ئىنتىلگۈچى:پىلانىتلار ھەققىدە چۈشەنچە

intilguchi

پىلانىتلار ھەققىدەچۈشەنچە

(ئىنتىلگۈچى)

ئاددىي قىلىپ ئېيتقانداپىلانىت(Planet) ئۆزدىن نۇر چىقىرالمايدىغان بەلگىلىك ماسسىسى بولغان، يۇلتۇزغائوخشاش ئاتوم رىئاكسىيە يۇز بەرمايدىغان، مەلۇم يۇلتۇزنى(بۇ يەردە دېيىلىۋاتقان يۇلتۇزلار قۇياشقا ئوخشاش نۇرمال يۇلتۇزلار،يەنى تۇرغۇن يۇلتۇزلار.) ئوربىتا قىلىپ ئايلىنىدىغان بىرخىل ئاسمان جىسمى. 2006-يىلى8-ئاينىڭ24-كۈنى خەلقارالىق ئاستىرونوم بىرلەشمە جەمئىيىتى پىلانىتنى ئېنىقلايدىغان ئۇچ مۇھىم شەرتنى ئوتتۇرغاقۇيۇپ بىكىتتى، ئۇلار تۆۋەندىكىچە:

1،چۇقۇم يۇلتۇزنى ئوربىتا قلىپ ئايلانغان بولۇشى كېرەك.

2،يىتەرلىك ماسسىسى بولۇشى ۋە تەڭپۇڭ ھالەتتكى شارسىمان تۇزلىشى بولۇشى كېرەك

3،ئۆزنىڭ ئوربىتائەتىراپى پاكىز ۋە ئۆز ئوربىتا رايۇنىدا ئۆزدىن چوڭ بولغان باشقا ئاسمان جىسمى بولماسلىقى كېرەك.

پىلانىتلارنىڭ شەكىللىنىشى ھەققىدە بىرقانچە خىل قاراشلار بار. ھارىر بىرقەدەر ئۇمۇملاشقان قاراشمۇنداق: يۇلتۇز تۇمىنى ياكى مولكۇللا تۇمىنى تارتىش كۈچى(gravity) سەۋەبلىك يىغلىدۇ ۋە تۆت باسقۇچنى بېسىپ ئۆتتۇپ پىلانىتنى شەكىللەندۈردۇ، ئۇلارئايرىم-ئايرىم ھالدا:1،پىلانىت ئۇرۇقچىسى شەكىللىنىش جەريانى(planetisimalformation)، بۇنىڭدا تۇمان(nebula) سوۋۇپ قاتتىق ئۇيشۇش ھالىتىدىكى گازسىمان جىسمىلار
(condensationof gaseous material) قاتتىق توپ ئۇرۇقچىغا ئايلىنىدۇ(1-رەسىمگە ئوخشاش)، بۇجەريانغا 100يىلدىن 10000يىلغىچە ۋاقت كىتىدۇ. 2،ئۇرۇقچىلار ئۆز-ئارا سوقلۇپ بىرلشىپ بىرقەدەر چوڭ بولغان بۇۋاق ھالەتتىكى پىلانىتنى(protoplanet) ھاسىل قىلىدۇ، بۇنىڭ ئەتتىراپىدا گاز تەخسىسى(gas disk) بۇلىدۇ(2- رەسىمگە ئوخشاش)، بۇ جەريانغا يۈزمىڭ يىلدىن بىرمىليونغىچە ۋاقت كىتىدۇ. 3، گاز تەخسىسى بىلەن بۇۋاق ھالەتتىكى پىلانت ئۆز-ئارا تەسىرلىشىپ بىرقاتار فىزىكىلىق ھادسلەرنى باشتىن  كەچۈردۇ، بۇ جەرياندا بۇۋاق ھالەتتىكى پىلانىت تەخسىدىن گاز سۈمۈرۈپ ماسسىسى ئېشىشى مۈمكىن، بۇ جەريانغا ئون مىليونچە ۋاقت كىتىدۇ  4، گاز تەخسىسى بارا-بارا يوقاپ پىلانىت بارلىققا كىلىدۇ.   

ھازىرغا قەدەر قۇياش سېستىمىسى سىرتتىدا 750دىن ئارتۇق پىلانىت بايقالغان، كىپلىر (Kepler) ئالەملىك تىلىسكوپى مەخسۇس پىلانىت ئىزدەيدىغان تىلىسكوپ بۇلۇپ، بۇساھەدە تۆھپىسى ئەڭ ياخشى. قۇياشسېستىمىسىدا 8 پىلانىت بار، ئۇلار قۇياش تەرەپتىن سىرتىغا تۆۋەندىكىچە:مىركورى(Mercury)، ۋىنرا(Venus)، يەرشارى(Earth)، مارىس(Mars)، يۇپىتىر(Jupiter)،ساتۇرىن(Saturn)، ئۇران(Uranus)، نىپتۇن(Niptune)
، 3-رەسىمگە قاراڭ.پىلاتو(Pluto) قۇياشنى ئوربىتا قىلىپ ئايلىنىدىغان پىلانىت  شەرتنى تۇلۇق قانائەتلەندۇرمىگەچكە قۇياشسېستىمىسىدىكى پىلانىت ئەمەس دەپ بىكتىلگەن.

كەسپى ئاتالغۇلارنى ئۆزەمنىڭ كەسپى بىلىمگە ئاساسەن ئالدىم.

نەنجىڭ.

پايدىلانغانماتېرىياللار:

Kant (1755)، Laplace(1799)، Barshey and Lewis (1976)، Greenzwig and Lissuaer (1990).

ablimitt

مىنىڭ دىرىزەمدىن كىرىدىغان ئاينۇرى قايسىسىدىن كىلىدۇ ئەمىسە؟...

XIRAQ

قوياشتىن ئايغا بېرىپ ئاندىن دېرىزىڭىزگە كېلىدۇ.

tikan

يارايسىز ئىنتىلگۈچى
سىز ئىنكاسىڭىزدا ئۆزىڭىزنى فىزىكا ئاسترونىمىيە كەسپىدە دەۋاتاتتىڭىز،ئاسترونىمىيە
جۇغراپىيە كەسپىنىڭ تارمىقى ئەمەسما؟ئاسترونىمىيەگە مۇناسىۋەتلىك يەنە قانداق
كەسىپلەر بار؟كەسپىڭىزدە قانداق دەرسلەر ئۆتىلىدۇ؟كەسىپ ئادەم جەلىپ قىلالامدۇ؟
________
پلوتوننى چىقىرۋىتىشنىڭ ئېنىقراق سەۋەبلىرىنى دەپ باقسىڭىز؟

tadlax

قۇتادغۇ بىلىگدىكى يەتتە يۇلتۇز، ون ىككى بۇرۇج مۇساپىسىنى ياكى ايلىنىش قايىدىسىنى يىشىپ بىرەلەمسىز؟


تىما ىگىسىگە قارتىلغان.

intilguchi

tikan يوللىغان ۋاقتى  2014-4-14 20:41
يارايسىز ئىنتىلگۈچى
سىز ئىنكاسىڭىزدا ئۆزىڭىزنى فىزىك ...

ئاسترونومىيە بىلەن فىزىكا ئىنتايىن زىچ مۇناسىۋەتلىك. مەن ئاستىرونوم فىزىكا كەسپىدە. بۇ كەسىپ بەزى مەكتەپلەردە فىزىكا فاكۇلتىتغا بەزى مەكتەپلەردە ئاسترونومىيە فاكۇلتىتغا تەۋە. ئاسترونىمىيەگە مۇناسىۋەتلىك 4چوڭ كەسىپ بار، بۇنى ئىزدەنسىڭىز ئۆزىڭىز تاپالايسىز. جۇغراپىيە كەسپى بىلەن يىراق. ئاساسەن فىزىكا. قىزقسىڭىز جەلىپ قىلىدۇ، قىزقمىسىڭز ياق.

nijat0220

     ئاسترونومىيە كەسپىگە مەنمۇ بەك قىزىقاتتىم....

rage

گىپىڭلارغا قوشۇق سىلىپ قويىدىغان بولدۇم كەچۈرۈڭلار.
3- رەسىمدىكى قۇياش سىستىمىسىنىڭ سرتىدا دەپ قارالغان نەرسە Pluto ئەمەس .
گەرچە يىراق بولسىمۇ قۇياشنى ئايلىنىش سىزىقى كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇ، دىمەك Pluto ئەمەس بەلكى يىنىدا تۇرغان other نى ئاۋۇ شارسىمان شەكىلنى ھازىرلىمىغان تاشنى دىمەكچى، ‹‹ other ›› دىگەن ئەنگىلىسچە ‹‹ باشقا ›› دىگەن گەپ دىمەك ئىسمى يوق شۇنەرسىنى دىمەكچى بولۇشى مومكىن، شەخسى كۆزقارىشىم.