باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى خەلقئارا ئالەم پونكىتى بىلەن سۆزلەشتى
بىلىمخۇمار 2014-يىلى 9-ئاينىڭ 5-كۈنى
بىر دۆلەت ياكى مىللەت تەرەققىياتتا دۇنيانىڭ ئالدىدا مېڭىش ئۈچۈن قانداق قىلىشى كېرەك؟ ئامېرىكىلىقلارنىڭ قارىشىچە، ئۇ دۆلەت ياكى مىللەت چوقۇم تەبىئىي-پەن، تېخنولوگىيە، ئىنژېنېرلىق ۋە ماتېماتىكىدىن ئىبارەت 4 ساھەدە دۇنيانىڭ ئالدىدا مېڭىشى كېرەك. ئامېرىكا ھۆكۈمىتى باشلانغۇچ مەكتەپتىن باشلاپلا ئۆسمۈرلەرنىڭ مېڭىسىگە مۇشۇ ئۇقۇم بىلەن «قاتتىق تىرىشسا ھەر قانداق ئىشنى قىلغىلى بولىدۇ» دېگەن ئۇقۇمنى سىڭدۈرۈۋېتىدۇ. باشلانغۇچ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ مېڭىسىگە ئاشۇنداق ئۇقۇملارنى سىڭدۈرۈۋېتىشتە ئامېرىكىدىكى مەكتەپلەر قوللىنىدىغان ھەر خىل ئۇسۇللار بار. ئۇنىڭ بىر خىلى، مەكتەپلەر يىلدا بىر قېتىم «ئىلىم-پەن» كۆرىكى پائالىيىتى ئېلىپ بېرىشتىن ئىبارەت. يەنە بىرى بولسا، ھەر خىل ساھەدىكى كەسىپ ئەھلىلىرىنى مەكتەپلەرگە تەكلىپ قىلىپ ئەكېلىپ، ئۇلارنى ئوقۇغۇچىلارغا ئۆز كەسپى ھەققىدە سۆزلەپ بېرىشكە ئورۇنلاشتۇرۇشتىن ئىبارەت. مەن بۇ ھەقتە ئۆزۈمنىڭ بۇرۇنقى يازمىلىرىدا ئازراق سۆزلەپ بەردىم.
2014-يىلى 27-ئاۋغۇست كۈنى، ئامېرىكىنىڭ جەنۇبىي كالىفورنىيە رايونىغا جايلاشقان، «فونتانا» (Fontana) باشلانغۇچ مەكتىپى مۇنداق بىر ئالاھىدە پائالىيەت ئورۇنلاشتۇردى: ئۇلار بۇ مەكتەپتىكى 7 نەپەر ئوقۇغۇچىنى ھازىر خەلقئارا ئالەم پونكىتىدا خىزمەت قىلىۋاتقان بىر ئالەم ئۇچقۇچىسى بىلەن رادىئو ئۈسكۈنىلىرى ئارقىلىق بىۋاسىتە سۆزلىشىشكە ئورۇنلاشتۇردى. بۇ پائالىيەتنى ئېلىپ بېرىشتىن بۇرۇن، مەكتەپ دائىرىلىرى بىر قانچە كۈن پۈتۈن مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىغا كائىناتنى تەكشۈرۈش، پلانېتىلار ۋە باشقا تەبىئىي-پەن بىلەن مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلارنى ئۆگىنىشكە ئورۇنلاشتۇردى، ھەمدە ھېلىقى 7 نەپەر ئوقۇغۇچى ئالەم ئۇچقۇچىسىدىن سوئال سورىغان، ۋە ھېلىقى ئالەم ئۇچقۇچىسى ئوقۇغۇچىلارنىڭ سوئالىغا جاۋاب بەرگەن ئەھۋالنى نەق مەيداندىن پۈتۈن مەكتەپكە ئاڭلاتتى. شۇڭا بۇ كۈنى پۈتۈن مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى چوڭقۇر ھاياجانغا چۆمدى.
بۇ مەكتەپتە ئوقۇغۇچىلارنىڭ بىر «رادىئوغا قىزىققۇچىلار كۇلۇبى» بار بولۇپ، ئۇنىڭ 45 نەپەر ئەزاسى بار. بۇ قېتىمقى پائالىيەتنى ئورۇنلاشتۇرۇشتا ئاشۇ كۇلۇبنىڭ ئەزالىرى ناھايىتى مۇھىم رول ئوينىدى.
مەزكۇر پائالىيەتتىن كېيىن، NASA مەركىزى JPL دىكى خەۋەرلىشىش ئىنژېنېرى ئاركېر (Archer) ئوقۇغۇچىلارغا JPL نىڭ خەلقئارا ئالەم پونكىتىغا بىر ئالاھىدە ياسالغان رادارنى ئورنىتىش پىلانى ھەققىدە سۆزلەپ بەردى. ئۇنىڭ دېيىشىچە بۇ رادار دېڭىز بورانلىرىنىڭ تېزلىكى ۋە يۆنىلىشىنى ئۆلچەش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان بولۇپ، بۇنداق قىلىش يەر شارىنىڭ ئىسسىپ كېتىشىنى تەتقىق قىلىشتا ناھايىتى مۇھىم رول ئوينايدىكەن.
بۇ مەكتەپنىڭ رادىئوغا قىزىققۇچىلار كۇلۇبىغا بىر نەپەر 4-سىنىپ ئوقۇتقۇچىسى يېتەكچىلىك قىلىدۇ. بۇ قېتىم خەلقئارا ئالەم پونكىتىدىكى ئالەم ئۇچقۇچىسى بىلەن سۆزلىشىشتە ئىشلەتكەن خەۋەرلىشىش ئاپپاراتى ئاشۇ رادىئو كۇلۇبى ئىشلىتىپ كېلىۋاتقان ئاپپارات بولسىمۇ، باشقا بىر قانچە رادىئو تەشكىلاتلىرى سۈنئىي-ھەمراھ بىلەن ئالاقىلىشىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان ئانتېننالاردىن بىر قانچىنى بېرىپ تۇرغان، ھەمدە ئۇلارنى مەكتەپكە ئەكېلىپ قۇراشتۇرۇپ بەرگەن.
خەلقئارا ئالەم پونكىتى يەر شارىنى سائىتىگە 27 مىڭ كىلومېتىر تېزلىك بىلەن ئايلىنىدىغان بولغاچقا، ئوقۇغۇچىلار ھېلىقى ئالەم ئۇچقۇچىسى بىلەن ئاران 10 مىنۇتلا سۆزلىشەلىگەن. ئۇنىڭدىن كېيىن ئۇنىڭ بىلەن بولغان رادىئو ئالاقىسى ئۈزۈلۈپ قالغان.
تۆۋەندىكى 3 پارچە رەسىمدە «فونتانا» باشلانغۇچ مەكتىپىدىكى مەزكۇر پائالىيەتنىڭ بىر قىسىم كۆرۈنۈشلىرى بېرىلدى.
1-رەسىم
1- رەسىم.
2-رەسىم
2- رەسىم.
3-رەسىم
3- رەسىم.
بۇ خەۋەردىن بىز مۇنداق بىر قانچە ئىشنى بىلىۋالالايمىز:
(1) ئامېرىكا ھۆكۈمىتى باشلانغۇچ مەكتەپ بالىلىرىنىڭ ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى، بولۇپمۇ تەبىئىي-پەن، تېخنولوگىيە، ئىنژېنېرلىق ۋە ماتېماتىكا ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى قوزغاشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىدۇ. مەزكۇر پائالىيەتتە NASA بىر باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ خەلقئارا ئالەم پونكىتىدىن ئازراق پايدىلىنىۋېلىشىغا رۇخسەت قىلغان.
(2) باشلانغۇچ مەكتەپ بالىلىرىنىڭ ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى، بولۇپمۇ تەبىئىي-پەن، تېخنولوگىيە، ئىنژېنېرلىق ۋە ماتېماتىكا ئۆگىنىش قىزغىنلىقىنى قوزغاشقا پۈتۈن ئامېرىكا جەمئىيىتىمۇ ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىدۇ. مەزكۇر پائالىيەتتە بىر قانچە رادىئو ئورۇنلىرى بىرلىشىپ، بۇ مەكتەپنى بىر قانچە ئالاھىدە ياسالغان ئانتېننا بىلەن تەمىنلەيدۇ، ھەمدە ئۇلار پۈتۈن پائالىيەت جەريانىدا يېقىندىن ياردەمدە بولىدۇ.
(3) بىر باشلانغۇچ مەكتەپتە «رادىئوغا قىزىققۇچىلار كۇلۇبى» نىڭ بار بولۇشى ئۇيغۇرلار ئۈچۈن بىر يېڭىلىق بولۇشى مۇمكىن. ئۇيغۇر دىيارىدىكى مەكتەپلەردە سەنئەت گۇرۇپپىلىرى كۆپ تېپىلىدۇ. ئەمما بۇنداق كۇلۇب ئاساسەن مەۋجۇت بولماسلىقى مۇمكىن.
قوشۇمچە: مەن يېقىندا قىلغان «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىس» لىق خىزمىتى ھەققىدە
ئوپتىكا ئىلمى ساھەسىدە «ئامېرىكا ئوپتىكا جەمئىيىتى» (The Optical Society of America, OSA) تەرىپىدىن چىقىرىلىدىغان ئىلمىي ژۇرناللار سەۋىيە ۋە قوبۇل قىلىنىش قىيىنلىق دەرىجىسى جەھەتتە دۇنيا بويىچە ئەڭ ئالدىدا تۇرىدۇ. ئۇ ژۇرناللارغا يوللانغان ئىلمىي ماقالىلەر ئالدى بىلەن ماقالە مەزمۇنى بىلەن مۇناسىۋەتلىك كەسپىي ساھەدە ئىشلەيدىغان، ھەمدە شۇ ساھەدە بىر قىسىم ئىلمىي ماقالىلەرنى ئېلان قىلىپ باققان 5 نەپەر «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىسلەر» (reviewer) گە ئەۋەتىلىدۇ. بىر ماقالىنى ئۇ مۇتەخەسسىسلەردىن كەم دېگەندە 3 نەپەر كىشى تەستىقلىغاندىلا، ئاندىن ئۇ ماقالە ژۇرنالغا قوبۇل قىلىنىدۇ. مەن ئالدىنقى 10 نەچچە يىلنىڭ مابەينىدە ئىزچىل تۈردە ئاشۇ ژۇرناللارغا تەكلىپ بىلەن بىر «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىس» بولۇپ خىزمەت قىلىپ كەلدىم. مەن تېخى يېقىندا ئىنگلىزچە «Optics Express» دېگەن ژۇرنالغا يوللانغان ئاشۇنداق ماقالىدىن بىرىنى باھالاپ، باش مۇھەررىرگە ئەۋەتىپ بەرگەن ئىدىم. شۇنىڭغا جاۋابەن، مەن ئالدىنقى 1-سېنتەبىر كۈنى ئامېرىكا ئوپتىكا جەمئىيىتىنىڭ ھېلىقى ژۇرنىلىنىڭ باش مۇھەررىرىدىن تۆۋەندىكى 4-رەسىمدە كۆرسىتىلگەن ئېلخەتنى تاپشۇرۇپ ئالدىم. تەكلىپكە بىنائەن «باھالىغۇچى مۇتەخەسسىس» خىزمىتىنى قىلىپ بەرگەنلەرگە ھېچ يەردىن ھەق بەرمەيدۇ. شۇنداقلا بىزنىڭ ئىدارە بۇنداق ئىشلارنى ئۆزىمىزنىڭ خىزمەت ۋاقتىدا قىلىشقا يول قويمايدۇ. شۇڭا مەن ئۇنى چوقۇم ئۆزۈمنىڭ ئىشتىن سىرتقى ۋاقتىدا قىلىشىم كېرەك. خىزمىتىم بەك ئالدىراش بولۇپ كەتكەندە، ماڭا كەلگەن ماقالىلەرنى قوبۇل قىلماي، قايتۇرۇۋېتىمەن. بەزىدە ئورنۇمغا ئۆزۈم ياخشى بىلىدىغان، مەزكۇر خىزمەتكە مۇۋاپىق كېلىدىغان باشقا بىر خادىمنى كۆرسىتىپ بېرىمەن.
4-رەسىم
4-رەسىم: مەن 2014-يىلى 1-سېنتەبىر كۈنى ئامېرىكا ئوپتىكا جەمئىيىتى (Optical Society of America) نىڭ ئىنگلىزچە «Optics Express» دېگەن ژۇرنالنىڭ بىر مۇھەررىرىدىن تاپشۇرۇپ ئالغان بىر پارچە ئېلخەت.
بۇ ماقالىنى ھېچكىمدىن سورىماي، مەنبەسىنى بەرگەن ئاساستا باشقا ھەر قانداق تورغا چىقارسىڭىز، ياكى ئېلكىتابقا ئوخشاش باشقا ھەر قانداق شەكىلدە ئىشلەتسىڭىز بولۇۋېرىدۇ. بۇ ماقالە بارلىق ئۇيغۇرلارغا مەنسۇپ.
پايدىلىنىش ماتېرىيالى:
[1] Fontana elementary school makes ‘contact’ with International Space Station
<http://www.sbsun.com/technology/ ... l-space-station>
مۇشۇ تېما بىلەن مۇناسىۋەتلىك بۇرۇنقى ماقالىلىرىم:
[1] ھەر قانداق ئىشنى قىلغىلى بولىدۇ
<http://bbs.izdinix.com/thread-59576-1-1.html>
[2] ئامېرىكا باشلانغۇچ مەكتەپلىرىدىكى «كەسىپ تاللاش» پائالىيىتى
<http://bbs.izdinix.com/thread-58417-1-1.html>
[3] ئالتە ياشلىق بالا ناسا نى قۇتقۇزۇپ قالماقچى بولدى
http://bbs.misranim.com/thread-121479-1-1.html
|