[تەرجىمە ماقالە] پامىرىي تىللار (1)

syawush

	پامىرىي تىللار تەرجىمە قىلغۇچى: سياۋۇش بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @8 ?/ `6 u9 v* O* y9 w پامىرىي تىللار تارقىلىشى       : پامىر جۇغراپىيەۋىي : كۆپ نۇقتا بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: `7 I) ?0 d, [7 [; Rتىل ئائىلىسى : ھىندۇ-ياۋروپايى                       ھىندۇ-ئىرانىي تىللىرى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! t3 I; x$ ^. m. E% u0 y+ f                      ئىرانىي تىللىرى                       شەرىقى ئىرانىي تىللىرى                       جەنۇبىي شەرىقى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 Y3 s* K/ H9 ]2 ^: G! E! k; \                   پامىر تىللىرى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 k  s% X' ^6 H' `3 n$ }; P; \& s بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% x4 E0 o+ n* s- t6 {( J4 U' Y0 T بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 y# ~/ f0 I5 \! |8 [" F" U3 S- z6 uپامىرىي تىللار، شەرىقى ئىرانىي تىللىرى تارمىقىغا تەئەللۇق ئىرانىي تىللاردىن بىر گۇرۇپپادۇر. ئىران زېمىن جۇغراپىيەۋىي شەرىقى شىمالىنىڭكى ئەڭ يىراق نۇقتىلىرىدا؛ يەنى بۈگۈنكى تاجىكىستان ۋە ئافغانىستاندىن ئىبارەت ئىككى مەملىكەتتىن ئۆزگە، ۋە بىر قىسمى بۇ مەملىكەتلەرنىڭ جۇڭگو بىلەنكى چېگرايىنىڭ ئۇ چېتىدىكى، يانداش پامىر ناھىيەلىرىدە، پامىرىي تىللار نامىدىكى تالايلىغان ئىرانىي دىئالېكىتلار، ھېلىھەم ساقلىنىپ قېلىغلىق. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! @9 r. z! K. ^/ r بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) ?9 Y& Z' y1 l! }- a بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 M( |4 X6 h' x3 cپامىر تىللىرىنىڭ گۇرۇپپا بۆلۈنمىسى ئېتنولوگىيە تورى پامىر تىللىرىنى شەرىقى جەنۇبىي ئىرانىي تىللىرى كاتېگورىيەسىگە ئايرىيدۇ. شۇنداق بولسىمۇ، ئىرانىكا قامۇسى (كولۇمبىيە ئالىي مەكتىپىنىڭ، ئىران مەدەنىيەتى ۋە تارىخى ھەققىدىكى، 1973-يىلى باسقان ئېنسىكلوپېدىيەسى) غا ئاساسلانغاندا، پامىر تىللىرى شەرىقى شىمالىي تىللار كاتېگورىيەسىگە مەنسۇب بولىدىكەن. بۇ تىللارنى گاھى خوتەن تىلىنىڭ قالدۇقى، دەپ بىلىشىدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- M9 ?" j1 L% o1 n1 Oتىل گورۇھلىرى پامىر تىللىرى تىل گورۇھلىرى - ئوخشىماس دىئالېكىتلاردىن شەكىللىنىدىغان بولۇپ، ئايرىم تىللار سۈرەتىدە تونۇلىۋاتىدۇ؛ ئۇلارنىڭ ئالاقىسىنىڭ ھەرقانچە باغلىنىشلىقىغا باقماستىن: شوغنىي-يەزغولامىي (ياكى يەزگولامىي) تارمىقى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @% O) f1 T. ^# Z4 _8 ]شوغنىي، سەرىكولىي (ياكى سەرىقولىي)، ۋە يەزغولامىيدىن ئىبارەي ئۈچ تىل، مۇشۇ تارماققا جايلىشىدۇ. بۇ تىللار تاجىكىستاننىڭ كۇھىستانلىق رايونلىرى ۋە ئافغانىستاننىڭ مەلۇم بۆلەكلىرىدە تارقالغان. بۇ ئۈچ تىلنىڭ، ئافغانىستان ۋە تاجىكىستاندىكى تەلەپپۇزچىلىرىنىڭ سانى يەتمىش بەش مىڭ تەن ئەتراپىدا چىققان. بۇ تارماقنىڭ بۆلەك تەلەپپۇزچىلىرىدىن يەنە ئالاھەزەل يىگىرمە مىڭ تەنى ھەم، جۇڭگو تۇپرىقىغا تارقالغان. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @! ^6 ?: _" @9 T! C( v بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @: F- R  z. ^8 V$ {9 o$ G# c6 C3 L/ Fشوغنانىي ياكى شوغنىي پەنج دەريانىڭ ئىككى يېقىدا؛ بولۇپمۇ ئافغانىستاننىڭ بەدەخشان ئۆلكىسىدىكى شوغنان ۋىلايەتىدە؛ ھەم تاجىكىستاننىڭكى بەدەخشان كۇھىستانى ئاپتونومىيە ئۆلكىسىدىكى مورغاب ۋىلايەتى، روۋشان ۋىلايەتى، راشت قەلئە ۋىلايەتى، ھەم شوغنان شەھرىستانلىرى ۋە خارۇغ شەھىرىدە. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 F* x& Y+ ?3 m& h. q بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 m/ U  ]! O- q, J& s0 u4 h. N3 dيەزغولامىي تىلى: بۇ تىل تاجىكىستان مەملىكەتىدە تۆت مىڭ تەن ئەتراپىدىكى تەلەپپۇزچىغا ئىگە بولۇپ، ئاساسلىقى يەزغولام دەرياسى ساھىللىرىدا ئولتۇراقلاشقان بولۇپ، يەزغولامىي يېزىقتىن ئايرىلىپ قالغان. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' f' i# E" U9 V; I! l' H% f; } روۋشەنانىي تىلى روۋشانىي بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 _1 d3 j9 D  L6 i! ~پەنج دەريانىڭ ئىككى ياقىسىدا؛ بولۇپمۇ ئافغانىستاننىڭكى بەدەخشان ئۆلكىسىدىكى شوغنان ۋىلايەتىدە؛ ھەم تاجىكىستاننىڭكى بەدەخشان كۇھىستانى ئاپتونومىيە ئۆلكىسىنىڭ روۋشان ۋىلايەتى، ۋە شوغنان شەھىرىستانلرى ھەم خارۇغ شەھىرىدە. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 a# {+ E5 Z- @& ~: n$ N يىدغا بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @4 p- Z5 D/ Y4 Oبۇ تىلنىڭ پاكىستاندا ئالتە مىڭچە تەلەپپۇزچىلىرى بار ۋە مۇنجىي تىلى بىلەن زىيادە يېقىنلىقىدىن نىشان بېرىۋاتىدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @2 k- D# [1 k( l' [2 _سەنگلېچىي - ئېشكاشېمىي بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" W( }& {4 ~9 H) `+ fئېشكاشېمىي: ئافغانىستان تۇپرىقىدىكى ۋەردۇج دەرياسى مەنبەيى ۋە پەنج دەريا ئەگىمىدە؛ ھەم تاجىكىستاننىڭكى بەدەخشان كۇھىستانى ئاپتونومىيە ئۆلكىسىدىكى ئېشكاشېم ۋىلايەتىدىكى يەرلىك خەلقنىڭ بىر قىسمىدا، ئېشكاشېمىي تىلى راۋاجغا ئىگە. سەنگلىچىي: ئافغانىستان ۋە تاجىكىستان تۇپرىقىدا تارقالغان بىر تىلدۇر. بۇ تىلنىڭ تەلەپپۇزچىلىرى ئازغىنە بولۇپ، نابۇدلۇق ھالىتىدەدۇر. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @" n8 D& u; ^& ]زىباكىي: بۇ تىل، ھەم ئېشكاشېمىي-سەنگلېچىي دىئالېكىتى دەپمۇ سانىلىدۇ. بۇ تىل سنگلىچى ۋە ئېشكاشېمىي تىلغا ئوخشاش، يېزىققا ئىگە ئەمەس. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @' o5 J9 p5 T6 K بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @- n" Y' H1 ~& s" ^% Y. eمۇنجىي تىلى بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 f7 V1 B) a) Jمۇنجىي: بۇ تىلنىڭكى يىدغايى تىلى بىلەن زىيادە يېقىنلىقى بار بولۇپ، ئافغانىستان مەملىكەتىنىڭ شەرىقى شىمالىدا ئۈچ مىڭ تەن ئەتراپىدىكى تەلەپپۇزچىغا ئىگە. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. q6 q2 K6 t1 h! r- o  Nۋەخىي (ۋاخان) تىلى ۋەخىي: ۋەخان دەريا بوغۇزى - پەنج دەريا مەنبەيى ۋە ئافغانىستاننىڭكى بەدەخشان ئۆلكىسىدىكى ۋەخان ۋىلايەتى؛ ھەم تاجىكىستاندىكى بەدەخشان كۇھىستانى ئاپتونومىيە ئۆلكىسىنىڭكى ئېشكاشېم ۋىلايەتىدە؛ ھەمدە ئازغىنە قىسمى چىترال (پاكىستاننىڭ غەربىي شىمالىدىكى چېگرا ئۆلكىسى) ۋە جامۇ (ھىندىستان مەملىكەتىنىڭ جامۇ-كەشمىر ئۆلكىسىنىڭ غەربىدىكى چېگرا شەھەر بولۇپ، بۇ شەھەر پاكىستان بىلەن چېگرالىنىدۇ ۋە ئۇنىڭدىن تۆمۈر يول ئۆتىدۇ) ۋە كەشمىر ۋە شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا. بۇ دىئالېكىتلاردىن بەزىلىرىنىڭ ئارىسىدىكى ئىختىلاپ، گاھى تا شۇ دەرىجىدەدۇركى، تەلەپپۇزچىلار بىر-بىرىنىڭ گەپ-سۆزىنى چۈشۈنەلمەستىن، ئادەتتە تاجىكچە پارسىي تىلنى ئارىدىكى ئالاقە ئۈچۈن ئورتاق تىل ئورنىدا ئىشقا سالىدۇ. مەنبە: http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C

riqat

	بۇ دۆلەتلەرنىڭ ئاتىلىشىمۇ ياكى باشقا بىر سۆزلەرمۇ بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 Y9 V, i. z8 M) J; J) Sمەن قارىسام كونى ئاھاڭلارنىڭ ئاستىغا ھازىرقى شەھەرلەرنىڭ ناملىرى باركەن[