ھون تۈرۈك موڭغۇل مۇناسىۋەتلىرى

ALIP2

ھون تۈرۈك موڭغۇل مۇناسىۋەتلىرى

(تەرجىمە ئەسەر)

   ھونلار ھازىرقى موڭغۇل ۋە تۈرۈك مىللەتلىرىنىڭ ئورتاق ئەجدادى.ھون ئىمپېرىيسى تۈرۈك موڭغۇل تارىخىدىكى تۇنجى خاندانلىق.2006- يىلى فىرانسىيەلىك ئىرسىيەتشۇناس Christinekeyser-Tracqui نڭ populationoriginsim mongolia:genetics tructureanalysisofan cientan dmodern DNA ناملىق تەتقىقاتىدا  2300 يىل ئلگىركى قەدىمكى ھون ئاقسۈڭەكلىرىنىڭ جەسىتىدىن ئىلىنغان Yخروموسوم ،يىپسىمان تەنچە،دائىمىي   خروموسوم،ئانتىئوكسىبرىدلىق كىسلاتا (DNA) قاتارلىقلارنى ھازىر موڭغۇلىيە موڭغۇللىرى ،ئاناتولىيە تۈرۈكلىرىدىن ئلىنغان يوقارقى ماددىلار بىلەن سېلىشتۇرغان.بۇ تەتقىقاتنىڭ نەتىجىسى موڭغۇللار ھونلارنىڭ نەسەپ داۋامى ،تۈرۈكلەرۋە موڭغۇللارنىڭ  مەدەنىيەت ۋە تىل ئاملاشتۇرىشى  قانداشلىقا قارىغاندا تېخىمۇ قۇيۇق  ۋە چوڭقۇر بولغان.ھون ئىمپېرىيسى ئاخىرقى مەزگىلىدە تۈرلىك تەبىي ئاپەت ،ئىچكى نىزا تۈپەيلى خاراپلاشقان ، ھونلارنىڭ بوزەك قىلىشىغا ئۇچراپ كىلىۋاتقان سىيانپىي ،خەن،ئۇيسۇن،توخرىلار پۇرسەتىن پايدىلىنىپ ھونلارغا قارشى قىساسقا ئاتلاتنغان .مىلادىيە 46يىل ئەتىراپىدا سىيانپىيلار باشچىلىقىدا باشلانغان قايتۇرما ھۇجۇم زەربىسىدە ھانگاي تېغى ۋە ئالتاي تاغلىرىغا چىكىنگەن.ھونلار ياشىغان زىمىندا سىيانپىيلار دۆلەت قۇرغان ،بۇ جەيراندا 600 مىڭ ھون سىيانپىيلارغا قۇشۇلۇپ كەتكەن .
  2007-يىلدىكى يەنە بىر Geneticanaly sesontheaffinities between Xianbei and Xiongnu populations ناملىق تەتقىقاتتا سىيانپىيلار بىلەن  ھونلارنىڭ قۇيۇق قانداشلىق مۇناسىۋىتى بارلىقى ئىسپاتلانغان .
  تۈرۈكلەر مۇڭغۇل ئىرقىغا تەۋە بۇلۇپ كافكاز چىراي شەكلى كىيىن قۇشۇلغان .ئاتالمىش كۆچمەن چارۋىچى مىللەتلەر تۇخىتىماستىن كۆچۈپ ياشايدۇ ،بۇ يىل جۇڭگۇنىڭ شىمالىدا چارۋا باقسا تەبىي ئاپەت ياكى يۇقۇملۇق كىسەللىك تۈپەيلى بىرنەچچە يىلدىن كىيىن ئوتتۇرا ئاسىيادا پەيدا بۇلىشى ،ئوتتۇرا ئاسىيادا تەبىي ئاپەت ياكى يۇقۇملۇق كىسەللىك بولسا بىرنەچچە يىلدىن كىيىن شەرىقى يارۇپادا پەيدا بۇلىشى مۇمكىن .بۇلاڭ-تلاڭ قىلىش يايلاق مىللەتلەرنىڭ ئادىتى بولغاچ بىر تۈرۈك لەشكەرنىڭ جۇڭگۇدىن بۇلىغان خۇتۇنىدىن تۇغۇلغان بالىسى مۇڭغۇل  چىراي ،ئوتتۇرا ئاسىيادىن بۇلىغان پارىس خۇتۇنىدىن تۇغۇلغان بالىسى ياۋروئاسىيا شالغۇت قانلىق بۇلۇپ ،ئون نەچچە يىلدىن كىيىن شالغۇت قانلىق  تۈرۈك لەشكەربىلەن شەرىقى يارۇپادىكى سىلاۋىييان خۇتۇنىدىن ساپ  كافكاز بالا تۇغۇلغان ،شۇنداق  قىلىپ بۇ بىر ئائىلەدە مۇڭغۇل ئىرقى ،ياۋروئاسىيا شالغۇت ،ياۋروپا ئىرقىدىن تەركىپ تېپىپ ،ھازىر بۇ جەمەت تۈركىيەدە ياشاۋاتقانلىقى بۇلىشى مۇمكىن .
  مۇڭغۇل تىلى تۈرۈك تىلى ئاسسي ئۇلى ئوخشاش ،ئىككى تىلنىڭ بۆلۈنۈشى تۈرۈكلەر كۆچكەندىن كىين شەكىللەنگەن،تۈرۈكلەر كۆچشتىن بار بولغان تۇراقلىق سۆزلىكلەر ھازىرقى زامان تۈرۈك  ،مۇڭغۇل ،ئۇيغۇر ،ئۆزبەك تىلىرىدىكى ئورتاق سۆزلەردۇر .
  جۇڭگۇ مەنبەلىرىدىكى‹东湖› ئەمەلەيتتە <匈奴>نىڭ باشقا ئاتىلىشى بۇلۇپ ئىككسنى ئارىيىۋەتكەن،ئىپتىدائىي تۈرۈكلەر ھونلارنىڭ بىر تارمىقى بالقاش كۆلىنىڭ غەرىبىدە ياشىغان ئۇلارنىڭ غەرىبىدە ياۋرۇپا ئىرقىغا تەۋە كافكاز ساكلىرى ياشاۋاتقان بۇلۇپ ئۆزئارا قۇشۇلۇشقا باشلىغان،لىكىن شۇ ۋاقىتتا ئىپتىدائىي تۈرۈكلەر مۇڭغۇل ئىرقىغا تەۋە ئىدى.
   ھون ، تۈرۈك ،مۇڭغۇللارنىڭ  پارىرىسلار بىلەن مۇناسىۋىتى جۇڭگۇغا قارىغاندا نەچچە ھەسسە قۇيۇق چۇنكى شىمالىي ئاسىيادىن تارتىپ ئوتتۇرا ئاسىيا ياۋرۇپاغىچە ھون ،تۈرۈكلەرنىڭ زىمىنى بولغان ،ئوتتۇرا ئاسىيادىكى يەرلىك خەلىقلەر  پارىرىسلارغا تەۋە سوغدى ،ساك بۇلۇپ  دىھقانچىلىقنى ئاساس ياشغاچقا ئاۋات شەھەر بارلىققا كەلگەن ، ھون ،تۈرۈكلەر شەرىقتە جۇڭگۇ غەرىبىتە پارىرىسلار ئۇرۇش قىلغان،ھەمدە ھونلار ئوتتۇرا ئاسىيادىكى  پارىرىس تىللىق سوغدى ،ساك شەھەر بەگلىكلىرىنى بىۋاستە باشقۇرغان بولسا تۈرۈكلەر بۇ شەھەر بەگلىكلىرىنى ئگەللىگەن .ئوتتۇرا ئاسىياغا كىرگەن  تۈرۈكلەر ياۋروئاسىيا ئارلاشما قانلىق ئوتتۇرا ئاسىيا مۇسۇلمانلارنى شەكۇلەندۇرگەن .پارىس تارىخدىكى ھون ،تۈرۈكلەر مۇناسىۋەتلىك بايانلار جۇڭگۇ تارىخدىكى بايانلاردىن نەچچە ھەسسە كۆپ تەپسىلىي.

     داۋامى بار...

281151976

ياخشى تىما . زادى مۇشۇ ھون تۇرۇك ، موڭغۇل  ، ئۇيغۇر نىڭ مۇناسىۋىتى ياخشى تەتقىقى قىلنىسا بولاتتى.
مۇ قۇرۇقلۇقى دىگەن كىتاپتا خەنلەر مۇڭغۇللارنىڭ ئەۋلادى دەپ ئۇيغۇردىن ئىبارەت ئايرىم بىر مىللەتىنى تىلغا ئالغان  ، ما باياندا  تۇرۇكلەرنى  موڭغۇلنىڭ ئىرقى دەۋەتقاندەك ،

951986172

مېنىڭچە ئاۋۋال جۇغراپىيىلىك شارائىت ، ۋاقىت سەۋەپ بولىشى مۇمكىن مەسىلەن بىزدە 100 يىل جەريانىدا ئۇيغۇرلار ئۆزبەك دەپ ئىككىگە ئايرىلدى .چۈنكى تارىخى خەرىتىلەردىن ھونلارنىڭ ئىگەللىگەن زىمىنىنىڭ كەڭلىكىنى بىلەلەيمىز . مېنىڭچە ئۇ دەۋردىكى ئالاقە ھازىرقىدەك ئەمەس .شۇنىڭدىن قارىغاندا ئاۋۋال ماۋۇ ئايرىلدى دەپ ئېيتالمايمىز .ئۇلار پەقەت قەبىلە نامىنى ئىشلىتىپ ھازىرقىدەك بۆلۈنگەن بولۇش ئىھتىمالى بار .ۋاقىت ئۆتىشى  جۇغراپىيىلىك شارائىت ئۇلارنىڭ تىل جەھەتتىكى بەزى ئوخشىماسلىقنى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولىشى مۇمكىن .يەنە بىر ئىھتىماللىق باشقا مىللەتلەرنىڭ ئاسسىلماتسىيە بولۇشىمۇ مۇمكىن .بۇ پەقەت مېنىڭ تارىخى كىتاپلاردىن ئوقۇغۇنۇم  ھەم بەزى كۆز قاراشلىرىم .

951986172

مېنىڭچە ھونلارنىڭ ئوتتۇرا تۈزلەڭلىك بىلەن ئالاقە بولماسلىقى سەددىچىن سېپىلى بىلەن ئايرىلىشى سەۋەپ بولىشى مۇمكىن .

ALIP2

مەيلى ھۇن ،سپىيانىي،تۈرۇك  ھىچقايسى ئايرىم بىر مىللەت ئۇقۇمىغا كىرمەيدۇ،ئەسلى بىر پۈتۈن سىياسىي گۇروھنىڭ نامىدۇر. مۇڭغۇللار چىڭگىزخان دەۋىرىدە تۇيۇقسىز پەيدا بولغان ئەمەس ،ئۇلارنىڭ ئەجدادلىرى بۇرۇندىن مۇڭغۇل ئىگىزلىكىدە ياشىغان ،مۇڭغۇل دەپ ئاتىلىشتىن ئلگىرى ھون ئاتالغان،ئوتتىرا ئەسىردە تۈرۈكلەر غەرىپكە كۆچكەندىن كىيىن،كۆچمىگەن قەبىلىلىەر مۇڭغۇللار  شەكىللەنگەن . 12-ئەسىردە قىلىپ تۈرۈك قەبلىلىرى ئچدىكى مۇغۇل قەبىلىسىدە چىڭگىزخان دۇنياغا كەلگەن ،چىڭگىزخان قىلىپ قالغان تۈرۈك قەبىلىلىرىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ،ئۆز قەبىلىسىنىڭ نامى بىلەن  مۇڭغۇل دەپ ئاتىغان .شۇندىن باشلاپ مۇڭغۇل مىللىتى بارلىققا كەلگەن ،مۇڭغۇللار كۆچمىگەن تۈرۈك لەردۇر.مۇڭغۇللار بىرلىككە كىلىشتىن ئىلگىرى مۇڭغۇل ئىگىزلىكىدىكى قەبىلىلەر تۈرۈك دەپ ئاتالغان.چىڭگىزخان دەۋىرىدىن باشلاپ غەرىپكە كۆچۈپ ئسلاملاشقان مۇڭغۇللار ناھايتى تىزلا ئلگىرى كۆچكەن تۈرۈك  قېرىنداشلىرىغا قۇشۇلغان.
ھون،تۈرۈك،ئۇيغۇر،مۇڭغۇل بىر دۆلەتنىڭ ئۇخشمىغان دەۋىردىكى سۇلالىسى دەپ ئيتىش مۇمكىن  .جۇڭگۇ ھازىرقى زامان تارىخ كىتاپلىرىدا ھون[تۈرۈك قەدىمدە يۇقالغان مىللەت دەپ قارىلىپ ،ئۇلارنىڭ ھازىرقى زامان ئازسانلىق مىللەتلەر بىلەن مۇناسىۋىتى غۇۋالاشتۇرۇلغان ،ئازسانلىق مىللەتلەر پەقەت جۇڭخۇۋا مىللەتلەرى ئىچىدىكى بىر ئەزاسى ئكەنلىكىنى ئسپاتلاش ئۈچۈن،ئۇلارنىڭ ئەجداتلىرىنى ھون،تۈرۈكلەردىن ئاريىپ چىقىپ ئككىسىنى قارشى ئۇرۇنغا قۇيۇدۇ  .بۇنداق تارىخى قاراش سېۋىت ئىتىپاقىدىن كەلگەن، سېۋىت پانتۈرۈكىزىم ئدىسىگە قارشى يازغان تارىختۇر. لىكىن تارىختا ھۇن تۈرۈك يۇقالمىغان، ئەۋلاتلىرى ئۈزىلمىگەن .شۇڭ تارىخ كىتاپلارنى ئۇقۇغاندا چەتئەللەرنىڭ  مەلۇم غەرەز ئارلاشمىغان ، ئادىلىق بىلەن  يزىلغان كىتاپلىرىنى ئۇقۇش كىرەك.   تۈرۈكلەر ئەسلى مۇڭغۇل ئىرقىغا تەۋە بۇلۇپ.تۈرۈكلەرنى تۈۋەدىكىدەك بىر نەچچە ھازىرقى گۇروھلارغا بۈلۈش مۇمكىن.
1 غەرىپكە كۆچكەندىن كىيىن ئەسلىدىكى يەرلىك پارىسلارغا ئاز تەركىپتە قۇشۇلۇپ ئەسلى تەركىبى  مۇڭغۇل ئىرقنى كۆپىرەك ساقلىنىپ قالغانلار مەسىلەن: قازاق،قىرغىز
2 يەرلىك پارىسلارغا كۆپىرەك قۇشۇلۇپ ،چارۋىچىلىقتىن تېرىقچىلىققا ،ياۋرۇ-ئاسىيا ئارلاشما قانلىقلار مەسىلەن؛ئۇيغۇر،تۈرۇكمەن،ئۆزبەك
3 گرىك،ئەرمەنلەربىلەن قۇشۇلۇپ جەنۇبى ياۋرۇپا ئىرقىغا تەۋە تۈرۈكلەر مەسىلەن:تۈركىيە،ئەزەربەيجان.
4ئسلاملشقان مۇڭغۇللار(تۈرۈكلەر) ياۋرۇپادا سىلاۋىيانلار ئارلىشىپ شەكىللەنگەن مەسىلەن؛ تاتار،داغۇر

ALIP2

  مەيلى ھۇن ،سپىيانىي،تۈرۇك  ھىچقايسى ئايرىم بىر مىللەت ئۇقۇمىغا كىرمەيدۇ،ئەسلى بىر پۈتۈن سىياسىي گۇروھنىڭ نامىدۇر. مۇڭغۇللار چىڭگىزخان دەۋىرىدە تۇيۇقسىز پەيدا بولغان ئەمەس ،ئۇلارنىڭ ئەجدادلىرى بۇرۇندىن مۇڭغۇل ئىگىزلىكىدە ياشىغان ،مۇڭغۇل دەپ ئاتىلىشتىن ئلگىرى ھون ئاتالغان،ئوتتىرا ئەسىردە تۈرۈكلەر غەرىپكە كۆچكەندىن كىيىن،كۆچمىگەن قەبىلىلىەر مۇڭغۇللار  شەكىللەنگەن . 12-ئەسىردە قىلىپ تۈرۈك قەبلىلىرى ئچدىكى مۇغۇل قەبىلىسىدە چىڭگىزخان دۇنياغا كەلگەن ،چىڭگىزخان قىلىپ قالغان تۈرۈك قەبىلىلىرىنى بىرلىككە كەلتۈرۈپ ،ئۆز قەبىلىسىنىڭ نامى بىلەن  مۇڭغۇل دەپ ئاتىغان .شۇندىن باشلاپ مۇڭغۇل مىللىتى بارلىققا كەلگەن ،مۇڭغۇللار كۆچمىگەن تۈرۈك لەردۇر.مۇڭغۇللار بىرلىككە كىلىشتىن ئىلگىرى مۇڭغۇل ئىگىزلىكىدىكى قەبىلىلەر تۈرۈك دەپ ئاتالغان.چىڭگىزخان دەۋىرىدىن باشلاپ غەرىپكە كۆچۈپ ئسلاملاشقان مۇڭغۇللار ناھايتى تىزلا ئلگىرى كۆچكەن تۈرۈك  قېرىنداشلىرىغا قۇشۇلغان.
ھون،تۈرۈك،ئۇيغۇر،مۇڭغۇل بىر دۆلەتنىڭ ئۇخشمىغان دەۋىردىكى سۇلالىسى دەپ ئيتىش مۇمكىن  .جۇڭگۇ ھازىرقى زامان تارىخ كىتاپلىرىدا ھون[تۈرۈك قەدىمدە يۇقالغان مىللەت دەپ قارىلىپ ،ئۇلارنىڭ ھازىرقى زامان ئازسانلىق مىللەتلەر بىلەن مۇناسىۋىتى غۇۋالاشتۇرۇلغان ،ئازسانلىق مىللەتلەر پەقەت جۇڭخۇۋا مىللەتلەرى ئىچىدىكى بىر ئەزاسى ئكەنلىكىنى ئسپاتلاش ئۈچۈن،ئۇلارنىڭ ئەجداتلىرىنى ھون،تۈرۈكلەردىن ئاريىپ چىقىپ ئككىسىنى قارشى ئۇرۇنغا قۇيۇدۇ  .بۇنداق تارىخى قاراش سېۋىت ئىتىپاقىدىن كەلگەن، سېۋىت پانتۈرۈكىزىم ئدىسىگە قارشى يازغان تارىختۇر. لىكىن تارىختا ھۇن تۈرۈك يۇقالمىغان، ئەۋلاتلىرى ئۈزىلمىگەن .شۇڭ تارىخ كىتاپلارنى ئۇقۇغاندا چەتئەللەرنىڭ  مەلۇم غەرەز ئارلاشمىغان ، ئادىلىق بىلەن  يزىلغان كىتاپلىرىنى ئۇقۇش كىرەك.   تۈرۈكلەر ئەسلى مۇڭغۇل ئىرقىغا تەۋە بۇلۇپ.تۈرۈكلەرنى تۈۋەدىكىدەك بىر نەچچە ھازىرقى گۇروھلارغا بۈلۈش مۇمكىن.
1 غەرىپكە كۆچكەندىن كىيىن ئەسلىدىكى يەرلىك پارىسلارغا ئاز تەركىپتە قۇشۇلۇپ ئەسلى تەركىبى  مۇڭغۇل ئىرقنى كۆپىرەك ساقلىنىپ قالغانلار مەسىلەن: قازاق،قىرغىز
2 يەرلىك پارىسلارغا كۆپىرەك قۇشۇلۇپ ،چارۋىچىلىقتىن تېرىقچىلىققا ،ياۋرۇ-ئاسىيا ئارلاشما قانلىقلار مەسىلەن؛ئۇيغۇر،تۈرۇكمەن،ئۆزبەك
3 گرىك،ئەرمەنلەربىلەن قۇشۇلۇپ جەنۇبى ياۋرۇپا ئىرقىغا تەۋە تۈرۈكلەر مەسىلەن:تۈركىيە،ئەزەربەيجان.
4ئسلاملشقان مۇڭغۇللار(تۈرۈكلەر) ياۋرۇپادا سىلاۋىيانلار ئارلىشىپ شەكىللەنگەن مەسىلەن؛ تاتار،داغۇر

alkizar

يازمىڭىزنىڭ ئاخىرىغا قىزىقىپ قېلىۋاتىمەن .

masturam

قېنى ئاخىرى.