«بىلىمنىڭ زاكىتى»

sim-sim

ئىنكاس يازساڭلار چوڭقۇرراق ئويلۇنۇپ ئاندىن يېزىڭلار دوستلار.

ئەلىشىر ناۋائىي، مەھمۇت قەشقەرىي يۈسۈپ خاس ھاجىپلار «بىلمنى پۇلغا ساتمىغان» شۇنداقمۇ؟ ئۇنداقتا ئۇلار، ئاش-نان يىمىگەن، كىيىم كىيمىگەنما؟ ئۇلار ئۆز كۈنىنى قانداق ئۆتكۈزگەن؟ بەزى بىر نادانلار ئېيتقاندەك ئەلىشىر ناۋائىينى ناۋاي ئىدى دىمەيدىغانسىزلەر ھە.
ئۇلار  ئۆزىنىڭ بىر قىسىم ئالەمشۇمۇل ئەسەرلىرىنى ھەقىقەتەن پۇلغا ساتمىغانلىقى راست، لېكىن بۇ ئۇلارنىڭ بىلىم ئارقىلىق ئۆزىگە كىرىم قىلمىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ بېرەلمەيدۇ. ئۇلار ئاشۇ ئەسەرلەرنى خەلق ئۈچۈن يازغان شۇڭا پۇلغا ساتمىغان، ئەمما ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ ھەرقانداق  ئىلمىي ئەمگەكلىرى ئۈچۈن پۇل تەلەپ قىلمىغان بولسا تۇرمۇشىنى قانداق قامدىغاندۇ؟
بۇ ئەسەرلەر ئۇلارنىڭ پەققەت خەلق ئۈچۈن قىلغان گەۋدىلىك بولغان ئىلمىي ئەمگىكى خالاس، بىز بۇنى ئىنكار قىلمايمىز. ئەمما ئۇلار ئۆز بىلىمى ئارقىلىق ياكى ھۆنىرى ئارقىلىق (ھۆنەرمۇ بىر بىلىم ئىسىڭىزدە بولسۇنلار) تۇرمۇشىنى قامدىغان.  ياكى ئۇلار ئوردىدا خىزمەت قىلىپ پادىشاھتىن ھەق ئالغان، پادىشاھ ئۇلارنى ئىلمىي ئەمگەككە سالماي ئىشلەمچىلىككە سالغان دىسە قۇرساقتىكى ھامىلىمۇ ئىشەنمەيدۇ ئەلۋەتتە.
خەلق ئۈچۈن قىلىنغان ئىلمىي ئەمگەك بىلەن شەخس ئۈچۈن قىلىنغان ئىلمىي ئەمگەكنى ئىلەشتۈرۈپ ئۆز كۆز قارىشىڭلارنى ئىسپاتلاش غەرىزىدە بولماڭلار.
ئەمدى ئەركىن سىدققا كەلسەك ئەركىن سىدىقمۇ ماقالىلىرىنى ئۆز ئىشلەۋاتقان ئۇرۇننىڭ ھاۋالىسى قوپالراق ئېيتساق بۇيرۇقى بىلەن يازىدۇ. ھەم ئاشۇ يازغان ئىلمى مەخپىيەتلىككە چېتىلىدىغان ماقالىلىرىنى شۇ ئورۇننىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ ئاشكارا ئېلان قىلالمايدۇ، چۈنى ئۇلار ئەركىن سىدىق ئەپەندىمنىڭ ئىلمىي ئەمگىكىگە مۇئاش يەنى ھەق بېرىدۇ، گەرچە شۇ ماقالىدا ئەركىن سىدىق ئەپەندىمنىڭ نامى قوللىنىلسىمۇ ئۇ ماقالىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ياكى بىر قىسىم ئىىگىلىك ھوقۇقى ئەركىن سىدىققا شارائىت يارتىپ بەرگەن، ماتىريال تەمىنلىگەن، ئىش ھەققى بەرگەن شۇ ئورۇندا بولىدۇ. ( مەن ئەركىن سىدىقتىن بۇ مەسىلىلەر توغرىسىدا سوراپ كۆرمىگەن، بۇ مېنىڭ ئەقلىي خۇلاسەم، ئەگەر ئەركىن سىدىق ئەپەندى بۇنداق ئەمەسلىگىنى ئېيتسا، خاتا خۇلاسە چىقارغانلىقىمدىن كەچۇرۇم سورايمەن).
يازغۇچىمۇ بىرەر كىتاپ يازسا نەشىرياتقا سۇنۇپ قەلەم ھەققى ئالغاندىن كېيىنلا شۇ كىتاپنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى قەلەم ھەققى بەرگەن ئورۇنغا ئۆتىدۇ، شۇ ئورۇننىڭ رۇخسىتىنى ئالماي تۇرۇپ ئىككىنجى بىر نەشىرياتقا سۇنسا سوتقا چۈشۈپ تۆلەم تۆلەيدىغان گەپ.
بۇ يەردە مېنىڭ قامچىلىماقچى بولغىنىم بىر قىسىم قارا قۇرساق بىلىم قەلەندەرلىرىنىڭ، ئەل ئۈچۈن قىلىنىدىغان ئىلمىي ئەمگەك بىلەن شەخس ئۈچۈن قىلىنىدىغان ئىلمىي ئەمگەكنى ئارلاشتۇرۇپ، ئاتالمىش «ئىلىمنىڭ زاكىتى» دەيدىغان پەتىۋالارنى چىقىرىپ، بىلىملىكلەرنى ئۆزىنىڭ شەخسىي ئىشلىرىنى ھەقسىز ياكى ئاز ھەق بىلەن قىلىپ بېرشكە ئالداپ ئۆز يېنىنى توملايدىغان پەسكەش قىلمىشلىرىدۇر.
ئەلۋەتتە خەلق مەنپەئەتى ئۈچۈن قىلىنىدىغان ئىلمىي ئەمگەك بولسا بىزمۇ ھەق ئېلىپ يۈرمەيمىز، بەزى كىشىلەر ئانچە-مۇنچە بىرنەرسىلەرنى سورىسا، ياكى مەسلىھەت سورىسا ھەق ئېلىپ يۈرمەيمىز شۇنىڭ ئۆزىلا ئىلمنىڭ زاكىتى. ئەمما باشقىلار سىزنىڭ ئىلمىي ئەمگىكىڭىزنى ئىشلىتىپ كىرىم قىلىشنى مەقسەت قىلغان بولسا بۇ «زاكات»دائىرىسىگە كىرمەيدۇ ئەلۋەتتە.
شۇڭا دەپ قويدىغىنىم ئەي بىلىم قەلەندەرلىرى بىلىملىكلەرنىڭ ئاق، كۆڭۈل، كەڭ قۇرساقلىغىدىن پايدىلىنىپ ئۆز يېنىڭلارنى توملاش غېمىدە بولماڭلار، سىلەر ئاشۇ ئىلمىي ئەمگەك ئارقىلىق كىرىم قىلغاندىن كېيىن ئاشۇ ئىلمىي ئەمگەكنىڭ ئىگىسىگىمۇ تېگىشلىك ھەققىنى بېرىڭلار. باشقىلارنىڭ ھەققىنى يېيىش پۇل ياكى ماددى بۇيۇمنىلا كۆرسەتمەيدۇ، باشقىلارنى ئالداپ بىكارغا ئىشقا سېلىش (ئىلمىي ياكى جىسمانى ئەمگەككە سېلىش)مۇ ئوخشاشلا باشقىلارنىڭ ھەققىنى يىگەنلىك بولىدۇ.

tohotur

پەيغەمبىرىمىزنىڭ ساھابىلىرى بىر سەھرادا كىتىپ بارغاندا بىر ئاۋۇلغا چۇشتى . ئاۋۇلدىكى ئادەملەر ساھابىلەرنى مېھمان قىلىشمىدى ، ساھابىلەر ئاچ قۇرساق يېتىپ قېلىشتى ، يېرىم كىچىدە بۇ ئاۋۇلدىكى قەبىلە باشلىقىنى چايان چاقتى ، ئۆلەر ھالەتكە يەتتى ، ئاۋۇلدىكىلەر ساھابىلەرنىڭ يېنىغا كىلىپ بۇنىڭغا ئامال قىلالايدىغان قىلالمايدىغانلىقىنى سورىدى .ئارىدىن بىر ساھابە مەن ساقايتىمەن ئەمما بىكارغا ئەمەس دىدى .ئۇلار ئاخىرى قىرىق قويغا كىلىشتى . ساھابە سۇرە فاتىھەنى سۇغا دەم قىلىپ قەبىلە باشلىقىغا ئىچۇرگەن ئىدى ، ئۇنىڭ كىسىلى ياخشىلاندى . ئەتىسى ساھابىلەر قىرىق قوينى ھەيدەپ ئۇدۇل پەيغەمبىرىمىزنىڭ ئالدىغا كېلىپ بولغان ۋەقەنى بايان قىلغان ئىدى ، پەيغەمبىرىمىز سۇرە فاتىھەنىڭ كىسەلگە شىپاھ ئىكەنلىكىنى بىلىدىكەنسەندە دەپ  ئۆزىگىمۇ قويدىن بىر ئۈلۈش قالدۇرۇشنى ئېيتتى .

بۇ رىۋايەتنى مەزمونەن ئەسلەپ يازدىم  

umudwar0998

tohotur يوللىغان ۋاقتى  2014-8-6 23:40
پەيغەمبىرىمىزنىڭ ساھابىلىرى بىر سەھرادا كىتىپ بارغان ...

مانا ساباھىلارمۇ بىلىمنىڭ زاكىتىنى بىكارغا ئايرىمىغانكەن ...........

tohotur

شەيىخ مۇسلىمىددىن سەئىد شىرازى نىڭ كىتاپىدا شۇنداق بىر جۇملىلەر بار ئىدىكى ،

بىر قەلەندەر شۇنداق دىگەنمىش ،ئەي بايلار سىزلەردە ساخاۋەت بولۇپ بىز قەلەندەرلەردە ئىنساپ بولغان بولسا قەلەندەرچىلىك ئادىتى دۇنيادىن يوقالغان بولاتتى ،

تىمىدىكى مەزمونغا بىۋاستە تەدبىقلاشقا بولمايدۇ ، پەقەت بايلاردىكى كۆزى كىچىكلىك ، ۋە قەلەندەرلەردىكى ئىنساپسىزلىق سۆكۇلگەن

دىمەك مۇۋاپىق بىر ئەلنەرقى باھا چوقۇم بولۇشى كېرەك ، بايلارغا زاكات يىيىش ياراشمايدۇ ، قەتئى ياراشمايدۇ ، مەيلى مەنىۋى زاكات بولسىمۇ ،

ھەممىمىزگە يارىشىدىغىنى پەقەت تەسەللى ، باشقىلارنى ئىتراپ قىلىشى خاراكتىرلىك سۆزلەر . ئىلھاملاندۇرۇش سۆزلىرى ،ياخشى دۇئا ، ياخشى تىلەك ، بۇ خىلدىكى ئېغىزنىڭ يېلى بىلەن پۇتۇدىغان ئىشلاردا ھەر گىز بېخىللىق قىلمايلى جامائەت

tohotur

ئەمما ئەجىر بىلەن پۇتۇدىغان ئىشلاردا رازى قىلىىشمىز كېرەك ،ئەلنەرقى بولسىمۇ بىر نەرسە بىرىشىمىز كېرەك ،

bilimhumar

sim-sim يوللىغان ۋاقتى  2014-8-6 21:35
ئىنكاس يازساڭلار چوڭقۇرراق ئويلۇنۇپ ئاندىن يېزىڭلار د ...

ئەمدى ئەركىن سىدققا كەلسەك ئەركىن سىدىقمۇ ماقالىلىرىنى ئۆز ئىشلەۋاتقان ئۇرۇننىڭ ھاۋالىسى قوپالراق ئېيتساق بۇيرۇقى بىلەن يازىدۇ. ھەم ئاشۇ يازغان ئىلمى مەخپىيەتلىككە چېتىلىدىغان ماقالىلىرىنى شۇ ئورۇننىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ ئاشكارا ئېلان قىلالمايدۇ، چۈنى ئۇلار ئەركىن سىدىق ئەپەندىمنىڭ ئىلمىي ئەمگىكىگە مۇئاش يەنى ھەق بېرىدۇ، گەرچە شۇ ماقالىدا ئەركىن سىدىق ئەپەندىمنىڭ نامى قوللىنىلسىمۇ ئۇ ماقالىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى ياكى بىر قىسىم ئىىگىلىك ھوقۇقى ئەركىن سىدىققا شارائىت يارتىپ بەرگەن، ماتىريال تەمىنلىگەن، ئىش ھەققى بەرگەن شۇ ئورۇندا بولىدۇ. ( مەن ئەركىن سىدىقتىن بۇ مەسىلىلەر توغرىسىدا سوراپ كۆرمىگەن، بۇ مېنىڭ ئەقلىي خۇلاسەم، ئەگەر ئەركىن سىدىق ئەپەندى بۇنداق ئەمەسلىگىنى ئېيتسا، خاتا خۇلاسە چىقارغانلىقىمدىن كەچۇرۇم سورايمەن).

= ========================= =
ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم!

سىزنىڭ يۇقىرىدىكى كۆز-قارىشىڭىزغا قارىتا مەن ئازراق چۈشەنچە بېرىپ قوياي:  بىر ئادەم ئامېرىكىدىكى مەلۇم بىر ئاسپرانت ئوقۇغۇچىلىرى قوبۇل قىلالايدىغان، ئىلمىي تەتقىقاتنى مەكتەپ پائالىيىتىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى قىلىدىغان ئالىي مەكتەپكە ئوقۇتقۇچى بولۇپ كىرگەندە، دەسلىۋىدە «ياردەمچى پروفېسسور» (Assistant Professor) بولۇپ  كىرىدۇ.  ئۇ كىشى «Associate Professor» دەپ ئاتىلىدىغان 2-دەرىجىگە ئۆسۈپ، ئاشۇ مەكتەپنىڭ «ئۆمۈرلۈك پروفېسسور» دېگەن سالاھىيىتىگە ئېرىشىش ئۈچۈن، ئۆزىنىڭ كەسپىي ساھەسىدىكى خەلقئارالىق ژورناللاردا مەلۇم ساندىكى ئىلمىي ماقالىلارنى ئېلان قىلمىسا بولمايدۇ.  پەقەت ئاشۇنداق بىر ئەھۋال ئاستىدىلا، ئىلمىي ماقالە چىقىرىش بىر ئالىي مەكتەپ پروفېسسورى ئۈچۈن مەجبۇرىيەت.  ئۇ كىشى 2-دەرىجىگە ئۆسۈۋالغاندىن كېيىن بولسا، ئۇنىڭ ئىلمىي ماقالە ئېلان قىلىپ تۇرىشى رىغبەتلەندۈرۈلىدۇ، ئەمما تەلەپ قىلىنمايدۇ.  

بىزنىڭ ئىدارىدىمۇ ھېچ كىمنىڭ ئىلمىي ماقالە چىقىرىش مەجبۇرىيىتى يوق.  ئەمما، ئىلمىي ماقالە چىقىرىپ تۇرۇش رىغبەتلەندۈرۈلىدۇ.  مەندە «باشقىلار قىلالىغان ئىشنى ئۇيغۇرلارمۇ قىلالايدۇ» دېگەنگە بىر ئىسپات بولۇش غايىسى بار بولغاچقا، مەن ئىلمىي ماقالە چىقىرىشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىپ كەلدىم.  بىز ئىلمىي ماقالىنى خىزمەت ۋاقتىدا تەييارلىساق بولىۋېرىدۇ.  ئەمما، نورمال خىزمىتىمىزگە تەسىر يەتكۈزۈپ قويماسلىق شەرتى ئاستىدىلا شۇنداق قىلالايمىز.  مەن ناسا غا خىزمەتكە كىرگەن 10 يىلنىڭ ئىچىدە يالغۇز ئاپتور، 1-ئاپتور ۋە قوشۇمچە ئاپتور بولۇپ، جەمى 28 پارچە ئىلمىي ماقالە ئېلان قىلغان بولۇپ، بۇ نەتىجە بىزنىڭ ئىدارىمىزدە بىر رېكورد يارىتىش بولۇپ ھېسابلىنىدۇ.  ئاشۇ مۇناسىۋەت بىلەن مەن خېلى كۆپ مۇكاپاتلارغىمۇ ئېرىشتىم.

ئوپتىكا ئىلمى ساھەسىدە «ئامېرىكا ئوپتىكا جەمئىيىتى» تەرىپىدىن چىقىرىلىدىغان ئىلمىي ژورناللار سەۋىيە ۋە قوبۇل قىلىنىش قىيىنلىق دەرىجىسى جەھەتتە دۇنيا بويىچە ئەڭ ئالدىدا تۇرىدىغان بولۇپ، ئۇ ژورناللارغا يوللانغان ئىلمىي ماقالىلار ئالدى بىلەن شۇ كەسىپتىكى 5 نەپەر «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىسلەر» (reviewer) گە  ئىۋەرتىلىدۇ. ئۇلاردىن 3 نەپەر كىشى تەستىقلىغاندىلا، ئاندىن ئۇ ماقالە ژورنالغا قوبۇل قىلىنىدۇ.  مەن 10 نەچچە يىلنىڭ مابەينىدە ئىزچىل تۈردە ئاشۇ ژورناللارغا  ئۆز ئىختىيارلىقىم بىلەن بىر «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىس» بولۇپ خىزمەت قىلىۋاتقان بولۇپ، تېخى تۈنۈگۈن ئاشۇنداق ماقالىدىن بىرىنى باھالاپ يوللاپ بەردىم.  بىزنىڭ ئىدارە بۇ ئىشنى خىزمەچ ئىچىدە قىلىشقا يول قويمايدۇ.  شۇڭا مەن ئۇنى چوقۇم ئۆزەمنىڭ ئىشتىن سىرتقى ۋاقتىدا قىلىشىم كېرەك.

بۇ ئۇچۇرلارنىڭ سىزگە ئازراق پايدىسى بولىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

sim-sim

ئەركىن سىدىق ئاكا، سىزنىڭ ۋاقىت ئىچىدىن ۋاقىت چىقىرىپ ماڭا چۈشەنچە بەرگىنىڭىزگە رەھمەت.
بۇ يەردە بىلىم ئەھۋلىلىرىنىڭ قەدرى بولمايۋاتقانلىقىغا بەكمۇ كۆڭلم ئېچىشىدۇ، مەنمىغۇ ئالاھىدە بىلىملىك بىر زاتمۇ ئەمەس، لېكىن بۇ يەردە بىلىملىكلەر بىر نورمال تۇرمۇش لازىمەتلىكلىرىگىمۇ پۇل يەتكۈزەلمەيۋاتقاندا بايۋەتچى غۇجاملار پۇلنى بۇزۇپ چېچىپ، دىننىي ئېتقادى سۇسلىرى، ئاشنا، ئۆي، مەي شاراپ قاتارلىقلارغا خەجلەپ تۈگەتسە، دىننىي ئىتقادىي بارلىرى خۇتۇن ۋە يەنە ئالىقانداقتۇر ئىشلارغا خەجلەۋاتىدۇ. لېكىن ئۇلار ئويلاپ قويمايدۇكى ئۆزىنى ئاشۇ بايلىقلارغا ئىگە قىلغان يەنىلا بىلىم ئەھللىلىرى، ئۇلار بىلىمدالارنىڭ بىلىملىرىنى ئازغىنە پۇلغا سېتىۋالىدۇ يۇ ئۇنىڭدىن شۇنچە كۆپ نەپ ئۈندۈرىۋالىدۇ، ئەمما ئۆزىنى باي قىلغان ئاشۇ بىلىمدارلارنىڭ تۇرمۇشىنىڭ قانداق ئۆتىۋاتقانلىقى بىلەن كارى يوق. رەھمەتلىك مامۇتجان (ياتقان يېرى جەنەتتە بولسۇن). مەخسۇس بىلىم ئەھلىلىرى ئۈچۈن مۇكاپات تەسىس قىلغان بولسىمۇ ئۆزىنىڭ ئۆمرى يار بەرمىگەچ بۇ مۇكاپات بىرنەچچە قېتىملا تارقىتىلىپ يوق بولدى. شۇنىڭدىن باشلاپ بەزى ۋىجدانلىق بايلىرىمىزنىڭ ئاز تولا ۋىجدان ئويغۇنۇپ، ئانچە مۇنچە بىلىملىكلەر ئۈچۈن مەبلەغ سالغان بولسىمۇ يەنىلا كۆپ سانلىق بايلارنىڭ ۋىجدانى ئويغانمايۋاتىدۇ. شۇ سەۋەبتىن بىلىملىكلەر بىلىمسىزلەرنىڭ بۇيرۇقى ئاستىدا بولىۋاتقانلىكتەك ئومۇمى بىر ئەھۋال مەۋجۇت بولۇپ، كىشىلەرنىڭ بىلىم ئېلىش قىزغىنلىقى كۈندىن كۈنگە سۇسلىشىۋاتىدۇ.
گېپىمنىڭ ئاخىرىنى مۇنۇ بىر كۇبلىت بىلەن ئاخىرلاشتۇراي، سۆزلىسەم جىق سۆزلەم قويىمەن.
ئىتلارغا باش بولسا ئارسىلان،
بارچە ئىتلار بولۇر ئارسىلان،
ئارسىلانغا ئىت باش بولسا ئەگەر.
ئارسىلانلار بولۇر ئىتسىمان.

normal

توۋا شۇنىمۇ گەپ دەپ يىزىپسىز زاكاتقا ئارلىشىپ نىمىمۇ قىلاسىز