قۇياش نۇرى ھامان ئىللىق
(ھېكايە)
سائادەت ساتتار ئايتۇغ
‹‹مىسرانىم مۇكاپاتلىق ئەسەرلەر پائالىيىتىگە››
ئۆينىڭ ئېچىۋېتىلگەن دېرىزىسىدىن كىرىۋاتقان باش باھارنىڭ مەيىن شامىلىدا ھالرەڭ نىپىز تور پەردىلەر خۇددى دېڭىز دولقۇنلىرىدەك گاھ كۆتۈرۈلۈپ گاھى پەسىيەتتى. ئۆز خىياللىرىدىن ئەندىكىپ، خۇددى ئاشۇ پەردىلەردەك يىنىك سىلكىنىپ تەۋرەۋاتقان كۆكسىنى مەھكەم بېسىۋېلىپ، ئۈنسىز ياشلىرىنى تۆكۈۋاتقان ئاجىزە ئاخىرى بىر قارارغا كەلگەن ئىدى.ئۇنىڭ ئىشىككە تەلمۈرۈپ ياتقىنىغا توپتوغرا بىر كۈن بولدى.ياق، بىر كۈنلا ئەمەس تالاي يىللار بولدى... ئۇنىڭ ئەتراپىدا پايپېتەك بولۇپ بىردەممۇ نېرى كەتمەي ھالىدىن خەۋەر ئالىدىغان خىزمەتكارى( ياق، ھازىر ئۇنىڭ سالاھىيىتى خىزمەتكارلا ئەمەس )ئەتىگەن كىرىپ چېيىنى ئىچتۈرۈپ، ئاستىنى تازىلاپ قۇرۇقداپ قويۇپ سوغۇقلا بىر كۈلۈپ قويۇپ چىقىپ كەتكەنچە چۈشلۈك ۋە كەچلىك تاماق ۋاقتىدىمۇ قارىسىنى كۆرسەتمىدى. ئايال پات-پاتلا ئېغىر خۇرسىناتتى.تىترەۋاتقان ئاجىز بارماقلىرى بىلەن مەڭزىنى بويلاپ توختاۋسىز ئېقىۋاتقان ياشلىرىنى سۈرتەتتى. ئۇ ئەزەلدىن شۇنچە قەيسەر ئىدىغۇ؟ بۈگۈن ئۇنىڭغا نىمە بولدىكىنە؟ياق! –دەپ ئۆز-ئۆزىگە پىچىرلىدى ئۇ-بۇنداق يېتىۋېرىشكە بولمايدۇ!‹‹ ئۆلمىگەن جاندا ئۈمىد بار››دەپتىكەن،قاچانغۇچە ئۆلۈمنى كۈتۈپ ياتىمەن؟! بۇ قارارىمنى بۈگۈنلا ئۇنىڭغا دەيمەن. ئىنسان ھاياتى ئەسلىدىنلا تەۋەككۈلچىلىككە تولغان ئەمەسمىدى؟ئەگەر بۇ خىيالىم بەربات بولسا يەنە مۇشۇ مۇزدەك خانەمدە، يەنە شۇ ئازاپلار ئىچىدە پۇچۇلىنىپ ياتقىنىم ياتقان... ئايال ئىشىكنىڭ ئېچىلىشىنى كۈتۈپ يېتىپ خىيال سۈرۈشكە باشلىدى. ئۇ تەڭرىتاغنىڭ جەنۇبىغا جايلاشقان ، يېشىللىققا پۈركەنگەن گۈزەل يۇرتلارنىڭ بىرىدە تۇغۇلدى. ئائىلىسى ئانچە باياشات بولمىسىمۇ زامانداشلىرىغا ئوخشاشلا بالىلىقنىڭ بارچە خۇشاللىقلىرىغا تۇيۇنۇپ چوڭ بولدى. باشلانغۇچنى پۈتتۈرۈپ ئۆيىدىكىلىرىنىڭ قارارى بىلەن ئۇقۇشتىن توختاپ ئۆي ئىشلىرىغا ياردەملىشىپ بىكار ۋاقىتلىرىنى كىتاپ ئوقۇش، گۈل-كەشتىلەرنى تىكىش بىلەن ئۆتكۈزىۋاتقان رەسىدە بولۇپ قالغان گۈزەل قىزنىڭ قەلبىدە بارچە قىزلارغا ئوخشاشلا كەلگۈسىگە بولغان ئۈمىتۋارلىق ۋە ھەرخىل رومانتىك ئارزۇ-خىياللار ھوكۈم سۈرەتتى. قاچانلا قارىسا مىيىقىدا كۈلۈپ قويۇپ، ئىككى تال ئۆرۈلگەن توم،ئۇزۇن چېچىنى كەينىگە تاشلىغىنىچە مۇلايىملىق بىلەن سالام قىلىپ ئۆتۈپ كېتىدىغان، يۈزى تۆۋەن، چېھرى ئىللىق بۇ قىزغا مەھەللىدىكى يىگىتلەرنىڭ ۋە ئوغۇللىرى چوڭ بولۇپ قالغان ئاتا-ئانىلارنىڭ كۆزى چۈشۈشكە باشلىغىنىدا تالاي ئەلچىلەر بۇسۇغىدىن ئۈمىد بىلەن ئاتلاپ پەرىدەنىڭ ئاتا-ئانىسىنىڭ قىزىنىڭ تېخى كىچىكلىكى ھەققىدىكى چىرايلىق چۈشەندۈرۈشلىرى بىلەن ئارماندا قايتىشىپ يۈرگەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە شەھەردىكى دېھقانچىلىق ئۈسكۈنىلىرى زاۋۇتىغا ئىشچى قوبۇل قىلىش باشلانغانلىقىنى ئاڭلىغان ياشلار بەس-بەستە تىزىمغا ئالدۇرۇشقا باشلىدى. پەرىدەنىڭ ئۆيىدىكىلەرنى ئۆيدىن ئايرىلىپ باقمىغان،چوپ-چوڭ بولۇپ قالغان قىزىنىڭ سىرتتا ئىشلىشى يەنە كېلىپ زاۋۇت ياتىقىدا يېتىپ خىزمەت قىلىشى تۈرلۈك ساراسىمىلەرگە سېلىپ ئەنسىرەتكەن بولسىمۇ قىزىنىڭ قەتئىي ئىرادىسى ۋە جاھىللىق بىلەن ئۆتۈنۈپ تۇرۇۋېلىشلىرى نەتىجىسىدە قىيمىغان ھالدا قىزىنى تىزىمغا ئالدۇرۇشقا بىرگە باردى ۋە بىر تۈركۈم رەسمىيەتلەرنى بېجىرىپ بولغاندىن كىيىن قىزىنى چىرايىدىن ئىللىق تەبەسسۇم تۆكۈلۈپلا تۇرىدىغان، مۇلايىم،چىرايلىق سېخ مەسئۇلى ئايالغا يېنىش-يېنىشلاپ تاپشۇرغاندىن كىيىن كۆزلىرى قىيمىغان ھالدا قايتىپ كېتىشتى. پەرىدە خىزمەتكە تېزلا كىرىشىپ كەتتى.ئۆز كەسپىنى شۇنچە ئەستايىدىل،سەمىمىيلىك بىلەن ئىشلىدىكى خىزمەتداشلىرى ۋە سېخ مەسئۇللىرىنىڭلا ئەمەس زاۋۇت باشلىقلىرىنىڭمۇ ياخشى باھاسىغا ئېرىشىپ ئۇدا نەچچە يىلغۇچە ئىلغار خىزمەتچى بولۇپ باھالىنىپ،يىغىنلاردا مەيدىسىگە شەرەپ گۈللىرىنى تاقاپ كۆپچىلىكنىڭ قايىللىقى ۋە سۆيۈنۈشلىرىگە نائىل بولدى. ئۇ ئۆزىنىڭ ئاددى ئائىلە ئايالى بولۇپ قېلىش خەۋپى بۇرنىغا پۇراۋاتقان ئاشۇ كۈنلەردە بۇ خىزمەتكە ئېرىشكىنىدىن،ئۆز ئەجرىگە چۇشلۇق شەرەپلەرنى قۇچقىنىدىن، قىسقىسى ھەر ئايدا قولىغا تىگىدىغان مائاشىدىن تولىمۇ خۇرسەن ئىدى.ئاتا-ئانىسىمۇ بارغانسىرى قىزىدىن ئەنسىرىمەيدىغان، قىزىنىڭ تولىمۇ ئەقىللىق ۋە قولىدىن ئىش كىلىدىغان بالا بولغىنىدىن سۆيۈنۈپ مەھەللە كويلاردا ماختىنىپ يۈرىدىغان بولۇشتى. قىزى ھەر قېتىمقى دەم ئېلىشلاردا ئۆيىگە قايتقىنىدا ئۇلار ئۇنىڭ ئامراق تاماقلىرىنى تەييارلىشىپ يوللىرىغا ئىنتىزارلىق بىلەن تەلمۈرىشەتتى.قىزىنى ئەڭ ئەزىز مىھمان سۈپىتىدە قارشى ئالغان ئانا ئۇنى چىڭ قۇچاغلاپ،قانماي ھىدلاپ كېتەتتى.قايتىدىغان ۋاقتىدا ئانىسى ئالدىنقى قېتىمقىلارغا ئوخشاشلا قىزىنىڭ كىيىنكى ئىشلىرىدىن غەم يەۋاتقانلىقىنى، دادىسىنىڭمۇ بۇ ئىشنى كەينىگە سوزماسلىقنى تەكىتلەۋاتقانقىنى قىزىنىڭ سەمىگە سېلىشنى ئۇنۇتمايتى. ئەلۋەتتە پەرىدەدەك ھېچ يېرىدىن ئېۋەن تاپقىلى بولمايدىغان تەبىئىي گۈزەل،مۇلايىم ھەم قابىلىيەتلىك قىزغا يوشۇرۇن كۆز سېلىپ ، سۆز ئېچىشقا پېتىنالماي يىراقتىن كۈزىتىپ،پۇرسەت كۈتۈپ يۈرگەن يىگىتلەرمۇ ئاز ئەمەس ئىدى.شۇلارنىڭ قاتارىدىكى بويلىرى ئىگىز،بەستلىك،قاڭشارلىق ، كۆزلىرىدىن ئوت يېنىپ تۇرىدىغان،ئاۋازى توم بولغاچ سۆزلىرى سەل قوپال ئاڭلىنىدىغان بىر يىگىت پەرىدەنىڭ غۇبارسىز قەلبىگە تۇنجى مۇھەببەتنىڭ ئۇرۇقىنى چاچقان ئىدى.يىگىتنىڭ خىيالچان بېقىشلىرى، مەنىلىك سالاملىرىدىن يۈرىكى ئەندىكىپ،ئىزتىراپلىق تاتلىق ھىسلارغا چۆمگەن قىز يىگىتنىڭ تۇنجى خېتىنى تاپشۇرىۋالغاندا نەچچە كۈنلەرگۈچە ئەندىشىلىك خىياللاردا كۆپ ئويلانغان ۋە ئۆز كۆڭلىنىڭ مايىللىقى ھەممىنى بېسىپ چۈشكەن قىز يىگىتنىڭ تەلىپىگە قوشۇلغانلىقى يۇشۇرۇن ئىپادىلەنگەن جاۋاپ خەتنى قايتۇرغاندىن كىيىن ئۇلار تەبىئىيلا يېقىنلىشىشقا باشلىدى. يىگىتتىكى ئېغىر-بېسىقلىق ۋە سالماقلىق قىزنى خاتىرجەم قىلاتتى.يىگىت كەمسۆز بولسىمۇ تولىمۇ كۆيۈمچان ئىدى.يىگىتنىڭ قەيسەرلىك ۋە مەسئۇلىيەتچانلىق بالقىپ تۇرغان كۆزلىرى قىزنى كەلگۈسىدىكى خاتىرجەم،بەختلىك تۇرمۇشى ھەققىدە تاتلىق خىياللار قوينىغا غەرق قىلاتتى... ئەلچى كىرگۈزۈشتىن تاكى توي كۈنى بېكىتىلىشكىچە بولغان ھەر خىل رەسمىيەت، قائىدە-يوسۇنلار چوڭلارنىڭ رازىلىقى بىلەن تولىمۇ ئوڭۇشلۇق ۋە تەرتىپلىك ئېلىپ بېرىلىپ توي كۈنى بەرىكەتلىك كۈز ئايلىرىنىڭ خاسىيەتلىك بىر كۈنىگە بېكىتىلدى. پەرھاتنىڭ ئاتا-ئانىسى خېلى بۇرۇنلا قازا قىلىپ كەتكەچكە، ئۇنىڭ ياشتا چوڭىيىپ قالغان مومىسىنى كۆپ ئاۋارە قىلماسلىق ئۈچۈن قىزنىڭ ئاتا-ئانىسى كۆپ نەرسە تەلەپمۇ قىلىپ كەتمەي ئۆزلىرىنىڭ قولىدىن كىلىشىچە تەييارلىقلارنىڭ ھەممىنى دېگۈدەك ئۆزلىرى پۈتتۈرۈشكە پايپېتەك بولۇشۇپ كەتكەن ئىدى.ئەلۋەتتە ھەر قانداق ئاتا- ئانا بولغۇچى ئۈچۈن ئۆز پەرزەنتىنىڭ بەختىنى كۆرۈشتىنمۇ ئارتۇق خۇشاللىق بولمىسا كېرەك. پەرھات ۋە ئۇنىڭ مومىسى قىزنىڭ ئۆيىدىكىلەرنىڭ تولىمۇ كەڭ قوساق ۋە ئاقكۆڭۈل كىشىلەر ئىكەنلىكىدىن بەكلا خۇشال بولغاچ ئۆزلىرىنى قويىدىغان يەر تاپالماي قېلىشقان ئىدى. پەرھاتنىڭ خۇشاللىقىغا ھېچنىمە توغرا كەلمەيتتى. كۆپنىڭ كۆزى چۈشكەن، شۇنچە گۈزەل،لاتاپەتلىك قىزنى خوتۇن قىلىپ ئەمرىگە ئالالايدىغانلىقى،ئۇنىڭ بىلەن بىرگە ياشايدىغانلىقى، قىزنىڭ ئاتا-ئانىسىنىڭ ئۇنى نامرات،يىتىم كۆرمەي ،ئارتۇقچە ھېچنىمە تەلەپ قىلماي رازىلىق بېرىشكەنلىرىنى ئويلىسىلا يۈرىكى كۆكرەك قەپىزىدىن چىقىپ كىتىدىغاندەك ھاياجانلىق ھىسلارغا چۆمۈلەتتى ۋە ئۆز-ئۆزىگە-پەرىدەنى چوقۇم دۇنيادىكى ئەڭ بەختلىك ئايالغا ئايلاندۇرىمەن. ئۇنى مەڭگۈ سۆيىمەن،ئاسرايمەن، كۆزىدىن بىر تامچە ياش چىقارماي ئەتىۋارلاپ ئۆتىمەن،دەپ ۋەدە بېرىپ پىچىرلايتى. توي مۇراسىىمىنىڭ ناھايىتى خۇشال-خۇراملىق ئىچىدە ئۆتكىنىگە ئوخشاش بۇ بىر جۈپنىڭ كىيىنكى كۈنلىرىمۇ ھەقىقى مەناسىغا تويۇنغان بەختتىن بەھرىمان بولۇشقا باشلىدى.ئۇلارنىڭ چېھرىدىكى بەخت نۇرى ئوخشاشلا ھەر ئىككىلا ئائىلىدىكىلەرنى خۇشال،خاتىرجەم قىلاتتى. پەرىدە ئۇ چاغدىكى بەختىيار كۈنلىرىنى ئويلىسىلا خۇددى شۇ پەيتلەرگە قايتقاندەك ھاياجانلانماي قالمايتتى. ئەر-ئايال ئىككىسى ئەتىگەنلىك ناشتىنى بىرگە تەييارلايتتى، مومىسىنىڭ چايلىرىنى ئىچۇرۇپ بولغاندىكىن كىيىن بىر-بىرىگە تويماي قارىشىپ ئولتۇرۇشۇپ ناشتا قىلىشىپ ،بىرگە خىزمەتكە باراتتى.يول بويى چاخچاقلىشىپ ھەتتا كىچىك بالىلاردەك قوغلىشىپ ئويناپ يۈرگەن بۇ بىر جۈپلەرنى كۆرگەن ھەرقانداق كىشىنىڭ ھەۋىسى كەلمەي قالمايتتى. پەرھات زاۋۇتنىڭ تېخنىكىلىق ئىشلىرىغا مەسئۇل بولغاچقا خىزمىتى سەل جاپالىق بولسىمۇ بىكار ۋاقتى بولسىلا پەرىدە ئىشلەۋاتقان سېخقا كىلىپ ئۇنى بىر كۆرۈۋېلىشنى،شوخلۇق قىلىپ ئۇنى-بۇنى دەپ قىزنى كۈلدۈرۈپ ياكى قەستەن تېرىكتۈرۈپ قويۇپ قايتىپ كىتىشنى ئۆزىگە ئادەت قىلىۋالغان ئىدى.قىزمۇ ئۇنىڭ شۇنداق قىلىشلىرىغا خۇشتار بولغاچ دەممۇ دەم ئۇنىڭ يوللىرىغا تەلمۈرەتتى.يىگىت ئۇزۇنراق كەلمىسە تۇمشۇقىنى ئۇچلاپ،ئۆز كۆڭلىدە ئۇنى دارتمىلاپ تىللاپ قوياتتى. ئۇزۇن ئۆتمەيلا قاباھەتلىك «مەدەنىيەت ئىنقىلابى»نىڭ ئىزنالىرىدىن بىرى بولغان لەخمە كولاش سەپەرۋەرلىكى باشلاندى. زاۋۇتتىكىلەر تۈركۈم-تۈركۈمگە بۆلۈنۈپ لەخمە كولاش دولقۇنىغا ئاتلاندى. پەرھات بىلەن پەرىدەمۇ ئوخشاشلا لەخمە كولاش سېپىدىكىلەرگە قۇشۇلۇپ جاپالىق ئىشلەۋاتقان كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئۇلارنىڭ بەختىگە يەنە بىر كىچىككىنە خوشاللىق يېقىنلىشىۋاتقان ئىدى. ئەلۋەتتە بۇ خۇشاللىق ئۇلار ئۈچۈن ئالەمچە سۆيۈنۈش ۋە ئۈمىد ئېلىپ كەلگەن ئىدى. دوىتۇرخانىنىڭ كارىدورىدا پەرىدە كىرىپ كەتكەن ئىشىككە تەلمۈرۈپ قاراپ تۇرغان پەرھات پەرىدە ئىشىكتىن چىقىپ پىسسىڭڭىدە كۈلۈشى بىلەنلا ئۇنىڭ قولىدىكى تەكشۈرۈش قەغىزىنى قولىغا ئالماي تۇرۇپلا ھەممىنى بىلگەن ۋە باشقىلارنىڭ كۆزىچىلا پەرىدەنى قۇچاغلاپ نەچچىنى پىقىرىتىۋەتكەن ئىدى. -يارايسىز ئوماق خوتۇن! ئەمدى مەن دادا بولىدىغان بولدۇم،رەھمەت سىزگە!،دىگەن ئىدى ئۇ پەرىدەنىڭ كۆزلىرىگە رازىمەنلىك،بەختىيارلىق تۇيغۇسى بىلەن مىھىرلىك قاراپ تۇرۇپ. شۇنىڭدىن كىيىنكى تالاي كېچىلەر كەلگۈسىدىكى مىھماننىڭ ئوغۇل ياكى قىزلىقى، ئۇنىڭغا قانداق ئىسىم قويۇش، قانداق تەربىيەلەش ھەققىدىكى پىچىرلىشىشلار بىلەن تاڭغا ئۇلاشقان ئىدى. پەرىدە ئۇ ۋاقىتلاردىكى خۇشاللىقلارنى،چوڭلارنىڭ ئۇنى خۇددى بىر دانە تۇخۇمنى ئايىغاندەك ئاسراشلىرىنى، پەرھاتنىڭ ئۆزىگە كۆيۈنۈشلىرىنى ئويلىسىلا شۇ پەيتلەردىكى بەختىيارلىق تۇيغۇسىغا قايتا چۆمۈلەتتى. ئەپسۇس، خىيال ھامان خىيال-دە؟ئۇ خىياللار قوينىدىن يۇلقۇنغىنىدا ھامان ئېغىر خورسىنىپ ئۈنسىز ياشلىرىنى تۆكەتتى. مانا، ئۇ ئاشۇنداق گۈزەل كەچمىشلەرگە تويۇنغان،بەختنىڭ قوينىدا خۇشال ئەللەيلەنگەن ۋاقىتلىرىنى،كىيىنكى قارا قىسمەتلەرنىڭ قاباھەتلىك سايىلىرىنى ئۆزىگە ھەمراھ قىلىپ مۇشۇنداق يېتىۋاتقىلى دەل يەتتە يىل بولدى. ئۇ ئاشۇ قارا چۈش باغرىنى، باغرىنىلا ئەمەس پۈتۈن جىسمىمى، تىنىنى ئەزگەن ئاشۇ مىنىۇتلارنى ئەسكە ئېلىشتىن ئۆزىنى قاچۇراتتىيۇ،يەنىلا ئىختىيارسىز ئاشۇ قاباھەتنىڭ چاڭگىلىدا تەكرار مۇجۇلاتتى، پۇچۇلىناتتى. ئىنسان ئاجىز يارىتىلغان دىيىلىدىكەنيۇ بېشىغا كەلگەندە ئىنساندىكى قەيسەرلىك،جاسارەت ۋە چىدام-غەيرەتكە يىتەلەيدىغان باشقا بىر كۇچنى تېپىش مۇمكىن ئەمەستۇر بەلكىم. ئۇنىڭ خىياللىرى يەنىلا ئاشۇ كۈندىكى رەھىمسىز ھادىسىدىن ئەگىپ ئۆتۈپ كىتەلمەيتتى.ئۇ كۈنى ئەتىگەندە پەرھات ئۇنى ۋېلىسپىتكە مىندۈرۈپ ئىش ئورنىغا ئاپىرىپ قويغاندىن كىيىن چۈشتە ئۇنى ئالغىلى كىلىدىغانلىقىنى ئېيتىپ خوشلىشىپ ئۆز خىزمەت ئورنىغا ماڭغان ئىدى. خىزمەتداشلىرى بىلەن قاپ قاراڭغۇ لەخمە ئىچىدە مەشغۇلات قىلىۋاتقان پەرىدەنىڭ نىمىشقىدۇر يۈرىكى نەچچە قېتىم قاتتىق ئېغىپ كەتتى، يۈرىكىنىڭ ئېغىشى ۋە قاپىقىنىڭ لىپپىدە تارتىشىدىن قانداقتۇر بىر كىلىشمەسلىكنىڭ بىشارىتىدىن خاۋاتىرلەنگەن پەرىدەنىڭ لەخمىنىڭ ئىچكىرىسىگە ئىلگىرىلىگۈسى كەلمەيتتى لېكىن، ئۇلارغا چەكچىيىپ قاراپ تۇرغان ئەترەت باشلىقى، شەرتسىز ئورۇنلىنىشى كېرەك بولغان بۈگۈنكى ۋەزىپە ئۇنىڭ رايىغا باقمايتتى ئەلۋەتتە!
داۋامى ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ...
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا Aytugh تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2014-9-16 11:50 PM
|