كېلىڭلار، بالىلىقىمىزنى ئەسلەيلى

زاغرا

	بۇ تىمىدىكى مەزمۇنلار   بولسا (نەۋرىڭىزنىڭ چوڭ دادىسىنىڭ تارىخى جۇما) ،ئۇنتۇپ قالماڭ. نەۋرىمىزگە سۆزلەپ بەرگۈدەك ياراتقان تارىخىمىز مۇشۇ بولسا كىرەك 80-يىلنىڭ بالىلىرى بولغان بىزنىڭ. بىزدىن بۇرۇنقىلارنىڭ ئويۇنلىرىنىڭ شەكلى ھەر خىل، مەزمۇنى چوڭقۇر، ئەقلىي بىلىملەرگە باي بولۇپ، بالىلارنىڭ ھەر جەھەتتىن يېتىلىشىگە زور تەسىر كۆرسەتكەن. بۇلاردىن دەۋرىمىزگىچە يېتىپ كەلگەن، ھەر قايسى يۇرتلاردىكى تەبىئىي مەھەللە – رايونلاردىكى بالىلار ئارىسىدا ھېلىھەم داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان ئويۇنلار خېلى كۆپ. ‹‹لىڭگىرتاقتاق››ئويۇنى، ‹‹سار ئالدى›› ئويۇنى، ‹‹ئاق تاش، كۆك تاش›› ئويۇنى، ‹‹تاققا – تۇققا›› ئويۇنى، ‹‹دۈم – دۈم – دۈم، لەببەي – لەببەي››(مۆكۈشمەك) ئويۇنى، ‹‹يامغۇر ياغىلاق›› ئويۇنى، ‹‹ئاپتاپ چىق›› ئويۇنى، ‹‹چۆچۈرەڭ قاينايدۇ›› ئويۇنى، ‹‹مېھماندارچىلىق››(ئاغىچا – ئايلام) ئويۇنى، ‹‹لەگلەك ئۇچۇرۇش›› ئويۇنى قاتارلىقلار بۇنىڭ مىسالى. بۇلارنى ئىنچىكە كۆزەتسەك، ئۇلارنىڭ بالىلارنىڭ ئەتراپلىق تەربىيىلىنىشىدە ئىنتايىن چوڭ رول ئوينايدىغانلىقىنى ھېس قىلىمىز. يەنە ۋاللەي، دىينبو تىشاڭ دەمدۇ خەنزۇچىسىنى؟، ھەربى-دۈشمەن، دىگەندەك  يۈگرەش خارەكتىردىكى ئويۇنلار بەدىنىمىزنى تاۋلايتى.يىزىلاردا ئوينايدىغان <<ئالما توپ>> ئىشەك مىندى   دىگەندەك ئويۇنلارمۇ بارتى. دەرەخ ئۈستىدىن چۈشمەي قوغلاشماق ئويناپمۇ قوياتتۇق ئاتا-ئانىمىزنىڭ تىللىشىدىن ياكى بىر يىرىمىزنى سۇندىرىۋىلىشىمىزدىن قورقمىساق قىزلارغۇ مىھماندارچىلىق ئويۇنىدىن باشقىنى بىلمەيتى جۇما. كۆپىنچىسىنىڭ رەسىملىرىنى تاپالمىغاچقا تۆۋەندىكى مۇنبىرىمىزنىڭ كونا ئەزاسى <<مۇز ئەرۋاھ>> يوللىغان بالىلىقىمىزنى ئەسلىتىدىغان رەسىملەرنى ھەم پارچىلارنى يوللاپ قويدۇم. بۇرۇن يوللانغان بولسىمۇ لىكىن ئۇ ئەزا چەكلەنگەچكە بۇ تىما كۆرۈنمەيدىغان بولۇپ قاپتۇ.شۇڭا قايتىدىن يوللاش قارارىغا كەلدىم ھەم باشقا مەزمۇنلارنى ۋە پولات تۇرسۇننىڭ <<ناننى سىغىندىم>> دىگەن ناھايىتى مۇڭ  ناخشىسىنى ھوزۇرۇڭلارغا سۇندۇم. بۇنى قەشقەرلىك بالىلار بەكىرەك ئوينايتۇق. ھىلىمىۇ ئىسىمدە لەلگەك ئۇچىرىمەن ئالغان يىپلىرىمنىڭ ئۇزۇنلىقى يەر شارىنى بىر قىتىم يۆگەشكە يىتەرمىكىن؟ ماۋۇ چاقىپەلەك سارغايدى ئويۇنىنى راسلام مەنمۇ ئويناپ باقمىغان ماۋۇ ئويۇننىڭ تارىخى بەك ئۇزۇنغۇ دەيمەن؟ يەنى قەدىمقى ئۇرۇشلاردا جىق پايدىلانغان بۇ ئۇسۇلدى، ھازىرمۇ يەسلىلەردە بار. مانا ....بالىلىقمىدا ئىشلەتكەن ئوقۇش قۇراللىرى قۇتىسى....بىز ئۇنى چەنبىخو دەپ قوياتتۇق.....      مانا بۇ بىزنىڭ بالىلىق ۋاقتىمىزدىكى ھەممىمىز ئوينىغان ئويۇن ....بىز بالىلىقتا ئۇنى موگو دەپ قوياتتۇق... بالىلىقىمىزدا مۇشۇنى كۆتۈرۈپ ئوغرى ساقچى ئوينايتتۇق.... مانا ماۋۇ بىزلەر ئوينىغان ئويۇنچۇق پاقا.....يان تەرىپىنى تولغاپ قويسا سەكرەيدىغان..... . مانا بۇ بىزلەر ئوينىغان بىر خىل ئۇيۇن كارتا، بىزلەر <<چو>> دەپ قوياتتۇق....تىزىپ قويۇپ يەرگە ئۇرۇپ ئۆرۈپ ئوينايدىغان..... مانا بەزىدە چىرايلىقلىقىنى دەپ ئىشلەتمەي قىزلارغا سوۋغا قىلىدىغان....پۇرىقى چىرايلىق بولسا پەخىرلىنىدىغان ئۆچۈرگۈچلەر...... بۇ بولسا بالىلىقمىزدا ئوينايدىغان <<پروزا>>........ بىزلەر ئوينايدىغان سۇ تاپانچىلىرى مۇشۇنداق ئىدى....... بىزلەر بالىلىقتا كۆرگەن ، خەجلەپ باققان پۇللار....... بۇمۇ بىز ئوينىغان نادىر ئويۇنلار..... داۋاملىق 30 ئادەملىك قىلىپ قويۇپ پۈتۈنلەي ئازات قىلساقمۇ يەنە ئوينىسائوينىغۇمىز كېلىدىغان <<رامبو>> مانا توۋەندىكى بۇ رەسىمدىكى بالا تاشتىن باشقا نېمىگىلا ئۈسسە ئۆلۈپ قالىدىغان بالا....<<سەي موگو>> بۇ مانا.....باشلىقىنى قوغداپ تۇرمىسا ئىككىلىسى پارتلايدىغان،50-مەيداندىن ئۆتۈپ 100-مەيدانغا بارسىمۇ ئاخىرلاشمايدىغان ئويۇن-تانكا بالىلىقىمزدا تېلىۋېزورنىڭ ئالدىدا كەچ سائەت ئالتىلەردە مۇشۇنداق بالداقلارغا قاراپ پروگرامما باشلىشىنى كۈتەتتۇق... قارا باستى ئويۇنى، دۈم-دۈم دەپمۇ ئاتىلىدىغۇ دەيمەن قارىغۇ چاشقان ئويۇنى مېھماندارچىلىق ئويۇنى تەپكۈچ ئۇيۇنى قوشماق ئاداش ئويۇنى چېلىشىش ئويۇنى مانا ھازىر چوڭ بولدۇق.......چوڭ بولساقمۇ لېكىن بالىلىقىمزنى ئەسلىگەندە شۇنچە تاتلىق شۇنچە ياخشى ئەسلىمىلەر خىيالىمىزغا كېلەلەيدۇ..... ھازىرقى بالىلار بۇنداق ئويۇنلارنىڭ لەززىتىنى تېتىپ باقالمايدۇ.....تېلىۋۇزۇردا شۇنداق بالداقلارنى ئەمەس تۈگىمەس ئېلانلارنى كۆرىدۇ .....ئەمما..... <<مېنىڭچە بىزلەرنىڭ تۇغۇلغان دەۋرىمىز ھەقىقەتەن ئالاھىدە دەۋر،بۇ دەۋر باشقا ئىشلاردا ئەمەس بەلكى كۆپ ئالمىشىش،كۆپ ئۆزگىرىشلەرنى كۆرسىتەلىگەنلىكى ئۈچۈن ئالاھىدە. بىز نامرات دەۋر ۋە باي دەۋرنىڭ چىگرىسىدىن ياشاپ ئۆتتۇق،مىللىي مائارىپ ۋە دۆلەت تىلى مائارىپى چىگرىسىدا ياشاپ ئۆتتۇق.ساپ دەۋر ۋە بۇلغانغان دەۋرنىڭ چىگرىسىدىن ئۆتتۇق.ۋىجدان بىلەن ياشاش دەۋرى ۋە پۇل ئۈچۈن ياشاش دەۋرىنىڭ چىگرىسىدىن ئۆتتۇق،ئەخلاق ئادەملىرى دەۋرى ۋە ئەخلەت ئادەملەر دەۋرىنىمۇ بېسىپ ئۆتتۇق،ئەلۋەتتە،ئىككى ئەسىرنىڭ چىگرىسىنىمۇ بېسىپ ئۆتتۇق. بىزلەر ‹‹ئويغانغان زېمىن››،‹‹لېيىغان بۇلاق››دېگەندەك كىتابلارنى ئوقۇيتتۇق،كېيىن دەۋرىمىزگە ماس بولغان ‹‹پاھىشە قىزنىڭ مۇھەببىتى››،‹‹زىنا ئالدىدا ئولتۇرغان قىز››،‹‹كاۋاپچىنىڭ چىرايلىق خوتۇنى››دېگەندەك ئەسەرلەرنىمۇ ئوقۇدۇق،شۇنداق ،ھەممىسى ناھايىتى بەلەن ئەسەرلەر،لېكىن ئەكس ئەتتۈرۈلگەن مەزمۇن ئاسمان زېمىن ئوخشىمايدۇ،بۇرۇن ‹‹پولات قانداق تاۋلاندى››،‹‹قىزىل قىيا››،‹‹تۇتقۇن قىلىنغان قاچقۇن››لارنى كۆرەتتۇق،ھازىر‹‹يەنە بىر كۆرسەم››،‹‹رومانتىك داچا››دېگەندەك بىر نىمىلەرنى،ھەتتا ئامرىكىنىڭ ،كورىيەنىڭ ،ياپونىيەنىڭ، تاپالىساق ئۆز مىللىتىمىزنىڭ سېرىق فىلىملىرىنى كۆرىمىز،شۇنداق،ھەممىسى تەربىۋىي ئەھمىيىتى بار كېنولار.ئوخشىمايدىغىنى بولسا تەربىيە قىلىش مەزمۇنى ئوخشىمايدۇ،بىز تېلىۋۇزۇرغا چېتىپ ئوينايدىغان ‹‹رامبو(خوڭدۇلۇ مۇ دەپ قۇياتتۇق) ،موگو››قاتارلىق ئويۇنلارنى ئوينىغاننىمۇ كۆرگەن،ھازىر بولسا مۇھەببەتنىڭمۇ   كارۋات ئۈستىدە  ئىشلارنىڭ ئويۇن بولۇپ قالغىنىنىمۇ كۆرۈۋاتىمىز.بىز مۇشۇنداق دەۋردە تۇغۇلغانلىقىمىز ئۈچۈن ھەم پەخىرلىنەرلىك،ھەم نومۇس قىلارلىق ئەۋلاد.>>(يۇقارقى پارچە ساراڭنىڭ خاتىرىسى ناملىق پوۋىستتىن ئېلىندى)(يۇقارقى پارچە ساراڭنىڭ خاتىرىسى ناملىق پوۋىستتىن ئېلىندى) ھازىر ئاساسلىق ئويۇنلىرىمىز    (دىبا،  ۋاڭبا  جۇبا )  دىگەندەك  با   با  لاردىلام بولىۋاتىدۇ.

kugul

	ئەجەب گۈزەل ئـۆتمۈشلەر ،كۆز ئالدىمدىن بىر -بىرلەپ ئۈتۈشكە باشلىدى. مەن تۇلاراق ،مەھەللىدىكى بالىلار بىلەن تەپكۈچ ياساپ ئوينايتىم. بىر تىپىشىمدە 50-60 نى تىپىمەن دىسەم ئىشىنەمسىز. يەنە  پىجىر تاخلاپ ئوينايتىم، ھەممىسىدىن مەن بەك ئۇستا ئىدىم. ئۇ دوسلىرىم نەلەرگە كەتكەندۇ راس؟ تىقىلماش ئويناپ ، مەھەللە كورپۇس ئارلىقلىرى قالمايتى. بەزىدە مەھەللىدىكى، خەن  مىللىتىنىڭ دۇكىنىغا  كىرىپ  قۇياپ قويغان يەشىكلىرىنىڭ ئارقىلىرىغا  ئۈتۈپ تىقىلىۋالسام ، ئاچچىقى كىلىپ ۋاقىراپ كىتەتتى. بىر كۈنى تىقىلماش ئويناپ  ، بالىلار مىنى تاپالماي  خوشىنىمىزنىڭ بوتكىسىدا ئۇخلاپ قاپتىكەنمەن.

tamkin147

	راستلا  كۆڭلۈم كۆتۈرۈلۈپ، خوش بولۇپ قالدىم جۇمۇ ما تېمىڭىزنى كۆرۈپ،   بايا  جەننەتنىڭ  ئىشىكى ،  دېگەن تېمىنى ئوقۇپ يۈرىكىم ھەسرەتكە تولغان ئىدى. رەھمەت سىلىگە،

شاتئاي

	مەن بەكلا ئۇششۇقتۇم.مەھەللىدىكى ئۇششاق بالىلارنىڭ ھەممىنى يىغىپ دەرىس ئۆتەتتىمكىم چىرايلىق بولسا شۇنىڭ بىلەنلا ئوينايتىم. خوشۇم يوق بالىلارنى يەكلەپ ئارىغا قاتمايتىم.مېھماندارچىلىق ئوينايىمىز دەپ ئانام يۇغۇشتۇرۇپ قويغان ئۆيلەرنى ۋەيران قىلۋىتەتتىمدە شۇ چاغلارنى ئەسلەپ قالدىم.نىمدېگەن غەمسىز مېنۇتلار ھە

riqat

	ھەي ئاشۇ سەبى كىچىك ۋاقىتلىرمىزدا  ................. نە تېلىۋىزور ؟ رادىيو نىمۇ شۇ  دادۇيدىن ‹كەنىت› قويۇپ بەرسە ئاڭلايتتۇق ، بولمىسا 10 نەچچە قوينى جاڭگالغا ئاچىقىپ قويۇپ بىرىپ  يەرگە 4 چاسا شەكىلدە سىزىق تارتىپ قوينىڭ قېتىپ قالغان ماياقلىرىنى تېرىپ ئەكەپ شۇ يەرگە تىزىپ ئوينايتتۇق ، ئۇ ئويۇننىڭ ئىسمى نىمە بولغىتى ئىسىمدە يوق ، تازا ئىسسىغان ياز كۈنلىرى سۇغا چۈمۈلۈپ ئوينايتتۇق ، قىش كۈنلىرى چانا ياساپ چانا ھەيدەيتتۇق ، كۈز ئاتىياز پەسىللىردە گاگا-چۈك ‹قول تايىقىغا ئوخشاش توملىقدىكى ياغاچ ۋە ئاشۇنىڭدىن كىچىكراق ياغاچ› باشقا يۇرتتا نىمە دەيدۇ ئوخمىدىم ، شۇنى ياسىۋاپ كەچ بولغىچە ئوينايتتۇق ، كىيىن شەھەر گە كۆچۈپ كەپ ، پىروزا ، چو، يوۇشۇجى ‹ ھېلىقى تېلفۇنغا ئوخشايدىغان نەرسە›  ، قاتارلىق ئويۇنلارنى ئويناپتۇق ، مانا ھازىر  چوڭ بوپ ئۇنداق ئويۇنلارنى ئويناش ئەمەس ئويلاشقىىمۇ ۋاقىت يوق ،

زاغرا

	riqat يوللىغان ۋاقتى  2012-9-22 05:04 PM ھەي ئاشۇ سەبى كىچىك ۋاقىتلىرمىزدا  ................. نە تېلىۋى ... قوي مايىقى دامكا شۇ،  كالتەك بىلەن ئۇرىدىغىنى ئوموملاشقان ئىسمى ۋاللەي

riqat

	kugul يوللىغان ۋاقتى  2012-9-22 04:53 PM ئەجەب گۈزەل ئـۆتمۈشلەر ،كۆز ئالدىمدىن بىر -بىرلەپ ئۈتۈ ... تىقىلماش دىگەن مۆكۈشمەك شۇما ؟  دىيارمىزدا بىر نەرسىنىڭ نەچچە خىل  ئاتاش ئۇسسۇللىرى بارىكەن ،

uygurjan09

	ئاساسلىقى   90- يىللارنىڭ باللىرى  ئويناپ باققان ئويۇنلاركەن.....    مەنمۇ ھەم شۇنداق .......................     ئېتىزلىقتىن ئوت ئېلىپ قىزلانىڭ خالتىسىغا قاچىلاپ  بىرىپ ... قىزلا كەتكەندىن كىيىن ئۆزەمنىڭ خالتىسىنى توشقۇزىپ بۇلالماي ئۆيگە كەچ قېلىپ چوڭ ئانام چوڭ دادام ئەنسىرەپ  كەتكەن نىمانچە كەچ كىلىسەن دەپ

tamkin147

	مەن  كىچىك ۋاختىمدا ئوينايدىغان  زېرىكمەيدىغان ئويۇنلار:    بالچۇق  (ۋاللەي)،  قوغلاش،   مۆكۈ-مۆلەڭ،   تەپكۈچ،  چانا،   جىلدىرماق،  ياچاق،    سوزماق( رەگەتكە)،  چالما سوقاش، سۇ سوقاش،   سۇغا چۈشۈش،   دەرەخكە پىچاق ئېتىش،

riqat

	زاغرا يوللىغان ۋاقتى  2012-9-22 05:07 PM قوي مايىقى دامكا شۇ،  كالتەك بىلەن ئۇرىدىغىنى ئوموملا ... ياق ، دامكىنى قاتتىق قەغەزگە سىزىۋاپ ئوينايتتۇق ، ئاۋۇسى باشقا ، ئۇنىڭ ئويناش ئۇسسۇللىرى  ئىسىمدە قېلىشىچە ، بۇرۇنقى ئىچىملىكلەرنىڭ ئېغىزى تۇمۇردىن ئىدى شۇلاردىن 4نى يېغىپ تاشلىساق دۈم چۈشسە 1نۇمۇر ئۆرە چۈشسە 2 نۇمۇر بىلەن ماياقنى ئالدىغا سۈرۈپ ماڭاتتۇق  كىم  بالدۇر نىشان غا بارسا شۇ يەڭگەن بولاتتى ، ئاۋۇ كالتەك بىلەن ئوردىغىننى بىز گاگا-چۈك دەيمىز ، كىم بالدۇر 100 نۇمۇر ئىۋاسا كەينىدە قالغىننى ۋاللەي سەپ قوغلايدىغان ئىش بارتى