NASA: مارس ئۈچۈن ياسالغان «ئۇچار تەخسە»

bilimhumar

مارس ئۈچۈن ياسالغان «ئۇچار تەخسە»

2014-يىلى 6-ئاينىڭ 18-كۈنى

         كەلگۈسىدە مارسقا ئېغىر ئۈسكۈنىلەر ۋە ئادەم ئاپىرىشقا ئىشلىتىش ئۈچۈن، ناسا بىر «ئۇچار تەخسە» شەكلىدىكى مارسقا قونۇش ماشىنىسى ياساپ چىقتى [1].  بۇ ماشىنا ئىنگلىزچە « Low-Density Supersonic Decelerator (LDSD) » دەپ ئاتىلىدىغان بولۇپ، ئۇنىڭ مەنىسى «شالاڭ ھاۋادا ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يەر يۈزىگە قونغۇچى» دېگەنگە يېقىن كەلىدۇ.  ئاۋاز قۇرغاق ھاۋادا ھەر بىر سېكۇنتتا 331 مېتىر، سائەتىگە 1191.6 كىلومېتىر ئارىلىققا ماڭىدىغان بولۇپ، مەزكۇر ماشىنا ئۇنىڭدىنمۇ يۇقىرى  تېزلىك بىلەن ئۇچىدۇ.  مارستىكى ئاتموسفرا ياكى ھاۋانىڭ مىقتارى يەر شارى ئاتموسفراسى مىقتارىنىڭ بىر پىرسەنتىگە توغرا كېلىدىغان بولۇپ [2]، مەزكۇر ماشىنا ئاشۇنداق شالاڭ ھاۋادىمۇ ئۇچالايدۇ.      
        بۇ «ئۇچار تەخسە» تەتقىقات تۈرىگە ناسا مەركىزى ج پ ل مەسئۇل بولۇپ، ئۇنىڭ تۇنجى نۇسخىسى ھازىر ياسىلىپ بولدى.  ج پ ل ئۇنى ھاۋاي شتاتىدا يەر يۈزىدىن 10 – 13 كىلومېتىر ئىگىزلىككە ئۇچۇرۇپ سىناق قىلىشقا ھازىرغىچە 6 قېتىم تەمشەلگەن بولسىمۇ، ھاۋا كىلىماتىنىڭ مۇۋاپىق بولماسلىقى تۈپەيلىدىن، ھازىرغىچە ئۇنداق سىناقلار تېخىچە بىرەر قېتىممۇ ئېلىپ بېرىلمىدى.  ج پ ل ئۇ ماشىنىنى كېلەر قېتىم سىناشنى 2014-يىلى 6-ئاينىڭ ئاخىرلىرىغا ئورۇنلاشتۇرۇشنى پىلانلىدى.   


پايدىلىنىش ماتېرىياللىرى:

[1] Winds Push NASA 'Flying Saucer' Test Launch to Late June
<http://www.space.com/26233-nasa- ... unch-delay.html>

[2] Atmosphere of Mars
<http://www.universetoday.com/22587/atmosphere-of-mars/>

رەسىم ئادرېسى (بۇ رەسىمنى ناسا مەركىزى ج پ ل تەييارلىغان بولۇپ، ئۇ بىر سىزىلغان رەسىم):
http://i.space.com/images/i/000/ ... test.jpg?1401745681


تاشقىي پلانېتا ۋە ئۇچار تەخسىگە ئائىت بۇرۇنقى تېمىلار:

كەپلېر ئالەم تېلېسكوپدىن چاتاق چىقتى: 2013-5-18
<http://bbs.misranim.com/thread-106076-1-1.html>

ئۇچار تەخسە ۋە ناسا
<http://bbs.misranim.com/thread-108442-1-1.html>

ئامېرىكىدىكى «تاشقىي پلانېتلىقلار ئىگىلىۋالغان جاي»
http://bbs.misranim.com/thread-109824-1-1.html

كەپلېر تېلېسكوپىنى رېمونت قىلىشنى توختاتتى.  2013-8-24
<http://bbs.misranim.com/thread-110084-1-1.html>

ArpatKurban

بېرىپ كېلىپ ئازراق ئۇچۇرغا ئېرىشكۈچە بىر بالا تۇغۇلۇپ بەلكىم 5،10غا كىرىپ بولىدۇغۇ دەيمەن...

apandim111

ئالەم ئىشلىرىغا ئائىت پەن-تېخنىكا يېڭىلىقلىرى  ئۇچۇرلىرى بىلەن خەۋەردار قىلىۋاتقانلىقىڭىزغا كۆپتىن-كۆپ رەھمەت.بولساچوڭلارۋە پەرزەنتلىرىمىز ئۈچۈن مۇشۇ ساھەدە بىر ئاممىباپ ئوقۇشلۇق (رەسىمىلك) تۈزۈپ نەشىر قىدۇرغان بولسىڭىز.(بەلكىم ھۆكۈمەت نەشىرياتلىرى تىراژ ، مەبلەغ مەسلسىنى ئوتتۇرغا قويۇپ ئارقىغا سۆرىشى ياكى كېچىكتۈرىشى مۈمكىن .شەخسى خىراجەت ئارقىلىق نەشىر قىلدۇرسىڭىز .مائارىپ ئورۇنلىرى بىلەن ھەمكارلىشىپ تارقىاتسىڭىز،مەكتەپلەردىكى كۈتۈپخانلار ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلار پايدىلانسا)بەك ياخشى بولغان بولاتتى.مىنىڭ بىلىشمچە سابىق ئىلى ۋىلايەتلىك تېخنىڭ ئىشچىلار مەكتىپنىڭ ئىلمى مۇدىرى نەسىردىن ئەپەندىم ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايۇنلۇق مائارىپ ئىنىستۇتىتنىڭ دوستنتى ئەكپەر ۋەلى ئەپەندىمىلەرنىڭ ئالەم ئىشلىرىغا ئائىت كىتاپلىرى نەشر قىلنغان.(بۇ ئىككى كىتاپنى بۇ مەكتەپلەردە ئوقۇۋاتقاندا قىزىقىپ سېتىۋالغان )بۇ ساھەدە بىزدە قورال كىتاپلار بەك ئاز.
مەنمۇ مۇشۇ ئىككى كىشنىڭ كىتاپلىرى ئارقىلىق ئالەم ئىشلىرى ساۋاتلىرى بىلەن تونۇشقان.بۇ ساھەگە بەك قىزىقىمەن.ئامىرىكىنىڭ ئالەم ئىشلىرىغا ئائىت كىنولورى بولسا قويماي كۆرىمەن..ئۇيغۇر پەرزەنىتلىرنىڭ بۇ ساھەگە بولغان قىزىقىشنى كۈچەيتىپ،سىزدەك ئالىملىرمىزنىڭ كۆپلەپ بارلىققا كىلىشىگە كۆچ چىقارساق دىگەن ئۆمۈتتە مەن.

nijat0220

    سۈرئىتى بەك تىزكەن....

ablimitt

بۇ قىتىم ئەۋەتكەن ئۇچۇرلېرى بىر مەخپىيەتلىكتەكلا تۇيۇلۇپ كەتتى، ئەمما قارىسام ئەڭ ئاستىدىكى رەسىمدىكىدەك بولسا يۈزى بەك چوڭدەك قىلىدۇ. ئادەتتە ئوققا ئوخشايدىغان ئۇچلۇق ئۇچار جىسىملارنىلا كۆرۈپ تۇرغاچقا ھاۋا بولمىغان بوشلۇقتىمۇ راكىتانىڭ سىرىتقى يۈزى سۈركىلىشتىن قىزىغۇدەك بولغاندىكىن يەنە چوڭ يۈزگە قارشىلىقمۇ چوڭ بۇلىدۇ دەيدىغان چۈشەنچە بار ئىدى، ۋاقىتلېرى چىققاندا مۇشۇ ۋاكۇئومدىكى ئۇچقۇنىڭ سۈركىلىدىغان يۈزى چوڭ بولسا ياكى كىچىك بولسا ئۇچرايدىغان قارشىلىق پەرقى تۇغرىلىق چۈشەنچە بەرگەن بولسىلا بۇپتىكەن...

xogqar0998

ئەركىن سىدىق ئاكا ! سىلىدىن بىر سۇئالىم بار ئىدى .. نۇر تىزلىگىگە يىتىش ئادەملەرنىڭ قۇلىدىن كىلەمدۇ؟

bilimhumar

مەن تورداشلارنىڭ ئىنكاسلىرىنى ئوقۇغاندىن كېيىن، مەزكۇر تېما ھەققىدە ئازراق چۈشەنچە بېرىپ قويۇشنى مۇۋاپىق كۆردۈم.

يەر شارىدىن مارسقا «ھەۋەسكار» غا ئوخشاش تەكشۈرۈش ماشىنىسى ماڭدۇرۇشتا مۇنداق 3 باسقۇچنى بېسىپ ئۆتۈشكە توغرا كېلىدۇ:

(1)تەكشۈرۈش ماشىنىسى قاچىلانغان ئالەم ئۇچقۇرىنى بىر راكېتا ناھايىتى يوقۇرى تېزلىكتە ئالەم بوشلۇقىغا ئېلىپ چىقىدۇ.  ھەمدە ئالەم ئۇچقۇرى يەر شارىنىڭ تارتىش كۈچىدىن قۇتۇلغاندىن كېيىن، راكېتا ئالەم ئۇچقۇرىدىن ئاجىراپ كېتىدۇ.

(2) ئالەم ئۇچقۇرى تەكشۈرۈش ماشىنىسىنى كۆتۈرۈپ، يەر شارىنىڭ قېشىدىن 6-8 ئاي يول مېڭىپ، مارسنىڭ ئوربىتىسىغا كىرىدۇ.  بۇ سەپەر جەريانىدا ئالەم ئۇچقۇرىنىڭ چوڭ يۆنىلىشى قۇياشنىڭ تارتىش كۈچى ئارقىلىق بەلگىلىنىدۇ.  ئالەم ئۇچقۇرىنىڭ ئۆزى ئاساسەن ئېنېرگىيە سەرپ قىلماي، سائەتىگە 20 مىڭ كىلومېتىردىن كۆپرەك ئارىلىقنى باسىدۇ.  يەنى راكېتا ئالەم ئۇچقۇرىنى بىر قېتىم قاتتىق ئىتتىرىۋەتكەندىن كېيىن، ئالەم ئۇچقۇرىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان باشقا بىرەر كۈچ بولمىغاچقا، ئۇ مارسقا قاراپ مېڭىشنى ئېنېرگىيەسىز داۋاملاشتۇرىۋېرىدۇ.  ئالەم ئۇچقۇرىغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان كۆپ ساندىكى كىچىك «كۈچلۈك شامال چىقارغۇچىلار» ياكى «ئىتتىرگۈچلەر» ( thruster ) بار بولۇپ، ئۇلار ئالەم ئۇچقۇرىنىڭ ھەرىكەت يۆنىلىشىنى توغرىلاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

(3)ئالەم ئۇچقۇرى مارسنىڭ يۈزىگە يېقىنلاشقاندا، ئۇنىڭغا ئورنىتىپ قويۇلغان بىر پاراشۇت ئېچىلىپ، ئالەم ئۇچقۇرىنى شۇنىڭ ياردىمى بىلەن مارسنىڭ يۈزىگە قونىدۇ.

ھازىرغىچە مارسقا بارغان ئالەم ئۇچقۇرى بىلەن تەكشۈرۈش ماشىنىلىرىنىڭ ھەممىسى مارسنىڭ يۈزىگە پاراشۇت بىلەن چۈشۈرۈلگەن ئىدى.  بۇنىڭدىن كېيىن مارسقا ئاپارماقچى بولغان يۈكنىڭ ئېغىرلىقى ھازىرغىچە مارسقا قوندۇرۇلغان ماشىنىلارنىڭكىدىن كۆپ يۇقىرى بولىدىغان بولغاچقا، ئۇلارنى مارسنىڭ يۈزىگە سالامەت قوندۇرۇش ئۈچۈن يېڭى تېخنىكا زۆرۈر بولۇپ قالدى.  ناسا بۇ قېتىم سىناق قىلماقچى بولغان «ئۇچار تەخسە» ياكى شار ئاشۇ يېڭى تېخنىكىنىڭ بىرسىدۇر.  بۇ «ئۇچار تەخسە» ئەمەلىيەتتە بىر ئەنجۈرنىڭ شەكلىنى ئالغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئىچىگە ھاۋا قاچىلىنىدۇ.  يەنى، ئۇ ئەمەلىيەتتە بىر ئىچى كاۋاك شاردىن ئىبارەتتۇر.  ئالەم ئۇچقۇرى بۇ شارنى مارسنىڭ يۈزىگە قاراپ تارتىدۇ.  شاردىكى رېئاكتىپ ماتوردىن ئېتىلىپ چىققان ئوت بولسا شارنى ھەرىكەت يۆنىلىشىگە قارىمۇ-قارشى تەرەپكە ئىتتىرىپ، ئالەم ئۇچقۇرىنىڭ چۈشۈش تېزلىكىنى ئاستىلىدۇ.  شۇنىڭ بىلەن ئالەم ئۇچقۇرى مارسنىڭ يۈزىگە قاتتىق ئۇرۇلماي، سىلىق چۈشىدۇ.  

ناسا ھازىر 6-مېتىرلىق «ئۇچار تەخسە»، 8-مېتىرلىق «ئۇچار تەخسە» ۋە 30.5 مېتىرلىق پاراشۇتلارنى لاھىيەلەۋاتىدۇ.  بۇرۇنقى پاراشۇتتا مارسقا چۈشۈرگىلى بولىدىغان يۈكنىڭ ئەڭ يۇقىرى ئېغىرلىقى 1.5 توننا بولۇپ، بۇ يېڭى تېخنىكىنى ئىشلەتكەندە 2-3 توننا يۈكنى چۈشۈرگىلى بولىدۇ.  

ناسا نىڭ ھازىرقى پىلانى 2030-يىللىرى مارسقا 3 ئادەمنى چىقىرىپ، ئۇلارنى  مارستا 3 ئايدەك ۋاقىت تۇرغۇزۇپ، ئاندىن ئۇلارنى يەر يۈزىگە قايتۇرۇپ كېلىش. ئاشۇنداق قىلىش ئۈچۈن مارسقا 60 – 90 توننا يۈك ئاپىرىشقا توغرا كېلىدىكەن.  ناسا نىڭ ھازىرچە مارسقا ئادەم كۆچۈرۈپ ئاپىرىپ ئورۇنلاشتۇرۇش پىلانى يوق.

يەنە بىر گەپ، يۇقىرىدا دېگىنىمدەك،  مەزكۇر ماقالىدا تونۇشتۇرغان «ئۇچار تەخسە» ئالەم ئۇچقۇرى ئەمەس. ئۇ پەقەت ئالەم ئۇچقۇرىنى مارسنىڭ يۈزىگە ساق-سالامەت قوندۇرۇشقا ئىشلىتىلىدىغان شاردىنلا ئىبارەتتۇر.

http://www.nasa.gov/mission_page ... w.html#.U6I-bPldU1I
http://www.nasa.gov/mission_pages/tdm/ldsd/#.U6JirvldU1I
http://www.jpl.nasa.gov/news/fact_sheets/LDSD.pdf

bilimhumar

xogqar0998 يوللىغان ۋاقتى  2014-6-19 09:12
ئەركىن سىدىق ئاكا ! سىلىدىن بىر سۇئالىم بار ئىدى .. نۇر ت ...

ھازىر كەلمەيدۇ.  ئەمما كەلگۈسىدە قانداق بولىدىغانلىقىنى ھازىرچە بىلگىلى بولمايدۇ.