قۇمۇل ۋاڭلىرى ( 1 )

turkoli1997

قۇمۇل ۋاڭلىرى ( 1 )                                                                                                                    قۇمۇل ۋاڭلىرى            قۇمۇل ۋاڭلىرى قۇمۇلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ يەرلىك فېئودال ھۆكۈمرانلىرى ئىدى ، ئۇلار كاڭشىنىڭ 36 - يىلى ( 1697 - يىلى ) ئەبەيدۇللا  قۇمۇلنىڭ تارخان بېگى بولۇپ بېكىتىلگەندىن تارتىپ مىنگونىڭ 19 - يىلى قۇمۇلنىڭ ئاخىرقى ۋاڭى شامەخسۇت ئۆلگەنگە قەدەر توققۇز ئەۋلاد 233 يىل ھۆكۈم سۈرگەن ، چىڭ سۇلالىسىدىن بۇيانقى شىنجاڭدىكى ئۇيغۇر  فېئودال ۋاڭ - گۇڭلار ئىچىدە ئۇلارنىڭ ھۆكۈمرانلىق قىلغان ۋاقتى ئەڭ ئۇزۇن  بولۇپ ، شىنجاڭ جۈملىدىن قۇمۇل تارىخىدا ناھايتى زور تەسىر پەيدا قىلغان . ئىككى ئەسىردىن ئارتۇق ۋاقىتتا ، قۇمۇل ۋاڭلىرى ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى ، ئاساسەن ، چىڭ ھۆكۈمىتىگە تايىنىپ داۋاملاشتۇرغان ، چىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئىجازىتى بىلەن قۇمۇل يەرلىك ھۆكۈمىتىدىن مۇستەقىل بولۇپ ، ئۈزلىرىنىڭ ھۆكۈمرانلىق ئورگىنىنى قۇرۇش بىلەن بىللە ، ئىسلام دىنىنى باشقۇرۇش ھوقۇقىنىمۇ ئىگىلەپ ، سىياسىي ھاكىمىيەت بىلەن دىنىي ھاكىمىيەتنى ئۈز قولىغا مەركەزلەشتۈرىۋالغان . قۇمۇل ۋاڭلىرىنىڭ ھەممىسى  فېئودال ھۆكۈمرانلار سىنىپىغا سادىق بولۇپ ، فېئودال ھۆكۈمرانلىقنى قوغداش ئۈچۈن ، خەلقنىڭ قارشىلىقىنى پۈتۈن كۈچى بىلەن باستۇرغان ، شۇڭا ، فېئودال ھۆكۈمرانلار تەرىپىدىن ئالاھىدە قەدىرلىنىپ ، گۇڭ ، بېزى ، بېلىدىن خوشۇت چىڭۋاڭلىقىغىچە ئۈستۈرۈلگەن . ئۇلارنىڭ ئەمەل - ئۇنۋانلىرى << ئەۋلادتىن - ئەۋلادقا مىراس بولۇپ كەلگەن >> . مىنگونىڭ دەسلەپكى يىللىرىدا ، يۈەن شىكەي پادىشاھلىق تۈزۈمىنى تىرىلدۈرۈشتە ئۆزىگە قانات - قۇيرۇق قىلىش ئۈچۈن ، قۇمۇل ۋاڭىغا قوش چىڭۋاڭلىق مەنسىپىنى بەرگەن . قۇمۇل ۋاڭلىرى قۇمۇلدىكى ئەمگەكچى خەلقنى تولىمۇ دەھشەتلىك ئەزگەن . دېھقان - چارۋىچىلار ئايدا بىرقانچە كۈن ئۇلارنىڭ يەرلىرىدە ھەقسىز ئىشلەشكە ، چارۋىلىرىنى ھەقسىز بېقىپ بېرىشكە مەجبۇر قىلىنغان . ئۇنىڭ ئۈستىگە ، ئۇلار ۋاڭ ئوردىسىنىڭ باشقا خىراجەتلىرىنى يەتكۈزۈپ بېرىشنىمۇ ئۈستىگە ئالغان . ۋاڭلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا ، ئەمگەكچى خەلق جىسمانىي ئەركىنلىكتىن مەھرۇم بولۇپ ، ئىنتايىن ئېچىنىشلىق تۇرمۇش كەچۈرگەن ، ئاچ - يالىڭاچ ياشىغان . شۇڭا ، قۇمۇلدىكى ئۇيغۇر ئەمگەكچىلەر قۇمۇل ۋاڭلىرىنىڭ ئېزىشىگە قارشى كۈرەشنى ئېگىلمەي - سۇنماي داۋاملاشتۇرغان . قۇمۇل ۋاڭلىرىنىڭ ئىچكى ئۆلكىلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ئىنتايىن قويۇق ، باردى - كەلدىسى كۆپ بولغاچقا ، شىنجاڭنىڭ باشقا جايلىرىغا قارىغاندا ، ئىچكى ئۆلكىلەرنىڭ مەدەنىيەت تەسىرىنى كۆپرەك قوبۇل قىلغان . بىرنەچچە ئەۋلاد قۇمۇل ۋاڭلىرى چىڭ ئوردىسىنىڭ شىنجاڭنى تىنجىتىش يولىدىكى ھەربىي يۈرۈشلىرىگە كۆپ قېتىم قاتنىشىپ ، شىنجاڭنى بىرلىككە كەلتۈرۈش ، ۋەتەن بىرلىكىنى قوغداش ئۈچۈن مەلۇم تۆھپە قوشقان . بىرىنچى ئەۋلاد قۇمۇل ۋاڭى ئەبەيدۇللا ۋە ئۇنىڭ ئوغلى ، نەۋرىسى بولۇپ ئۈچ ئەۋلادقا ۋاڭلىق مەرتىۋىسى بېرىلمىگەن ، پەقەت ئۇنىڭ ئەۋرىسى يۈسۈپكىلا ئايماق ۋاڭلىق مەرتىۋىسى بېرىلگەن . قۇمۇلنىڭ 6 - ئەۋلاد ۋاڭى بېشىر ئۆلگەندىن كېيىنلا ، ئاندىن ئۇنىڭغا چىڭۋاڭلىق نامى بېرىلگەن . خەنزۇلار قۇمۇل ۋاڭلىرىنى << خۇيۋاڭ >> ( 回王 ) دەپ ئاتاشقا ئادەتلەنگەن .                                                       داۋامى بار ...                 مەنبە : قۇمۇل ناھىيىسى تەزكىرىسى

`tohotur

قومۇل ۋاڭلىغى  خەلىقنى شۇنچولا دەھشەتلىك ئەزگەندىمۇ ئەمدى مەن يەنىلا قومۇل ۋاڭ قەبىرستانلىقىدىن ئوتسەم دۇئا قىلىشنى ئۇنتىمايمەن ،
بىر پۇتۇم ئايدا
بىر پۇتۇم لايدا
ھەممىنى يامان دەيسەن
ياخشىسى قايدا

miras

قومۇلدا 300 يىلدەك خانلىق يۈرگۈزۈلگەن ،لېكىن خەلقنى بەكلا ئېزىۋەتمگەن ،،،،لېكىن ئۇزۇنغا سوزۇلغان ۋاڭلىق تۈزۈم قومۇل خەلقىنى رايىش ، يۇۋاش ،ئىتائەتمەن قىلىۋەتكەن ،،،،،

بۇ خانلار ئىچىدە ياخشىلىرىمۇ بولغان ،،،زالىملىرىمۇ بولغان  

turkoli1997

بۇ مەزمۇن 2قەۋەتتىكى mirasدە2011-01-19 14:42يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
  قومۇلدا 300 يىلدەك خانلىق يۈرگۈزۈلگەن ،لېكىن خەلقنى بەكلا ئېزىۋەتمگەن ،،،،لېكىن ئۇزۇنغا سوزۇلغان ۋاڭلىق تۈزۈم قومۇل خەلقىنى رايىش ، يۇۋاش ،ئىتائەتمەن قىلىۋەتكەن ،،،،،

بۇ خانلار ئىچىدە ياخشىلىرىمۇ بولغان ،،،زالىملىرىمۇ بولغان    

كاڭشىنىڭ 36 - يىلى ( 1697 - يىلى ) ئەبەيدۇللا قۇمۇلنىڭ تارخان بېگى بولۇپ بېكىتىلگەندىن تارتىپ مىنگونىڭ 19 - يىلى ( 1930 - يىلى ) قۇمۇلنىڭ ئاخىرقى ۋاڭى شامەخسۇت ئۆلگەنگە قەدەر توققۇز ئەۋلاد 233 يىل ھۆكۈم سۈرگەن . ئەلۋەتتە بۇلاردىن بىرقانچىسى خەلقنى ئىنتايىن قاتتىق ۋاستىلەر بىلەن ئەزگەن بولسا ، يەنە بىرقانچىلىرى قۇمۇلنىڭ پەن - مائارىپ ، دېھقانچىلىق قاتارلىق نۇرغۇن ساھەلىرىدە ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قالدۇرۇپ كەتكەن .   ھازىر ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەندىن كېيىنكى قۇمۇل ۋاڭ ئوردىسى قۇملنىڭ كۆزنەك قۇرۇلۇشلىرىدىن بىرى بولۇپ قالدى ھەمدە قۇمۇلنىڭ ساياھەتچىلىك ئىشلىرىدا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينىماقتا .

arsilan

ئاتام ماڭا كىچىكىمدە دائىم باشقا يۇرتلارنى ئامبال،دوتەي،جاڭجۈن سورىغان بولسا قومۇلنى ئۇيغۇر ۋاڭلار سورىغان دەيتتى. يېزىمىزدىكى نەچچە قېتىملىق يېغىلىقنى قىسقا قىلىپ سۆزلەپ بېرەتتى.