”ئىللەتلىك ئۇيغۇر“ ئەپسانىسى ئامېرىكىدا -“ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار“نىڭ داۋامى ئابدۇۋەلى ئايۇپ 1. ئامېرىكىدا كىم ”ئىللەت“ لىرىنى بوينىغا ئالىدۇ؟ ئۇيغۇردىكى ”ئىللەتلەر“ نى ئوپراتسىيە قىلىش ئەۋج ئالغان چاغلاردا ”تەڭرىتاغ“ دا ئېلان قىلىنغان ياپۇنىيە توغرىسىدىكى بىر ساياھەتنامىدىن ”ياپۇنلار تولىمۇ كەمتەرك......

ئامېرىكىدا دىيانەت -“ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار“ نىڭ داۋامى ئابدۇۋەلى ئايۇپ ئامېرىكىنىڭ پۇلىدا ”خۇداغا ئىشىنىمىز“ دېگەن خەت بولغاندىن باشقا ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىنىڭ يىغىن زالىغىمۇ يۇقارقى خەت ئويۇلغان. ئامېرىكا پرېزىدېنتلىرى ھەر قېتىم ۋەزىپىگە ئولتۇرۇشتىن بۇرۇن ئىنجىلغا قولىنى قويۇپ قەسەم قىلىدۇ. سوتلاردا گۇۋاھچىلارمۇ ئىنجىلغا قولىنى قويۇپ شاھى......

ئامېرىكىلىق بولماق ئاسانمۇ؟ -“ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار“ نىڭ داۋامى ئابدۇۋەلى ئايۇپ 1. ئامېرىكىچە يېڭى ھايات ۋە ئۇيغۇرچە كونا خۇي ۋەتەندە بىر ئائىلە كىشىلىرى بىلەن بىرلىكتە تېلۋىزور كۆرۈشنىڭ تەسلىكى ئۇيغۇرلارغا سىر ئەمەس. بۇ ھەقتە سەھنىگە چىققان ئابدۇكىرىم ئابلىزنىڭ ”بۇزۇق تېلۋىزور“ دېگەن ئىتوتى مەسىلىنىڭ قانچىلىك ئېغىرلىقىنى ۋە بۇ ھەقتىكى بىر ......

ئامېرىكىدا ئاياللار ۋە ئەرلەر -“ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار“نىڭ داۋامى ئابدۇۋەلى ئايۇپ 1. ئايالىمنىڭ نەزىرىدىكى ئامېرىكا ئاياللىرى ۋە ئەرلىرى ئايالىم ئامېرىكىغا كەلگەندىن كېيىن ئامېرىكىلىق قىز-ئاياللارنىڭ ياسىنىپ تارىنىشلىرىغا باھا بېرىشكە باشلىدى. ئۇنىڭ ئېيتىشىچە بۇ يەردە قىز چوكانلار ئۇيغۇر قىزلىرىنىڭ ئەكسىچە يۈزىگە ئانچە قېنىق گىرىم قىلمايدىكەن. ئايالىم ......

ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇرلۇق ”ئامېرىكىدىكى مۇساپىر تۇيغۇلار“ نىڭ داۋامى ئابدۇۋەلى ئايۇپ 1. ئۇيغۇرلار ئامېرىكىلىقلاردىن نېمىلەرنى ئۆگەندى؟ ئۇيغۇردا «ئەلگە كىرسەڭ ئېلىڭچە، سۇغا كىرسەڭ بېلىڭچە»، «يەكچەشمىنىڭ شەھىرىگە بارساڭ بىر كۆزۈڭنى قىسىۋال» دېگەندەك ماقالىلار بار. بۇلاردا ئىنساننىڭ مۇھىتقا ماسلىشىپ ياشىشى تەكىتلەنگەن. مەن ئامېرىكىغا كەلگەندىن كېيىن ئۇيغۇرلارنىڭ ئام......

4. قەشقەردىكى تىل خوراپاتلىقى ۋە سۆز بوھرانى ئىسلام دۇنياسىدا ئىككىنچى بۇخارا دەپ ئاتىلىدىغان قەشقەر تولىمۇ سىپايە بىر شەھەر. قەشقەر ئۇيغۇرلىرى ئۆزىنىڭ سۆزمەنلىكى بىلەن پۈتكۈل ئۇيغۇر دۇنياسىغا مەشھۇر. بىر كۈنى دوستلارنىڭ چېيىدا ئولتۇرۇپ بىرەيلەننىڭ “ ئەجەپ بۇنداق گاچا بولۇپ قالدۇق“ دېگەن گېپىنى ئاڭلاپ تاڭ قالدىم. سەۋەبىنى سورۇسام خەنسۇچە بىلمىگەنلىكى سەۋە......

3. سىدام قەشقەر ۋە زامانىۋىيلىق سىيىت نوچى تۇغۇلغان كوزىچى يار بېشى مەھەللىسى قەشقەردە ساياھەتچىلەر ئۈچۈن ساقلىنىپ قالغان قەدىمىي مەھەللىلەرنىڭ بىرى. بۇ مەھەللىدە تۆۋەن تۇرمۇش كاپالەت پۇلى، يەنى قەشقەر ئۇيغۇرلىرىنىڭ تەلەپپۇزىدىكى دىبو ئېلىش ئاجايىپ خېرىدارلىق. بىر ئوقۇغۇچۇم ساياھەتچىلەرنى بۇ يەرلەرگە باشلاپ بېرىپ تۇرىدىكەن. بىر قارامايلىق ئۇيغۇر ساياھەتچىنىڭ ”قەشقەر......

1. خىياللاردىكى قەشقەر ۋە قەشقەردىكى خىياللار ۋەتەنگە قايتىپ كەلدىم. قادىر ئاللاھ ئۇيغۇرنىڭ سېغىنىشلىق كۆزلىرىنى قايتا كۆرۈشكە، ئۇيغۇر تۇپراقلىرىنى يەنە ھىدلاشقا، ئۇيغۇرنىڭ دولقۇنسىز سۆزلىرىنى يېڭىدىن ئاڭلاشقا نىسىپ قىلدى. ”ئەي ۋەتىنىم، يىگانەم، باغرىڭغا يىقىلغىلى كەلدىم، مېنى سېغىندىڭمۇ؟ بىلىمەن، گۈل تۇتۇپ ئالدىمغا چىقالمايسەن. مېنى قۇچاقلىرىڭنى كەڭ ئېچىپ با......

گۈلەننىڭ قويۇلىشى ۋە مەنىسى ۋەتەنگە قايتقاندىن كېيىن بۇرۇن غايىبانە سىرداشقان باغىرلار بىلەن يۈز كۆرۈشۈش پۇرسىتى بولدى. سورالغان سۇئاللاردىن ”گۈلەن دېگەن سۆزنىڭ مەنىسى نېمە؟“، ”سىز نېمىشقا خەنسۇچە گۇلېن دەپ تەخەللۇس قويۇۋالدىڭىز؟“، ”گۇلەن دېگەن قىزبالىنىڭ ئىسمىغۇ؟“ دېگەندەك سۇئاللاغا دۇچ كەلدىم. بۈگۈن ھېيت ھارپىسىدا ئارام پۇرسىتى بولغان......

  ”ئۇيغۇر كىمگە ئوخشىدى، كىمگە ئوخشايدۇ“ مازۇلۇق خاتىرىمىزدە ئۇيغۇرنىڭ باشقىلارنىڭ نەزىرىدە كىمگە ئوخشىغانلىقى، ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ قەلىمىدە كىمگە ئوخشۇتۇلغانلىقى ۋە ئەمەلىيەتتە كىمگە ئوخشايدىغانلىقى… ھەققىدە ئويلىنىشلاردا بولدۇق. بىز مىللىتىمىزنى كىمنىڭ قانداق ئوخشىتىشىنى چەكلەش ھوقۇقىمىز يوق، ئەمما خەقنىڭ نەزىرىدىكى ئۇيغۇرلۇق بىلەن ئاتا-بوۋىمىزدى......

-بىز نېمە ئۈچۈن پەرزەنت تەربىيىسىگە تەقەززا بولۇپ قالدۇق؟ ئابدۇۋەلى ئايۇپ   تەقەززالىق ئالامەتلىرى ۋەتەنگە قايتقاندىن كېين ئادىتىم بويىچە كىتابخانىلارنى ئارىلىدىم. مەزمۇن نوقتىسىدىن ئويلاشقاندا كىتابخانىلاردا مۇۋەپپەقىيەتكە، ساغلاملىققا ۋە پەرزەنت تەربىيىسىگە  دائىر كىتابلارنىڭ تۈرى باشقا تۈردىكى كىتابلاردىن جىق ئېدى. يارمۇھەممەد تاھىر تۇغلۇق يازغان ”ئۇيغۇرلارد......

1.       بوسوغىدىكى خىياللار: نېمە ئۈچۈن يالىڭاچلىق مۇنازىرىسىگە بەنت بولۇپ قالدۇق؟ يوقسۇل داستىخان ۋە تۆشۈك قالغان گەپ جوڭگۇدىكى  ئېچىۋېتىش يالغۇز 30 يىلغا يېقىن تاقالغان سودا، ئۇچۇر، مەدەنىيەت ۋە تەخنىكا ئىشىكلىرىنىڭلا  ئېچىلىشى بىلەن ئەمەس ئەڭ موھىمى بوغۇلغان ئىنسان تەپەككۇرىنىڭ ئېچىلىشى بىلەن خاراكتىرلەندى. چوڭ موھىتتىكى بۇنداق ئېچلىش 30 يىلدىن بېرى ئۆز ھاۋاسىنى بېيجى......

  مەن ئەدىپلىرىمىزنىڭ دۇنياۋىي چوڭ تىللاردا شىئېر ئېلان قىلىپ ئۇيغۇرنىڭ ئاۋازىنى دۇنياغا ئاڭلىتىش قىزغىنلىقىغا ھۆرمەت قىلىمەن. ئوقۇرمەن دوستلۇرۇمنىڭ ئەدىپلەردىن شۇنداق بىر قابىلىيەتنى كۈتىشىگىمۇ ئاۋاز قوشىمەن. ئەلۋەتتە بىزدىن ئاشۇنداق دۇنياۋىي تىللاردا ئەسەر ئېلان قىلالايدىغانلارنىڭ چىقىشى ھەممىمىزنىڭ ئارمانى. ۋاھالەنكى، يات تىلدا شىئېر يېزىش قانداق ئەھۋالدا مۇمكىن، ......

  كىرىش: مەسىلىنىڭ ئوتتۇرىغا چىقىشى ۋە مەسلەك (ئىدولوگىيە) قىزغىنلىقى مىللەتنىڭ «نۇقسان» لىرىنى سازايى قىلىش ئەۋج ئالغان زامانلاردا يازغۇچى مەمتىمىن ھوشۇر بۇ قىزغىنلىقنى ئۆيگە ئوغرى كىرسە ئوغرىنى تۇتماي ھەممەيلەننىڭ «ئوغرى كەلدى!» دەپ تۇشمۇ ـ تۇشتىن ۋارقىراشلىرىغا ئوخشاتقان ئىكەن. مەنچە 90-يىللاردا ئەۋج ئېلىپ ھازىرغىچە داۋام قىلىۋاتقان ئىللەتچىلىك ئەدەبىياتىدا مەسىلىنىڭ ب......

  تۇنجى نورۇزنى يۇرتۇمدا بۈگۈنگىچە مەۋجۇدلۇقۇمغا سەۋەپ بولغان تۇيغۇلارنىڭ تۇنجى ئەۋجىدە ئۆتكۈزگەنىدىم. نورۇزدا ھاياجانلىرىمنى ئاڭلىتارغا كىشىم بارتى، ئاڭلىتالىغۇدەك جۈرئەت، قۇدرەت يوقتى. سىرىتقا تاشالمىغان ھاياجان ئىچىمگە تىنىپ قەلىب قورغانلىرىمنى شۇ چاغدىن باشلاپ مۇستەھكەملىگەن بولۇشى مۇمكىن.نورۇزۇمىزغا مەرھۇم تارىخچىمىز كەلگەن، بىز بىلەن ساماغا چۈشكەنىدى. يۇرتۇمدىكى تۇن......