|
<<باشقىچە پىكىر>> لەرگە كەڭ قورساق بولايلى
ئابلاجان تۇردى تەرجىمىسى
ئىددىيە، نوقتىنەزەرلەرنىڭ قىممىتى رىقابەت ئارقىلىق نامايەن بولىدۇ، ئەمىلىيەت ئارقىلىق سىناقتىن ئۆتىدۇ، <<سىزنىڭ پىكىرىڭىزگە قوشۇلمايمەن، لىكىن سىزنىڭ سۆزلەش ھوقوقىڭىزنى جان تىكىپ قوغدايمەن>> كۆكسى-قارنى كەڭ بولۇش، ئۆزىگە ئىشىنىش دىگەن مانا مۇنداق بولىدۇ! قالپاق كەيدۈرۈش، كوكۇلىسىنى تۇتۇۋىلىش، باشقىچە پىكىر قىلغاننى دۈشمەن دەپ بىلىش-ماھىيەتتە كالتە پەملىك ۋە زەھىپلىكتۇر. بۇنداق قىلىشنىڭ ئىناق جەمىيەت قۇرۇشقا، ساغلام پىسخىكا يىتىلدۈرۈشكە ھەرگىز پايدىسى تەگمەيدۇ.
ئوخشاش بىر مالنى سىتىۋىلىشتا، بەزىلەر ساتقۇچىنىڭ دىگىنىگە سىتىۋالسا، بەزىلەر<<بەك قىممەتكەن>>دەپ قاخشايدۇ: ئوخشاش بىر دىلوغا نىسبەتەن. بەزىلەر ھەققانى ھۆكۈن چىقىرىشقا ئالدىرىسا، بەزىلەر تەرتىپ جەھەتتىكى نوخساننى ئىزدەيدۇ: ئۇخشاش ئىسلاھات تەدبىرىنى بەزىلەر قوش قوللاپ قۇۋۋەتلىسە، بەزىلەر شۈبىھلىنىدۇ......ھازىرقى جۇڭگۇ جەمىيتى ئىددىيە ۋە مەدىنىيەت جەھەتتە كۆپ مەنبەلىك، كۆپخىللاشقان، ئۆزگىرىشچان دەۋىردە تۇرماختا. شۈبىھىسىزكى، بۇبىر تارىخى ئۆزگىرىشتۇر.
ھەر خىل پىكىرلەرنىڭ ئوتتۇرغا چىقىشى-ئىددىيە زۇر دەرىجىدە ئازات بولغانلىقى، جۇڭگۇنىڭ ئالغا ئىلگىرلەش نىشانىنى نامايەن قىلىدۇ، ئىسساھات چوڭقۇرلاشقان ۋە ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىۋاتقان مەزگىلدە، ھەرقايسى تەرەپنىڭ مەنپەئەتلىرىنىڭ تەڭشىلىشى ۋە رىقابەت-ئىلىشىش نەتىجىسىدە، ئوخشاش بولمىغان تەلەپلەرنىڭ پەيدا بولىشى تەبىئى ئەھۋال. ئىچىۋىتىش دائىرسىنىڭ كېڭىيشى ۋە يەرشارىلىشىشنىڭ چوڭقۇرلىشىشىغا ئەگىشىپ، ئەنئەنە بىلەن زامانىۋىلىق، چەتئەل بىلەن ئۆزلۈك، ئوخشاش بولمىغان قىممەت قاراشلىرى ئوتتۇرسىدا مۇقەررەر ھالدا توقۇنۇش-تىركىشىش بولىدۇ.
ئىپادىلەش كۆپ مەنبەلەشكەندە، <<باشقىچە پىكىر>> لەرنىڭ ئوتتۇرغا چىقىشتىن ساقلىنىش تەس. بەزىدە ھەتتا ئۆزئارا پىكىر ئالماشتۇرۇش مۇمكىن ئەمەستەكمۇ تۇيۇلىدۇ. سوغۇققانلىق ۋە تەمكىنلىك بىلەن مۇنازىرە قىلغان، قۇلاققا ياقمايدىغان گەپلەرنىمۇ ياقتۇرۇپ ئاڭلىغانلارغا ھەۋسىمىز كىلىدۇ، ئەپسۇسلىنىش ئىچىدە شۇنىمۇ كۆردۇقكى، بەزىلەر باشقىچە پىكىرلىك لەرنى قوبۇل قىلالماي، بىر-بىرىنى تىللاشقا، شەخسىيتىگە ھۇجۇم قىلىشقا چۈشۈپ كىتىدۇ، ھەدىگەندە قالپاق كەيدۈرۈشكە، ھىسسىياتىنى ھەقىقەتنىڭ ئورنىغا دەسسىتىشكە ئۇرىنىدۇ. بەزىلەر تەنقىت پىكىرلەرنى كەمتەرلىك بىلەن ئاڭلاش ئۇياقتا تۇرسۇن، ئەكسىچە تۆھمەت قىلىشقا، ئەدىپىنى بىرىشكە ئۆتىدۇ، ھەتتا ئىمتىيازدىن پايدىلىنىپ، باشقىچە سادا چىقارغانلارنى باسىدۇ. لۈشۈن ئەپەندى: <<تىللاش ۋە تەھدىت سىلىش جەڭ ھىساپلانمايدۇ >> دىگەن ئىكەن. ئىددىيە، نۇختىنەزەرلىرىنىڭ قىممىتى رىقابەت ئارقىلىق نامايەن بولىدۇ، ئەمىلىيە ئارقىلىق سىناقتىن ئۆتىدۇ، <<سىزنىڭ پىكىرىڭىزگە قوشۇلمايمەن، لىكىن سىزنىڭ سۆزلەش ھوقوقىڭىزنى جان تىكىپ قوغدايمەن>> كۆكسى-قارنى كەڭ بولۇش، ئۆزىگە ئىشىنىش دىگەن مانا مۇنداق بولىدۇ! قالپاق كەيدۈرۈش، كوكۇلىسىنى تۇتۇۋىلىش، باشقىچە پىكىر قىلغاننى دۈشمەن دەپ بىلىش-ماھىيەتتە كالتە پەملىك ۋە زەھىپلىكتۇر. بۇنداق قىلىشنىڭ ئىناق جەمىيەت قۇرۇشقا، ساغلام پىسخىكا يىتىلدۈرۈشكە ھەرگىز پايدىسى تەگمەيدۇ.
<<باشقىچە پىكىر>> لەرگە كەڭ قورساق بولۇپ، سۆزلىشىش ئارقىلىق ماسلاشتۇرۇپ، پىكىر ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق زىددىيەتنى پەسەيتكەندىلا،ئاندى ئورتاق تونۇش ھاسىل قىلالايمز، ئىددىيە نۇقتىنەزەرلىرىمىز توغۇرلىنىدۇ. ئاۋام-پۇخرادىن كۆرە، ھاكىمىيەت يۈرگۈزىۋاتقان ھۆكۈمدارلار تېخىمۇ كەڭ قورساق بولمىقى كىرەكتۇر، چۈنكى، ئاۋام-پۇخرا كەڭ قورساق بولمىسا، گەپ سۆزدە كالايمىقانچىلىق بولۇشى مۇمكىن، ئىكىن ھۆكۈمدارلار كەڭ قورساق بولمىسا، ھەقىقى زىيان زەخمەت پەيدا قىلىدۇ. مەسلەن پىڭشۈيدىكى نەزمە دىلوسى، لىڭباۋدىكى يازما دىلوسىغا ئوخشاش.(تەرجىماندىن ئىزاھات:پىڭشۈيدىكى نەزمە دىلوسى 2006-يىلى چۇڭچىڭ شەھرىنىڭ پىڭشۈي ناھىيەسىدە يۈز بەرگەن، چىنخۇڭفېي ئىسىملىك دۆلەت مەمۇرى زامان ئىللەتلىرىنى قامچىلايدىغان بىر نەزمە يىزىپ، يانفۇن قىسقا ئۇچۇرى شەكلىدە تارقاتقانلىقى ئۈچۈن، يەرلىك دائىرلەر تەرپىدىن قاماققا ئىلىنىپ، كىيىن گۇناسىز دەپ قۇيۇپ بىرىلگەن ؛ لىڭباۋدىكى يازما دىلوسى 2009-يىلى خېنەننىڭ لىڭباۋ شەھرىدە يۈز بەرگەن. ۋاڭشۈۋي ئىسىملىك بىر تورداش، يۇرتىدىكى ئەمەلدارلارنىڭ دىھقانلارنىڭ يېرىنى قانۇنغا خىلاپ ئىگىلىۋالغانلىق ئەھۋالىنى ئىنكاس قىلىپ توردا يازما يازغانلىقى يولىغانلىقى سەۋەبىدىن قولغا ئىلنىپ، كىيىن گۇناسىز دەپ قوتۇپ بىرىلگەن). بۇ ئىككى دىلونى بەزىلەر، << پۇخرالارنىڭ سۆزقىلىش ئەركىنلىكىگە ئېغىر دەخلى-تەرۈز قىلىش دىلوسى>> دەپ قاراشقان. ئاۋام-پۇقرانىڭ كەڭ قوساق بولۇشى ئۇنىڭ ساپاسىغا باغلىق بولسا، ھۆكۈمدارلارنىڭ كەڭ قورساق بولۇشى ئالىجاناپلىق بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ئەل ئۈچۈن ھاكىمىيەت تۇتۇشنىڭ ھەمدە قانۇن بوتىچە ئىدارە قىلىشنىڭ تەلىپىدۇر.
<<بىز خەلىق ئۈچۈن خىزمەت قىلغۇچىلارمىز،شۇڭا كەمچىللىك نوخسانلىرىمىزنى كۆرسىتىپ تەنقىت قىلنشتىن ئەندىشىمىز يوق>> تەنقىت توغرا بولۇشىمۇ، خاتا بولشىمۇ مۇمكىن، ھەتتا چىكىدىن ئىشىپ كەتكەن پىكىرلەرمۇ ئوتتۇرغا چىقىشى مۇمكىن، لىكىن تەنقىت، ياخشى نىيەتتە بولغان بولسىلا، قانۇن نىزاملارغا خىلاپلىق قىلمىغان بولسىلا، جامائەت مەنپەتىگە زىيان سالمىغان بولسىلا، چوقۇم كەڭ قورساق بولماق زۆرۈردۇر. بۇنى سوبىكتىپ قىياس بويىچە <<قارشى مۇقان توۋلىدى>> دەۋىلشقا بولمايدۇ. بىلىش كىرەككى كۆپ مەنبەلەشكەن بىر جەمىيەتتە ئوخشاشبولمىغان سادالار ۋە پىكىرلەرگە ھۆرمەت قىلىش-ھەم ئاۋامنىڭ سۆزىگە ھۆرمەت قىلغانلىق بولىدۇ. ھەم جەمىيەتتىكى تەشۋىشلەرنى ئازايتىش، زىددىيەت-توقۇنۇشلارنى پەسەيتىشنىڭ مۇقەررەر تەلەپى ھىساپلىنىدۇ.
دانالار ئەلنى گۈللەندۈرۈشتە كۆپنىڭ ئەقەل-پاراسىتىگە تايىنىدۇ، ئوخشاش بولمىغان سادا ۋە قارشى پىكىرلەر ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش سەۋيەسىنى ئۆستۈرۈشتىكى موھىم بايلىق ھىسابلىنىدۇ. تەدبىر بەلگىلەشتە، ئوىشاش بولمغان پىكىرلەرنى ئاڭلاش زۆرۈر.چۈنكى، ئوخشاش بولمىغان سادالار چىقىشقا يول قويغاندىلا، ھەر تەرەپنىڭ ئەھۋالىنى ئىگەللەپ، توغرا ھۆكۈم چىقارغىلى، توغرا تەدبىر بەلگىلىگىلى بولىدۇ. يولداش ماۋزىدۇڭ <<خەقنى گەپ قىلغىلى قويغانغا ئاسمان ئۆرۈلۈپ چۈشمەيدۇ>> دىگەن بولسا، دىڭ شىاۋپىڭ:<<بەس-بەستە سۆزلەش قۇرقۇنۇچلۇق ئەمەس، قورقۇنۇچلۇقى سۈكۈتتە تۇرۋىلىشتۇر>> دىگەن. مەركەز رەھبەرلىرىمۇ<<خەلىقنىڭ ھۆكۈمەتنى تەنقىت ۋە نازارەت قىلىشىغا شارائىت يارتىپ بىرىش كىرەك>> دەپ قايتا-قايتا تەكىتلىگەن.
گۈللىنىشنىڭ سىرى-كۆپ مەنبەلىشىشتە. بىر جەمىيەت تەرەققى قىلغانسىرى، كۆپلىگەن خاسلىقنىڭ ئىپادىلىنىشىگە شۇنچە ئىھتىياجلىق بولىدۇ، ھەرخىل پىكىرلەرنى بىرىكتۈرۈپ ئىرادىنى بىرلىككە كەلتۈرۈشكە ئىھتىياجلىق بولىدۇ. ئوخشاش بولمىغان سادالارغا كەڭ قورساق بولۇپ، پەرىقنى ساقلاپ قىلىش ئاساسىدا ئوخشاشلىقنى ئىزدىگەندە، مۇقەررەركى جەمىيەتتىكى چىچىلاڭغۇلۇق تۈگەيدۇ، ئىددىيە ئالماشتۇرۇش ۋە تونۇتۇش جەريانىدا تېخىمۇ ئۇيۇشۇش ۋە يۈكسىلىش بولىدۇ.
| 
يوللىغان ۋاقتى 2015-2-22 01:27:55
