شەھەر باشلىقى، ئاپتومۇبىلىمنى قەيەرگە توختىتىمەن؟
"ئاقسۇ گېزىتى" مۇخبىرى ئابدۇسالام ئابلىز
ئاپتومۇبىلنىڭ كۆپىيىشى بىر ياخشى ئەھۋال بۇلۇپ، ئۇ بىر رايوننىڭ ئىقتىسادى جەھەتتە بەلگىلىك تەرەققىياتقا ئېرىشكەنلىكىنىڭ، خەلقنىڭ ماددى تۇرمۇش سەۋىيەسىنىڭ ئۆسكەنلىكىنىڭ، پۇلىنىڭ كۆپەيگەنلىكىنىڭ ئىپادىسى. ئەمما، تېز سۈرئەتتە كۆپىيىۋاتقان ئاپتومۇبىل ئاقسۇ شەھرىدە بىر ئىجتىمائىي ئاپەتكە ئايلىنىپ، شەھەر ئىچىدە نورمال يول يۈرۈش، ئاپتومۇبىل توختىتىشقا ئاز بولمىغان ئاۋارىچىلىق ۋە قىيىنچىلىقلارنى تۇغدۇرماقتا. شەھەر كۆلىمى كېڭىيىۋاتقان، ئىگىز بىنالار يىلسىرى كۆپىيىۋاتقان بولسىمۇ، ئەمما ئاپتومۇبىل توختىتىدىغان جاي تاپماق تەسلىشىپ كەتتى. بۇ مەسىلىنى زادى كىم ھەل قىلىدۇ...؟
سانلىق مەلۇماتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، بىر نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا ئاقسۇ شەھرىنىڭ شەھەر كۆلىمى 37 كىۋادىرات كىلومېتىر بۇلۇپ، ھازىرقى كۆلىمى 78 كىۋادىرات كىلومېتر كېلىدىكەن. ئەمما شەھەرنىڭ كۆلىمى كېڭەيگەن بىلەن شەھەر كوچىلىرى ھەر يىلى ۋىلايەت دائىرىسىدىكى 30 نەچچە شوپۇرلۇق مەكتىپىدە ئوقۇپ پىراۋا ئېلىۋاتقان "يېڭى شوپۇر"لارغا كىچىكلىك، تارلىق قىلىپ قالماقتا. كۈنمۇ كۈن، ئايمۇ ئاي ئۇلغىيىۋاتقان "ئاپتومۇبىل سېتىۋېلىش قىزغىنلىقى" شەھەر كوچىلىرىنىڭ قاتناش بېسىمىنى ئېغىرلاشتۇرۇپلا قالماي، ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانى تاپقىلى بولماسلىق ھالىتىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. چوڭ يول ياقىسىدىكى بەزى مەيدانلار تۇرۇپلا ھەقلىق ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانىغا ئۆزگىرىپ كەتتى. ۋىلايەتلىك 1-خەلق دوختۇرخانىسى قاتارلىق چوڭ يول بۇيىغا جايلاشقان بەزى ئىدارە-ئورۇنلار ئۆز تەۋەلىكىنى قورشاپ، قامال قىلىپ، ئاپتومۇبىل توختىتىشقا رۇخسەت قىلماسلىق سىياسىتىنى يۈرگۈزدى. بەزى مەيدانلارغا كىرىش-چىقىش ھەقىقەتەن مۇشكۇل بۇلۇپ، ئاپتومۇبىل توختىتىش ئاۋارىچىلىقى ئادەمنىڭ ئىچىنى سىقماقتا.
2006-يىلى 10-ئايدا مەن بىرىنچى قېتىم خاڭجۇ شەھرىگە بارغىنىمدا، بۇ شەھەرگە ياسالغان ئىستىرولۇق ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانىنى كۆرۈپ ھەيران قالغان ئىدىم. ئاپتومۇبىللار بوشلۇققا 2-3 قەۋەت قىلىپ ئېسىپ قويۇلاتتىكەن. 2011-يىلى 6-ئايدا خاڭجۇ شەھرىدە 70 كۈن تۇرۇش جەريانىدا يەر ئاستىغا ياسالغان نەچچە قەۋەتلىك ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانىنى كۆرۈپ، مەن تېخىمۇ ئەجەپلەنگەن ھەم شەھەر كوچىلىرىنىڭ شۇنداق ئازادە تۇرغانلىقىنىڭ سەۋەبىنى چۈشىنىپ يەتكەن ئىدىم. ئۇنداق بولمىغاندا، نەچچە مىليۇن نۇپۇسى بار بۇ "جەننەت شەھەر" دىكى ئاپتومۇبىللار نەگىمۇ پاتار ئىدى، قەيەرگىمۇ توختىتىلار ئىدى؟ يېقىندا "ئاقسۇ گېزىتى"گە بېسىلغان ئاۋات ناھىيىسىدە بىر ئىستىرولۇق ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانى ياسىلىۋاتقانلىقى ھەققىدىكى خەۋەرنى ئوقۇپ تولىمۇ خوش بولدۇم. 250 مىڭ نۇپۇسى بار ئاۋات ناھىيىسىدە ھازىر 60 مىڭدىن ئارتۇق موتۇرلۇق قاتناش ۋاستىسى بار ئىكەن. بۇ ئەمەلىيەتكە ئاساسەن ناھىيە ئاممىنىڭ ئاپتومۇبىل توختىتىش مەسىلىسىدىن ئىبارەت بۇ ئىشىغا باش قاتۇرۇپتۇ. ۋىلايەتنىڭ سىياسى، ئىقتىسادىي، مەدەنىيەت، قاتناش، پۇل-مۇئامىلە مەركىزى ھىساپلىنىدىغان ئاقسۇ شەھرىچۇ؟ تولۇقسىز مەلۇماتلارغا قارىغاندا، نۆۋەتتە ئاقسۇ شەھرىدىكى ئاپتومۇبىللار 200 مىڭغا يېقىنلىشىدىكەن. ھەر يىلى شەھەردە ئاپتومۇبىل 5000 دانىلىق سۈرئەت بىلەن كۆپىيىپ مېڭىۋېتىپتۇ، لېكىن يول شۇ، كوچا شۇ، مەيدان شۇ. ھازىرغىچىلىك شەھەردە بىرەر ئاسما كۆۋرۈك ياكى يەر ئاستى ئۆتۈشمە يولى ۋە ياكى خاڭجۇ شەھرىدىكىگە ئوخشاش ئىستىرولۇق ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانى ياسالغىنى يوق. شۇ ۋەجىدىن، ئاپتومۇبىل ئىگىلىرىنىڭ كۆپۈنچىسى ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانىنىڭ قىسلىقىدىن زارلانماقتا. ئەڭ ئېغىر بولغىنى 1-خەلق دوختۇرخانىسى، 1-دېۋىزىيە دوختۇرخانىسى قاتارلىق بىر قىسىم كۆزنەك ئورۇنلارغا كىرىش تولىمۇ تەسكە توختىماقتا. بەزى جايلارغا ئاپتومۇبىل ھەيدەپ بارغاندىن كۈرە پىيادە مېڭىپ بېرىش ئاسان بولماقتا. مەن نۇرغۇن شوپۇر دوستلار ۋە ئاممىنىڭ شەھەرنىڭ قاتناش قىستاڭچىلىقى ھەققىدىكى ئىنكاسىنى ئاڭلىدىم. ئاقسۇ شەھرىنىڭ ھازىرقى يوللىرى ئىلگىرى ياسالغان، ئەمما ئۇ ئاپتومۇبىللارنىڭ نۆۋەتتىكى يول يۈرۈش، توختىتىش ئېھتىياجىنى قاندۇرالمايۋاتىدۇ، شۇڭا ھەر كۈنى نەچچە يەردە چوڭ-كىچىك قاتناش ۋەقەسى كۆرۈلۈۋاتىدۇ. يېقىنقى بىر قانچە ئايدىن بۇيان شەھەرنىڭ قاتناش تەرتىپى زور دەرىجىدە ياخشىلاندى، چوڭ-كىچىك يول، كوچا ئېغىزلىرىدا قاتناش ساقچىسى ئۈزۈلمەيدىغان بولدى. ئۇلار ئىش ئورنىدا مەزمۇت تۇرۇپ، قار، يامغۇر، جۇد، شىۋىرغان دىمەي ۋەزىپە ئىجرا قىلىۋاتىدۇ، شۇنداقتىمۇ قاتناش قىستاڭچىلىقى ئادەمنىڭ ئىچىنى سىقماقتا. بولۇپمۇ، يوللىرى قاشا بىلەن ئايرىۋېتىلگەن شىنخۇا يولى، ساغلاملىق يولى، غەربى چوڭ كوچا، شەرقى چوڭ كوچا قاتارلىق يوللاردا يول يۈرمەك تېخىمۇ تەسلىشىپ كەتتى. مۇبادا بۇ يول بۆلەكلىرىنىڭ مەلۇم يىرىدە قاتناش ۋەقەسى يۈز بېرىپ قالسا، ئارقىدىكى ئاپتومۇبىللار ئۇزۇن ئۆچرەت تۇرۇپ كېتىدىغان، ياكى ئالدىغا، ياكى كەينىگە ماڭالمايدىغان زىددىيەتكە دۇچ كەلمەكتە. لەنگەر يولى ۋە ئاقسۇ گېزىتخانىسى جايلاشقان نەنچاڭ شەرقى يولىنىڭ ئىككى تەرەپىگە قالايمىقان توختىتىپ قويۇلغان ئاپتومۇبىللار نورمال قاتناش تەرتىپىگە تەسىر يەتكۈزمەكتە.
ھازىرقى ئەھۋالدىن قارىغاندا، ئاپتومۇبىللار بۇندىن كىيىن كۆپىيىدۇكى، ھەرگىز ئازايمايدۇ. نۆۋەتتىكى جىددىچىلىكنى، قىستاڭچىلىق بېسىمىنى ئۆزىگە سىغدۇرالمايۋاتقان شەھەر كوچىلىرى يەنە نەچچە يىلدىن كىيىن قانداق قىسمەتلەرگە دۇچ كېلەر؟ ئاپتومۇبىللار قەيەرگىمۇ توختىتىلار...؟ مانا بۇلار ئاقسۇ شەھرىدىكى ھەر مىللەت شەھەر ئاھالىلىرىنىڭ كەلگۈسىگە كۆڭۈل بۆلۈشتىن توغۇلغان ئەندىشىلىك سۇئالى، شەھەرلىك ھۆكۈمەتتىن كۈتىدىغان ئۈمىدلىك خىيالى. شەھەر بىر-ئىككى كۈندە چوڭىيىپ قالمايدۇ، ئەمما، بىر-ئىككى كۈندە ئاپتومۇبىلدىن نەچچىسى كۆپىيىشى مومكىن. ئەگەر ھۆكۈمەتنىڭ يەر ئۈستى ياكى يەر ئاستى ئاپتومۇبىل توختىتىش مەيدانى ياساش پىلانى، ئىرادىسى بولغان تەقدىردىمۇ، بۇنى پۈتتۈرۈشكە مەلۇم جەريان كېتىدۇ. بۇ جەريان تاماملانغىچە ئاپتومۇبىل داۋاملىق كۆپىيىپ، ئەسلىدىنلا چەكلىك لايىھىلەنگەن شەھەرنىڭ گۈزەل كوچىلىرى ۋە چىرايلىق مەيدانلىرىنىڭ تېخىمۇ جىددىلىشىپ، شەھەر خەلقىگە ئويلىمىغان قۇلايسىزلىقلارنى ئېلىپ كېلىدىغانلىقى تۇرغانلا گەپ. كەلگۈسىدە مۇقەررەر دۇچ كېلىدىغان بۇ رىئاللىق ۋە ۋەھىمە مىنى، ئۇنى، ئاپتومۇبىلى بار-يوقلارنىڭ ھەممىسىنى ئويلاندۇرۇپ قويماقتا. ئاخىرى مەن ئاممىغا ۋەكالىتەن شەھەر باشلىقىغا بۇ ئىش توغرىسىدا ئىلتىجا قىلىشقا مەجبۇر بولدۇم: شەھەر باشلىقى، سىزنىڭچە ئاپتومۇبىلىمنى قەيەرگە توختاتسام بۇلار...؟
( "ئاقسۇ گېزىتى" دىن ئېلىندى، قوشۇمچە سۈرەتلەرنى uyghari تارتقان.)
|