مەسىلەن:
نىمە ئۈچۈن ،‹ئىسلام نىفىت-گاز يەتكۈزۈش تۇربا لىنىيىسى›بۇنچىلىك چوڭ بەدەل تەلەپ قىلىدىغانئىشقا ئايلىنىپ قالدى ؟
ئەگەر ،‹ئىسلام نىفىت-گاز يەتكۈزۈش تۇربا لىنىيىسى›راستىنلا ئىشقا كىرىشسە ،بۇ تۇربايولى بىر زەھەرلىك يىلانغا ئوخشايدۇ .ئەمدى بۇ توربا يولىنى كىسىپ ئۆتىدىغان دۆلەتلەرگەقاراپ باقايلى .
ئىران-ئىراق-سۈرىيە-لىۋان-ئىئوردانىيە قاتارلىقلار بولۇپ شىئەلەر لاگىرىدىن .يەنە 南帕尔斯气田 South Pars Fieldيىنىڭ يىنىدىكى سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ ھەم دۇنيادىكىئەڭ چوڭ تەبىئىي گازلىق ئاش-شەرىقىاخ ئۆلكىسى بولۇپ بۇيەرنىڭ نوپۇسىنىڭ 15پىرسەنتتىشىئەلەر بولۇپ ،شىئەلەركۈچلەنسە سەئۇدى ئەرەبىستانىمۇ ئوخشاش كىرزىسقا ئۇچرايتتى شۇڭاپۇتكۈل زىھنى بىلەن ئىران ۋە سۈرىيەگە تاقابىل تۇرۇشنى تاللىدى .ھەم بۇ تۇربا لىنىيىسىھازىرقى بار بولغان opecنىڭ زوراۋانلىق ئورنىنى غولىتىۋەتكۈدەك تەسىر قوزغايدىغانلىقىئىنىق .
ئەمدى بۇ ،‹ئىسلام نىفىت-گاز يەتكۈزۈش تۇربا لىنىيىسى›خەرىتىدىكى ئورنىغا قاراپ باقايلى:
ئىران-ئىراق-سۈرىيە-لىۋان
پۈتكۈل ئوتتۇرا شەرق رايونىنى ئىككى چوڭ ئىقتىسادى گەۋدىگە بۆلىدىغان لاھىيە
خەرىتىدىكى سەئۇدى ئەەبىستانىنىڭ ئاش-شەرىقىاخ ئۆلكىسى
ئوتتۇرا شەرقتىكى يىڭى زەھەرلىك يېلان
مۇشۇ خەرىتىدىنلار ئىران -سۈرىيە ئوتتۇرىغا قويغان ‹ئىسلام نىفىت-گاز يەتكۈزۈش تۇربالىنىيىسى›نىڭ قانچىلىق ھەيۋىسى بارلىقىنى بىلىشكە بولىدۇ .
ئەمدى تەھلىلنى سۈرىيە كىرىزىسىغا ئاغدۇرايلى .سۈرىيە كىرىزىسىسەئۇدى ئەبىستانى بىرقوللۇق پېلانلىغان غەرپ ۋە ئامىرىكا قوللىغان بەشىر ئەسەدنى ئاغرۇرۇپ.‹ئىسلام نىفىت-گاز يەتكۈزۈش تۇربا لىنىيىسى›نى ئەمەلگە ئاشۇرۇشنى چەكلەيدىغان ،چەتئەلنىڭقولى بار ،تاجاۋۇزچىلىك ،قۇتراتقۇلۇق خاراكتىرى كۈچلۈك بولغان ئىغۋاگەرچىلىك كىرىزىسى.لىۋانكىرىزىسى ئاخىرىلاشقاندىن كىيىن ،ھىساپتا سەئۇدى ئەرەبىستان بىرىنجى مۇشنى ئوڭۇشلۇقئاتتىم دەپ ھىسابلاپ ،لىۋان كىرىزىسىدىكى سۇننىي قۇراللىق كۈچلىرىنى ئوتتۇرا شەرقتەمەشىق ۋە تىخنىكا ،ئۇچۇر بىلەن تەمىنلەپ ھەرۋاقىت ئۇرۇشقا تەييار ھالەتتە تۇرغۇزدى.ھەمدە ئىراق ،كۈۋەيت،سۈرىيە ،پەلەستىن ،ياۋروپادىكى مۇسۇلمان سۇننىيلەرنى ئوتتۇراشەرققە يىغىپ ھەربىي كۈچ توپلىدى .شۇنىڭ بىلەن 2012يىلىنىڭ ئاخىرىدا سۈرىيەدە كىچىككۆلەملىك ھۆكۈمەتكە قارشى توقۇنۇشلار يۈزبىرىشكە باشلىدى .2013-2014-يىللىرىدا ھۆكۈمەتكەقارشىكۈچلەرنىڭ ھەركەت زىچلىقى ئىشىپ ،توساتتىن قارشى كۈچلەر پايتەخىت دامەشىقتە ھۆمەتئورۇنلىرىنى ئىشغال قىلىشقا باشلىدى .ئەمدى ،ئالدىنقى مەزگىللەردە سۈرىيە ھەربىي تەرەپقارشى كۈچلەرگە سىياسىي تاقابىل تۇرۇشنى ئالدىن تاللاش ۋە تەكىتلەش پوزىتسىيىسىدە بولۇشيولىنى تۇتۇپ كەلگەن .بىراق ،دامەشىق خەتەرلىك خەتەردە قالغانلىقى ھەم يەمەن كىرىزىسىدىكىسۇننيلەرنىڭ مەزھەپلەر قىرغىنچىلىقىدىكى ۋەھشىيلىكىنى كۆرۈپ ،جان تېكىپ ،بەشىر ئەسەدھاكىمىيىتىنى قوغداش يولىنى تۇتقان ھەمدە تېزدىنلا سۈرىيە كىرىزىسىدە غايەتزور ئۆزگۈرۈش يۇزبىرىپ ،بىرنەچچە ئاي ئىچىدىلا قارشى كۈچلەرنى سەئۇدى ئەرەبىستان چىگىرىسىدىكىتەرەپتىكى قۇملۇق رايونىغا قوغلاپ ئاپاردى .بۇۋاقىتتا ،سەئۇدى ئەرەبىستان ۋەزىيەتنىڭئۆزى ئويلىغاندەك بولمايۋاتقانلىقىنى ھىس قىلىپ ،باشقا ئۇسۇل قوللاندى .ئۇ بولسىمۇ‹خىيىلىك قۇراللار ›ۋەقەسىنى ئويدۇرۇپ چىقىرىش .بۇنداق بولغاندا ئامىرىكىنىڭ ھەقىقىھالدىكى قوللىشىغا ھەم ئوتتۇرا شەرقتىكى باشقا ئەرەب دۆلەتلىرنىڭ قوللىشىغا ئىرىشكىلىبولىدۇ .بۇ ‹قارا سۈرمە›سۈرىيە شۇنداق ئوپدان ۋە ئوڭاي سۈرىلىدۇ .چۈنكى ،سۈرىيە ب دتخىمىيىلىك قۇراللارنى چەكلەش نىزامنامە ئىجرا دۆلىتى ئەمەس ،ھەم سۈرىيەدىكى خىمىيىلىكقۇراللار كۆلەم تەھدىت جەھەتتە ئىراندىن قالسا ئىككىنجى ئورۇندا تۇرىدىغان ھەيۋىگەئىگە .خىمىيىلىك قۇرال توقۇنۇش بولغان رايونلاردا ئىشلىتىلگەنلىك خەۋىرى ئېلان قىلىنغاندىنكىيىن ،غەرپ ۋە ئامىرىكا ،ئوتتۇرا شەرق سۇننىي ئاخپارات ۋاستىللىرى كۈچەپ ھۆكۈمەت ئارمىيىسىگەئارتىپ قويدى .بۇ ۋاقىتتا ،ئوباما ياخشى بولغان بىر ‹‹ئالبىنى››غا ئىرىشكەندەك بولدى.ھەمدە ئامىرىكا ھەربىي تەرەپ پىرىسيە قولتۇقىغا جەڭگىۋار قىسىمنىڭ تامامەن ئۇرۇش تەييارلىقھالىتىگە ئۆتۈپ بولغانلىقىنى ،پەقەت پىرىزدىنت بۇيرۇقى چۈششسىلا سۈرىيىگە ئۇرۇش ئېلانقىلىپ ،بومباردىمان قىلدىغانلىقىنى جاكارلىدى .
بۇ ئىشقا نىسبەتەن پۇتېن كەسكىنلىك بىلەن ئارىلىشىپ ،روسىيەنىڭ سۈرىيە ۋە ئوتتۇرا شەرقتىدىكىمەنپەئىتىگە دەھلى قىلىش ،روسىيىگە جەڭ ئېلان قىلغانلىق دەپ خەلقئارا روسىنىڭ قاتتىقپوزىتسىيىنى بىلدۈردى ھەمدە .كەڭ كۆلەملىك جەڭگىۋار قىسىمنى ئوتتۇرا يەر دىڭىزى ۋەپىرىسىيى قولتۇقىغا ئىۋەتتى .
مۇشۇ ۋاقىتتا دەل ئوباما ئىراقتىن قوشۇن چىكىندۈرۈپ ،نوبىل ‹تىنىچلىك مۇكاپاتى›غا يىڭىلائىرىشكەن .ۋاقىت ھەمدە دۆلەت ئىچىدە ئۇرۇشقا قارشى كەيپىيات يۇقىرى ئەۋجىگە چىقىشقاباشلىغان .روسىيەمۇ خىمىيىلىك قۇرال ۋەقەسىنى بىرتەرەپ قىلىش لاھىسىنى خەلئارا ئېلانقىلغان ۋاقىتتا ھەم ئۇرۇش راستىنلا باشلانسا ئۈچىنجى دۇنيا ئۇرۇشى پارتىلاپ كىتىشىۋە ئامىرىكىنىڭ بىۋاستە ئۇرۇشقا قاتناشقىچۇ تەرەپ بولۇپ قالغانلىقىدىن ،ئامىرىكىنىڭ ئوتتۇرا شەرق ئىستىراتىيىگىسى ۋە پايدا-مەنپەئەت مۇناسىۋىتى ئوبامانىڭ پۇتېن بىلەن سۆھبەتلىشىشكە مەجبۇر قىلدى .ئاخرىقى ھىسابتا سەئۇدى ئەرەبىستان يەنە بىرقىتىم يىڭىلدى.
2-قىسىم روسىيە كىرىزىسى
‹‹ئىسلام نىفىت -تەبىئى گاز يەتكۈزۈش توربا لىنىيىسى››نىڭ ئاستا-ئاستا ئەمىلىشىشى ھەم ئامىرىكىنىڭ ئاسىياغا قايتىپ كىلىش ئىستىرادىگىيىسىنىڭ ئومىيۇزلۇك يۈرگۈزىلىشى ،ئاسىيا-ياۋروپادىكى ئامىرىكىنىڭ كۆزىگە قادالغان مىخ روسىيەنىڭ ئىقتىساد ئىشىپ دۆلەت كۈچىنىڭئېشىشى ھەم ئالدى سۆۋىت ئىتىپاقىدىن كۈچلۈك بولغان بىر روسسىيەنىڭ ئاسىيا ۋە ياۋروپادامەۋجۇد بولۇپ تۇرۇشى ئامىرىكىنىڭ دۆلەت مەنپەئەتىگە ئۇيغۇر ئەمەس .شۇنىڭ بىلەن .ئامىرىكاۋە ياۋروپا ياپونىيە ،ئۇكرانيىيە قاتارلىق ئەنئەنىۋى ۋە يىڭى ئىستىراتىگىيىلىك ھەمراھلىرىدىنپايدىلىنىپ روسىيەنى كىرزىس ۋە قىيىنچىلىققا قۇيۇپ ،ئۆزىنىڭ ئاسىيا قايتىش سەپىرىنىراۋانلاشتۇرماقچى بولدى .بىراق،پۇتېن ئۇكرانىيەنىڭ سەبىيلىكىدىن پايدىلىنىپ قېرىم ۋەبىرقىسىم روسپەرەس رايونلارنىڭ قايتۇرىۋالدى ھەم قايتۇرىۋىلىش ئالدىدا .بۇنى ئامىرىكاھەم ياۋروپا ئويلاپمۇ باقمىغان ئىش بولۇپ .بىر مۇش بىلەن ئامىرىكىنىڭ ئاسىيا يولىدىكىكۆۋرۈكنى بۇزىۋەتتى .بۇۋاقىتتا ئامىرىكا دۆلەت ئىچىدە ئوباماغا گۇمانىي نەزەرلار چۈشۈشكەباشلىغان ھەم يۇقىرى پەللىگە كۆتىرىلىۋاتقان ۋەزىيەت ئاستىدا ئوباما قايتىدىن سەئۇدىئەرەبىستانى بىلەن روسىيەگە قانداق تاقابىل تۇرۇش سۆھبىتىگە قايىتىپ كىلىشكە مەجبۇربولدى .سەئۇدى ئەرەبىستانى نىفىت ئۇرۇشىغا قوزغاشنى ئوتتۇرىغا قويدى .بۇ ئەمىلىيەتتەئامىرىكا مەنپەئەتىگە قوش بىسلىق تەسىر كۆرسىتەتتى .بىراق ،سەئۇدى ئەرەبىستان كىپىللىكبىرىپ ،ئامىرىكىنىڭ دوللار ۋە ئالتۇن ئىستىراتىگىيىسىنىدىكى مەنپەتىنى تارىختا كۆرۈلۈپباقمىغان پايدا مۇھىتى يارىتىپ بىرىدىغانلىقىنى ۋەدە قىلىپ ،يۈرەكلىك ھالدا نىفىت ئۇرۇشىقوزغاشقا تەييارلىق قىلدى .نىفىت ئۇرۇشى مۇقەددىمە باشقۇچىدا ئالاھىدە بىر كىشى پۇتېنبىلەن سودىلاشماقچى بولدى .بۇ كىشى سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ شاھزادىسى بەندار شاھزادە
2013-يىلى 8-ئايدا .بەندار روسىيەگە بىرىپ پۇتېن بىلەن سۈرىيە ۋە opecھەقىدىكى سەئۇدىئەرەبىستانىنىڭ مەيدانى بىلدۈرۈش ھەم پۇتېنغا تەھدىد ۋە سوۋغا ئىلىپ كەلدى .بۇ قىتىملىقسۆھبەت توغرۇسىدا ،ھەرخىل خەۋەر بىرىلگەن بولسىمۇ لىكىن مەن بۇيەردە ئەنگىلىيە BBCنىڭ خەۋىرىنى ئىيتىپ ئۆتەي .بەندار -پۇتېن سۆھبىتىنىڭ ئاساسلىق مەزمۇنى :
سەئۇدى ئەرەبىستانى بەشىر ئەسەد ئاغدۇرۇلغاندىن كىيىن ،روسىيەنىڭ سۈرىيەدىكى بارلىق مەنپەئەتىگە كاپالەتلىك قىلىدىغانلىقى ھەم سۈرىيەدىكى روسىيەنىڭ ھەربىي بازىسىنى ۋاقىتسىزئىشلىتىش ھوقۇقىغا ئىرىشىدىغانلىقىنى ، opecنىڭ نىفىتنىڭ باھاسىنى 100دوللارنىڭ ئۈستىداساقلاپ قالدىغانلىقىنى بۇنىڭ نىفىتقا تايىنىدىغان ئىككى دۆلەتنىڭ مەنپەئەتىگە ئۇيغۇن ئىكەنلىكىنى ئىيتىش بىلەن بىرگە پۇتېنغا تەھدىد سىلىپ ،ئەگەر روسىيە سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭلاھىيىسىگە قۇشۇلمىسا ،روسىيەدىكى ‹‹سۇچى قىشلىق ئولۇمپىك تەنھەرىكەت يىغىنى›نىنىڭبىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالمايدىغانلىقىنى ،نىفىت ۋە تەبىئىي گاز باھاسىنى2000-يىلدىن بۇرۇنقى باھاغا قايتۇرۇپ قىلىدىغانلىقىنى ئىيتتى .بۇنىڭغا پۇتېن ئىنكاسى''داۋاي..'' (روسىيە قۇشۇلمايدۇ)بولدى.
ماۋۇيەردە بەندار بولسا سەئۇدى ئەرەبىستانىنىڭ شاھزادىسى بولۇپ پۇتكۈل دۇنيا بويىچەغەيرى ھەربىي كۈچى ئەڭ كۈچلۈك كۈچنى كونتىرول قىلىدىغان ئادەم .ئۇ ئۆزىنىڭ پەيغەمبەرئەۋالىدىن دەپ ئاتاپ ،سۇننىيلەرنىڭ روھى داھىسى بولىۋالغان .دۇنيا ۋەزىيىتىدىكى تېرورىزىمئاساسەن سۇننىيلەر مەزھىپى مۇرتىدىن چىقىدىغان بولۇپ ،بەندار ئاشكارا مەخپىيەتلىكتىكىتېرورچىلارنىڭ ۋە غەيرى ھەربىي كۈچنىڭ داھىسى .بەندار پۇتېنغا .روسىيە پەقەت ب تەرەپپوزىتسىيە بىلەن سۈرىيە ۋە ئىران كىرىزىسىغا مۇئامىلە قىلسا چىچىن قۇراللىق كۈچلۈرىنىڭتاشقى مەبلىغىنىڭ ئۈزۈلۈپ تاشلىنىدىغانلىقىنى .سۇچىنىڭ بىخەتەر ئولۇمپىك تارىخىنى يارىتىغانلىقىنى ئىيتىپ ،پۇتېننىڭ ۋە روسىيەنىڭ غورۇرىغا خىرىس قىلغان .بەندار نەتىجىسىز قايتقاندىنكىيىن 2013-يىل 8-ئايدىن كىيىنكى 3ئاي ئىچىدە چىچىن قۇراللىق كۈچلىرى تېرورلۇق ۋەقەسىسادىر قىلىپ نەچچە يۈزلىگەن ئادەمنىڭ جىنىغا زامىن بولدى .بىراق پۇتېن قاتتىق قوللۇقبىلەن قۇراللىق كۈچلەرگە ۋە سەئۇدى ۋە ئوتتۇراشەرققە ئۆزىنىڭ ئىرادىسىنى بىلدۈردى.
مۇقەددىمە :سۈرىيە كىرىزىسى ۋە روسىيە كىرىزىسىنىڭ ئەڭ نىگىزلىكيىرى ئىسلام دىنىدكى ئىككى مەزھەپ پايدا - مەنپەئەت مۇناسىۋىتى بولۇپ ،بۇسەئۇدى بىرقوللۇق پىلانلىغان روسىيەنىڭ ئەيۋەشكە كەلتۈرىدىغان كىرزىس .بىراق ،نەتىجەتامامەن سەئۇدى ئەرەبىستانى كۈتكەندەك چىقمىدى .نىفىت باھاسى ۋە رۇبلىنىڭ پاخاللىشىروسىيەنى ھالسىراتقان بولسىمۇ ياۋروپا ئىككىلەندى .روسىيە بىلەن يەنە داۋاملىق قارىشىلىشنىخالىمىدى .گىرمانىيە ئىنىق قىلىپ ھەرقايسى تەرەپنىڭ روسىيىگە بولغان ئىقتىسادى جازانىقىسمەن ياكى تامامەن بىكار قىلىشنى تەلەپ قىلىپ ،جازا يۇرگۇزگۈچى دۆلەت لاگىرىدىن چىكىنى چىقتى .فىرانسىيەمۇ قىسمەن جازانى ۋاقىتسىز توختاتتى .
بۇ تەھلىل ماقالەم پەقەت ئۆزۈمنىڭ شەخسى قارىشى .ھىچقانداق مەزھەپ ۋە سىياسى كۈچنىڭ مەيدانى ئەمەس .
پايدىلانغان ماترىياللىرىم .
1.博弈大中东 齐云平