ئارىستوتىلنىڭ قارىشىدىكى پەلسەپە ھەل قىلىشقا
تېگىشلىك مەسلىلەر
مەقسۇت ئەمىن ئەركىيار
ئارىستوتىل مىلادىدىن بۇرۇنقى 384-يىلىدىن مىلادىدىن بۇرۇنقى 322-يىلىغىچە ياشىغان ئالىم.
ئارىستوتىل رىئال دۇنيانىڭ ھەممە كاتېگورىيلىرىگە ۋە ھەممە تەرەپلىرىگە چۇڭقۇرلىغان ھەم بۇ ھەقتىكى ئۇقۇملارنى ئىزاھلاپ پەلسەپە پەنلىرىنىڭ ئايرىلىشى ۋە بارلىققا كېلىشىدە مۇھىم تۆھپە قوشقان ئالىم(گېگىلنىڭ«پەلسەپە تارىخىغا ئائىت نۇتۇقتىن خاتىرىلەر»دىن).
ئۇنى مەشھۇر قىلغىنى يەنىلا ئۇنىڭ پەلسەپە جەھەتتىكى تۆھپىسى بولۇپ،تۇنجى بولۇپ پەلسەپىنى مۇستەقىل پەن سۈپىتىدە ئوتتۇرىغا قويغان ۋە پەلسەپىنىڭ تەتقىقات ئۇبيېكتىنى ئېنىق بېكىتكەن.
ئارىستوتىل«مېتافىزىكا»دېگەن ئەسىرىدە پەلسەپە ھەل قىلىدىغان تۆۋەندىكى 13مەسلىنى ئوتتۇرىغا قويغان:
1.ھەرخىل سەۋەبنى تەتقىق قىلىش ئوخشاش بىرپەننىڭ ۋەزىپىسىمۇ؟
2.سۇبىىستانسىيەنى تەتقىق قىلىدىغان ئىلىم ئوخشاش بىرۋاقىتتا يەنە ھەرقايسى پەنلەرنىڭ ئۇمۇمىيلىقىنى تەتقىق قىلامدۇ؟
3.پەلسەپە بارلىق سۇبىستانسىيەنى تەتقىق قىلامدۇ؟
4.ھېس قىلغىلى بولمايدىغان سۇبىستانسىيە بارمۇ؟
5.پەلسەپە يەنە شەيئىلەرنىڭ ئاساسلىق تەۋەلىكىنى تەتقىق قىلامدۇ؟
6.شەيئىلەرنىڭ بىرىنچى پىرىنسىپى تەۋەلىكمۇ ياكى تۈرىمۇ؟
7.ئايرىمىلىقتىن ئايرىلىپ مۇستەقىل مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدىغان ئابىستراكىت بارمۇ؟ئۇقۇم جىسىمدىن ئايرىلسا بولامدۇ؟
8.بىرىنچى پىرىنسىپ سان جەھەتتە چەكلىكمۇ ياكى تۈر جەھەتتە چەكلىكمۇ؟
9.يوقىلىدىغان شەيئىلەر بىلەن يوقالمايدىغان شەيئىلەرنىڭ سەۋەبى ئوخشاشمۇ؟
10.مەۋجۇتلۇق بىلەن يېگانىلىك سۇبىستانسىيەمۇ ياكى تەۋەلىكمۇ؟
11.بىرىنچى پىرىنسىپ ئۇمۇميۈزلۈكمۇ ياكى ئالاھىدىمۇ؟
12.بىرىنچى پىرىنسىپ يۇشۇرۇنمۇ ياكى ئەمەلىيەتمۇ؟
13.ماتېماتىكا،فىزىكىنىڭ ئۇبيېكتى سۇبىستانسىيەمۇ؟
(يۇقارقى مەسلىلەرنى يەنە بەزىلەر 14كە بۆلگەن)
ئارىستوتىلنىڭ پەلسەپە تارىخىدا مۇھىم ئورۇننى ئىگىلىشى،ئۇنىڭ پەلسەپە چۇقۇم جاۋاب بېرىشكە تېگىشلىك مۇشۇ مەسلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويغانلىقى بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك.
پايدىلانمىلار: لويەن تەرىپىدىن تۈزۈلۈپ ئابدۇرۇسۇل نامان،پولات ئەزىزلەر تەرجىمە قىلغان«ئارىستوتىل»ناملىق كىتاب.
سۇبىستانسىيە:
① دائىم ھەرىكەتلىنىپ ۋە تەرەققىي قىلىپ تۇرىدىغان ماددا② مەلۇم بەلگىگە ئىگە بولغان ئوبيېكتىپ شەيئى |