خوتەندە پەيدا بولغان يىڭى شەيئىلەر توغۇرسىدا ( 2 )

zarra

11- بانكا:
خوتەندە تۇنجى قېتىم 1938-يىلىنىڭ باشلىرىدا  شىنجاڭ  ئۆلكىلىك  بانكىنىڭ خوتەن ۋىلايەتلىك شۆبىسى  قۇرۇلدى.
دەسلەپكى جىڭلىسى  لپۇرۇڭتەن ئىدى.
ئۇرنى : ھازىرقى ناھىيەلىك جىڭ يېزا  كارخانىلىرى ماگىزىنى  بولغان  ئۇرۇن ئىدى. 1939-يىلى خەلىقتىن پاي توپلاپ
( بىر پاي 50يۈئەن ئىدى، پۇلنىڭ قىممىتى- بىر نان بەش پۇڭ ئىدى ) خوتەن سودا-تىجارەت بانكىسىا ئۆزگەرتىلگەن.
1943-يىلى كېرىيەدە،  1944-يىلى گۇما ناھىيەسىدە قۇرۇلغان بۇلۇپ، 1950-يىلى باشقا ناھىيەلەردە قۇرۇلغان.

12-يەرلىك ماللار شىركىتى ( تۇسەن گۇڭسى):
1938-يىلى خوتەندە تۇنجى قېتىم يەرلىك ماللار  شىركىتى قۇرۇلغان  بۇلۇپ، ئۇرنى : ھازىرقى ۋىلايەتلىك  سۇ ئىدارىسىنىڭ
شەرق  تەرپىدە  ئىدى.  دەسلەپكى  باشلىغى: يۈي xx جىڭلى ( خەنزۇ)  ئىدى.

13-سودا-سانائەتچىلەر  بىرلەشمىسى (گۇڭشاڭخۇي):
1938-يىلى تۇنجى قېتىم خوتەندە ناھىيەلىك سودا-سانائەتچىلەر بىرلەشمىسى قۇرۇلغان بۇلۇپ،
دەسلەپكى باشلىغى ھەسەن ئاخۇن خۇيجاڭ (خۇيزۇ)ئىدى.  ئۇرنى: ھازىرقى جىڭ مىھمانخانىسىنىڭ غەرىپ تەرپىدە.
ھەسەن  خۇيجاڭنىڭ قوروسىدا  ئىدى.

14-تەمىرات ئىدارىسى (جەنشېجۈي):
خوتەندە تۇنجى قېتىم 1938-يىلى ۋىلايەتلىك تەمىرات ئىدارىسى قۇرۇلدى. ئۇرنى:  يۇرۇڭقاش ئابلاجان قارىنىڭ ھۇيلىلىرىدا بۇلۇپ،
دەسلەپكى باشلىغى : جاڭجۈنمىن (خەنزۇ) ئىدى.  باشقۇرىدىغان كەسپى: دىھقانچىلىق، چارۋىچىلىق، ئۇرمانچىلىق، باغۋەنچىلىك،
پىلە-ئژمىچىلىك قاتارلىقلار ئىدى.

15-ھاۋا رايى ئىستانسىسى:
خوتەندە تۇنجى قېتىم 1939-يىلى ھاۋا رايى ئىستانسىسى  قۇرۇلدى.  ئۇرنى: شورۋاغدىكى  ئايرىدۇرۇمدا  ئىدى.
تېخنىكلىرى: ۋاڭ جىڭفۇ(خەنزۇ)، ئابلىھەت لەر ئىدى.

16-دۇختۇرخانا:
خوتەندە تۇنجى قېتىم 1938-يىلى  خوتەن ۋىلايەتلىك  دۇختۇرخانا  قۇرۇلغان. ئۇرنى: ئالتۇندىكى  مەدىرىسىدە(ھازىرقى سىياسى
مەكتەپ ئۇرنىدا)  بۇلۇپ،  دەسلەپكى باشلىغى: لى xx يۈئەنجاڭ، كىيىنكى جاڭ شىڭلىيا(ھەر ئىككىسى خەنزۇ)ئىدى.
1940-يىلى ھازىرى بىناغا كۆچكەن،  دەسلەپكى  دوختۇرلىرى: سوۋېىتلىك  كالانوۋىچ، سوفىيە(ئايال)ئىدى.
ئۇيغۇرلادىن  تۇنجى  يىتىشتۈرۈلگەن  دوختۇرلار:  ئابدۇقادىر ئاخۇن،  قاسىماخۇنلار  ئىدى.

17-مال دۇختۇرخانىسى:
خوتەندە تۇنجى قېتىم 1938-يىلى  ۋىلايەتلىك  مال  دوختۇرخانىسى  قۇرۇلغان.  ئۇرنى: خەلىپىلىك  ھويلىدىكى
مەمتىمىن  مۇپتى(ۋالىي ھەزرىتەم)نىڭ ھويلىسىدا  بۇلۇپ، ھازىرقى  دىيەنچاڭنىڭ  ئۇرنىدا.
دەسلەپكى باشلىغى: ھوشۇر ئەپەندىم،  دوختۇرلار: ئىمىنجان، ئايۇپ قۇربان،  سەمەت پەيزۇللا  قاتارلىقلار  ئىدى.
1941-يىلى  كونا  شەھەردىكى  سىدىقخاننىڭ  ھويلىسىغا  يوتكەلگەن.

18-خوتەن  گىزىتى:
خوتەندە  تۇنجى قېتىم  1938-يىلى  كۈزدە  ھەپتىدە  بىر  ‹‹خوتەن خەۋىرى›› گىزىتى  شاپىگىرافتا  بېسىپ  چىقىرىلغان.
ئۇرنى: كونا  شەھەر  قاراڭغۇ  كوچىدىكى  قۇرباننىياز ھاجىمنىڭ  ھويلىسىدا  بۇلۇپ،  باشلىغى: ئۇشەندا(خەنزۇ)ئىدى.
دەسلەپكى  باسمىخانىدا  ئىشلىگۈچىلەر: ئىمىن ئاخۇن  بۇلبۇل، جۇسىڭگۇي(خەنزۇ)قاتارلىقلار  ئىدى.
1940-يىلى  ھاجى ياقۇپ  مىخ مەتبە ئېلىپ  كەلگەندىن  كىيىن، ھەپتىدە  ئىككى  قېتىم  چىقىرىلىدىغان  بولغان.
1940-يىلىدىكى ئۇرنى: چوڭ جەمەنىڭ  يان  ئىشىگى تەرپىدىكى  غوپۇرجان  ھاجىمنىڭ ھويلىسىدا  ئىدى.
باشلىغى(شېجاڭ) ھاجى ياقۇپ  بۇلۇپ، نابورچىكلار  ئۇسمانجان  قاتارلىقلار  ئىدى.
1940-يىلى  كۈزدە  ئالتۇندىكى  دوختۇرخانا  قىلغان  جايغا  كۆچكەن.

19-ئۇيغۇر  ئۇيۇشما:  خوتەندە  تۇنجى  قېتىم  1938-يىلى 3-ئايدا(باشقا ناھىيەلەردە 4-ئايدا) ئۇيغۇر  مەدەنى  ئاقارتىش
ئۇيۇشمىسى(قىسقارتىپ  ئۇيغۇر  ئۇيۇشما  دىيىلىدۇ) تەشكىل قىلىندى،  ئۇرنى: دوللۇق  بايلارنىڭ  سارىيىدا  بولغان،
(كىيىن خەنزۇ، خۇيزۇ ئۇيۇشمىلار  قۇرۇلدى). دەسلەپتە  ۋىلايەتلىك  ئۇيغۇر  ئۇيۇشما  رەئىسى  ھۇشۇرنىياز  مۇپتى  ئاخۇنۇم،
مۇئاۋىن  رەئىسى  ياقۇپجان(ئۆزبېك) ئىدى، باش كاتىپ  نىزامىدىن  ئەپەندىم(قايماق) ئىدى.
ئۇيۇشما  تەشكىلى: تەشكىلات،  ماليە، تەشۋىقات،  مەدەنىيەت  بۈلۈملىرىدىن  ئىبارەت  بۇلۇپ، مالىيە بۈلۈم  قارمىغىدا
ئاۋقاپ  بۈلۈم  بار  ئىدى.  ئۇنىڭ  باشلىغى  پىشىقەدەم  دىنى  مەكتەپ ئۇقۇتقۇچىسى  ئەمەت ھاجىم  ئىدى.
(ئەمەت ھاجىم  1940-يىلى 10-ئايدا  رەئىس  بۇلۇپ، 1944-يىلىغا  قەدەر  ئىشلىگەن). تەشۋىقات بۈلۈم  قارمىغىدا
سانايى  نەفىسە(سەنئەت  ئومىگى) بۇلۇپ،  دەسلەپتە  ئۇبۇلقاسىم  ئابىت  باشلىق  بولغان. مەدەنىيەت  بۈلۈمىگە
مەمىتىمىن ھېلىموف  باشلىق  بولغان.

داۋامىنى يەنە  يوللايمەن.........

qaptikax

مۇشۇنداق قىممەتلىك ماتېرىياللارنى يوللىغىنىڭىزغا رەھمەت، سوراپ باقسام بۇ ماتېرىياللارنىڭ مەنبەسىنى ئەسكەرتىپ قويغان بولسىڭىز

153

بىلىۋىلىشقا تىگىشلىك .....

zarra

1989-يىلى خۇتەن شەھەرلىك سىياسى كېڭەش  تارىخى ماتىرياللار گۇرپىسى تۈزگەن ‹‹ خوتەن تارىخىي ماتىرياللىرى›› دىگەن  كىتاپتىن  ئېلىندى.  

uygurjan09

كونىلارنىڭ ئېغىزىدىن جىق ئاڭلايمەن     قول-سانائەت كارخانىسى     قانداق كارخانا ئىدى   ئەينى ۋاقىتتا   

uygurjan09

ئەينى ۋاقىتتا ئاتالغان   توت دەرۋازا    يەنى  گۇجان دەرۋازىسى   قىززىق دەرۋازىىسى  سۇ دەرۋازىسى   ھېيتگاھ  دەرۋازىسى       مۇشۇ ئىسىملار توغرىمۇ  ؟
    مۇشۇ دەرۋازىلارنىڭ مۇقىم  ئورۇنلاشقان جايلىرى قايەردە   ؟  مۇشۇلارغا جاۋاپ تاپقىلى بۇلارمۇ ؟

JAYEL88

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئاناتىل بۇرادەر.
ھەئە ھازىرمۇ ئاز بىر قىسمى بار، لېكىن رەسىمىنى يوللىيالمىدىم