خەلىق پۇلى

كۆكدالا

	يىڭى جۇڭگۇنىڭ تۇنجى خەلق پۇلىنى‹‹ چوڭ ئاكىسى » سوۋىتئىتىپاقى بېسىپ بەرگەن (ئاشكارلانغان مەخپىي ئارخىپ) ل ھەرقانداقبىر دۆلەتكە نىسبەتەن ئېلىپ ئېيىتقاندا، پۇل باسمىچىلىقى ئەزەلدىن ناھايىتىئېھتىيات قىلىدىغان ، سەل قاراشقا بولمايدىغان بىر ئىش. ئادەتتە باشقا دۆلەتلەرنىبۇنىڭغا ئارلاشتۇرمايدۇ. بىراق، يېڭى جۇڭگۇ قۇرۇلغان دەسلەپكى مەزگىلدە جۇڭگۇھۆكۈمىتى سوۋېت ئىتىپاقىغا ئۆزلىرىگە ياردەم قىلىپ ئىككىنچى يۈرۈش خەلق پۇلىنىڭئۈچ خىل ئەڭ چوڭ قىممەتتىكى قەغەز پۇلنى بېسىپ بېرىشكە تەكلىپ قىلغان. سوۋېت ئىتتىپاقى ئۇدا بەش يىل خەلق پۇلىنى بېسىپبەرگەن. دۆلىتىمىز بىرىنچى يۈرۈش خەلق پۇلىنى پەقەت1952-يىلى 4-ئاينىڭ بېشىغىچە ئۈچ يىل تۆت ئايلا ئوبرۇت قىلالىدى، بۇ چاغدا خەلقپۇلىنى تارقىتىشنىڭ تەييارلىق خىزمەتلىرى ئەتراپلىق ئىشلىنىشكە كىرىشىپ بولغانىدى.ئەينى چاغدا، جۇڭگۇ خەلق بانكىسىنىڭ باشلىقى نەن خەنجېن شەخسەن ئۆزى موسكۇۋاغابېرىپ 4-ئاينىڭ 6-كۈنى سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپ بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىغا خەلق پۇلىنىبېسىپ بېرىشنى تەلەپ قىلىش ئارزۇسىنى بىلدۈردى.1953-يىلى2-ئاينىڭ بېشىدا جۇڭگۇ-سوۋېتئىتتىپاقى ئىككى تەرەپ موسكۇۋادا خەلق پۇلىنى بېسىش مەسىلىسى ئۈستىدە 30نەچچەقېتىم سۆھبەتلەشتى،ھەمدە ئارقا-ئارقىدىن پۇلنىڭ بېسىش شەكلى، بېسىلدىغان پۇلنىڭمىقدارى، مال تاپشۇرۇش ۋاقتى ھەمدە سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپنىڭ قەغەز پۇلنى بېسىشقاكېتىدىغان قەغەز ماتىرىيالى بىلەن تەمىنلەش قاتارلىق تۈرلەردە توختام ئېمزالاندى.شۇنىڭدىن باشلاپ تاكى 1957-يىلى ئەڭ ئاخىرقى بىر تۈركۈم  10 يۇەنلىك پۇلنىڭ مانجۇرىيە دائېرسىگەتوشۇلۇشىغا قەدەر خەلق پۇلىنى بېسىپ بېرىش خىزمىتى ئۇدا 5 يىل داۋاملاشتى.ئالاقىدار ئېشلارنى بىر تەرەپ قىلىشقا قاتناشقان كىشىلەر ئىچىدە، نەن خەنجېندىنباشقا يەنە جۇڭگۇنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى جاڭ ۋېنتيەنمۇ بارئېدى.جۇڭگۇنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىدا تۇرۇشلۇق كونسۇلخانىنىڭ دۆلەت ئىچىگە بەرگەندوكىلاتىدا :«پۇل بېسىشقا ئالاقىدار پىرىنسىپال مەسىلىلەرنى سوۋېت ئىتتىپانىڭمالىيە مېنىستىرى زېۋلۇف ھەل قىلدى. تېخنىكىلىك ئېشلارنى سوۋېت ئىتتىپانىڭ تاشقاسودا مېنىستىرلىكى ياغاچ ماتىرياللارنى ئېكىسپورت قىلىش شېركىتى ھەل قىلدى.»دېدى. جۇڭگۇ-سوۋېتئىتتىپاقى ئىككى تەرەپنىڭ سۆھبىتى ۋە ئالاقىدار ئېشلاردىكى توختاملىرىنىڭئېمزالىنىش جەريانىغا جۇئېنلەي زۇڭلىپۈتكۈل جەريانىغا ئۆزى بىۋاستە قوماندانلىققىلدى.دېپلوماتىيە ئارخىپلىرىدا خاتىرلەنگەن : « باش ئەلچى جاڭ (سوۋېت ئىتتىپاقى مالىيە مېنىستىرىگەدېمەكچى) مۇنداق دېدى مەن: زۇڭلىنىڭ ھاۋالە قىلىشى بىلەن كەلدىم دېدى.»« زېۋلوف مۇنداقدېدى: بىزنىڭ جۇزۇڭلىنىڭ يېقىندا يوللىغان تېلگېراممىسىنى تەتقىققىلىشىمىزچە.........»بەزى تېلگراممىلارنىڭ ئۈستىگە «جۇئېنلەي» دېگەن ئۈچ چوڭ خەتيېزىلغانىدى. بۇنىڭدىن شۇنى كۆرېۋېلىشقا بولىدۇكى،ئىككىنچى يۈرۈش خەلق پۇلىنىبېسىشقا پۈتۈنلەي جۇئېنلەي زۇڭلى ئۆزى قوماندانلىق قىلغان. نېمە ئۈچۈن سوۋېت ئىتتىپاقىنى يېڭى پۇلنىبېسىشقا تەكلىپ قىلىدۇ ؟ يېڭى جۇڭگۇقۇرۇلۇپ قىسقىغىنە ئۈچ يىل ئىچىدە،ئۇرۇشنىڭ خەلق ئېگىلىكىگە كەلتۈرگەن تەسىرى تېزسۈرئەتتە يوقۇلۇشقا باشلىدى.ئەمما، ئازانلىقتىن بۇرۇن كۆپ يىل ئۇدا داۋاملاشقان ئېغىرپۇل پاخالىقىنىڭ قالدۇرۇپ كەتكەن تەسىرى تۈپەيلىدىن، بىرىنچى يۈرۈش خەلق پۇلىنىڭقىممىتى نىسبەتەن يۇقىرى بولدى ( ئەسكەرتىش: ئەڭ يۇقىرى بولغاندا 50000يۇەنگەيەتتى)، ئىشلىتىش قىممىتى بولسا نىسبەتەن تۆۋەن بولدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە، بۇ بىريۈرۈش خەلق پۇلى ئۇرۇش تېخى تولۇق ئاخىرلاشماي تۇرۇپ بېسىلغانىدى،قەغەزنىڭسۈپىتىمۇ ناچار ، نۇسخىلىرىمۇ كۆپ خىل ( ئەسكەرتىش : جەمىئىي 12خىل قىممەتتىكى62خىل نۇسخىسى بېسىلغان) ، چۈشەندۈرۈش خېتى ئاددىي ، قەغىزىنىڭ بۇزۇلۇپ كېتىشىمۇئېغىر بولۇشتەك مەسىلىلەر ساقلانغاندى. بۇ بىرقاتار مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ، قەغەز پۇل تۈزۈمىنى يەنىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرلىگەنھالدا قېلىپلاشتۇرۇش ئۈچۈن ،دۆلىتىمىز ھۆكۈمىتى پۇل تۈزۈمى ئىسلاھاتى ئىلىپبېرىشنى قارار قىلدى، ئەمما ئەينى ۋاقىتتىكى ماددىي ۋە تېخنىكا شارائېتىنىڭچەكلىمىسى سەۋەبىدىن ئامالسىز «چوڭ ئاكىسى»بولغان سوۋېت ئېتىپاقىدىن ياردەمسوراشقا مەجبۇر بولدى. 1952-يىلى9-ئاينىڭ 22كۈنى، باش ئەلچى جاڭ ۋېنتىيەن زېۋلوفنى ئاگاھلاندۇرۇپ: «تەيۋەندىكى جاڭجېشىي ھەتتا ئامىرىكا جاھانگىرلىكى دائېم ئوغۇرلۇقچە ساختا پۇللارنى كىرگۈزۈپپاراكەندىچىلىك تۇغدۇرغاچقا، ساختا پۇللاردىن مۇداپىيلىنىش تەلىپى ناھايىتتى موھىمبولۇپ قالدى. سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ باسما تېخنىكىسى شارائىتى بىزدىن كۆپ ئىلغار، بىزشۇنى تەلەپ قىلىمىزكى روبلىنى بېشىش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن ئالاھىدە تېخنىكا  بىزنىڭ يېڭى قەغەز پۇلىمىزنى بېسىشقىمۇئىشلىتىلسە.........   5 روبلى ،  10 روبلىنىڭ يۈزىدىكى نۇسخىسىغا ئوخشاش بولسا»دېدى. جۇڭگۇھۆكۈمېتىنىڭ ئۆتۈنىشىگە نىسبەتەن«چوڭ ئاكىسى»نىڭ پوزىتسىيىسى ناھايىتتىقىزغىن،ئاكىتىپ بولدى. بۇ ئىش توغرسىدىكى سۆھپەتگە قاتناشقان سوۋېت ئىتتىپاقىتەرەپ ئەزالىرى، ھەرقانداق شەكىلدىكى رەت قىلىش ياكى شەرىت قويۇش ئىپادىسىنىبىلدۈرمىدى، مۇناسىۋەتلىك سۆھبەت پۈتۈنلەي كونكرىت تېخنىكىلىق مەسلىلەرنى قانداقھەل قىلىشنى چۆرىدەپ ئېلىپ بېرىلدى. پۇلنىڭ قىممىتى چوڭلقتىن كىچىكلىدى. ئەڭ دەسلەپتە، دۆلىتىمىز ھۆكۈمىتى سوۋېتئىتتىپاقى تەرەپكە بىسىپ چىقىرىلدىغان پۇللارنىڭ قىممىتىنى100يۇەن،50يۇەن،10يۇەن،5يۇەن دەپ تۆت خىل نۇسخىدا ئومۇمىي سوممىسى 4مېليارىت يۇەن قىممىتىدە بېسىشنى ئوتتۇرىغا قويدى؛ ئەمما7ئايدىن كېيىن جۇ ئېنلەي زۇڭلى ئۆزى شەخسەن تېلگىرامما يوللاپ سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپكەپۇل بېسىش قارار لاھىيسىدە ئۆزگۈرۈش بولغانلىقىنى ئۇختۇرۇپ ، 3يۇەن ۋە 5يۇەنلىكقىممەتتىن يۇقۇرى قىممەتتە پۇل باسماسلىقنى ئوتتۇرىغا قويدى. بۇنىڭغاقارىتا، زېۋلوف ئىلگىرى زاكاس قىلىنغان پۇلنىڭ قىممىتى يۇقۇرى ئەمما ئومۇمىيقىممىتى تۆۋەن ئېدى، ھازىرقى پۇلنىڭ قىممىتى تۆۋەن ئومۇمىي قىممىتى بولسا ئەكسىچەيۇقۇرلىتىلىپ 4مېليارىت500مىليۇن يۇەنگە يەتكۈزۈلدى،شۇڭلاشقا بېسىش خىزمىتى ئەسلىپىلاندىن 3ھەسسە ئېشىپ كەتتى، ئەمما مال تاپشۇردىغان ۋاقىت ئەكسىچە قىسقىراپبەلگىلەنگەن ۋاقىتتا ئورۇنداشقا ئېغىر قىيىنچىلىق ئېلىپ كەلدى دەپ ئىپادەبىلدۈردى. سىياسىئىشلار كومېتىتى ئىقتىسادىي كومىتىتنىڭ مۇئاۋىن كومېتىت باشلىقى يې جىجۇاڭ بۇمەسىلىنى مۇنداق چۈشەندۈردى :«ئۆزگەرتىشنىڭ ياخشى بولمىغانلىقىنى بىزمۇبىلىمىز،ئەمما بۇمۇ ئىلاجسىزلىقتىن بولۇۋاتقان ئىش ......» ئۇ مۇنداق دېدى: «3يۇەنقىممىتىدىكى پۇلنى كۆپەيتىپ بېسىشتىكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى بولسا 1يۇەن قىممىتىدىكىپۇلنى ئازراق بېسىش ئۈچۈن؛ 4 مېليارىت يۇەننى 4 مېليارىت 500مىليۇن يۇەنگەئۆزگەرتىشتىكى سەۋەپ بولسا ئىلگىرى ئاز پىلانلاپ قويغىنىمىزدىن بولدى،»دېدى. دۆلەتئىچىدە بۇ بىر يۈرۈش خەلق پۇلىنى بېسىش ئۈچۈن زور كۆلەملىك تەييارلىق خىزمەتلىرىئىشلەندى. دېپلوماتىيە ئارخىپلىرىدا دۆلىتىمىز ئەۋەتىپ بەرگەن ماددىيبويۇملار  تالۇنى تەپسىلى خاتىرلەندى،ئۇنىڭدا دۆلەت گىربىي،بانكا باشلىقىنىڭ تامغىسى ۋە ئوچۇق نۇسخا چۈشۈرۈلگەن پولاتتەگلىك ، ھەر خىل گۈل بىزەكلەر ۋە، خەت نۇسخىسى، پۇل نۇسخىسى قاتارلىقلار تەپسىلىخاتىرلەنگەن. پۇل بېسىش لاھىيسىنىڭ يەنە بىر قېتىم ئۆزگىرشى بىر يىلدىنكېيىن پۇل بېسىش لاھىيسىدە يەنە ئۆزگىرىش بولدى.1954-يىلى 4-ئاينىڭ 12-كۈنى ، باشئەلچى جاڭ ۋېنتىيەن سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپكە« يېڭىدىن 10يۇەنلىك پۇلدىن ئومۇمىيسوممىسى 2مىليارىت يۇەن قىممىتىدە 200مىليۇن ۋاراق بېسىپ بېرش»تەك ئۆتۈنۈشىنىئاغزاكى يوسۇندا ئوتتۇرىغا قويدى،دەسلەپكى قەدەمدە پۈتۈشۈش ئارقىلىق 1956-يىلى بىريىل ئىچىدە ھەممىنى تولۇق تاپشۇرۇش قارار قىلىندى.1954-يىلى زېۋلوف 10-ئايدا ، باشئەلچى جاڭ رەسمىي ھالدا سوۋېت ئىتتىپاقى دېپلوماتىيە مېنىستىرى مولۇتۇفقا نوتاتاپشۇردى، بۇ نوتا سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن يېڭىدىن بېسلدىغان 10يۇەنلىك پۇلنىبېسىشنى يەنە بىر قېتىم جەزىملەشتۈرۈپ قالماي يەنە 5يۇەنلىك پۇلنىڭ بېسىلىشسانىنى« ئومۇمىي سوممىسى 2مىليارىت يۇەن،ئومۇمىي سانى 400 مىليۇن ۋاراق» غاكۆپەيىتتى. بېسىشپىلانىنڭ يەنە بىر قېتىملىق ئۆزگۈرۈشىگە نىسبەتەن ،بىز تەرەپنىڭ ۋەكىلى ئەينى چاغدا بىزنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپكەقانداق قېيىنچىلىقلارنى ئېلىپ كەلگەنلىكىمىزنى سورىغان ۋاقىتتا، سوۋېت ئىتتىپاقىمالىيە مېنىستىرلىكىنىڭ مۇئاۋېن مېنىستىرى زېلوبىز جاۋاپ بېرىپ : قىيىنچىلىقئەلۋەتتە بار ، سىلەردىمۇ بار  بىزدىمۇبار،ئەمما يېڭىپ كەتكىلى بولىدۇ،بۇنچىلىك قېيىنچىلىق ھېچنىمە ئەمەس دېدى. ئەڭئاخىرىدا، 10يۇەنلىك پۇلنىڭ باسما نۇسخىسى 1955-يىلى 2-ئاينىڭ 1-كۈنى سوۋېتئىتتىپاقى تەرەپكە تاپشۇرۇلدى. كونسۇلخانىمىز سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپكە چۇشەنچەبېرىپ:- ئارلىقتا نۇرغۇن قېتىم ئۆزگۈرۈش بولدى، سەۋەبىي ئەسلىدىكى ئىشچى-دېھقانئەسكەرلەرنىڭ رەسىمىنى ئىشچى-دېھقانلارنىڭ رەسىمىگە ئۆزگەرتىپ قايتىدىن لاھىيلەش،تەستىقلاش، سىزىش، رەسمىي بېكىتىش، قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلى ھازىرغىچە سوزۇلۇپكەتتى، ئەينى چاغدا پوزىتسىيىمىز ناھايىتىئېنىق ئىدى،يەنى ئۇرۇش ئۆتۈپ كەتكەندىن كېيىن، تىنىچلىق قۇرۇلۇشى ئېلىپبېرىش،دۇنيا تىنىچلىقىنى قۇغدىشىمىز كېرەك ئېدى،دېدى. مانجۇرىيىدىكى مەخپىي ئالماشتۇرۇش سوۋېتئىتتىپاقى تەرەپنىڭ بېسىپ تەييار قىلغان خەلق پۇلىنىڭ ھەممىسى دەل قەرەلىدەتاماملاندى،ئۇنىڭ ئىچىدە 160مىليۇن ۋاراق 3يۇەنلىك پۇل بۇلۇپ جۇڭگۇ تەرەپنىڭتەلىپىدىن 4ئاي بۇرۇن تاماملاندى.1953-يىلى 9-ئاينىڭ بېشىدىن باشلاپ خەلق پۇلى لىققاچىلانغان پويىز بىرىنىڭ كەيدىن بىرى موسكۇۋادىن مانجۇرىيگە (ئەسكەرتىش:ئىچكىمۇڭغۇلنىڭ خۇلۇنبېر يايلىقىنىڭ مەركىزىگە جايلاشقان غەربىي قىسىمى ئىچكى مۇڭغۇلبىلەن،شىمالىي قىسىمى روسىيە بىلەن تۇتىشىدۇ دۆلىتىمىزدىكى ئەڭ چوڭ قۇرۇقلۇق چىگرالىنىيە ئېغىزى) قاراپ ئىلگىرىلىدى. ماللارنىڭ ئىسمى «تېخنىكا لازىمەتلىكلىرى»دەپقويۇلغان بولۇپ، مال بىلەن تەمىنلىگۈچى تەرەپ سوۋېت ئىتتىپاقى ياغاچ ماتىرياللىرىشېركىتى، تاپشۇرۋالغۇچى تەرەپ مانجۇرىيە ئېمپورىت شېركىتى بولدى . پۈتۈن ماشىنىلارناھايىتى قاتتىق قوغدىلىپ جۇڭگۇ تەرەپتىكى بىكەتكە كىرىپ كەلدى. جۇڭگۇ-سوۋېتئىتتىپاقى ئىككى تەرەپنىڭ ئۆز ئارا ئالماشتۇرۇشى مانجۇرىيە پويىز ئىستانسىدىكىپويىزدا ئېلىپ بېرىلدى. 1953-يىلى9-ئاينىڭ ئاخىرىدا شۇ ۋاقىتتىكى بىرىنچى تۈركۈمدىكى 3يۇەنلىك پۇل يۆتكەلگەنۋاقىتتا، سوۋېت ئىتتىپاقى تەرەپ ئالاھىدە تەكىتلەپ:«جۇڭگۇ تەرەپنىڭ سەمىمىي بولغانتوشۇغۇچى خادىملار ۋە قوغدىغۇچى خادىملارنى كۆپرەك تەييارلىشىنى ئۈمۈد قىلىمىز،ئەمما،  مەخپىيەتلىكنى قاتتىقساقلاش،ئۇلارغا ساندۇقنىڭ ئىچىدىكى يۆتكۈلدىغان ماللار تۇغرسىدا قەتئىي گەپقىلماسلىق كېرەك،» دېدى.  ئېھتىياتچانلىقيۈزىسىدىن مال ئالماشتۇرۇش كۈندۈزى ئېلىپ بېرىلدى ۋە تاساددىبىي ئەھۋاللانىڭ يۈزبېرىشىدىن ساقلىنىلدى. مال تاپشۇرۋېلىشقا ئەڭ ياخشى ئاپتوموبىللار تاللاندى،يېرىلىپ كەتكەن ياكى  سۇ ئۆتىدىغانكوزۇپنىڭ ئىككى تەرىپىدە بىكار ئورۇن بولۇش بۇنى قوغدۇغۇچى خادىملارنىڭ تۇرۇشىئۈچۈن ئىشلىتىش. «جۇڭگۇ زىمىنىدا توشۇلغان ۋاقىتتا ، سوۋېت ئىتتىپاقى مالىيەمېنىستىرلىكى ياكى دۆلەتلىك بانكا دېگەندەك خەتلەرنىڭ ئاشكارلىنىپ قېلىشىدىنقەتئىي ساقلاندى.»چوڭ كۆلەملىك ئىقتىسادىي قۇرۇلۇش ئېلىپ بېرىشقا بولغان تەجرىبسىيەنىلا كەمچىل بولغان كىچىك ئېنىسىغا نىسبەتەن سوۋېت ئتتپاقى ھەقىقەتەن چوڭئاكىلىق سالاپىتىنى نامايەن قىلدى. خەلق پۇلىنى تاپشۇرۋالغان ۋاقىتتا مۇنداق بىر كىچىك ۋەقەبولغان ،يەنى، 1954-يىلى 7-ئاينىڭ 5-كۈنى، سوۋېت ئىتتىپاقى ياغاچ ماتىرياللىرىشېركىتىنىڭ دېرىكتۇرى 5يۇەنلىك پۇلنى توشۇشقا باشلىغان ۋاقىتتا، باشئەلچىخانىمىزغا سەمىمىيلىك بىلەن:« 3-يۇەنلىك پۇلنى بېسىش ۋەزىپىسىبەلگۈلىمەبويىچە پۈتۈنلەي تاماملاندى،ئەمما زاۋۇتتا نورمۇدىن ئارتۇق بېسىلغان950مىڭ ۋاراق پۇل بار،مىقدارى پەۋقۇلاددە كۆپ ، ئۇنى يەنىلا سىلەرگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشتەكلىپىنى بېرىمەن.» دەپ ئۇقتۇردى. بۇ بىر تۈركۈم ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن بېسىلغان3يۇەنلىك پۇلغا نىسبەتەن بانكا باشلىقى نەن خەنجېن ناھايىتى تېزلا جاۋاپ قايتۇرۇپ«بىز تەرەپكە ئۆتكۈزۈپ بېرىش»قا قوشۇلىمەن دېدى. 1957-يىلىغا كەلگەندە 10يۇەنلىك پۇل پۈتۈنلەي تولۇق تاپشۇرۇلدى، جۇڭگۇ-سوۋېت ئىتتىپاقى ئىككى تەرەپنىڭ مانجۇرىيىدە تاپشۇرۇپ بەرگەن ۋە تاپشۇرۇپئالغان خەلق پۇلى توققۇز تۈركۈمدە تامالاندى. سوۋېت ئىتتىپاقىدەك« چوڭ ئاكىسى»نىڭ ياردىمى ئاستىدا، يېڭىجۇڭگۇنىڭ بىرىنچى يۈرۈش خەلق پۇلىدىن پايدىلىنىپ بېسىلغان ، چوڭقۇر شەكىل چۈشۈرۈلگەن،رەڭ قاتلاملىرى ئېنىق،نىسبەتەن ساختىلىقتىن مۇداپىيلىنىش ئىقتىدارى بولغان كۆركەمخەلق پۇلى بار بولدى. 1955-يىلى3-ئاينىڭ 1-كۈنى ، سوۋېت ئىتىپاقىدا بېسىلغان3يۇەن،5يۇەنلىك ۋە دۆلەت ئىچىدە بېسىلغان 2يۇەن،1يۇەنلىك ھەتتا مو، پۇڭلاردىنتارتىپ جەمئىي 10خىل نۇسخىدىكى خەلق پۇلى تارقىتىلىشقا باشلىدى؛1957-يىلى12-ئاينىڭ 1-كۈنى يەنە 10يۇەنلىك خەلق پۇلى تارقىتىلدى. كېيىن،جۇڭگۇ-سوۋېت ئىتتىپاقى ئىككى تەرەپنىڭ مۇناسىۋېتىنىڭ يامانلىشىشنىڭ تەسىرىدە،جۇڭگۇ خەلق بانكىسى «ئۈچ خىل نۇسخىدىكى خەلق پۇلىنى يىغىۋېلىش توغۇرسىدىكىئۇقتۇرۇش»نى ئېلان قىلىپ، 1964-يىلى4-ئاينىڭ 15-كۈنىدىن باشلاپ چەكلىك مۇددەتئىچىدە 1953-يىلى بېسىلغان 3يۇەن،5يۇەن ۋە 10 يۇەنلىك قەغەز پۇللارنى يىغىۋېلىشنىقارار قىلدى، بىر ئايدىن كېيىن ئالماشتۇرۇش ۋە ئوبرۇت قىلىشنى توختاتتى. «يېڭى خەلق كەچلىك گېزىتى»گە ئاساسەن ياڭ لىجىڭ يازغان.

aa0998

	خەت شەكلنى قايتا بىر تەھىرلەپ يولاڭ!

arman513

	دىمىسىمۇ بۇلار  ئۈگەنمىسە بولمايدىغان ئىشلار جىق تىخى .......

uyol

	ئاجايىپ ئىشلار بوپتىكەن ھە............

گۆزەل

	ئەسلىدە ئىش مۇنداق ئىكەندە؟

TAXNAI2

	10،5،3،يۇئەن ھازىر بولغان بولسا بەك جىق پۇلغا يارايمىش .

ئالمىچى

	ھازىر خەلىق پۇلى دۇنيادىكى 11-چوڭ پۇل

Qabiljan

	aa0998 يوللىغان ۋاقتى  2014-2-8 05:48 PM خەت شەكلنى قايتا بىر تەھىرلەپ يولاڭ! ‹‹گاچا گەپ قىلغىلى ئامراق›› دېگەندەك سىزمۇ ئۆزىڭىز ئىملاغا دىققەت قىلماي تۇرۇپ خەقتىن ئىۋەن تاپىدىكەنسىز.

nuri24

	nurjahan1 يوللىغان ۋاقتى  2014-2-8 05:44 PM مۇشۇ خەلق پۇلىنى نېمىگە ئاساسەن تارقىتىدۇ؟مەسىلەن،بى ... خەلق پۇلىنى ئادەتتە دۆلەتنىڭ ئالتۇن زاپاس مىقدارىغا ئاساسەن باسىدۇ ،يەنە پۇلنىڭ ئوبورۇت بۇلۇش ئەھۋالىنىڭ ياخشى يامانلىقى ،يەنى ناۋادا پۇلنىڭ ئوبوروتى ياخشى بولمىسا دۆلەت پۇل بېسىشقا مەجبور بۇلىدۇ ھەمدە بۇ ئارقىلىق ئىقتىسادنى سىلجىتىدۇ .يەنە بەزى ئالاھىدە ئەھۋاللاردىمۇ پۇل باسىدۇ ،مەسىلەن پۇل مۇئامىلە ئورگانلىرىدا مەسىلە كۆرۈلگەندىمۇ مەسىلىنى ھەل قىلىشنى ئاساس قىلغان ھالدا پۇل باسىدۇ .