ئابلىمىت مەخسۇتۇپ
Ⅰ باب 1932 – يىلىنىڭ ئاخىرى تۇرپاندا بولغان قوزغىلاڭ
1 . قوزغىلاڭ ھارپىسىدىكى ۋەزىيەت
    1932 – يىلى يازنىڭ ئاخىرى ، شىنجاڭنىڭ شۇ چاغدىكى ھۆكۈمرانى جىن شۇرېننىڭ ئەسكەرلىرى ئۈرۈمچى ۋە باشقا شەھەرلەردىن تۇرپان ئارقىلىق قۇمۇلغا ئۆتۈشۈپ تۇراتتى . كۈز ئايلىرى كېلىشى بىلەن ئەسكەرلەرنىڭ بۇنداق ئۆتۈشۈشى تېخىمۇ كۆپەيدى . ئۇلار يېزا ( ئاستانە كۆزدە تۇتۇلىدۇ ) بازىرىغا قاراپ ھارۋىلىق ، ئېشەكلىك ۋە پىيادە يۈرۈشەتتى . خۇددى ئۇرۇشتا يېڭىلىپ قاچقان ئەسكەرلەردەك چۇقان – سۈرەن سېلىشىپ ، پاراكەندە ۋە چېچىلاڭغۇ ھالدا توپا توزۇتۇپ كېلىشەتتى . ئۇلارنىڭ بەزىلىرى ئاتنىڭ قانچىلىك يۈك ئارتالىشى بىلەن ھېسابلاشماي ، بىر – بىرىنى دەسسەپ ھارۋىلارغا ئۆزىنى ئاتاتتى . ئاتلار ئۇلارنى تارتالمىسا ، « ئېشەككە كۈچۈڭ يەتمىسە ئۇر توقۇمنى » دېگەندەك ، ھارۋىنىڭ يېنىدا پىيادە كېتىۋاتقان ھارۋىكەشنى تىللايتتى ۋە ئۇراتتى . يەنە بەزىلىرى بىر ئىشەككە ئىككى – ئۈچتىن بولۇپ مىنىۋالاتتى . يېزىنىڭ تار كوچىلىرىدا ئۆزلىرىگە ئۇدۇل كەلگەن دېھقانلارنىڭ ھارۋىلىرىغا خالىغانچە چىقىۋېلىش ، ئېشەكلىرىگە زورلۇق بىلەن مىنىۋېلىش بۇ ئەسكەرلەرنىڭ ئادىتىگە ئايلانغان بولۇپ ، دېھقانلار ئۇلارنىڭ زوراۋانلىقىغا ھەرگىز قارشى چىقالمايتتى . شۇڭا بىچارە دېھقانلار « يېزا بازىرىغا بارغاندا ھارۋا – ئېشەكلىرىمىزنى قايتۇرۇپ بېرەر » دېگەن ئۈمىد بىلەن ئەسكەرلەرگە ئەگىشىپ ماڭاتتى .
ئەسكەرلەر يېزا بازىرىغا يېتىپ بارغاندىن كېيىن ، ئالدىن تەييارلاپ قويۇلغان سارايلارغا كىرىپ ھارۋا – ئىشەكلەردىن چۈشىشەتتى - دە ، پەيجاڭلار ئۆز ئەسكەرلىرىنى يوقلىما قىلىپ ليەنجاڭلارغا ، ليەنجاڭلار قول ئاستىدىكىلىرىنى يوقلىما قىلىپ يىڭجاڭلىرىغا دوكلات قىلاتتى ، ئاندىن ئەسكەرلەرنى دەم ئېلىشقا قويۇپ بېرەتتى . ئەسكەرلەر قوللىرىدىكى بەش ئاتار ، توققۇز ئاتار ، بىر ئاتار مىلتىقلىرىنى بىر – بىرىگە كىرىشتۈرۈپ ، ساراينىڭ ئوتتۇرىسىغا قويۇشاتتى . بۇ قوراللارنى مۇھاپىزەت قىلىدىغان نۆۋەتچىلەر بېكىتىلگەندىن كېيىن ، ئەسكەرلەر ھويلىنىڭ ئوتتۇرىسىدا زوڭ ئولتۇرۇپ تاماق يىيىشەتتى . بۇلارنىڭ تولىسى يۈز – قوللىرىنى يۇيۇشقا ، ھەتتا ئۈستىبېشىدىكى توپىلارنى قېقىشقىمۇ ھورۇنلۇق قىلىشىپ ، گۆردىن چىققان ئەرۋاھلاردەك ئولتۇرىشاتتى . ئۇلار تاماقلىرىنى ئالمان – تالمان يېيىشىپ بولغاندىن كېيىن ھويلىنىڭ ھەريەر – ھەريەرلىرىگە تاۋكا قۇرۇشۇپ قىمار ئوينىشاتتى . بەزى ئەسكەر باشلىقلىرى كۆزلىرىنى ئېچىشقىمۇ مادارى يەتمەي ، ئالدىراپ – تېنەپ بۇلۇڭ – پۇشقاقلاردا يانپاشلىنىپ يېتىپ ئەپيۈن چېكەتتى . قىمار ئويناشقا پۇلى يوقلىرى تام تۈۋىدە ئولتۇرۇپ پىت باقاتتى .
يېزىنىڭ تۆت ئەتراپىدىن كېلىپ ئەسكەرلەرنىڭ بۇ ھالىتىنى كۆرگەن دېھقانلار ئۇلارنى زاڭلىق قىلىشىپ : « مۇشۇ جىڭگوكچى ئەپيۈنكەش چېرىكلەر تاغلىق باتۇرلارغا تەڭ كېلەلەرمۇ ؟ » دېيىشەتتى ؛ بەزىلىرى : « بۇلار قۇمۇلغا بېرىپلا ھارام گۆش بولىدۇ » دەپ ، قۇمۇلدىكى قوزغىلاڭ كۆتۈرگەن خەلققە خەيرخاھلىق قىلاتتى . يەنە بەزىلەر : « بۇ ئۆلەرمەن ئەبگاھلارنى مۇشۇ يەردىلا جايلىۋەتمەيمىزمۇ ؟ » دېسە ؛ بەزىلەر : « جىم تۇرۇڭلار ، ئاڭلاپ قالمىسۇن . بۇ چېرىكلەر ئىچىدە سېپى ئۆزىدىن بولغانلىرى باردەك تۇرىدۇ ، بېشىمىزغا بالا تېپىۋالمايلى . قۇمۇلدىن نېمە گەپ كېلىدۇ ، شۇنىڭغا قاراپ بىر ئىش قىلمايمىزمۇ » دېيىشەتتى .
جىن شۇرېن ئەسكەرلىرىنىڭ پات – پات قۇمۇل تەرەپكە ئۆتۈپ تۇرۇشى بىلەن ، خەلق ئارىسىدىمۇ تۈرلۈك يېڭى خەۋەرلەر تارقىلىشقا باشلىدى : « قۇمۇلغا بارغان چېرىكلەرنى خوجىنىيازھاجىنىڭ ئادەملىرى بىرنىمۇ قويماي قىرىپ تاشلاپتۇ ، تاغلىق باتۇرلارنىڭ ئوقى تۈگىمەيدىكەن ، ئۇلار قارىغاي ياغىچىدىن ئوق ياسايدىكەن ، خوجىنىياز ھاجى ئۆزىمۇ مەرگەن ئىكەن ، ئاتقان ئوقى بىكار كەتمەيدىكەن » .
خەلق ئارىسىدا ، ئىلگىرىدىن ئېيتىلىپ كېلىۋاتقان :
« ئاھ ئۇرارمەن ، ئاھ ئۇرارمەن ، ئاھلىرىم تۇتقاي سېنى ،
كۆز يېشىم دەريا بولۇپ بېلىقلىرىم يۇتقاي سېنى . »
دېگەن ناخشىنىڭ ئورنىغا مەزمۇنى يېڭى تۈس ئالغان :
« تاغلىق دېگەن بىر باتۇر ، تاغنىڭ كامىرىدا ياتۇر
دۈشمەنلەرنى كۆرگەندە ، ئوننى قاتلاپ بىر ئاتۇر . »
دېگەن ناخشا ئېيتىلىشقا باشلىدى . شۇنىڭدەك ھەممە يەردە يەنە :
ئاچىل – ئاچىل ، گۈل ئاچىل – ئاچىل ،
ئاچىلمىساڭ گۈل قايدا – ئاچىل .
ئاچىلاغاندا بىر گەپ بار – ئاچىل ،
ئاچىلىپ سەن ھەريانغا - ساچىل .
دېگەن ناخشىلار ياڭراشقا باشلىدى .
دېمەك ، قۇمۇلدىكى خەلق قوزغىلىڭىنىڭ ئىلھامى بىلەن تۇرپان دېھقانلىرى جۈملىدىن ئاستانە دېھقانلىرى ئارىسىدىمۇ قوزغىلىش كەيپىياتى كۆتۈرۈلدى . بىزمۇ شۇ قاتاردا جىددىي تەييارلىنىپ تۇردۇق .
جىن شۇرېن ھۆكۈمىتى شەرقىي شىنجاڭدىكى خەلقنىڭ كەيپىياتىنى بىلگەندىن كېيىن پات – پات كوچىلارغا ئېلان چىقىرىدىغان بولۇپ قالدى . ئېلاننىڭ مەزمۇنى مۇنداق ئىدى :
« پۇقرالارغا مەلۇم بولغايكى ، يېقىندىن بۇيان قۇمۇلدا بەزىلەر تاغقا چىقىۋېلىپ ، ئەل – يۇرتنى قالايمىقان قىلىپ ، پۇقرالارنىڭ مال – مۈلكىنى بۇلاپ – تالىماقتا . بۇ نادانلار گۇناھىغا توۋا قىلىپ ، ھۆكۈمەتكە ئەل بولسىلا ، ئۆتكەن ئىشلار سۈرۈشتە قىلىنمايدۇ . پۇقرالار ھەر تۈرلۈك ياۋا گەپلەرگە قۇلاق سالماي ، خاتىرجەم بولۇپ ، پۇقرادارچىلىقىڭلارنى قىلىڭلار ، ئەگەر كىمكى قۇمۇل ۋەقەسىنى تىلغا ئېلىپ پۇقرالار ئارىسىدا ئىغۋا تارقاتسا ، ئاچىل دېگەن ناخشىنى ئېيتىپ پۇقرالارنى يامان يولغا باشلىسا ، قاتتىق جازاغا تارتىلىدۇ . ۋاقىپ بولغايسىزلەر دەپ ، مۇشۇ يارلىق چىقىرىلدى . »
ھۆكۈمەت ئادەملىرى مۇشۇنداق ئېلانلارنى چاپلاپ كېتىشىگە ، بىزمۇ دەرھال بۇ ئېلانلارنى سويۇپ تاشلاپ ، ھۆكۈمەتنى تىللايتتۇق . ئۇ چاغلاردا يېزىلاردا ساقچى ئىدارىسىنىڭ شۆبىلىرى يوق ئىدى . بىر يۇرتنى بىر دورغا ( بەگ ) باشقۇراتتى . بىراق ، دورغىغا ئاڭلاتماي ، ھۆكۈمەتكە قارشى ھەرخىل سۆزلەرنى قىلىشاتتۇق . قۇمۇلدا خەلق قوزغىلىڭى باشلانغاندىن كېيىن ، ھۆكۈمەتنىڭ خەلق ئۈستىدىكى ئالۋاڭ – ياساقلىرى يېڭىدىن كۆپەيگىلى تۇردى . قۇمۇلدىكى ھۆكۈمەت ئەسكەرلىرىگە تەمىنات توشۇش سېلىقى خەلق ئۈستىگە چۈشتى . كىمىكى قىيىنچىلىقنى ئېيتسا ، ئۇنى « بۇيرۇقتىن باش تارتتىڭ » دەپ قامچا ئاستىغا ئالاتتى ۋە قامايتتى . لېكىن بۇنىڭلىق بىلەن جىن شۇرېن ھۆكۈمىتى خەلقنى قورقىتالمىدى ، بەلكى خەلقنىڭ نارازىلىقىنى كۈچەيتىۋەتتى . كېچە قانچە قاراڭغۇ بولسا ، يۇلتۇز شۇنچە يورۇق كۆرۈنگەندەك ، مۇستەبىت ھۆكۈمەتنىڭ زۇلىمى ئاشقانسېرى ، خەلقنىڭ سىياسىي زۇلۇم ، ئىقتىسادىي ئېزىلىش ۋە مىللىي خورلۇقتىن قۇتۇلۇش تەلىپى ئۆسۈپ باردى . ئۇلارنىڭ سەۋرى قاچىسى تولۇپ ، بەزىلىرى غەزەپ بىلەن : « بىز چەنتۇلار قاچانغىچە بوزەك بولىۋېرىمىز » دەپ ۋاقىراشسا ، بەزىلىرى « بىز چەنتۇ ئەمەس ! ئۇيغۇر ، ئۇيۇشساق بوزەك بولمايمىز » دەپ ۋاقىرىشاتتى .
2 . قوزغىلاڭ تەييارلىقى ۋە قوزغىلاڭ
قۇمۇل خەلقىنىڭ قوزغىلاڭ قىلىشىدىن ئىلھاملانغان تۇرپان خەلقى : قۇمۇللۇقلار كەلگىچە جىم يېتىۋېرىمىزمۇ ؟ ئۇلار يېقىن ئارىدا تۇرپانغا چىقىپ قالسا ، ئۇلارغا قانداق يۈز كېلەلەيمىز ، « يېتىپ قالغىچە ئېتىپ قال » دېگەن گەپ بار ، بىز ۋاقىتنى غەنىمەت بىلىپ ، ئۇلار باشلىغان ئىشقا مۆرە قويايلى ، دېيىشىپ قوزغىلاڭ قىلىشقا تەييارلىق كۆردۇق . ئاستانە يېزىسىدا نەمتۇل مىلتىقچى ( مىلتىق ياسايدىغان ئۇستا ) ، ئەمەت تۆمۈرچى ، مۇيىن ئۇستا ، ئابدۇكېرىم ئۇستا ئىسىملىك قورال – سايمان ياساش ئۇستىلىرى بار ئدى . بەزى دېھقانلار ئۇلارغا مىلتىق بۇيرۇتتى . قولىمىز قىسقىلار ئورغاقلارنى تۈزلەپ قىلىچ قىلىپ ياسىۋالدۇق . بۇ ئۇستىلارنىڭ دۇكانلىرى ئاددى بولسىمۇ ، ئۇزۇن يىللىق تەجرىبىلىرى بولغاچقا ، ئۇلار قارا مىلتىق ياساشتىن بىر ئاتار ، بەش ئاتار مىلتىقلىرىنى ياساشقا تەرەققىي قىلغان . بولۇپمۇ ئەمەت تۆمۈرچىنىڭ قىرغۇچ ئىستانوكى بولۇپ ، 1946 – يىلى ئۇنىڭ بالىلىرى ئاپتومات ياساش دەرىجىسىگە يەتكەن . ئاستانە خەلقىنىڭ مۇستەبىت جىنشۇرېن ھۆكۈمىتىگە قارشى قوزغىلاڭ كۆتۈرۈش تەلىپى تېز ۋاقىت ئىچىدىلا يۇقۇرى پەللىگە چىقتى . شىنجاڭنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى خەلققە ئوخشاش ، تۇرپان خەلقىمۇ ئۆتمۈشتىن تارتىپ ئەكسىيەتچى ھاكىمىيەتكە قارشى توختىماي قوزغىلاڭ قىلىپ تۇرغاندى .
1932 – يىلى 12 – ئاينىڭ 27 – كۈنى ، بىردىنلا « قۇمۇلدىن خوجانىياز ھاجى پىچانغا چىقىپتۇ ، پىچاننى ئېلىپ بوپتۇ . ئەمدى تۇرپانغا كېلىدىكەن » دېگەن خەۋەر تارقىلىپ كەتتى . ئاستانىدا بىز توپ – توپ بولۇشۇپ غۇلغۇلىغا چۈشتۈق ؛ ھېچنېمىدىن تەپتارتمايلا ، ئاشكارا ھالدا جىن شۇرېن ھۆكۈتىگە قارشى گەپلەرنى قىلىپ ، يەڭلىرىمىزنى شىمايلاپ ، قولىمىزغا ئورغاق – كالتەكلەرنى ئېلىپ ، ئۆز كۈچىمىزنى نامايەن قىلىشقا باشلىدۇق . ۋەزىيەت بارغانسېرى جىددىلەشتى . ھەرقايسى مەھەللىلەردە توپلانغان كىشىلەردىن بىرقانچىسى ئوتتۇرىغا چىقىپ ، مەيدىسىگە ئۇرۇپ ، قورقماسلىق ، باتۇر بولۇش ، ئۆلسە شېھىت ، قالسا غازى بولىدىغانلىقى توغرىسىدا ئاممىغا چۈشەنچە بېرىپ ، پىدائىي بولۇشنى تەشۋىق قىلدى . ھەممەيلەن خوجانىياز ھاجىنىڭ يېتىپ كېلىشىنى تۆت كۆزىمىز بىلەن كۈتۈپ ، پىچان تەرەپكەن قاراپ تۇردۇق .
دەل شۇ چاغدا ، ئاستانە ۋە قاراغوجا خەلقىنىڭ ھەرىكىتىدىن خەۋەر تاپقان تۇرپان بازىرىدىكى مافۇمىڭ لۇيجاڭ ۋە شىن فامىلىلىك يىڭجاڭ تۇرپان ناھىيىسىدىن ھەمدۇللا ئەلەمنى ئاستانە خەلقىغە ھۆكۈمەتنى ھىمايە قىلىش ، « قۇمۇللۇق ئوغرىلار » نىڭ گېپىگە قۇلاق سالماسلىق توغرىسىدا نەسىھەت قىلىشقا ئەۋەتتى . لۈيجاڭ مافۇمىڭ تۇنگان بولۇپ ، ئەسلىدە چۆچەكتە تۇراتتى . شەرقىي شىنجاڭ ۋەزىيىتىدە تەۋرىنىش بولۇپ قالغاچقا ، جىن شۇرېن ئۇنى تۇرپانغا يۆتكەپ كەلگەن . ھەمدۇللا ئەلەم ئاستانىغا كېلىپ ، توختى ھاجىنىڭ ئۆيىگە چۈشتى ۋە مەھمۇت مۇھىتى قاتارلىق يۇرت مۆتىۋەرلىرى بىلەن كۆرۈشۈپ ، ئۇلارغا : « سىلەر قوزغىلىدىغان بولساڭلار ، بىز تەييار » دەپ مەدەت بېرىپ قويۇپ كەتتى . مەھمۇت مۇھىتى خوجانىياز ھاجىنىڭ قۇمۇلدىن پىچانغا كەلگەن – كەلمىگەنلىكىنى ۋە پىچاندا نىمە ئىشلار بولۇۋاتقانلىقىنى بىلىپ كېلىش ئۈچۈن ئىمىن باي ( ئىمىن كالا ) ، نىياز شەرىپى ، ھەمدۇللا ۋاجىدىلار بىلەن بىللە پىچانغا يۈرۇۈپ كەتتى . ھەمدۇللا ئەلەم ناھىيىگە قايتىپ كەتكەن كۈنى ھېچقانداق خەۋەر تارقالمايلا كۈن كەچ بولدى . ئەتىسى ( جۈمە كۈنى ) ئورنىمىزدىن تۇرساق ، ئاستانە يېزىسىدىكى ئۈچ ئائىلىلىك خەنزۇ ئىشىك – دېرىزىلىرىنى تاقاپ ، يېرىم كېچىدە ناھىيىگە قېچىپ كېتىپتۇ ، دېگەن خەۋەرنى ئاڭلىدۇق ( ئۇلار سېرىق ئىشتان ، قارا پۇزۇل جاڭ – جاڭ دەپ ئاتالغان گۆرۈكەشلەر ئىدى ) . ئۇلار ئۇيغۇرچە تىلنى ئوبدان بىلگەچكە ، خەلقنىڭ كەيپىياتىغا قاراپ دەرھال ناھىيىگە قېچىپ كەتكەن ۋە ناھىيىگە بېرىپلا « ئاستانە خەلقى قوزغىلاڭ كۆتۈردى » دەپ مەلۇم قىلغان . شۇنىڭدىن كېيىنلا مافۇمىڭ ( « ما داگازا » دەپ ئاتىلاتتى ) ئاستانە خەلقىنى باستۇرۇشقا ئاتلىق بىر ليەن ئەسكەر ئەۋەتتى . بىز ئاتلىق ئەسكەرلەرنىڭ كېلىۋاتقانلىقىنى ئاڭلاپلا ، قولىمىزغا تاياق – توقماق ۋە ئورغاقلارنى ، شۇنىڭدەك ساناقلىقلا بىرقانچە تال مىلتىقنى ئېلىپ ، ئۇرۇشقا تەييارلىنىپ تۇردۇق .
مافۇمىڭنىڭ ئەسكەرلىرى ئاستانىغا قاراپ يولغا چىقىشتىن بىرنەچچە كۈن ئىلگىرى ، تۇرپان ناھىيىلىك ھۆكۈمەت پىچان ناھىيىسىدىكى خەلقنىڭ جىن شۇرېن ھاكىمىيىتىگە قارشى قوزغالغانلىقىنى ئاڭلاپ ، ئاستانە ، قاراغوجا ، سىڭگىم ، مۇرتۇق ، ياڭخې ( ياڭخې ئۇ چاغدا تۇرپان ناھىيىسىگە قارايتتى ) دېھقانلىرىغا مىڭ دادەن قوناق ئالۋىڭى سېلىنغانلىقى ، ئەگەر كىمىكى پەرمانغا خىلاپلىق قىلىپ ، بۇ ئالۋاڭنى تۆلىمىسە قامىلىدىغانلىقى توغرىسىدا بۇيرۇق چۈشۈرگەندى . بۇ بۇيرۇق شۇ پەيتتە ئوت ئۈستىگە ياغ چېچىش رولىنى ئوينىغان . بىز بىرنەچچە يۈز ئادەم قارا پۇزۇل گۆرۈكەشلەرنىڭ ئادەمسىز قۇرۇق ھويلىسىغا بېسىپ كىرىپ ، ئۇلارنىڭ داڭزىلىرى ( ھېساب دەپتەرلىرى ) نى كۆيدۈرۈپ ، باشقا نەرسىلەرنى خالىغانچە بۇلاپ كەتكەندۇق . شۇ يەردىن بۇلاپ كەتكەن ئاتلارنى ھەركىم ئۆزىنىڭ قىلىۋېلىپ ، ئۇرۇشقا تەييارلاندى .
بىز جۈمە نامىزىدىن چىقىپ ، تۇرپان بازىرى تەرەپتىن توپا – چاڭ توزۇتۇپ كېلىۋاتقان ئەسكەرلەرنى كۆردۇق . شۇئان توپ ئىچىدىن چۇقان كۆتۈرۈلدى : « يا ئۆلۈم – يا كۆرۈم ، تەييار بولۇڭلار . ئاۋۋال ئۇلار ئوق چىقارسۇن ، مەھەللە ئىچىگە كىرسۇن . بىز ئاندىن ئۇلارنى جايلايمىز » . بىز ئۆزئارا خەۋەر قىلىشىپ ، يىراق – يېقىندىكىلەرنىڭ ھەمىسى يېزا بازىرىغا توپلاندۇق . مىلتىقى بار ھېۋىۋۇل ، ئابدۇكېرىم ، نىيازقارى ئۈچ مەرگەن ئەششا ( ئەششا – قەدىمقى قوچۇ شەھىرىنىڭ قالدۇقى بولۇپ ، ئاستانە ۋە قاراغوجىنىڭ مەھەللىۋى تىلدا ئاتىلىشى . بەزى يازما يادىكارلىقلاردا بۇ يەر « ئىدىقۇت شەھىرى » ياكى « دەقيانۇس شەھىرى » دەپ ئاتىلىدۇ ) سېپىلىنىڭ ئۈستىگە ئورۇنلاشتۇرۇلدى ؛ قالغانلىرىمىز تاياق – توقماقلىرىمىزنى ئېلىپ كوچىنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى ئۆيلەرنىڭ ئىشىك ئارقىسىغا مۆكۈنۈپ تۇردۇق . ئەسكەرلەر ئاستانە بىلەن قاراغوجا ئوتتۇرىسىدىكى چوڭ يول بىلەن ئاستانىگە شىمال تەرەپتىن مېڭىپ ئەششاغا كەلگەندە ، سېپىل ئۈستىدىكى مەرگەنلىرىمىز ئوق چىقىرىشقا باشلىدى . ئوق ئاۋازىنى ئاڭلىغان ئاستانە خەلقى تەرەپ – تەرەپتىن چۇقان كۆتۈرۈپ ، تاياق – توقماقلىرىمىز بىلەن ئەسكەرلەرگە ھۇجۇم قىلدۇق . سېپىل ئۈستىدىكى ئۈچ مەرگەن ئەسكەرلەردىن يەتتىنى ئېتىپ ئۆلتۈرگەندە ، ئەسكەرلەر ئۆزىنى قويىدىغان يەر تاپالماي قالدى . گاڭگىراپ قالغان ئەسكەرلەر ئاتنىڭ ئۈستىدە يېتىۋېلىپ ، ئارقىسىغا قاراشقىمۇ جۈرئەت قىلالماي ، ئاسمانغا ئوق ئېتىپ شەرق تەرەپكە قېچىشقا باشلىدى . بۇ چاغدا ئۇلارنىڭ ئالدىدىن قاراغوجا خەلقى چىقىپ توستى . ئىككى يېزا خەلقىنىڭ قورشاۋىدا قالغان ئەسكەرلەر قاراغوجا يېزىسىنىڭ قەشقەرلىكلەر مەھەللىسىدىكى ئېتىزلىقنىڭ قىرىدا مۇداپىئەلىنىشكە باشلىدى . نەتىجىدە ، ئەسكەرلەرنىڭ بىر قىسمى شۇ يەردە جېنىدىن ئايرىلدى ، سايغا قوغلاپ چىقىرىلغان ئاز قىسمى ناھىيىگە قېچىپ كەتتى ، ئاستانە يېزىسىنىڭ بورىچىلار مەھەللىسىدىكى سايدا يوقاتتۇق . ئۇلارنىڭ مىلتىقلىرى ، ئۈچ ھارۋىدىكى ئوق – دورىلىرى ۋە خەلقنى جازالاش ئۈچۈن ئېلىپ كەلگەن جادۇ كويزىلىرى خەلقنىڭ قولىغا چۈشتى . مەنمۇ شۇ كۈندىن باشلاپ بىر ئات ۋە بەش ئاتار مىلتىققا ئىگە بولدۇم .
( داۋامى بار )
مەنبە : شىنجاڭ تارىخ ماتىرىياللىرى 38 – سان .
شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1993 – يىلى 12 – ئاي 1 – نەشرى
مەنبە؛http://pantekin.com    

بەلەن يىرىگە كەلگەندە ...داۋامىغا تەشنا بىز؟.

يۈرەكلەر تىپچەكلىدى ، قانلار ئۇرغىدى ، داۋامىغا قاراپ قالدى...

داۋامىنى كۈتەيلى ، تازا قىزىق يېرىگە كەلدى

خەلق قوزغىلارڭلىرىغا ئائىت مەزمۇنلارنى ئوقۇسام، بولۇپمۇ تارىخى رەسىملەرنى كۆرسەم، ھاياجانلىنىپ كېتىمەن.

ھەر بىر ئۇيغۇر مىللىتى ئۆز تارىخىنى بىلىشى كېرەك، مەنمۇ بىر تۇرپانلىق ئۇيغۇر، سىزگە كۆپ رەخمەت. بولسا داۋامىنى تىزراق يوللاڭ، ھەمىمىز ئۆز تارىخىمىزدىن خەۋەردار بولۇپ تۇرايلى.

رەھمەتلىكلەر، ياتقان يېرىڭلار جەننەتتە بولسۇن

مەنمۇ مۇشۇنداق خەلق قوزغىلاڭلىرىغا دائىر مەزمۇنلارنى كۆرسەم بەكمۇ ھاياجانلىنىپ كىتىمەن، بىراق نىمىشقا ئىچكىرىدە بولغان قوزغىلاڭ، ئىنقىلاپلار كىنو قىلىپ ئىشلنىپ بىزنىڭكى ئىشلەنمەيدىغاندۇ، بولۇپمۇ، «ئىز»، «ئويغانغان زېمىن»، «ئانا يۇرت» . . . دىگەندەك كاتتا ئەسەرلەردە بايان قىلىنغان ئىنقىلاۋى ھەركەتلەر؟

مەندە «ئويغانغان زېمىن» رومانىنىڭ ئەسلى نۇسخىسىنىڭ سايىلەنگىنى بار ئىدى، بۇنى بوز قىر مۇنبىرىگە يوللاي دېگەن قانداق يوللايمىز؟ (ئىلىكتىرونلۇق كىتاپ)

داۋامىغا قاراپ قالدىم.