغان،شو ۋاقتتا ئسمنى چوڭ باغش دەپ ئاتۋالغان بىر   قىغز ئۇيغۇرلارنى پارچلاپ ھەتتا نەچچە قەبلىگە بۈلۈۋەتكەن،بالاساغۇننڭ ئورنى مەسلسدە ئۇيغۇر ئالمى ئابدۈشۈر مۇھەتئىمن تاكى ھاياتىنڭ ئاخرقى مەزگللرىگچە  ناھايتى كۆپ ئىزدەنگەن،ۋە بالاساغۇننى ھازىرقى ئاتۈش تەۋەسدىكى بىر شەھەر دىگەن يەكۈننى چىقارغان ئەمما ئالمنڭ ھاياتى خەلقئارا جەمئيەت ئىتراپ قلغۇدەك دەلل ئسپاتلارنى كۆرىستشكە يار بەرمەي بىزدىن ئايرىلدى..قرغزلار بىر كۆچمەن چارۋىچى مللەت..ئۇلاردا قەبلۋازلق تاكى ھازىرغچە داۋاملشپ كەلمەكتە.‹‹تۈركى تللاردىۋانى››دەك بىر ئەسەرنى يېزىش ئۈچۈن شۇنڭغا لايق مۇھت بۇلۇشى كرەك.11-ئەسردە قىرغز قەبللرىدە بار بولغنى ئاساسەن يايلاق مەدەنيتى خالاس،‹‹تۈركى تللار دىۋەنى››دەك بىر ئلمى قممتى يۇقرى بولغان ئەسەرنى يېزىش ئۈچۈن كۆپ تەرەپلك ئىلمى مۇھت بۇلۇشى كىرەك..
مەسلەن قەشقەر شەھرىنڭ شەھەر بۇلۇپ قۇرۇلۇش تارىخى روس توڭگۇزلرىنڭ مۇسكۋا شەھرىدىنمۇ ئۇزۇن بۇلۇپ ئۇيغۇرلاردا شەھەر مەدەنيتى 7-ئەسرلەردىلا شەكللنپ بولغان ۋە ئالتاي تللرى سىستمسدىكى تۈركى مللەتلەرگە ناھايتى چوڭ تەسر كۆرسەتكەن .ھەريللق دۇنيا تۈرىكشۈناسلق تەتققاتى يىغنلرىدا تۈركى مللەتلەرنڭ ئىسمى ئاتالغاندا ھەتتا تۈرۈك ئالىملرىمۇ ئەڭ ئاۋال ئۇيغۇر تۈرۈك ،تاتار،تۈرىكمەن دىگەندەك ئاتالغۇلارنى ئشلتدۇ،ئۇرخۇن ئويغۇر دۆلتى مەزگللرىدىلا ئۇيغۇرلاردا مۇكەممەل بولغان شەھەر مەدەنيتى ،دىھقانچلق مەدەنيتى ،قاتارلق كۆپ قاتلاملق مەدەنيەت شەكللەنگەن ..بۇ ۋاقتلاردا قىرغىز قەبللرى ئالتاي ۋادىلرىدىكى تاغلاردا بىر-بىرى بلەن يايلاق ۋە سۇ تالشپ جىدەل قلپ يۈرەتتى..تارىخكى قىرغىز خانلقلرى ئەزەلدىن قرغزلارنى برلككە كەلتۈرگەن ئەمەس.ئۇلار پەقەت قەبلە بۇيچە مال بېقپ كۆچمەن چارۋىچلق بلەن شۇغۇللنپ كەلگەن بىر مللەت ،مۇشۇنداق بىر مەدەنيەت قاتلمدا ياشاپ كەلگەن بىر مللەت ئىچدىن يۈسۈپ خاس ھاجپتەك بىر ئالم چىقتمۇ دەيلى ،ئەمما بۇ ئەسەر نڭ چېتلش دائرىسى شۇنداق كەڭرى .مەسلەن ماتماتكا،ئاستۇرۇنۇميە،كالندارچلق،تىبابەتچلك ،يېزا ئگلك ............ۋاھاكازالار.11-ئەسردە ياشاپ ئۆتكەن قرغىزلاردا ياشغان مۇھت بلەن ‹‹تۈركى تللاردىۋانى››نڭ مەزمۇنى تۈپتن ماس كەلمەيدۇ،بۇ نوقتنى قرغزلارئۈزىمۇ ئىتراپ قلسمۇ ئەمما ۋاقتى كەلگەندە يەنلا ‹‹كۈزىنى يۇمۇۋېلپ ››‹‹تۈگە كۆردۈڭمۇ ؟ۋاي ياق ››دەپ كەلدى.يۈسۈپ خاس ھاجپنڭ ئۇيغۇر ئالىمى ئىكەنلكنى پەقەت قرغزىستاندىكى بىر قسم كشلەردىن باشقا خەلقئارا جەمئيەت ئىتراپ قلغان پاكت.
روس توڭگۇزلرى ۋە سوۋىت ئتپاقى پارچلانغاندىن كىين ئوتتۇرا ئاسيا زىمندا بىر نەچچە ئىستانلار دۇنيا خەرىتسدە پەيدا بولدى.يېڭلا مۇستەقل بولغان ئاشۇ دەۋىرلەردە بۇ دۆلەتنڭ ۋە ئۆز مللىتنڭ تارىخنى يېزىپ كىيىنكى ئەۋلاتلارنى تەربيلەشكە بۇلۇپمۇ ئەۋلاتلارنڭ مللى غۇرۇرىنى ئويغتش ئۈچۈن بۇ يەردىكى ئالملارنڭ بېشى قاتتى،سۆزلەي دىسە قىرغىزلارنڭ تارىخدا سوۋىت پىرىزدىنتى دۇنياغا داڭلق قانخور جاللات گىروزىن چوشقسى ستالن قالدۇرۇپ كەتكەن كولخوز مەدەنيتىدىن باشقا ھېچنەرسە يوق ئىدى.بۇلاردا تلغا ئالغۇدەك بىرەر ئالم ،يازغۇچى شائر ياكى سەنئەتكار يوق ئدى.چۈنكى ئەينى يللرى قرغىز قەبللرى ئاساسەن بىر بولسا ئۇيغۇرلارغا بىر بولسا مۇڭغۇللارغا بىر بولسا روس توڭگۇزلرىغا بېقنما ھالەتتە كۆچمەن چارۋىچلق بلەن ياشاپ كەلگەنلكى ئۈچۈن بۇلارنڭ ياشاش مۇھتى بۇنداق ئالملارنڭ يىتىشپ چىقشغا شارائت بلەن تەمنلەپ بىرەلمەيتى .ئەمسە قانداق قلش كىرەك.تارىخ دەرىسلكگە نىملەرنى كىرگۈزۈش كرەك.سىتالننڭ ئاتالمش ‹‹كومنزىم ››سەپسەتلرىنى كرگۈزۈش كرەكمۇ ؟ھەرھالدا ئامال چقتى.قىرغىز تارىخنى ئۇلۇغ ئالم يۈسۈپ خاس ھاجپ ياشغان ئاشۇ مىلادىيە 11-ئەسردىن باشلاپ يېزىش كرەك .يۈسۈپ خاس ھاجپنى ئۇيغۇر دىگۈچلەر قىرغىزىستاندىن يۇقالسۇن،ناۋايىنى ئۇيغۇر دىگۈچلەر ئۆزبكستاندىن يۇقالسۇن ،شۇنداق قلپ يۈسۈپ خاس ھاجپنڭ سۈرىتى قرغىزىستاننڭ پۇلغا بېسلدى،چۈنكى قرغىزىستان بىر كچدىكى قىماردا تۇساتتن تەلىيى ئوڭ كلپ تاۋكادا ئۇتۇۋېلنغان دۆلەت تۇرسا.نەدىمۇ  ئۆز مللىتىنى  قۇراللق كۈرەشكە يىتەكلەپ مۇستەقللقنى قولغا كەلتۈرگەن داھى بولسۇن.دىمەك قىرغىز خەلقگە داھى بۇلالغۇدەك  قىرغىز مللتدىن بىرەر ئادەم بولمغانلقى سەۋەبلك ئۇيغۇر ئالمى يۈسۈپ خاس ھاجپ بىردىنلا قىرغىز خەلقىنڭ داھيسغا ئايلاندى،
ئەگەر قرغىزلار يۈسۈپ خاس ھاجپنى قىرغىز دىسە دەۋەرمەمدۇ.يەنە باشقلارمۇ دەۋەرسۇن،ئەمما خەلقئارا جەمئيەتتكى تۈرۈكشۈناسلق تەتقىقاتى بلەن شۇغۇللانغان ئالملار يۈسۈپ خاس ھاجپنڭ ئۇيغۇر ئىكەنلكنى ئىتراپ قلغان،مەسلەن بۇلارنڭ داڭلق يازغۇچسى چىڭغز ئايتىماتۇف مۇ بۇ پاكتنى ئىتراپ قلغان،مۇڭغۇللار،، ۋە ئالتاي تلى سىستىمسدىكى مللەتلەرگە ئەزەلدىن ئۇيغۇرلارمائارىپ مەدەنيەت جەھەتتىن ئوستاز بۇلۇپ كەلگەن .بۇنى ئۇلار ئۆزلرى ئتراپ قلغان پاكت،
ئەمدى مۇنبەردە بۇ ھەقتە بەك كۆپ مۇنازىرە قلمساق ياخشمكىن دەيمەن.كىيىن بۇ مللەتلەر ئارىسدىكى جىدەل ماجراغا سەۋەبچى بۇلۇپ قالسا غەرىبتىكى بۇ ئۇلۇغ قوشنلرىمىز بلەن ئارىمىزغا سوغۇقچلق چۈشۈپ قالمسۇن دەيمنا ئەمدى
مەنغۇ بىر قارا قۇرساق دىھقان ... .مۇشۇ ئىنكاسنمۇ ئاران تەستە يازدىم.