بۇرۇتلۇق قىزلارغا قاراپ سالماڭ !

uigur

بۇرۇتلۇق قىزلارغا قاراپ سالماڭ !

[align=justify][align=justify]ھەي مۇشۇ تېمىدا ئەسلى پەقەتلا يازماي دېگەن ئىدىم،
بىراق بۈگۈن ناھايتى يىراق بىر يەردىن شەھەرگە كېلىش يېنىدا ، ئۇنىۋېرسىتىتتا ئوقۇۋاتقان بىر قىزنىڭ يېنىدا ئولتۇرۇپ قالدىم.
ئەتراپتىكى گۈزەل تەبىئەتتىن ھۇزۇرلانغاچ ، يىراقتىكى ئېتىزلىقلاردىن نەزىرىمنى تەسادىپى بۇ قىزغا يۆتكەپ ، ئۇزۇندىن بېرى «ياز-ياز، يازە» دەپ كېلىۋاتقان بۇ تېما يەنە ئېسىمگە كېلىپ قالدى.
قىزلارغا قاراش ياخشى ئىش ئەمەس، بىراق بەزىدە قارىلىپ كېتىدۇ دە.... شەيتاننىڭ كەينىگە كىرىپ...
بۈگۈنمۇ شۇنداق بولدى، يېنىمدا ئولتۇرغان بۇ قىز بۇ يىل ئۇنىۋېرسىتتقا ئوقۇشقا كەلگەن ئىكەن. مەن ئۇنىڭ بىلەن پاراڭلىشىپ ئولتۇرۇپ، ئۇنىڭ يىگىتلەرگە ئوخشاش خەت تارتقان بۇرۇتىغا قاراپ، كۆڭلۈمدە داڭ قېتىپ قالدىم.

ئىككى ئاي بۇرۇن كەنىتكە خىزمەتكە بېرىپ، شۇ يەردە ئىشلەيدىغان بىر ئاقىزنىڭ  يۈزىگە قاراپ، ناھايتى يۇمران، قۇيۇق ئۆسكەن بۇرۇتلىرىغا قاراپ ھەيران قالغان ئىدىم.
شۇ چاغدا تېخى مەن ئۇنىڭغا « بۇرۇتىڭىزنى چۈشۈرۋەتسىڭىز بولغۇدەك» دەپ چاقچاقمۇ قىلىپ ئۈلگۈرگەن ئىدىم.

كېيىن يەنە بىر تەسادىپى پۇرسەتتە خىزمەتداشلار ئارىسىدىكى بىر قىزنىڭمۇ شۇنداق يۇمران بۇرۇتلارنى كۆتۈرۈپ يۈرگەنلىكىنى كۈرۈپ، تەسادىپى كاللامغا ھازىرقى زامان ياش قىزلىرىدىكى بۇرۇت مەسلىسى ھەققىدە بىر نەرسە يېزىپ باقسام قانداق بولار دەپ ئويلاپ قالغان ئىدىم.
شۇنىڭدىن كېيىن جىن تەككەندەكلا بىر ئىش بولدى، قىزلار بىلەن پاراڭلاشقان ھامان ئۇنىڭ بۇرۇتىغا قارايدىغان بۇلۇپ قالدىم- توۋا.....

مەلۇم بىر ئىش بىلەن شەھەرگە كىرىپ، بىر ئاغىينەمنىڭ كومپىيوتېر دۇكىنىغا كىرسەم، ئۇ يەردە ئىشلەيدىغان بىر قىز بار ئىكەن. مەن ئۇ قىزنىڭ تېخىمۇ قۇيۇق، قارا، يۇمران بۇرۇتىغا قاراپ ، جەمئىيەتتىكى بىر ئىجتىمائى ھادىسىنى ھېس قىلغاندەك بولدۇم.
شۇنىڭ بىلەن بۇرۇت بىلەن تۈك بىر گەپمىدۇ؟ بۇرۇتقا قانداق تەبىر باردۇ؟ دەپ لۇغەتكە قارىسام، بۇرۇت ھەققىدە ھېچقانداق ئىزاھات يوقكەن.
قىزلار ھەققىدە ئۇيغۇرسوفت لۇغىتىدە « 闺女» دېگەن خەت بار ئىكەن. قىز دېگەن خەتنىڭ ئالدىدىكى  闺 دېگەن خەت قىز ھۇجرىسى دېگەنلىك بولىدىكەن، دېمەك، قىزلار قەدىمدىن تارتىپ خاس ئىچكى ھۇجرىدەك ئۆيلەردە خالى ساقلىنىدۇ ياكى ياشايدۇ دېگەن مەنا بولسا كېرەك. خەنزۇچە خەتنىڭ قۇرۇلمىسىدىن قارىغاندىمۇ بۇ ئەتراپى قورشالغان سىزىقلاردىن تۈزۈلگەن خەت بۇلۇپ، قىزلارنىڭ پىنھان، ئۆزلۈك ۋە لاتاپەتلىك بولۇشىدىن بىشارەت بەرسە كېرەك.
ئەمدى بىز ئۇيغۇرلارغا كەلسەك، بۇرۇتلۇق ئاياللارنى ناھايتى ئاز كۆرەتتۇق ياكى كۆرمەيتتۇق.
قىزلىرىمىزمۇ كىچىكىدىن باشلاپ ئىشچانلىق ۋە پاكىزلىق، ئىپپەتلىكتىن ئىبارەت بۇ ئۈچ ئەڭگۈشتەر ئىچىدە چوڭ بولاتتى.
ئۆتكەن يىلى توردا بىر قىز بىلەن تونۇشۇپ قالدىم، كېيىن بۇ قىز ماڭا يازغان ئۇچۇردا «مەن ئوغۇل دوستلىرىمنىڭ قېشىغا ماڭدىم» دەپ خەت يېزىۋېىدى تاسلا قالدىم بىر چېلەك قۇسۇۋەتكىلى... ھەي توۋا، بىز ئۇيغۇرلاردا نەدىمۇ قىز-ئوغۇللار دوستلىشىدىغان ئىش باركىن ھە....
ھازىر بۇ ئىش جەمئىيەتتە ئاللىبۇرۇن ئادەتتىكى ئىش بۇلۇپ قالغاندەك تۇرۇدۇ...
بۈگۈنكى بالىلار ئۆزى يەيدىغان نەرسىلەرنى تېپىپ يېيىشنى نېمىشقا بىلمەيدىكىن ...توۋا...
ھازىر ئىقتىسادى شارائىتنىڭ ياخشىلىنىشىغا ئەگىشىپ، بالىلارنىڭ يەيدىغان ، ئىچىدىغان نەرسىلىرى كۆپەيدى، خۇددى قىيامەتتىكى يەجۇجى مەجۇجىلەردەك بالىلار ھازىر يولنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى دۇكان دەپ نامى بار نەرسىلەرنىڭ ئىچىدىكى ھەر قانداق نەرسىنى يەپلا ماڭىدۇ....
بازار باشقۇرۇش خادىملىرىمۇ توسۇپ ھېرىپ قالدىمىكىن تاڭ، بىرەر ۋەقە سادىر بولمىغاندىكىن دەپ، ئۆز مەيلىگە قۇيۇۋەتكەن ئەخلەت يېمەكلىكلەرنىڭ تولىلىقىدىن ئەقىلىڭىز ھەيران قالىدۇ...
ھېلىمۇ ياخشى بىزنىڭ بالىلىرىمىزنىڭ ئىشتىھاسىغا بېقىپ، ئانىلىرى ئۇلارنى ئاشقازانلىرىنى ناھايتى چىداملىق تۇغقان ئىكەن. ھازىرقى بالىلار باشقا نېمىدىن خوش بولمىسىمۇ، مېنىڭچە چوقۇم ئەخلەت يېمەكلىكلەرنى بىمالال ھەزىم قىلالايدىغان ئاشقازىنىدىن خوش بولسا ۋە پەخىرلەنسە بولىدۇ.
شۇنچە جىق سىڭىلچاقلىرىمىزغا بۇرۇت بىكاردىن بىكار چىقىپ قالمىدىمىكىن، بۇنىڭ سەۋەبى شۇ يېمەك ئىچمەكتىمىكىن دەپ ئويلاپ قالدىم. ھازىرقى تېز سۈرئەتتە چوڭايتىلغان توخۇدىن باشقا، بالىلار ناھايتى ئىشتىھا بىلەن يەيدىغان نۇرغۇن نەرسىلەرگە ئارىلاشتۇرۇلغان نەرسىلەرنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى ساتقۇچىمۇ بىلمەسلىكى مۈمكىن.
تېخى بىر ھەپتىنىڭ ئالدىدا بىر سۈپەت تەكشۈرگۈچى قاقشاپ، شەھەرنىڭ بىر كوچىسىنى تەكشۈرسەك، %80 ناۋايخانا لاياقەتسىز چىقتى دېۋىدى، ئەجەپلىنىپ ئۇنىڭدىن سەۋەبىنى سورىدىم.
- بۇ ناۋاي ھارامزادىلەر، يۇد قۇشۇلغان تۇز ئىشلەتمەي، سانائەتكە ئىشلىتىدىغان تۇز ئىشلىتىپتۇ - دېدى. ئۇنىڭ دېيىشىچە، ئاش تاماققا ئىشلىتىدىغان تۇز بىلەن سانائەتكە ئىشلىتىدىغان تۇزنىڭ خالتىسىدا 30 يۈەن پەرق بار ئىكەن. 30 يىۋەن پۇلنى دەپ ، بىزلەرگە گىردە، ئاقنانلارنى سانائەت تۇزىدا يۇغۇرۇپ يىگۈزگەن بۇ تۇزكۇرلارغا نېمە دېگۈلۈك...
يەنە شۇ بۇرۇتقا مۇناسىۋەتلىك گەپكە كەلسەك، قىزلىرىمىزنىڭ يۇمران بۇرۇتلىرى بىلەن يىگىتلەردەك قەيسەر ئىرادىلىك بۇلۇپ كەتكىنىغۇ ياخشى ئىش، بىراق ئىرادىدىن ئەسەر يوق، بىر چىرايلىق چىرايىغا مۇددەتتىن بۇرۇن ھورمۇنى ئېشىپ كېتىپ، بۇرۇت چىقىرىپ يۈرسە بۇ قانداق بولغىنى ئەمدى!
يەنە تەگىسەك شۇ گەپكى، بۇرۇتلۇق قىزلىرىمىز ۋە بۇرۇتسىز ئوغۇللىرىمىزنىڭ كۆپىيىشى - سىز ۋە بىزنى ئۆزىمىزدىن كىچىكلەرنىڭ يەۋاتقان نەرسىلىرىگە دىققەت قىلىشقا ئاگاھلاندۇرىدىغان بىر قىزىل چىراق بۇلۇپ قالسا ئەجەپ ئەمەس....
ئاخىرىدا تەۋسىيەم، ھەرگىز قىزلارنىڭ بۇرۇتىغا قاراپ سالماڭ....
[align=justify]2012-يىلى 24-ماي

ilim

ھەم ھەجىۋى ھەم تەربىيىۋى يازمىكەن .دەسلەپكى قۇرلارنى ئوقۇپ ھەي بۇ قېرىنداش بىنورمال ئىنسانلارنى مازاققا ئالمىسا بولاتتى دەپ ئويلىغان ئىدىم كەينىدىكى قۇرلارنى ئوقۇسام ئەمەلىي ئىشلارنى سۆزلەپتۇ .لېكىن مانداق بىر مەسىلە بار دىققەت قىلمىغان ئوخشايسىز .مۇشۇ قەشقەر تەرەپلەردە بۇرۇندىن كالپۇكىنىڭ ئۈستىدە تۈك ئۇزۇن قىز چوكانلار خېلى جىق .بۇ ھادىسە يېقىنقى يىللاردىلا پەيدا بولغان ھادىسە ئەمەس بەلكى خېلى ئۇزۇن زامانلار بولغان .مەن كالپۇكىنىڭ ئۈستىدە تۈكى جىق خېلى چوڭ ئاياللارنىمۇ كۆرگەن .
ئىسلام دىنىمىزدىن ئىككى قوۋۇز گەپ قىلىپ قوياي .ئاياللارغا مۇشۇ ئەرلىكنى نامايەن قىلىپ قويىدىغان تۈكلەرنى ئېلىش قەتئىي ھارام ئەمەس جۇمۇ .بەلكى ياخشى ئەمەللەردىن، ئىلگىرى مەن پەتىۋا كۆرگەن .كېيىنچە يوللاپ قويىمەن ئىنشائاللاھ .ئەگەر ئاشۇ كالپۇكىنىڭ ئۈستىدە تۈكى ئۇزۇن قىزلار بۇ تېمىنى كۆرسىڭىز دەرھال بۈگۈندىن باشلاپ شۇ تۈكلەرنى يۇلۇشقا ھەركەت قىلىڭ .
يەنەغىتمەك چوڭ بولۇپ قالغان بالىلارنى ئاتا ئانىلىرى كىسىلىنى داۋالىتىش مەجبورىيىتى بار .ئەگەر داۋالاتمىسا ياكى كارى بولمىسا سوراققا تارتىلىدىغان گەپ ،ئەركەك زەدەك قىزلارنىمۇ ئوخشاش داۋالىتىشقا ئىزدەنمەيدىغان ئاتا ئانىلار غا سوراق بار قىيامەتتە . سىز ھاياتى دۇنيادا بالىڭىزنى داۋالىتىشقا قەتئىي ھەركەت قىلماي تۇغۇلىشىدىن شۇنداق بولۇپ قالغان دەپ كارىڭىز يوق يۈرسىڭىز بولمايدۇ .ئەگەر داۋالىتىپمۇ ساقايتالمىسىڭىز بۇنىڭ سۇرىغى يوق .

ranaay

مەنمۇ بۇنداق بۇرۇتلۇق قىزلارنى كۆپ كۆرگەن ،لېكىن قارىسىڭىز بۇنداق بۇرۇتى بار قىزلارنىڭ كۆپىنچىسى قويۇق قارا قاشلىق ،كۆزلىرى يوغان، چىرايلىق كېلىدۇ ،بىزدىمۇ بۇرۇتى بار قىزلار چىرايلىق كېلىدۇ ،دەيدىغان گەپ بولىدىغان،مېنىڭ باشلانغۇچتىكى بىر قىز ساۋاقدىشىمنىڭمۇ ئازراق بۇرۇتى بولىدىغان ،ئۆزىمۇ شۇنداق چىرايلىقتى ،بىز ئۇنى بۇرۇتىڭ باركەن دەپ زاڭلىق قىلساق ،ئۇ ،ئانام بۇرۇتى بار قىزلار بەخىتلىك بولىدۇ دەيدۇ  ،دەيتتى.
يۇقىردىكى تورداش دېگەندەك بۇرۇتى بار قىزلار بۇرۇن ساغلام يېمەكلىك ئىستىمال قىلىۋاتقان ۋاقتىمىزدىمۇ بار ئىدى ،شۇڭا بۇلارنى پۈتۈنلەي يېمەك ئىچمەكتىن كۆرۈشكىمۇ بولماسمىكىن دەيمەن .
لېكىن بۇنداق قىزلارنى كۆرگەندە ئەيىبلەپ كېتىش ئارتۇقچە ،كىمنىڭ شۇنداق تۇغۇلغۇسى بار دەيسىز ؟

nawkeran

<< چىلىگە قۇغۇن ئۇرۇقلۇق ، يامان خۇتۇن بۇرۇتلۇق >> دەيدىكەن كونىلار

يولۋاس

مىنىڭ كۈلگۈم كىلىپ كىتىدۇ بۇرۇتلۇق قىزلارنى كۆرسەم.


ئەرلەرنىڭ تۈكلۈك بولىشى كىسەللىككە  ياتمايدىغاندۇ؟  مىنىڭ بەدىنىمدە موي سەل كۆپرەك.  خوتون كىشى زاڭلىق قىلىپ قويىدىكەنيا، موينىڭ كۆپ بولىشى، مەيلى قىز، مەيلى ئەر بولسۇن پەقەت پايدىسى يوق، چاتىقى تولا ، گەپ جىق بولىشىغا تاقىشىدىكەنيا.

yurtum

ھەي ئۇ  قىزلارمۇ  ئۆزىچە  ئۆستۈرۋالمىغاندۇ ئاغىنىلار

qarluqf34

مەنغۇ  ھازىر مۇشۇ   ياۋروپا تەرەپتىكى  قىزلار ئارىسدا  بۇرۇت قۇيۇش مودا بوپتۇ دەپ ئاڭلىغان  ،  بۇمۇ زامان ئاخىرنىڭ بىشارىتىكەن ،  رايۇنمىزدىكى قىزلارغۇ   ئۆزلىرى قويمىغاندۇ دەپ ئويلايمەن ئەمدى .....

handan926

كىلاسسىك ئەدەبىياتىمىزدا قىزلارنىڭ بۇرۇتىنى بۇرۇت دەپ ئالمايدىكەن، بەلكى<< مىيىق >> دەپ ئاتايدىكەندۇق، بۇنىڭدىن كۆرۈشكە بولىدىكى قىزلارنىڭ << بۇرۇت>>ى يېقىنقى زاماندا << ئەخلەت يېمەكلىك>> سەۋەبىدىن پەيدا بولغان ئەمەس، ئەسلى نەچچە يۈز يىل بۇرۇن بىز ساپ يېمەكلىكلەرنى ئىستىمال قىلغاندىن باشلاپ بولغان.
قىزلارنىڭ مىيىقى بولۇشى گۇناھ ئەمەس، بەزىلەر ھەتتا گۇناھ ئىشتەك مۇئامىلە قىلىدىكەن، بىرەر قىزنىڭ مىيىقى بارلىقىنى بايقاپ قالسا ھەتتا يۈزىگە سالىدىكەن، ۋاي سېنىڭ <<بۇرۇت>>ۇڭ باركەنغۇ دەپ، شۇمۇ ئىشمۇ؟ ئۇيغۇر خانىم قىزلىرى گۈزەللىكككە ئىنتايىن ئەھمىيەت بېرىدۇ، ھەرگىزمۇ گۈزەل بولىمەن، چەتنى دورايمەن، مودا يۈرۈيمەن دەپ << بۇرۇت>> قويۇپ يۈرمەيدۇ، ئۇيغۇر يېگىتلىرىمىزنىڭ بۇ مەسىلىگە توغرا قارىشىنى ئۈمىد قىلىمەن .
ئەخلەت يېمەكلىك مەسىلىسىگە كەلسەك ھەقىقەتەن بەك ئەۋىج ئېلىپ كەتتى، بالىلىرىمىز يانچۇقىدا پۇلى بولسىلا يەپ باقمىغان نەرسىلىرى بولسىلا تېتىپ باققۇسى كېلىدۇ، لاباڭ دېگەننى يەپ كېتىدۇ، يەنە چوڭلىرىمىزمۇ بار، مالاچۇەر دېگەننىڭ قانداقلىقىنى بىلسىمۇ يەنە مۇشۇ مەينەتنى ساتىدىغان يەرلەردىن ئايلىنىپ كېتەلمەيدۇ، ۋاي پاكىزىسىنى يېدۇق، ۋاي كۆكتاتلىرىنى يېدۇق، ھارام نەرسىلىرى يوققكەن دېيىشىدۇ، ئەمەلىيەتتە ئاشۇ پىششىقلاپ ئىشلەنگەن نەرسىلىرىنىڭ قانداقلىقىنى ئاشۇ لوبەننىڭ ئۆزىمۇ بىلمەس.
  مېنىڭ تەۋسىيەم ، نەرسە كېرەك سېتىۋالغاندا قاتتىق دىققەت قىلايلى، ھارام نەرسىلارنى يېسەك ئىمانىمىز سۇزلىشىدۇ، ھەقىقەتەن شۇنداق.