- تىزىملاتقان
- 2013-11-29
- ئاخىرقى قېتىم
- 2015-2-16
- ھوقۇقى
- 1
- جۇغلانما
- 617
- نادىر
- 0
- يازما
- 20
ئۆسۈش
23.4%
|
2-دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ئۈچ فاشىسىتنىڭ گېتلىر،موسسولىن ۋە توجو خېندىكى ئىكەنلىكىنى ھەممەيلەن بىلىدۇ.ئەمەليەتتە مۇستەبىت فاشىستلارنىڭ بۇ ئۈچىلا ئەمەسلىكىنى،يەنە بىر قىسىم ئالۋاستىلارنىڭ چۈشۈپ قالغانلىقىنى بىلدۈرۈش مەقسىتىدە بۇ بىر پارچە ماقالىنى يېزىپ چىقتىم . دوسىتلارنىڭ پىكىرىنى ئوتتۇرغا قويۇشىنى ئۈمۈد قىلىمەن.
فىرانسېسكو فىرانكو،تۇللۇق ئىسمىFrancisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo فىرانسېسكو فىرانكو بولسا ئونىڭ ئىسمىنىڭ قىسقارتىلمىسى. ئۇ ئىسپانىيە پادىشاھلىق ھۆكۈمەت ئاغدۇرۇلغاندىن كىيىن ،جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتى قۇرۇلدۇ. بىراق كونا ھەربى-مەمۇرى ئەمەلدارلار بۇنى ياقتۇرمايدۇ. بۇ چاغدا ئىسپانىينىڭ گېنىرالى،مۇستەملىكە رايوننىڭ قوماندانى، ئىسپانىيە <<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>نىڭ كاتتىۋاشلىردىن بىرسى بولغان فىرانكو ئىسپانىيە ئىچكى ئۇرۇشى مەزگىلىدە ناتسېسىت گېرمانىيسىنىڭ ۋە موسسولىننىڭ بىۋاستە قوشۇن چىقىرىپ ئۇرۇشقا ئارلىشىشىپ توپلاڭچى قوشۇننى قوللىشى،ئامىركا ۋە ئەنگىليەنىڭ قاراپ تۇرۇشى بىلەن جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ ، تاكى 1975-يىلى ئۆلگۈچە ئىسپانىيە مۇستەبىت ھاكىميەت يۈرگۈزۈدۇ.
فىرانكو1892 -يىلى12-ئاينىڭ4-كۈنى ئىسپانىينىڭ كولونا ئۆلكىسىدە ھەربى ئائىلىسىدە تۇغۇلغان. ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكى ئاتا-بوۋىسى4ئەۋلادىنىڭ ھەممىسى دېڭىز ئارمىيسىدە ھەربى ئوفىتسىر بولغان.ئۇ ئەسلىدە قۇرۇقلۇق ئارمىيسىگە قاتنىشىششنى ئارزۇ قىلغان بولسىمۇ بىراق ، ئامىرىكا – ئىسپانىيە ئۇرۇشىدىن كىيىن ، دېڭىز ئارمىيسىنىڭ ئەسكەر قىسقارتىشى بىلەن ،ئۇنى ئاتا-ئانىسى14ياش ۋاقتىدا قۇرۇقلۇق ئارمىيە مەكتىپىگە ئاپىرىپ بېرىدۇ.3يىلدىن كىيىن قۇرۇقلۇق ئارمىيسىنىڭ لېيتنانىتى بۇلۇپ مەكتەپ پۈتتۈرۈپ، ئىسپانىيىنىڭ مۇستەملىكە رايۇنلىرىغا ھەربىيلىككە ئەۋەتىلىدۇ ، كەلگەندىن كىيىن ئۇنىڭ ھەربى تالانتى كۆزگە كۆرۈنۈشكە باشلاپ قەدەممۇ-قەدەم ئۆسىدۇ. 1926-يىلى 33ياشلىق فىرانكو گېنراللىققا ئۆستۈرۈلۈپ،ياۋروپادىكى ئەڭ ياش گېنىرال بولۇپ قالىدۇ ۋە فىرانسىيە ھەربى ئىشلار ئۇنۋېرسىتىتىغا ئوقۇشقا ئەۋەتىلىدۇ.1928-يىلى ئىسپانىيدىكى يېڭى قۇرۇلغان ساراگاس ھەربى ئىشلار قۇرۇقلۇق ئارمىيە ئۇنۋېرسىتىتىغا مۇدېر بۇلىدۇ.1931-يىلى ئىسپانىيە خەلىقى ئوڭ قانات ھكۈمەتنى ئاغدۇرۇپ يېڭى بىر جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتنى بارلىققا كەلتۈردۇ. بۇنىڭ بىلەن ساراگاس ھەربى ئىشلار قۇرۇقلۇق ئارمىيە ئۇنۋېرسىتىتى ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ، فىرانكو ۋەزىپىسىدىن قالدۇرۇلدۇ.1933-يىلى ئونى ئەسلىگە كەلتۈردۇ.1934-يىلى ئۇنى گېنرال لېيتنانتلىققا ئۆستۈردۇ. ئۇ جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتى ئۈچۈنمۇ نۇرغۇن تۆھپە قوشىدۇ.ئۇ ئىسپانىيە ئارمىيسىنىڭ ئىنتىزامىنى چڭتىپ،تەرتىپىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ،قۇرۇقلۇق ئارمىينىڭ باش سىتاب باشلىقلىق مەنسىپىگە ئولتۇردۇ. بۇ چاغدا ئىسپانىيە ئىككىگە بۆلۈنگەن بولۇپ،ئۇ ھېچقانداق تەرەپكە مايىل ئەمەس بولۇپ،ئۇ ھۆكۈمەتتىن ئىقتىسادنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ،قانۇن-تۈزۈمنى ياخشىلاشنى تەلەپ قىلىدۇ.بىراق ھۆكۈمەت ئونى ۋەزىپىسىدىن قالدۇرۋېتىپ،مۇستەملىكە رايوننىڭ ھەربى ئەمەلدارلىقىغا تەينىلەيدۇ.1936-يىلى7-ئاينىڭ18-كۈنى فىرانكو قوماندانلىق قىلغان ئارمىيە توپلاڭ كۆتۈرۈدۇ.ئارقىدىن فاشىسىت گېرمانىسىنىڭ ۋە مسسولىننىڭ قوشۇن چىقىرىپ ھەربى جەھەتتىن قوللىشى بىلەن ئسپانىيە زىمىنىغا باستۇرۇپ كىرىپ مادرىدقا يېقىنلىشىدۇ . بۇ چاغدا ئامىرىكا،ئەنگىلىيە ،فىرانسىيە ئۇنى توسماي جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتىگە بېسىم ئىشلىتىپ ،جۇمھۇريەت ھۆكۈمىتىنى يىتىم قالدۇردۇ.فىرانكو ھۇجۇمغا بەش كالوننا ئەسكەر قاتنىشىدۇ دىگەن بولسىمۇ بىراق ئونىڭ قولىدا تۆت كالوننا ئەسكەر بولۇپ ،5-كالوننا جۇمھۇريەت ئىچىدىكى ھۆكۈمەتكە قارشى خائىن-مۇناپىق ۋە تەسلىمچى قوشۇنلارنى كۆرسىتەتتى.ئۇ ھۇجۇمدا قايتا-قايتا مەغلۇپ بولدۇ.1937-يىلى4-ئاينىڭ 19-كۈنى ئىسپانىيە <<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>نى قايتىدىن تەشكىللەپ ئۇرۇشقا قاتناشتۇردۇ.ئۇ يەنە گېرمانىينىڭ تەلىپى بىلەن <<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>دىن 2دېۋىزيە ئەسكەر تەشكىللەپ،سوۋىت ئىتتىپاقىغا يولغا سالىدۇئاخىرىدا 5-كالوننانىڭ تۆھپىسى بىلەن تەخىتكە چىقىدۇ .فىرانكو تەختىكە چىققاندىن بارلىق ھوقوق ماڭا مەنسۇپ دىگەن بۇيرۇقنى چىقىرىپ،بارلىق سوت،ئەدىليە،ساقچى،قانۇن ئورۇنلىرى،بارلىق مېنىستىرلىق ۋە بارلىق ھەربى ھوقوقنىڭ ھەممىسىنى ئۆزى باشقۇرۇپ،بارلىق قانۇننى ئۆزى تەستىقلاپ،<<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>نىڭ قوللىشىدىكى فاشىسىت دېكتاتۇرا يۈرگۈزۈپ،1939-يىلىنىڭ ئۆزدىلا ئەللىك تۈمەن ئادەمنى تۈرمىگە تاشلايدۇ.2سائەتلا ئۇخلاشقا يول قويىدۇ. بىراق ئو ئىسپانىيە پادشاھىنىڭ قايتىپ كىلىپ ھوقوقنى تارتىۋېلىشىدىن ئەنسىرەپ پادشاھنى يىقىن يولاتمايدۇ. ئىسپانىيىگە كېلىشىگىمۇ قوشۇلمايدۇ.
بىراق ئۇ دېپلۇماتىيە جەھەتتە خەلىقئارا ۋەزيەتنى ئىنچىكە كۆزتىپ موسسولىن بىلەن گېتىلىرنىڭ گېپىگە كىرىپ قورچاق بۇلۇشنى خالىمايدۇ.شۇڭا ھەر ئىككى تەرەپكە ياخشىچاق بۇلۇپ ۋەزيەتكە قاراپ ئىش قىلىدۇ،گېتلىرنىڭ غەلبە قىلغان ۋاقىتلىرىدا ئۇنى ماختاپ تۇرىدۇ.مەغلۇپ بولغىنىدا گۆشيۈپ تۇرۋالىدۇ.ئىككى قېيىققا تەڭ دەسسەپ ئۆزىنى ساقلاپ قالىدۇ. شۇڭا ئۆلگۈچە ھۆكۈمران بولالايدۇ. كىيىن بۇيرۇق چۈشۈرۈپ <<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>نى تارقىتىۋىتىدۇ ، سوۋىت ئىتتىپاقىغا ئەسكەر چىقارغانلىقىنى <<ئۇزۇن مىلتىقلىقلار پارتىيسى>>غا ئارتىپ يوققا چىقىرىدۇ .مانا بۇ ئۇنىڭ 2-دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ ئاخىرىدا ھەربى سوتقا تارتىلمىغانلىقىنىڭ سەۋەبى.
ئۇ ھۆكۈمرانلىق قىلغان مەزگىلدە ئىسپانىيە ئىقتىسادى ئۇچقاندەك راۋاجلىنىپ،سودا-سانائەت ۋە ساياھەتچىلىك ئەڭ گۈللەنگەن كەسىپ بۇلۇپ،ئىسپانىينىڭ ئىچكى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمى قىممىتى ياپۇنيە بىلەن تەڭلىشىپ قالىدۇ،ئاپتوموبىل ، يادرو ئېنىرگىيسى قاتارلىقلار ئىسپانىينىڭ مۇھىم سانائەت كىرىمى بولىدۇ، خەلىقنىڭ تۇرمۇش سەۋيىسى ئاشىدۇ.بۇ خىل ۋەزيەت تاكى 1990-يىلغىچە داۋاملىشىدۇ. فىرانكو ئۆلگەندىن كىيىن1978-يىلى فىرانكو ئىشلەتكەن ئىمپىريە بايرىقى ئاساسى قانۇن پارلامىنتىنىڭ تەستىقلىشى بىلەن ھازىرقى بايراققا ئالماشتۇرۇلدۇ.فىرانكو ھۆكۈمرانلىق قىلغاندا ب د ت فىرانكودەك بىر فاشىستىنىڭ بىر دۆلەتكەھۆكۈمرانلىق قىلىشىغا قارشى تۇرغاچقا، فىرانكو ئىسرائىليىدەك ھەممىنى ئۆز دۆلتىدە ئىشلەپچىقىرىش دىگەن شوئارنى ئوتتۇرغا قويىدۇ.بۇنىڭلىق بىلەن تەرەققىيات تېخىمۇ تېزلىشىدۇ.1975-يىلى11-ئاينىڭ20-كۈنى 83ياشلىق فىرانكونىڭ يۈرەك كېسىلى قوزىغلىپ ،ھاياتى ئاخىرقى باسقۇچقا بارىدۇ.ئۇ كىسەل كارۋىتىدا بەك جاپا تارتىدۇ.ئۇ ئۆلىدىغان ۋاقىتتا دوختۇرغا دىگەن گېپى<<ئۆلمەك نىمدىگەن تەس>>تىن ئىبارەت.ئۇ ئۆلگەندە پەقەت بىرلا دۆلەت باشلىقى ئۇنىڭ دەپنە مۇراسىمىغا قاتنىشىدۇ ،ئۇ بولسىمۇ-چىلىنىڭ مۇستەبىتى ئاۋگوسىت پىنوچىتتىن ئىبارەت. ئۇ ئۆلگەندە كوچىلار تىمتاس،ھەتتا بەزلەر تەبرىكلەيدۇ.ئو ئۆلگەندىن كىيىن بارلىق دۆلەت باشلقلىرى ۋە خان جەمەتىدىكىلەر خۇئان كارلوس1نى تەبرىكلەيدۇ. ئىسپانىينىڭ داڭلىق شائىرى دىگەندەك << ئىسپانىيە تارخىدىكى ئەڭ ئۇزۇن قېلچۋاز ئۆلدى.ئۇنىڭ روھى دوزاختا كۈلگە ئايلانسىمۇ،كىشلەرنىڭ نەپرىتىنى يۇيالمايدۇ>>.ئەلۋەتتە شۇ ۋاقىتتىكى ئامىركا پىرىزدىنتى فورىد <<فىرانكو ئىسپانىيە تارخىدىكى ئەڭ كاتتا رەھبەر دېدى>>. ھازىرقى ئىسپانىيە پادشاھلىق ھۆكۈمىتى شۇنداق قىلىپ بارلىققا كەلدى. |
|