ئارتام ئاھىڭنى كىم ئاڭلايدۇ!!!

yaqi

نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا قومۇل شىنجاڭ ئىشلەپچىقىرىش بىڭتۈەنى 13-دېۋىزىيە ساقا دېھقانچلىق مەيدانغا قاراشلىق قەدىمىي ساياھەت مەنزىلگاھى ئارتامغا بارغانتىم. بىر قانچە كۆرۈنۈش گۈزەل كۈز مەنزىرىلىرى كۆرۈپ شاتلانماقچى بولغان قەلبىمنى لەش قىلدى.
300 يىلغا يېقىن ھاكىمىيەت سۈرگەن قومۇل ۋاڭلىقى ئارتامغا ئوردا سېلىپ بۇ يەرنى يازلىق ئوردا قىلغان. بۇ يەردە يەرلىك كىشىلەر تەرپىدىن ئۇيغۇر ئۆيلىرى دەپ ئاتىلىدىغان بۇددا مىڭ ئۆي خارابىلىرى، ئۇيغۇر شار، ئۇيغۇرچوققا دەپ ئاتىلىدىغان شەھەر خارابىلىرى ۋە قىياتاش سىزمىلىرى بار. نەچچە مىڭ يىللىق ئۇيغۇر جۈملىدىن جۇڭگو تارىخىدا ئارتامنىڭ تۇتقان ئورنىغا سەل قاراشقا بولمايدۇ. تاڭ شۆنزاڭ بۇ يەردىن بۇددا نومى ئۆگىنىپ ئۆتكەن. ئالبېرىت لىكوك، سېۋىن ھېدىن ۋە يەنە بىر ئەنگىلىيىلىك ئايال مىسسيۇنىرنىڭ قەدىمى يەتكەن بۇ زىمىننىڭ تارىخ ۋە مەدەنىيتىمىزدە تۇتقان ئورنى بىزنىڭ تەسەۋۇرىمىزدىكىدىنمۇ مۇھىم.
ئارتامدا مېنى ئەپسۇسلاندۇرغان كارتىنىلار: يول بەلگىلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تاختاي، تاشلارغا بىر خىل يېزىق يەنى خەنزۇچە يېزىقنى ئىشلىتىش قىلمىشى ساقلانغان. ئارتامدەك قومۇل ۋاڭلىقىنىڭ ئوردىسى بولغان مىللىي تارىخ ۋە مەدەنىيەت ئارقا كۆكۈرۈنىشى بار ۋىلايەت دەرىجىلىك قوغدىلىنىدىغان ئورۇنغا تىپىك خەنزۇ ئۇسلۇبىدا راۋاق ياسىلىپتۇ. ساقا چاڭبۇدىكىلەر ھەر قانچە راۋاق ياسىغۇسى كەپ كەتسىمۇ قومۇل ئالتۇنلۇقتىن ئۈلگە ئالغان بولسا ھەقىقى تارىخقا ھۆرمەت قىلغان بولاتتى. ھەممىمىزگە مەلۇم ئارتام، تاشار، باغداش، قارمۇقچا، ساقا قاتارلىق يۇرتلارنى ئاساس قىلىپ قۇرۇلغان بىڭتۈەن ساقا دېھقانچىلىق مەيدانى تارىختىن بۇيان ئۇيغۇرلار ياشاپ كەلگەن ،يىپەك يولىدىكى مۇھىم يۇرتلارنىڭ بىرى. دۆلەت ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ تىل-يېزىق قانۇن، نىزاملىرىدا ئىككى مىللەتنىڭ تىل-يېزىقى تەڭ بارەۋەر قوللىنىلىشى كېرەك دەپ بېكىتىلگەن. قارىغاندا ئارتامغا بۇ سىياسەت چالا بېرىپ قالغان ئوخشايدۇ. دۆلەت ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ چوقۇم ئارخىلوگىيىلىك قوغدىلىنىدىغان ئورۇن ۋە يۇرتلارنى قوغداش قانۇن، نىزاملىرىمۇ بار. بىراق ئارتامدەك ئارخىلوگىيەلىك قوغدىلىدىغان ئورۇنغا بۇ سىياسەتلەرمۇ تەل-تۆكۈش بارمىغاندەك قىلىدۇ. چۈنكى ئارتام باغنىڭ كۈن چىقىش تەرپىدىكى تاش شەھەر خارابىسى (يەرلىكلەر ئۇيغۇر شار دەيدۇ) بىر قانچە يىللاردىن بۇيان ياسىلىۋاتقان ئامبار قۇرۇلۇشىنىڭ خىرىسىغا دۇچار بولدى. بۇ ئامبارمۇ يەتمىگەندەك ئۇنىڭ ئۈستى تەرپىگە تاغ چوققىسىغا بىر ئامبار ياسىلىۋېتىپتۇ. تاشارنىڭ ئايىقىدىكى ئىگە-چاقىسىنىڭ تايىنى يوق، تۈركۈملەپ ئېچىلىۋاتقان قۇم-شېغىل زاۋۇتلىرىنىڭ كۆپلىكىنى كۆرگەن كىشىنى كۆڭلى ئېچىىشىدۇ. ئەتىياز، ياز، كۈز ھەتتا قىش كۈنلىرى بوران قوپۇپ كەتسە پۈتۈن ساقا زىمىنى چاڭ-توزاننىڭ ئىچىدە قالىدۇ. خەلق تۇرمۇشىنى ياخشىلايمىز دەپ تەكىتلەۋاتقان بۈگۈنكى كۈنلەردە ساقا تەۋەلىكىگە كىرىپ قالسىڭىز توپا-تۇماننىڭ دەستىدىن ماسكا تاقاشقا مەجبور بولىدىكەنسىز...
ئۈمىدىم: مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ئارتامنىڭ ئاھۇ-زارىنى ئاڭلاپ قويسا، قالايمىقان قۇرۇلۇشلارغا چەك قويسا، تىل-يېزىق خىزمىتىگە كۆڭۈل بۆلۈنسە...مۇشۇ كۈنلەردە قانۇن بويىچە دۆلەت سوراش قاتتىق تەكىتلىنىۋاتىدۇ. قانۇنسىز قىلمىشلارنى يەنىلا قانۇن بىلەن بىر تەرەپ قىلغىلى بولىدۇ.

2014.10.28

frdawis

ناھايىتى ئورۇنلۇق پىكىر بۇلۇپتۇ، مىنىڭچە بۇلغاندىمۇ شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق تىل-يىزىق كومتتىدىكىلەر، بۇ رايوندىكىلا ئەمەس  پۈتكۈل ئۇيغۇر رايونىدا [مەيلى دوختۇرخانا، ساقچى، ھۈكىمەت ئۇرۇنلىرى، دۆلەت كارخانلىرى، يول بەلگىللىرى ۋە ياكى ھەرقانداق بىر ئۇرۇندا بۇلسۇن ]  ئىككى خىل تىلنى تەڭ قۇللىنىش ،قانۇن بىكىتكەن  شەكىلىدە ، خەتنىڭ چوڭ كىچىكلىكىنى ئوخشاش قىلىش شۇئارىنى ئۇتتۇرغا قويسا ، ھەم ئەمىلىيلەشتۈرسە ، قانۇن پەقەت قەغەز يۈزىدىلا بۇلۇپ قالمىسا ،،،،،،،،،،،،،.

bilkiz

ئۇمۇتلۇك بولۇڭ! ئارىتامنىڭ ئاھىنى ئاڭلىغۇچىلار چوققۇم چىقىدۇ.

ablimitt

  تىمىسىنى كۆرۈپلا توخوتۇر ئاكىمىزنىڭ تىمىسىمىكىن دەپ ئويلىغان ئىدىم، تىما مەزمونىغا كەلسەك يۇقىرىدىن ئۇنداق قىلمايدۇ، يەرلىكتە قارا قۇساق نىمىلەرنى يۈلەپ باشلىق قىپ قويسا شۇنداق بۇلىدۇ...

ahgul914

ياخشى پىكىرلەر يەردە قالمايدۇ بۇ باغداش تورىدا.

dolanogli

،بۇ يەرنىڭ باشقۇرغىچىلىرى ئاپتۇنومىيەقانۇنى بىلمىسە كىرەك  
قانۇن نىزام سىياسەت بەلگىلمە دىگەنلەر مۇشۇ پۇخرالارغىلا قارتىلغانمىدۇ ؟
پۇخرالارلا بويسىنىش كىرەكمۇ
نىمشقا مۇشۇ قانۇن نىزام سىياسەت بەلگىلىمە دىگەنلەرنى بېكتىشكە ،باشقۇرۇشقا مەسئۇل ئوزىنى ئەمەلدار، ئىلىمدار  ئەقىللىق سانايدىغان باشقۇرغۇچى ئورگانلار رىئايە قىلمايدۇ ، بۇلارنى نازرات قىلدىغان ئورگانلار نىمە ئىش قىلدۇ

yagurqak

بۇنداق ئىشلارغۇ ساماندا سەككىز ئۇچراپ تۇرىدىغان گەپكەن ، تۈرلۈك ۋىۋىسكىلار ، بەزى ئۇششاق يەرلەرنىڭ چېغىدا ۋىۋىسكا-تاختايلىرى ئۆلچەمگە يېتىدۇيۇ لېكىن نۇرغۇن چوڭ چوڭ ئورۇنلارنىڭ ئۆلچەمگە يەتمىگىنى قىزىقتە . سەرۋەڭ تورىدىن كۆردۈمغۇ دەيمەن باغداش تېغىدا بەلگىلىك دەرىجىدە يوشۇرۇن قانۇنسىز ئچىلغان كانلارمۇ باركەن تېخى . گەپنىڭ قىزىقى يەنە بار تېخى ، قارا تالدىكى قوغۇن بايرىمى ئۆتكۈزۈلىدىغان قوغۇن سەيلىگاھىدىكى تۇرنىڭ چۈشەندۈرۈلۈشى تېخىمۇ قىزىق ، ئۇنى نېمە دەپتۇ دېمەيسىلەر بۇددا مۇنارى دەپتۇ بۇ پولىباشلار قاپاقلار ، ھەي ئۇ نەدىمۇ بىر بۇددا مۇنارى بولسۇن ، ئۇ دېگەن ئەسلى بۇرۇنقى زامانلاردا مەلۇم ئىشلاردا بەلگە بېرىش ئۈچۈن ئوت قويىدىغان قۇرۇلۇش ئىدىغۇ ، ئۇنىڭغا دېمىسىمۇ بىر ئادەم ئارانلا پاتىدىغان تۇرسا ، ھەتتا تېخى رھىبلارنىڭ شۇ يەرگە بارغىنى تېخىمۇ قىزىق ، بۇنى بىر رەسىمدىن كۆرگەنتىم .

arkim

yagurqak يوللىغان ۋاقتى  2014-10-29 02:00
بۇنداق ئىشلارغۇ ساماندا سەككىز ئۇچراپ تۇرىدىغان گەپكە ...

بۇ قارىتال كەنتىدىكى قاغا(قاراغا، قاراغۇ) ھەقىقەتەنمۇ بۇددا مۇنارى. ئۇيغۇرلار ئارىسىدا بۇددا دىنى تارقىلىپ گۈللەنگەن ئىدىقۇت قۇچۇ ئۇيغۇرخاندانلىقى دەۋىرلىرىدە ياسالغان. بۇنىڭدىن 30-40 يىللارنىڭ ئالدىدا بۇ قاغىنى كۆرگەن ۋە شۇ ئەتىراپتا ياشىغان كىشىلەردىن سوراپ باقسىڭىز بولىدۇ. ئاشۇ بىر ئادەم ئاران پاتقۇدەك ئورۇندا بۇتنىڭ قالدۇق بەدىنى ۋە بۇدداغا ئائىت تام رەسىملىرىنىڭ ئىزنالىرى بارلىقىنى دەپ بېرىدۇ.
بۇ قاغا ئۇيغۇر بۇددا دىنى مەدەنىيتىنىڭ يالدامىسى خالاس.