يۇشۇرۇن
快速浏览
خەۋەر - ئۇچۇرلار
دۇنيادىكى ئىشلار
ئاجايىپ غارايىب ئىشلار
مەملىكەت خەۋەرلىرى
شىنجاڭ خەۋەرلىرى
ئىقتىسادىي ئۇچۇرلار
پايدىلنىش ئۇچۇرلىرى
ئەدەبىيات گۈلزارى
بوزقىر تور ئەسەرلىرى
ھېكايە رومانلار
تەرجىمە ئەسەرلەر
نەسىرىي ئەسەرلەر(
ماقالە - ئوبزورلار
تــەرمىلـەر
شېئىرىيەت گۈلزارى
باھالانغان ئەسەرلەر
يۇمۇر لەتىپىلەر
مۇشائىرە ۋە شېئىرىي چاقچاقلار
مۇكاپاتلىق ئەسەرلەر
ئۇنۋېرسال كۇلۇب
كۆڭۈلدىكى سۆز
پىسخىكا مۇئەللىمى
بەس مۇنازىرە
تېپىشماق ۋە سۇئال جاۋابلار
ياردەم - يەنە ياردەم
تاغدىن باغدىن
جەمئىيەت ۋە تۇرمۇش
جەمئىيەتتىكى ئىشلار
خانىم قىزلار سەھىپىسى
پەندى -نەسىھەت
تۇرمۇش ۋە ئائىلە
دوستلۇق ۋە مۇھەببەت
كۆڭۈل ئېچىش
قىسقا فىلىملار
كىنو-فىلىملەر
ئېتوت كۈلدۈرگىلەر
ئاۋازلىق ئەسەرلەر
ناخشا مۇزىكىلار
ئويۇنلار
رەسىملەر دۇنياسى
ھۆسنىخەت ئەسەرلىرى
كۈلكىلىك رەسىملەر
مۇھەببەت رەسىملىرى
مەنزىرە رەسىملىرى
لاھىيە رەسىملەر
باشقا رەسىملەر
مەدەنىيەت ۋە تارىخ
دۇنيادىكى مىللەت ۋە ئۆرىپ ئادەتلەر
دۇنيادىكى دۆلەت ۋە شەھەرلەر
دۇنيادىكى داڭلىق شەخىسلەر
تارىخ بەتلىرى
ھەرخىل تىللار
ھەربىي ئىشلار دۇنياسى
مەشھۇر سىياسىيۇن ۋە گېنراللار
ھەربىي قورال ياراقلار
ئىستراتېگىيە ۋە مۇلاھىزە
ھەربىي قىسىم
ئۇرۇش مەيدانى
كەسپىي سەھىپە
پەن مائارىپ بىلىملىرى
قانۇن ۋە پۇقرا
ساغلاملىق ۋە رېستىپلار
تائام مەدەنىيتى
تەنتەربىيە
يانفون دۇنياسى
ماشىنا دۇنياسى
كومپىيۇتىر ۋە تور بىلىملىرى
كومپىيۇتىر بىلىملىرى
يۇمشاق دېتال بازىسى
تور بىلىملىرى
ھەرخىل پىروگرامما تىلى
QQ مەخسۇس رايونى
چۈشۈرۋېلىڭ
مۇنبەر ئىشخانىسى
مۇنبەر پائالىيەتلىرى
پىكىر ساندۇقى
باشقۇرغۇچىلار رايونى
جازا ھەم مۇكاپاتلار
مۇنبەر ئۇقتۇرۇشى
كىرىش
تىزىملىتىش
游客
يازما:
بۈگۈن:
مىنىڭ تېمام
ئىنكاسلىرىم
ساقلانمام
دوستلار ئەھۋالى
IP كىرىش : 174.129.228.67
باش بەت
ئىزدەش
مۇلازىمەت
بانكا
ياردەم
مېدال مەركىزى
道具中心
سىتاتىستىكا ئۇچۇرى
IP سىتاتىستىكىسى
باشقۇرغۇچىلار ئەتىرىتى
سىتاتىستىكا باشقۇرۇش
توردىكىلەر سىتاستىكىسى
ئەزالار قاتارى
سەھىپە قاتارى
يازما قاتارى
تەۋسىيە قاتارى
wind
شېئىرىيەت گۈلزارى
شىنجاڭ خەۋەرلىرى
دۇنيادىكى ئىشلار
بەس مۇنازىرە
جەمئىيەتتىكى ئىشلار
ئاجايىپ غارايىب ئىشلار
بوزقىر مۇنبىرى
»
ماقالە - ئوبزورلار
»
ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلچىلىك مەدىنىيىتى
ئالدىنقى تېما
كىيىنكى تېما
مەزكۇر يازما 224 قېتىم كۆرۈلدى
يېڭى تېما
تېما: ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلچىلىك مەدىنىيىتى
جابدۇق |
كۆچۈرۈش
|
ساقلىۋېلىش
|
چىقىرىش
دوستلىشىش
alipoguz
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
732
جىنسى :
يوشۇرۇن
نادىر تېمىسى:
2
ئومۇمىي يازما:
164
ئۇنۋان:
دائىملىق
تۆھپىسى:
40
پۇلى:
297 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
60
ياخشى باھا:
237
توردا: 28(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-07-03
ئاخىرقى:
2012-08-10
0- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-06 14:49
ئاپتۇرنىڭكىنىلا
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلچىلىك مەدىنىيىتى
ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلچىلىك مەدىنىيىتى
ئابدۇۋەلى تۇرسۇن ئەر تۇرا
ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلچىلىك مەدىنىيىتى ، ھويلا ـ ئارام مەدىنىيىتىمىزنىڭ بىر تارمىقى بولۇش بىلەن بىرگە ، ئۇزاق تارىخقا ئىگە بولۇپ ، بۇ ھال ئەلمىساقتىن بۇيان خەلقىمىزنىڭ ئىستىتىك ـ گۈزەللىك قاراشلىرى ، ئىجتىمايى تۇرمۇشى ، مەنىۋىي ۋە ماددىي ھاياتى بىلەن زىچ جىپىسلىشىپ كەتكەن دىيىشكە بولىدۇ . ئەمەلىيەتتىمۇ شەھەرلەردە ياكى يېزا ـ قىشلاقلاردا ئولتۇراقلاشقان ھەرقانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ ئۆيىگە كىرگەن كىشى ، ئۇلارنىڭ باي ياكى نامىرات بولۇشىدىن قەتتى نەزەر ، ياز ئايلىرىدا ھەر خىل مىۋىلىك باغلار بىلەن بىزەلگەن جەننەتتەك ساپ ھاۋالىق ھويلىدا ، دەرىزە تەكچىللىرىدىكى گۈل تەشتەكلىرىدە ، رەڭگا ـ رەڭ گۈللەرنى ئۆستۈرگەنلىكىنى كۆرمەي قالمايدۇ ... خەلىقىمىز بۇ گۈللەرنى خۇددى كۆز قارچۇقلىرىنى ئايىغاندەك ئاسرىشىدۇ . بىزنىڭ ھويلا ـ ئاراملىرىمىزدا ئۆستۈرۈلىدىغان گۈللەرنىڭ تۈرى كۆپ بولۇپ ، ئادەتتە ئەڭ ئومۇملاشقىنى ئەتىر گۈل ، ئانار گۈل ، قىزىل گۈل ، مودەن گۈل ، زەپە گۈل ، توپ نازۇك ، رەيھان گۈل ، تاش گۈل ، ناماششام گۈل ، سېرىق سەبدە ، لەيلى گۈل ، تامچە گۈل ...قاتارلىقلاردۇر . قىش كۈنلىرى ئۆي ئىچىدە ئۆستۈرىلىدىغان گۈللەرنىڭ تۈرى بۇنىڭدىنمۇ كۆپ ...
باش باھاردىن باشلاپ ئۇيغۇرلارنىڭ سەھرا ۋە شەھەر ئەتراپلىرىدىكى ھويلا ئاراملىرى ، گۈل ۋە مىۋە چىچەكلىرىنىڭ ھىدىگە تويۇنغان بولۇدۇ ، باراقسان ئۆسكەن مىۋىلىك دەرەخلەرنىڭ ، ئۈرۈك چىچەكلىرىنىڭ خۇش پۇرىقى ئەتىراپنى بىر ئالىدۇ . ھېيىت ـ بايراملاردا قىز ـ جۇۋانلار گۈلدەك ياسىنىشىپ ، گۈل چۈشۈرۈلگەن ئەتلەس ... چىمەن دوپپىللىرىنى كىيىشىدۇ . دىمەك ، ئۇيغۇرلارنىڭ گۈل مەدىنىيىتىنىڭ ئەلمىساقتىن بۇيان ، ئۇلارنىڭ ھاياتى بىلەن چەمبەرچەس باغلانغانلىقىنى بۇلاردىن ئوچۇق كۆرگىلى بولىدۇ .
خەلىقىمىزنىڭ گۈل مەدىنىيىتى ، ئۇلارنىڭ ھويلا ئاراملىرىدىكى ئەمەلىي باغ مەدەنىيىتى بىلەن بىرلەشكەن ھالدا ئېلىپ بېرىلىشتىن سىرىت يەنە ، ئۇلارنىڭ ئۆي ئىچىدىكى ھەرقانداق ئائىلە سايمان ۋە بىزەكلىرىدىمۇ ، سەنئەتلەشكەن شەكىلدە ئەكىس ئېتىپ تۇرۇدۇ : كونكىرىتنى دىگەندە ئۇيغۇر ئۆيلىرىدىكى ئىشىك دەرىزىلەرگە ، مېھراپنىڭ گىرۋەكلىرىگە ، تەكچە ئەتىراپىغا ، ئۆينىڭ ئۈستىدىكى خادا ياغاچ ( لىم ) ، بالا بېشى ، ئايۋان ـ ساراي ، پىشايۋان ، تۈۋرۈك ، تام ... قاتارلىقلاردىمۇ گۈل نۇسخىللىرىنى كۆرگىلى بولىدۇ . ئۇندىن باشقا بىناكارلىقىمىزدا كۆپ ئىشلىتىلىدىغان كاھىشلارغىمۇ گۈللەر چېكىلىدۇ ، بۇنداق كاھىشلار كۆپۈنچە مەسچىت ، جامە ، قەۋرە گۈمبەزلىرى ۋە بۈيۈك زاتلارنىڭ مازارلىرىغا ئىشلىتىلىپ ئاڭا گۈل ئويۇلىدۇ .
ياغاچتىن ياسالغان تۈرلۈك ئۆي جاپدۇقلاردىمۇ ، ھەتتا ئاياللار كەيگەن كىيىم ـ كىچەك ، زىبۇ ـ زىننەتلەردىن تارتىپ ، تۆرگە سېلىنغان ئوتقاشتەك گىلەملەرگىچە ، زەدىۋال ، كىگىز ... قىز ئوغۇللار كىيىدىغان چىمەن دوپپا ۋە بادام دوپپىلاردىمۇ ، تام ـ تورۇسلارغا چۈشۈرۈلگەن ھەر خىل نۇسخىلاردىمۇ ... چاي ئىچىدىغان چىنە ـ پىيالە ، دەستۇرخان ، يەيدىغان ناندىمۇ ... ئۇيغۇرلارنىڭ گۈل مەدىنىيىتىنىڭ ئىزنالىرىنى كۆرگىلى بولىدۇ .
بىزدە قەدىمدىن تارتىپ ، رەخلەرگە گۈل باسىدىغان ئادەت ئەنئەنىگە ئايلانغان . ئادەتتە سەرگەز ، ھەمزەك ، زەدىۋاللارغا ئاق ماتاغا سەرگەزچىلەر گۈل باسىدۇ . گۈللەرنىڭ ياغاچ ئويمىلىق نەقىشلىرىنىڭ نۇسخىسى شاخچا گۈل ،چارچە گۈلدىن ئىبارەت بولۇپ ، جەيناماز ، مەرەپ ياپقۇچلىرغا ، قۇببە شەكىللىك مېھراپلارغا ، مەسچىت دەرۋازىسى ياكى مۇنارلارغىمۇ گۈل چېكىلىدۇ ، ياكى ئويۇلىدۇ ...
ئۇيغۇرلاردا كەشتىچىلىكمۇ گۈل چېكىشنى ئاساس قىلىدىغان بولۇپ ، كەشتىچى قىز ـ ئاياللار قول ، باش ياغلىقنىڭ بۇرجەكلىرىگە پورەكلەپ ئېچىلىۋاتقان رەڭگا رەڭ گۈل چىچەكلەرنىڭ نۇسخىللىرىنى كەشتىلەپ چىقىدۇ . خەلىقىمىز شۇڭلاشقىمۇ : ‹‹ گۈل ئەڭ گۈزەل نەرسە ، بىزگە بەخىت ـ سائادەت ئېلىپ كېلىدۇ ›› دەپ قارايدۇ ...
قول ھۈنەرۋەنچىلىك بۇيۇملىرىمىزدىمۇ بۇ ھال قويۇق ئىپادىلەنگەن ، يەنى پىچاقنىڭ ساپلىرى ، قەلەمتۇراش ... تىن تارتىپ ھەرقانداق شۇنىڭغا ئوخشىغان نەرسىدە گۈل شەكلى ئەكىس ئېتىپ تۇرۇدۇ . شۇڭلاشقىمۇ قەلبىمۇ گۈلدەك گۈزەل ، ئىنسانپەرىۋەرلىك ئىدىيەسى بىلەن تويۇنغان ، بۇ گۈلخۇمار خەلىقنىڭ ئۆيىگە مېھمان كەلسە ،ئۇلارنىڭ قەلبى چىرايى گۈلدەك ئېچىلىپ شادلىققا تولۇدۇ ...
كۆپنى كۆرگەن ئاپپاق ساقال بوۋىلارنىڭ دىيىشىچە ، قەدىمدە جەڭگە ماڭغان يىگىتلەر مىنگەن ئاتلارنىڭ چۇچۇلىسىمۇ گۈل شەكىللىك بولۇپ ، قىزلار ئەشۇ يىگىتلىرىگە ساپ مۇھاببىتىنىڭ يالدامىسى سۈپۈتىدە گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن ، گۈل جىيەكلىك قول ياغلىقلارنى سوۋغا قىلار ئىكەندۇق ... ئەلۋەتتە جەڭگىۋار ناخشىلارنى توۋلاپ ، خان تەڭرى تاغلىرىنى كەزگەن سادىر بوۋىمىز مىنگەن قاشقا ئاتنىڭ ئىگىرىدىمۇ ، قامچا دەستىسىدىمۇ ، ئات ئۈزەڭگىسىدىمۇ ، سۆيگەن يارى شەرۋانىخان بەرگەن قول ياغلىقتىمۇ ، سادىر كەيگەن كۆڭلەكنىڭ گىرۋەكلىرىدىمۇ ...، گۈلنىڭ ئىزناسى بار ئىدى ... گۈلدەك ياسانغان ئۇيغۇر قىزلىرى گۈل چىمەنگە پۈركەنگەن ساپ ھاۋالىق باغلاردا ، يىگىتلىرى بىلەن كۆرۈشكەندە ، ئۇلارغا گۈل نۇسخا چۈشۈرۈلگەن قول ياغلىقلارنى سوۋغا قىلىدىغان ئەنئەنىۋى ئادەت ، خەلىقىمىزدە ھازىرگىچە داۋام قىلىپ كەلمەكتە ...
گۈل مەدىنىيىتى خەلىقىمىزنىڭ ماددىي تۇرمۇشىدا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ قالماي ، يەنە ئۇلارنىڭ مەنىۋى ھاياتىدىمۇ كاتتا روللارنى ئويناپ كەلگەن ئىدى . داڭلىق شائىرىمىز ئابدۇخالىق ئۇيغۇر ‹‹ئاچىل ›› دىگەن شېئىرىنى ، ئۇيغۇرلارنىڭ گۈزەللىق قاراشلىرىنىڭ سىموۋۇللۇق ئىپادىسى بولغان ، ‹‹ قىزىل گۈل›› نى تىمسال قىلىپ تۇرۇپ يازغان ئىدى ... 17 ـ ئەسىردە ياشاپ ئۆتكەن ئۇيغۇر خەلىقىنىڭ داڭلىق نامايەندىللىرىدىن بىرى ، ‹‹ گۈل ۋە بۇلبۇل ›› ، ‹‹ مۇھاببەتنامە مېھنەتكام ›› قاتارلىق يىرىك ئەسەرلەرنىڭ ئاپتورى ، مۇھەممەت ئىمىن خىرىقتىمۇ ئۆز دەۋرىدە گۈلچىلىك كەسپى بىلەن شۇغۇللانغان ، بۇ زات 1636ـ يىلى قەشقەر شەھىرى تازغۇن ‹‹ باغچى ›› يېزىسىدا تۇغۇلغان بولۇپ ... 30 يېشىدا ئاتىسى غوجامقۇلى بىلەن ئاپپاق خوجىنىڭ ئوردىسىنىڭ چار بېغىدا ، باغۋەنچىلىك ۋە گۈلچىلىك بىلەن شۇغۇللانغانلىقى مەلۇم . ئۇنىڭ يۇقارىقى ئەسەرلىرىدىكى ، گۈل ۋە بۇلبۇل ئوبىرازلىرى ، ئۇيغۇرلارنىڭ كىلاسسىك قاراشلىرىدىكى ئىستىتىكىلىق ئىلمىنىت ئاشىق ـ مەشۇقلارغا ، چىن گۈزەللىككە ، مۇنداقچە ئېيىتقاندا گۈل ھەقىقەتكە ، بۇلبۇل ھەقىقەت ئاشىقلىرىغا تىمسال قىلىنغان ... ‹‹ گۈل ۋە بۇلبۇل›› داستانىدا ، گۈل ۋە بۇلبۇلنىڭ مۇنازىرىسى مەركىزى نۇقتا قىلىنىپ ، ئىلغار پەلسەپەۋىي ، ئىستىتىكىلىق ۋە ئىنسانپەرىۋەرلىك ئىدىيەلەر ئىلگىرى سۈرۈلگەن ئىدى ...
ئەجداتلىرىمىز گۈل ئۆستۈرۈشكە ئۇزاق زاماندىن بېرى كۆڭۈل بۆلۈپ كەلگەن ، شۇڭلاشقىمۇ ھەر بىر يۇرىتتا ، مەھەللە ، شەھەر ـ بالىقلاردا مەخسۇس باغۋەن ۋە گۈل ئۆستۈرگۈچى گۈلچىلەر بولغانلىقى مەلۇم . تارىخى ماتىرىياللاردىن مەلۇمكى ، قەدىمىقى خانلارنىڭ ئوردىللىرىغا مۇشۇنداق ‹‹ گۈلچى ›› لەر تەكلىپ قىلىنىپ ، ‹‹ چار باغلار›› دا گۈل ئۆستۈرۈش ۋە گۈل ئىشلەپچىقىرىشقا مەسۇل قىلىناتتىكەن ... فولىكلورشۇناس ئابدۇكېرىم راخماننىڭ ‹‹ ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆرۈپ ئادەتلىرى ›› ناملىق كىتاۋىدا يېزىشىغا ئاساسلانغاندا ، قەشقەر شەھىرىدە گۈلچىلىك بىلەن داڭ چىقارغان پايامەت سوپى دىگەن كىشى نەچچە ئەۋلات گۈلچىلىك بىلەن شۇغۇللىنىپ ، خەلىق ئارسىدا داڭ چىقارغانىكەن ...
خەلىقىمىز ئارسىدا ‹‹ قىزىل گۈل ›› ھەقىقي‹‹ ئالىي گۈزەللىك›› نىڭ ،‹‹ ھۆرلۈك›› نىڭ ... سىموۋۇلى سۈپىتىدە تەرىپلىنىپ كەلگەن بولسا ، بۇلبۇل‹‹ چىن ئاشىق›› نىڭ ...، تىكەن ‹‹ گۈزەللىك دۈشمەنلىرى›› نىڭ ،‹‹ رەزىل كۈچلەر›› نىڭ سىموۋۇلى قىلىپ تەرىپلەنگەن . ئۇندىن باشقا بىزدە ‹‹ گۈل غۇنچە ›› نى يۈزى ئېچىلمىغان نارەسىدە قىزلارغا ، ‹‹ گۈل›› نى بويىغا يەتكەن قىزلارغا سىموۋۇل قىلىدىغان ئادەتمۇ بار . شۇڭلاشقىمۇ ئانىلارنى ‹‹ ئايىقىدىن گۈل ئۈنىدۇ ››دەپ مەدھىيەلىسەك ، يامان ئادەملەرنى ‹‹ ئايىقىدىن تىكەن ئۈنىدىغان ›› دەپ ھاقارەتلەيمىز ... لىۋەن ، گۈزەل قىزلارنى بولسا ‹‹ غۇنچە بوي ›› ، ‹‹ غۇنچە لەۋ ›› ... دىگەندەك گۈزەل سۈپەتلەر ، سىموۋۇللۇق سۆزلەر بىلەن تەرىپلەيمىز . پورەكلەپ ئېچىلغان گۈل بەخىتكە ، ئاشىق مەشۇقلارنىڭ بىر بىرىگە قوشۇلۇشى ، مىرادىغا يېتىشىگە سىموۋۇل قىلىنغان ... شۇ سەۋەپلىك يېڭى توي قىلغان قىز يىگىتلەرنىڭ ، يېڭىدىن كۆچۈپ كىرگەن ھوجۇرلىرىغا ، ئۇلارغا بەخىت تىلەش يۈزىسىدىن ، گۈل چېكىلگەن ياستۇقلار تىزىلىپ ، گۈللۈك رەخلەردىن قىلىنغان يوتقان ـ كۆرپىلەر سېلىنىدۇ ...
بىزدە ‹‹ ئانار ئۇرۇقى بىلەن ، گۈل پۇرىقى بىلەن ›› دىگەن گەپمۇ بار . قەدىمىقى كىلاسسىك داستانلىرىمىزدىن ‹‹ تاھىر زۆھرە ›› دە ، تاھىر بىلەن زۆھرەنىڭ مۇھاببىتى بىرجۈپ قىزىل گۈلگە سىموۋۇل قىلىنسا ، رەزىللىكنىڭ سىموۋۇلى بولغان قارىخان كاپىر ‹‹ تىكەن ›› گە سىموۋۇل قىلىنغان . ‹‹غېرىپ سەنەم ›› داستانىدا غېرىپنىڭ ئىشقى پىراقىدا ، قەلبى دەرىتتە ئۆرتەنگەن سەنەمجان ، ئوردىدىكى گۈلچىلەر ئارقىلىق ئېلىپ كېلىنگەن ، بىر دەستە گۈلنى پۇراپ قايتا ھۇشۇغا كېلىدۇ ...
بۇلاردىن گۈل مەدىنىيىتىمىزنىڭ ، ئەجداتلىرىمىزنىڭ ۋە ھازىرقى كىشىللىرىمىزنىڭ روھىيىتى ، دۇنيا قاراشلىرى بىلەنمۇ يۇغۇرۇلۇپ كەتكەنلىكىنى بىلىپ يېتەلەيمىز . شۇڭلاشقىمۇ خەلىقىمىزدە ‹‹ گۈل كۆپ ئۆستۈرۈلگەن ئۆيلەرگە بەركەت ياغىدۇ ›› دەيدىغان قاراشلار ساقلانغان . ئەكسىنچە گۈل بولمىغان ، ياكى ئۆستۈرۈلمىگەن ئۆي ، ھويلا ئارام ‹‹ شۇملۇقنىڭ بىشارىتى ›› دەپ قارىلىدۇ .
ئۇيغۇرلار
نىڭ كىشى ئىسىملىرىدىمۇ گۈلگە ئائىت ئاتالغۇلار كۆپ ئۇچىرايدۇ ، ئېيتىشلارغا قارىغاندا قەشقەر ، تۇرپان ئۇيغۇرلىرى ئارسىدا ئىسمىدا ‹‹ گۈل ›› كەلگەن ئاياللار %60 نى ئىگەللەيدىكەن . يەنى گۈلگە ئائىت گۈلنار ، گۈلشەن ، گۈلچىمەن ، ...دىگەندەك ئىسىملارمۇ بار . ئۇيغۇر ئاياللىرىدا چېكىسىگە چىرايلىق گۈللەرنى تاقاپ يۈرۈشنى ياخشى كۆرىدىغان ئادەتلەرمۇ بولۇپ ، ئادەتتە چىرايى خۇش پىچىم يېقىشلىق قىزـ ئاياللارنى ‹‹ چىرايى گۈلدەك ئېچىلىپ كېتىپتۇ ›› دەيدىغان سۈپەتلەشنى داۋاملىق ئۇچرىتىپ تۇرىمىز .
گۈل ھەققىدىكى ئاتالغۇلار تارىخى يازمىللىرىمىزدىمۇ كۆپ ئۇچۇرايدۇ ، مەسىلەن : ‹‹ ئىدىقۇت مەھكىمە سۆزلىكى ›› ناملىق كىتاپنىڭ 38 ـ بېتىدە ، ‹‹ قادىمېز چىچەك ›› ، ‹‹ لىنخۇئا ›› ، ‹‹شولدۇرقا ›› ، ‹‹ چەچەك ›› ... قاتارلىق قەدىمىي ئۇيغۇرلار ئۆستۈرگەن گۈللەرنىڭ ئىسىملىكى بېرىلگەن .
ئۇندىن باشقا قەدىمدە بىزدە : ‹‹ يىپۈن ـ توق قىزىل رەڭلىك بىر خىل گۈل ››( ‹‹ قەدىمىقى ئۇيغۇر تىلى لۇغىتى ›› ، 538 ـ بەت ، ياشلار ـ ئۆسمۈرلەر نەشىرياتى ) دىگەن بىر خىل گۈلنىڭمۇ بارلىقى مەلۇم
ئۇلۇغ ئالىمىمىز مەخمۇد كاشىگەرىنىڭ دۇنياۋىي ئەسىرى ، ‹‹ تۈركىي تىللار دىۋانى ›› دىمۇ ، گۈلگە ئائىت شېئىرىي تەسۋىرلەر بولۇپ ، بۇلاردىن مىڭ يىل ئاۋالقى خەلىقىمىزنىڭ ئىستىتىكىلىق چۈشەنچىللىرىنى بىلىپ يېتەلەيمىز :
قىزىل سارىغ ئارقا شىپ ،
يىپكىن ياشىل يۈز كەشىپ .
بىر ـ بىر كەرۇ يۈرگەشىپ .
يالىڭۇق ئانى تاڭلاشتۇق .
( قىزىل ـ يېشىل ، سېرىق چېچەكلەر ، قات ـ قات ئېچىلىپ ، يېشىل رەيھانلار ، بىر بىرىگە يۆگۈشۈپ كەتتى ، كىشىلەر ئۇلارغا قاراپ تاڭ قېلىشتى ) .
‹‹ تۈركىي تىللار دىۋانى ››( 1ـ توم ، 513 ـ بەت ) .
تەگمە چەچەك ئۈگۈلدى ،
بۇ قۇقلانىپ بۈكۈلدى .
تۈگسىن تۈگۈن تۈگۈلدى ،
يارغالىمات يۈرگەشۈر .
( ھەر خىل گۈل ـ چىچەكلەر توپلاندى ، غۇنچىللىرى خۇددى تۆت بۇرجەكلىك تۈگۈنلەردەك ، بىر بىرسىگە چىرمىشىپ كەتتى ۋە ۋە ئېچىلاي دەپ قالدى ) ( ‹‹تۈركى تىللار دىۋانى ›› 1ـ توم ، 569 ـ بەت )
ئىلمىي تەتقىقات شۇنى ئىسپاتلاپ بەردىكى ، گ
ۈل چېڭىنىڭ تەركىۋىدە ئاقسىل مىقتارى % 25 ـ % 30 ئەتىراپىدا بولۇپ ، بۇنىڭدا ئادەم بەدىنى كېرەك قىلىدىغان ئامىنىو كىسىلتاسى ئون نەچچە خىل ئىكەن ، بۇ جەھەتتە ئۇ باشقا يىمەكلىكلەردىن ئۈستۈن ئورۇندا تۇرۇدىكەن . يەنە ئىسپاتلىنىشىچە گۈل چېڭى تەركىۋىدە كارۇتىن ، ۋىتامىن س ، ې ، ك ...قاتارلىق 14 خىل ۋىتامىن ، تۆمۈر ، مىس ، يود ، مىستىرۇنتىسى ، مانگان ، ... قاتارلىق 24 خىل ئىلمىنىت ، فىلاۋۇن تىپىدىكى خىمىيىلىك بىرىكمىلەر ، ئورگانىك كىسىلتالار ، ئىنزىم قاتارلىق ئاكتىپ ماددىلار بار ئىكەن . گۈل چېچىكىنىڭ ئوزۇقلۇق قىممىتى سۈت ، تۇخۇم ، كالا گۆشى قاتارلىقلاردىن خېلىلا يۇقۇرى بولۇپ ، ئادەم ئورگانىزىمى سېستىمىللىرىنىڭ پائالىيىتىنى تەڭشەپ ، ھەزىمنى ياخشىلاش ، مىڭىنى قۇۋەتلەش دىيابىت كېسىلى ، بۆرەككە تاش چۈشۈش ، ئاشقازان ياللۇغى ، جىگەر ياللۇغى ، چىش ئاجىزلىق ، قان ئازلىق ، ئۇيقۇسىزلىق ، مەزى بېزى ياللۇغى ، ئاياللارنىڭ ھەيىز نۇرمال بولماسلىق ، يۈرەك قان تومۇر قېتىشىش كېسىلى قاتارلىقلارغا مەنپەت قىلىدىكەن . ئۇ يەنە قېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشنىڭ ۋە قۇۋەت دورىسى رولىنى ئوينايدىغان بولۇپ ، ھازىر نۇرغۇن دۆۋلەتلەر گۈل چېڭىدىن يىمەكلىكلەرنى پىشىقلاپ ئىشلەپ كۆپلەپ بازارغا سالماقتا ئىكەن ...
شۇڭلاشقىمۇ ئەجداتلىرىمىز ، گۈل چاڭلىرىنىڭ رولىدىن ئىلمىي پايدىلىنىپ ، نەچچە مىڭ يىلدىن بۇيان ھەر خىل گۈل بەرگىللىرىدىن ، خىلمۇ خىل ئۇيغۇر تىبابەت دورىللىرىنى ياساپ ۋە ئۇنى دورا ئورنىدا ئىشلىتىپ كەلدى ... ئۇيغۇر تىبابىتىدە كۆپ ئىشلىتىلىدىغان قىزىل گۈل بەرگىسىدىن ياسىلىدىغان ، ‹‹ گۈلىقەن ›› بۇنىڭ تىپىك مىسالىدۇر .
تارىخى دېرەكلەرگە نەزەر ئاغدۇرساق ، ئۇيغۇرلارنىڭ گۈلگە بولغان تۇتىملاشقان ، مۇھىت قوغداش خاراكتىرىدىكى ئىخلاسىنىڭ ، ئۇنى ئۇلۇغلاش ئادەتلىرىنىڭ ناھايىتى قەدىمىقى دەۋىرلەردىن باشلانغانلىقىنى بىلىمىز . يەنى تۇرپان قۇجۇ دەۋىرلىرىگە مەنسۇپ مىڭ ئۆيلەر ، ئاقسۇنىڭ باي ناھىيەسى ، كۇچا مىڭ ئۆيلىرىگە سىزىلغان مىلادى 4 ـ 5 ـ ئەسىرلەرگە مەنسۇپ بۇددا دىنىغا ئائىت سۈرەتلەرگە ، ھەر خىل دىننىي كۆرۈنىشلەر سىزىلىش بىلەن بىرگە ، ئۇلارغا تۈرلۈك قىزىل گۈل ، مودەن گۈل ، ئەتىرگۈل ، سۆلەيسۈن ، سەبدە گۈل ، ئانار گۈل ، مىزان گۈل ، چىمەن گۈل ، تاجىگۈل ،كېپەز گۈل ، سۆگەت گۈل ، لەيلى قازاق ، قوناق گۈل ، لالە گۈل ، نامازشام گۈل ، سېرىق زەپەر گۈل ، گۈل سۇرۇخ ...ۋە بۇندىن باشقا يەنە نۇرغۇن گۈل شەكىللىرىنىڭ يۇقۇرى ماھارەت بىلەن ئۆز رەڭگى بويىچە سىزىلغانلىقىنى بىلىمىز . كۇچا قۇمتۇرا مىڭ ئۆيلىرىدىكى ( مىلادى 4 ـ 8 ـ ئەسىرلەرگە تەۋە ) ‹‹ ئۇچۇش ›› دىگەن رەسىمنىڭ مەركىزىگە ، بىرنەچچە كۆكتە ئۇچۇۋاتقان پەرىلەرنىڭ سۈرەتلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ئەتىراپىغا چىرايلىق گۈل نۇسخىللىرى چۈشۈرۈلگەن ... ئۇيغۇرلارنىڭ بۇددا دىنىغا ئىتائەت قىلىۋاتقان مەزگىلىدىكى، بۇ مىڭ ئۆي سۈرەتلىرىنىڭ كۆپ قىسمىدا بۇددا ئىلاھەلىرى ، جۈملىدىن ساكيامۇنىمۇ سۇ ئۈستىدىكى نىلۇپەر گۈلى غۇنچىسىغا ئولتۇرغان ھالەتتە سىزىلغان ... قۇجۇ دەۋرىگە ئائىت تۇرپاندىكى مىڭ ئۆي رەسىملىرىدە ، ئۇيغۇر قاغانلىرىنىڭ قوللىرىدا بىردىن چىرايلىق ھەر خىل چوڭ بەرگىلىك گۈللەرنى تۇتۇپ تۇرغان كۆرۈنۈشلەر بار ...
گۈل ھەققىدىكى قاراشلار ھەرقايسى مىللەتلەردە ھەرخىل بولسىمۇ ، ئەمما بۇ ھال ئۇيغۇرلاردا ئۆزگىچىلىك بىلەن ، ئىپتىدايى تۇتىملىق دەرجىسىگە كۆتۈرۈلۈپ ئىپادىلەنگەن ، ئەزىزلەنگە . مەركىزى ئاسىيا خەلىقلىرىنىڭ قەدىمىقى ئارخىلوگىيەلىك قېزىلما بۇيۇملىرى ئىچىدە ، گۈلگە ئائىت ن
ەرسىلەرمۇ كۆپ ئۇچۇرايدۇ . يەنى ئەينى ۋاقىتتىكى خان ـ پادىشالار تاقىغان ئالتۇن تاجلار ۋە جاملارغا ئۇلار چوقۇنغان ھايۋانلارنىڭ شەكلى چۈشۈرۈلگەندىن سىرىت ، ھەرخىل كۆركەم گۈل نۇسخىللىرىنىڭ ئوبىرازىمۇ چۈشۈرۈلگەنلىكى مەلۇم ..
.
ئارخىلوگ ۋاڭ بىڭ خۇا (
王炳华
) يازغان ئارخىلوگىيەلىك بايقاشقا ئائىت كىتاپ ‹‹ قەدىمىقى نىيە دۆۋلىتىنىڭ باھارى ۋە كۈزى ›› ( خەنزۇچە ) ( 2003 ـ يىلى 4 ـ ئاي جېجىياڭ ئەدەبىيات سەنئەتچىلەر نەشىرياتى نەشىر قىلغان ) ناملىق كىتاپنىڭ 34 ـ ،53 ـ ، 77ـ ، 78ـ ، بەتلىرىدە :‹‹
نىيە خارابىسىدىكى
N3
ـ نومۇرلۇق قەۋرىدىن قېزىۋېلىنغان ، ياغاچ ئورۇندۇققا نەپىس سىزىلغان 8 بەرگىلىك كىچىك ۋە 4 بەرگىلىك چوڭ گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن ... ئۇندىن باشقا گۈل چۈشۈرۈلگەن ياستۇق ۋە 1980 ـ يىللىرى نىيە خارابىلىكىگە كىرگەندە بايقالغان گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن ، كىچىك ئىشكاپ ئىشىگى تېپىلدى ... ئەتىراپىغا گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن رەخكە ، مول ھوسۇل ئايال ئىلاھىنىڭ رەسىمى بېرىلگەن ... 1959ـ يىلى نىيە قەۋرىسىدىن بايقالغان قەدىمىقى نىيە دۆۋلىتىگە مەنسۇپ ئاق سۆڭەك ئادەمنىڭ مېيىتى ئۈستىگە ، كۆك رەڭلىك گۈللۈك رەخىت يېپىلغان ... ›› دىگەندەك گۈلگە ئائىت بايانلار يېزىلغان .
مەزكۈر كىتاپنىڭ 114 ـ بېتىدە ‹‹ نىيە خارابىسىدىن تېپىلغان 1
N
ـ نومۇرلۇق نىيە پادىشاسىنىڭ قەۋرىسىدىكى ھەمدەپىن بۇيۇملىرى ئىچىدىن ، گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن بىر جۈپ خۇرۇم ئاياق...›› نىڭمۇ بايقالغانلىقى يېزىلغان . ۋاڭ بىڭ خۇا ئەپەندى مەزكۈر كىتاۋىدا بۇ نەرسىلەرنى مۇندىن ‹‹ 2000 ، 1600 يىل ئاۋالقى تەكلىماكان جەنۇبىدىكى يىپەك يولىغا جايلاشقان نىيە دۆۋلىتىگە مەنسۇپ ›› ( يۇقارقى كىتاپ 12 ـ بەت ) دەپ قارىغان . دىمەك ، ئەجداتلىرىمىزنىڭ گۈل مەدەنىيىتىنىڭ قەدىمدىن مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى ، يۇقارقىلاردىنمۇ ئوچۇق كۆرۈپ يېتەلەيمىز .
سابىق سوۋىت ئىتىپاقىنىڭ ئالتايشۇناسلىرىدىن پوگاچېنكوۋا (
普加琴科娃
) ۋە
لېمۇپ (
穆佩
列
) لار بىرلىشىپ يازغان ، 1994 ـ يىلى 11ـ ئايدا شىنجاڭ گۈزەل سەنەت فوتۇ سۈرەتلەر نەشىرياتى، خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلدۇرۇپ نەشىر قىلغان ، ‹‹ مەركىزى ئاسىيانىڭ قەدىمىقى سەنىتى ›› ناملىق كىتاپنىڭ باش بېتىگە بېرىلگەن‹‹ 8 ـ ئەسىرلەرگە تەۋە ئەتىرگۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن يۇمىلاق نان تاختا ۋە مىلادى 7 ـ ئەسىرگە تەۋە گۈل نۇسخىسى چۈشۈرۈلگەن ئىنچىكە ئۇزۇن جۈمەكلىك ياغاچ چۆگۈن ...›› ۋە مىلادى 1127 ـ يىللىرىغا مەنسۇپ ، بوخارا ۋىلايىتىگە قاراشلىق ، ھازىرقى گورۋاچېۋ كەنىتىدىكى ‹‹ قارا مەسچىت مازىرى قەۋرە گۇمبەزلىرىگە چۈشۈرۈلگەن گۈل نۇسخىللىرى ...›› ، بىزنىڭ دىققىتىمىزنى ئۆزىگە ئالاھىدە تارتىدۇ ... مەزكۈر كىتاپقا كىرگۈزىلگەن 1648ـ يىللارغا مەنسۇپ ، ‹‹ ئوۋ قىلىش ›› دىگەن سۈرەتتىمۇ گۈل نۇسخىللىرى خېلىلا كۆپ ئۇچۇرايدۇ . بۇ كىتاپقا كىرگۈزىلگەن باشقا سۈرەتلەردە ، كېيىنكى دەۋىرلەردىكى ئىسلام مىمارچىلىقىدىكى ئىمارەتلەرگە چۈشۈرۈلگەن گۈل نۇسخىللىرىمۇ نۇرغۇن . بۇ كىتاپنىڭ 77ـ 76ـ بەتلىرىدە يېزىلىشىچە ، ‹‹ تۆمۈرلەڭ دەۋرىدىكى ئەدەبىيات سەنئەتنىڭ گۈللىنىشى ›› دەپ ئاتالغان تۆمۈرلەڭ ھاكىمىيىتىنىڭ تۈگەنچى مەزگىلى ، يەنى 15 ـ ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا، ئوتتۇرا ئاسىيادا جۈملىدىن ماۋنە ئۇن نەھىردە ( ئىككى دەريا ۋادىسىدا ) ، گۈزەل سەنئەت ئالاھىدە گۈللىنىش باسقۇچىغا كىرگەن بولۇپ ، ھۆسەييىن بېھزاد مۇشۇ دەۋىر رەسىمچىلىكىنىڭ ئاۋانگارىتلىرىدىن بولغان ، ئۇ ئەنئەنىۋىي رەسىم سىزىش ئۇسۇلىنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن داڭلىق شەخىستۇر ، ... ئۇنىڭ سىزىغان رەسىملىرىنىڭ كۆپ قىسمىدا ‹‹ سوغى گۈلى ، مودەن گۈل ، قىزىل گۈل ... ›› نۇسخىسىمۇ كۆپ بولغان ...، داڭلىق كىتاپلارنىڭ مۇقاۋىسىغا ئىشلىگەن رەسىملىرىدىمۇ ‹‹ باغدا گۈل تېرىۋاتقان ، گۈل سۇغۇرىۋاتقان... ›› ئادەملەر كۆرۈنىشىمۇ بار ... 1559 ـ يىللىرى داڭلىق خەتتات ئەلى ئەرخۇسەي ... قاتارلىقلارنىڭ داڭلىق كىتاپلار مۇقاۋىسىغا ئىشلىگەن رەسىملىرىدە ، ئۆز دەۋرىدىكى ئادەملەر ۋە ‹‹ باغۇ بوستانلار ، ھەرخىل نۇسخىدىكى كۆركەم گۈللەر ... ›› ( 80 ـ بەت ، يۇقارقى كىتاپ ) مۇ كۆپ ئىدى ...
بۇلاردىن بىز ، مۇشۇ دەۋىرلەردىمۇ ئۇيغۇر گۈزەل سەنىتى بىلەن ئۇيغۇر گۈلچىلىك مەدىنىيىتى ئۆز ئارا زىچ بىرلىكىنى يوقاتماي ، ئىزچىل ماس ھالدا تەرەققىي قىلغانلىقىنى كۆرۈپ يىتەلەيمىز .
ئۇيغۇرلاردا گۈلچىلىك مەدىنىيىتى ، قەدىمدىن بۇيان ئىزچىل داۋام قىلىپ كېلىۋاتقان ئىكەن
، ئەلۋەتتە ئۇنىڭ رىيالنى ، ئىستىتىكىلىق ، ئىلمىي ، تېخنىكىلىق قىممىتىنى جەمىيىتىمىز كىشىللىرىگە چۈشەندۈرۈش ، جۈملىدىن گۈل ئارقىلىق ساپ تەبىيەتنى ، مۇھىتنى قوغداش ، ئەجداتلاردىن كېلىۋاتقان بۇ ئېسىل ئەنئەنىنى ساقلاش ، ھەقىقەتەنمۇ مۇھىم رىيالنى ئەھمىيەتكە ئىگە دىيىشكە بولىدۇ .
شۇنى ئوچۇق ئېيتىش كىرەككى ، گۈلچىلىك مەدىنىيىتى ئۇيغۇرلارنىڭ باغۋەنچىلىك مەدىنىيىتىنىڭ بىر تۈرى بولۇش بىلەن بىرگە ، مۇھىت ساپلاشتۇرۇش ۋە ئىنسانلارنىڭ سالامەتلىكى ، تەببىي ۋە ئىجتىمايى ، روھىي ئېكىلوگىيەنىڭ تەمپۇڭلىقى ئۈچۈنمۇ پايدىلىقتۇر . ھېلىھەممۇ ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنئەنىۋىي گۈلچىلىك كەسپىنى، ئىلغار پەن ـ تېخنىكا بىلىملىرى بىلەن بىرلەشتۈرگەن ئاساستا تەرەققىي قىلدۇرۇش ئارقىلىق ، مۇھىت قوغداش ۋە ئىختىسادنى ئىلگىرى سۈرۈش تىپىدىكى ، باغۋەنچىلىكنى يۈكسەلدۈرگىلى ، ئەتىراپ مۇھىتنى گۈزەللەشتۈرۈش ، ھاۋانى ساپلاشتۇرۇشقا بولىدۇ ... ياغاچلىق تىپىدىكى گۈل ـ گىياھلارنىڭ ئۆسىشى تېز بولۇپ ، تۈرى كۆپ ، رەڭگى كۆركەم ، بىزەك بولۇش ئۈنىمى كۈچلۈك ، مۇھىتنى ياخشىلىشى تېز ، باغ ئورمانچىلىقتا بۇ خىل گۈللەر ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ جىددىي تۇرمۇش رېتىمى سەۋەپلىك كېلىپ چىققان روھىي جىددىيچىلىكنى تەڭشەش ، سۇس كەيپىياتىنى جانلاندۇرۇش ، كۆڭۈلنى تېنىچلاندۇرۇش مەقسىدىگە يەتكىلى بولۇدۇ ... بۇندىن باشقا كىشىلەر گۈللەردىن ھوزۇرلىنىپ ، پىسخىكىسىدىكى پاسسىپ ھېرىپ ـ چارچاشنى تۈگۈتۈپ ، روھىنى ئۇرغۇتىدۇ ؛ گۈللەر ئارقىلىق بەدەن ۋە يۈرەكنىڭ ساغلاملىقىنى ياخشىلاشنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا بولۇپلا قالماي ، يەنە كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش ، ئىشلەپچىقىرىشتىكى نورمال خىزمەت نىشانىغىمۇ يەتكىلىمۇ بولىدۇ . گۈل ـ گىياھلار بىلەن توپا ـ چاڭلارنى بېسىش ، باكتىرىيە ئۆلتۈرۈش ، مۇھىتنىڭ بۇلغۇنىشىدىن كېلىپ چىققان ، زەھەرلىك گازلارنى تازلاشقىمۇ... بولۇدۇ . چوڭ كۆلەمدىكى يېپىنچا ئۆسۈملۈكلەر ـ گۈل ـ گىياھلار سۇ تۇپىراقنىڭ ئېقىپ كەتمەسلىكى ، شورلىشىپ ... كەتمەسلىكىدەك تۇپراق قوغداش رولىغىمۇ ئىگىدۇر .
ئادەتتە ھامىلدار ئاياللار بار ئۆيدە ئالوي ، ئالقانسىمان كاكتوس ... قاتارلىق گۈللەر ئۆستۈرۈلسە پايدىلىق بولۇپ ، بۇنداق گۈللەرنىڭ نەپەسكە ئەكىس تەسىر قىلىش ، غىدىقلاش رولى ئازىراق بولىدىكەن ، ئۇلار كۈندۈزدىمۇ كەچتىمۇ ئوكسىگىن قويۇپ بېرىپ ، ھاۋانى تەڭشەش رولىنى ئوينايدىكەن ؛ ئالوي ئۆي ئىچىدىكى بەزى زەھەرلىك ماددىلارنى يەنى فورمالدبىگىد قاتارلىقلارنى سۈمۈرىۋالىدىكەن ... مۇشۇنداق ئالاھىدىلىكنى خەلىقىمىز بۇرۇنلا بىلگەچكە ، كاكتوس ... قاتارلىق گۈللەرنىمۇ ئۆيدىكى تەشتەكلەردە ئۆستۈرۈش ئادىتىنى يېتىلدۈرگەن ...
ئىختىسادنىڭ ئېشىشى
، كىشىلەر تۇرمۇش سەۋيەسىنىڭ يۇقۇرى كۆتۈرىلىشى ، ئىگىز قەۋەتلىك بىنالارنىڭ كۆپلەپ سېلىنىشى بىلەن ، ئادەملەر گۈللەرگە بولغان ئېھتىياجىنىڭ تېخىمۇ كۆپ ئىكەنلىكىنى ھىس قىلىشقا باشلىدى ، چۈنكى يېڭىدىن بېزەلگەن ھەرقانداق بىنا ئۆينىڭ ئىچىدىكى خىمىيەلىك زەھەرلىك ماددىلارنى ، پەقەت كۆپ خىل گۈل يېتىشتۈرۈش ئارقىلىقلا ئاندىن يۇقاتقىلى بولىدۇ . ئەلۋەتتە گۈل ـ گىياھلار تەبىيەتنىڭ ئەڭ گۈزەل كەشپىياتلىرىدىن بىرى ، ئۇ كىشىلەرگە گۈزەللىك تەسىراتى بېرىدۇ . شۇڭلاشقىمۇ كىشىلەر گۈل ـ چىچەكلەرنىڭ سىرىتتىلا بولۇشى بىلەنلا بۇ ئېھتىياجىنى قامداپ كېتەلمەيدۇ ، ئەشۇ رەڭگا ـ رەڭ گۈللەرنىڭ بىنا ئۆيلىرىدىمۇ بولۇشىنى ئۈمۈت قىلىدىغان ، ئۆيلىرىنى گۈل ـ چىچەكلەرگە پۈركەشنى مەقسەت قىلىدىغان بولدى ...
بۇلاردىن سىرىت ئاممىۋى يىغىلىشلاردا ، ئۇچرۇشۇش سورۇنلىرىدا ، دوسلارنى ، ئاغرىقلارنى يوقلاش ، توي مۇراسىمى ... قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسىدە ، گۈللەر كىشىلەرنىڭ گۈزەللىك ھىسىياتىنى بېيىتىدۇ ، ئۇلارنىڭ قەلبىنى گۈزەللىك ھېسلىرىغا ئورايدۇ ...
گۈلچىلىك ساياھەتچىلىكى ئارقىلىق شۇ رايۇننىڭ ئىختىسادى كىرىمىنى يۇقۇرى كۆتۈرۈشكىمۇ بولىدۇ ... كونكىرىتنى ئېيىتقاندا ، جەنۇبى شىنجاڭدا قىزىل گۈل 5 ـ ئاينىڭ ئوتتۇرلىرىدىن باشلاپ ئېچىلىدىغان بولۇپ ، خوتەن شەھىرىنىڭ قەدىمىقى كوچىللىرىدىن بىرى بولغان ‹‹ قىزىل دەرۋازا ›› كوچىسىدا ، مۇشۇ ئايلاردا مەخسۇس قىزىل گۈللەر كۆپلەپ سېتىلىدۇ . شۇڭا كىشىلەر بۇ يەرنى ‹‹ قىزىل گۈل بازىرى ›› دەپمۇ قويۇشىدۇ . بۇ يەردە گۈل ساتقىلى ، سېتىۋالغىلى كەلگەنلەرنىڭ ، يەنى قىزىل گۈلنى سېتىۋېلىپ گۈلقەنىت ياساش ئۈچۈن كەلگەنلەرنىڭ ئايىقى ئۈزۈلمەيدۇ . قۇلىقىغا قىزىل گۈل قىسىۋېلىپ سودا قىلىۋاتقان قىز ـ چوكانلار ، كىشىلەرنى جەلىپ قىلىدۇ ، بۇ ئۆز نۆۋىتىدە يەنە خوتەن ساياھەتچىلىكىدە مۇھىم روللارنى ئويناپ كەلمەكتە ...
گۈل خەلىقارالىق مۇناسىۋەتتىكى مىللەتلەر ، دۆۋلەتلەر ئارسىدىكى ئالاقىلەردە ئۆز ئارا ھۆرمەتنى ئىپادىلەيدىغان بەلگە بولۇپ قالماي ، يەنە دوسلۇقنى ، پەن ـ مەدەنىيەت مۇناسىۋىتىنى كۈچەيتىدىغان ئەڭ ياخشى شەكىل بولۇپ قالدى ...
جەمىيىتىمىزدە ئەدەبىيات ـ سەنئەت نومۇرلىرىدا ، گۈل سوۋغا قىلىش كۈنسايىن كۆپەيمەكتە ، گۈللەرنىڭ بىزەك رولى بولۇپ قالماي يەنە مول تەربىيەۋى ئەھمىيىتىمۇ بولۇپ ، مىڭلىغان رەڭگا ـ رەڭ گۈللەر ئىنسانلارنىڭ تەبىيەتنى چۈشۈنىشى ، پەن تېخنىكا بىلىملىرىنى يۇقۇرى كۆتۈرىشى ئۈچۈنمۇ ، مەكتەپ ، باغچا ، كوچا ـ كوي شەھەر مۇھىتى ... ئۈچۈنمۇ پايدىلىقتۇر .
يۇقارقىلارنى خۇلاسىلىغان چېغىمىزدا ، ئۇيغۇر مەدىنىيىتىنى گۈلدەك گۈزەللىككە تويۇنغان ، ھەم مەنىۋىي ھەم ماددىي مەدىنىيەت تىپىدىكى ، گۈل مەدىنىيىتى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولغان خاس مەدىنىيەت دىيىشكىمۇ بولىدۇ . راستىنلا بارلىق مەدىنىيەتلىرىمىزگە گۈلنىڭ گۈزەللىكى سىڭگەن بولۇپ ، بۇ ھال قەدىمدىن ھازىرغىچە خۇددى تارىم سۈيىدەك داۋاملىشىپ كەلگەنلىكى ئېنىق . ئەلۋەتتە بىزدىكى بۇخىل گۈزەللىكنى سۆيۈش روھى ، مەڭگۈ ئەۋلاتمۇ ئەۋلات ئۈزۈلمەي داۋام قىلغۇسى ...!
بۇ ماقالا ‹‹ كۆسەن ›› ژۆرنىلىنىڭ 2012 ـ يىللىق 4 ـ ئايدىكى سانىغا بېسىلغان .
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
سالمان888
تۇرمۇش ئاچا يولغا ئوخشايدۇ، تاللاش موھىم مەسلە.
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
1371
جىنسى :
ئەر (ئوغۇل)
نادىر تېمىسى:
1
ئومۇمىي يازما:
771
ئۇنۋان:
قەلىبداش
تۆھپىسى:
208
پۇلى:
1269 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
406
ياخشى باھا:
1194
توردا: 164(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2012-03-19
ئاخىرقى:
2012-08-19
1- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-06 15:34
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
بادام دوپپا، چىمەن دوپپا، كانىۋاي كۆينەكلىرمىزنىڭ ھەممىسى گۈل. خانىم-قىزلىرمىزنىڭ ئىسمىنىڭ
ئاخىرىمۇ گۈل، خەلقىمىز گۈلدىن ئايرىلىپ باقمىغان دىسەك ئوشۇق كەتمەيدۇ.
خەلقېم مەن بىلەن
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
شامال
ھېسياتنىڭ قۇلى،مەغلۇبنىڭ ئۇلى!
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
546
جىنسى :
يوشۇرۇن
نادىر تېمىسى:
0
ئومۇمىي يازما:
1899
ئۇنۋان:
سۆيۈملۈك
تۆھپىسى:
107
پۇلى:
2216 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
215
ياخشى باھا:
2145
توردا: 313(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-05-19
ئاخىرقى:
2012-08-19
2- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-06 21:20
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
<<گۈل خۇمار خەلقىم>>
_ ئۆمەرجان نىيازى
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
qarxan
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
1103
جىنسى :
ئەر (ئوغۇل)
نادىر تېمىسى:
2
ئومۇمىي يازما:
1219
ئۇنۋان:
ئالاھىدە
تۆھپىسى:
150
پۇلى:
1668 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
280
ياخشى باھا:
1548
توردا: 394(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-12-07
ئاخىرقى:
2012-08-19
3- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-06 21:23
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
بۇ تېما ،تېما ئىگىسىدىن كۆرە بىزنى بەكمۇ سۆيۈندۈردى...
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
alipoguz
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
732
جىنسى :
يوشۇرۇن
نادىر تېمىسى:
2
ئومۇمىي يازما:
164
ئۇنۋان:
دائىملىق
تۆھپىسى:
40
پۇلى:
297 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
60
ياخشى باھا:
237
توردا: 28(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-07-03
ئاخىرقى:
2012-08-10
4- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-08 01:29
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
بۇ نېمە دېگەنلىرى پەرىشان ؟
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
تىمتاس
ئىپپەت -ئانىلىقنىڭ چېچەك پەسلى .
دەرىجە: كونا ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
1162
جىنسى :
ئايال (قىزچاق)
نادىر تېمىسى:
0
ئومۇمىي يازما:
913
ئۇنۋان:
مۇنبەرداش
تۆھپىسى:
78
پۇلى:
1124 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
156
ياخشى باھا:
1074
توردا: 189(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-12-30
ئاخىرقى:
2012-08-17
5- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-08 10:19
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
سۆيۈپ ئوقۇشقا ئەرزىيدىغان تېما ئىكەن .
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
دوستلىشىش
شامال
ھېسياتنىڭ قۇلى،مەغلۇبنىڭ ئۇلى!
دەرىجە: ئالىي ئەزا
ئارخىپ
ئۇچۇر يوللاش
ئەزا ئۇچۇرى
ئەزا نومۇرى:
546
جىنسى :
يوشۇرۇن
نادىر تېمىسى:
0
ئومۇمىي يازما:
1899
ئۇنۋان:
سۆيۈملۈك
تۆھپىسى:
107
پۇلى:
2216 ياۋرۇ
شۆھرىتى:
215
ياخشى باھا:
2145
توردا: 313(سائەت)
ھازىر:
تىزىملاش:
2011-05-19
ئاخىرقى:
2012-08-19
6- قەۋەت
يوللانغان ۋاقت: 2012-08-08 15:19
ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى
|
كىچىك
ئوتتۇرا
چوڭ
پەرىشان؛
ھەسىنىكام ئاچچىق،
ئامۇتى تاتلىق... مۇ ؟
تېما ئېگىسىنى تونۇمسىز...!؟
[ بۇ يازمىنىشامال 2012-08-10 22:42قايتا تەھرىرلىدى ]
كەلگەن جايى:
چوققا
ئىنكاس
نەقىل
ھەمبەھىر
ئالدىنقى تېما
كىيىنكى تېما
بوزقىر مۇنبىرى
»
ماقالە - ئوبزورلار
http://www.bozqir.cn/bbs
زىيارەت مەزمۇنى بېكەت دائىرىسىن ھالقىدى، بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالمايمىز.
داۋاملىق كۆرۈش
قالدۇرۇش