ئوردۇ تىلى ھەققىدە

Sebr@

	بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @0 l4 n, ~% z8 v# t7 B, x$ Cكۆپىنچىمىز ھىندىستان ياكى پاكىستاندا ئىشلەنگەن كىنولارنى كۆرگەندە كىنودىكى كىشىلەرنىڭ بىر قىسىم سۆزلىرىنىڭ تىلىمىزدىكى بىلەن ئوخشاشلىقىدىن ئەجەبلىنىمىز، - دە، ئـۇيـغـۇرچە بىلەن ئوردۇ ۋە ھىندىچىلارنىڭ قانداق مۇناسىۋىتى باردۇ، دەپ ئويلاپ قالىمىز. ئەمەلىيەتتە تارىختىكى تۈرلۈك سەۋەبلەر تۈپەيلى، بۈگۈنكى كۈندە، تـۈركىيچە(تـۈركىي تىللار)، ئەرەبچە، پارسچە، ئوردۇچە، ھىندىچە قاتارلىقلاردا خېلى كۆپ قىسىم سۆزلەر ئورتاق ئىشلىتىلىدۇ. ئەمدى، ئەسلى سۆزىمىز ئوردۇ تىلى توغرىسىدا تۆۋەندىكى يازمىنى كۆرۈپ باقايلى: بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @. w2 B3 R! f: G& E بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @) C- |8 d6 K5 Kئوردۇ تىلى ھەققىدە قىسقىچە چۈشەنچە بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; y. s$ Q  u$ J بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @7 E! o* U5 v; k+ u# e+ D( }, E«ئوردۇ» دېگەن سۆز تـۈركىي تىلىدا «قۇشۇن، ئەسكەر، ئوردا» مەنىلىرىدە بولۇپ، ئوردۇ تىلى ھىندىستاندا تـۈركىي خەلقلەر ئىمېراتورلىقى ھۆكۈمىرانلىق قىلغان دەۋر(تەخمىنەن مىلادى 1520-يىللىرى)دە ئىمپېرىيە قوشۇنلىرىنىڭ تىل مەسىلىسىنى ھەل قىلىش يۈزىسىدىن ھىندىچە، ئەرەبچە، پارسچە، ۋە تـۈركىي تىللىرىنىڭ لۇغەت تەركىبىدىكى ئەسكەرلەر ئىچىدە ھەر قايسى مىللەتلەرگە چۈشىنىشلىك ۋە ئومۇملاشقان سۆزلەرنى قوبۇل قىلىپ ھەم شۇ تىللارنىڭ قائىدە قانۇنىيەتلىرىنى ئاساس قىلىپ تۈزۈپ ئىجاد قىلىنغان. بۇ تىل يېڭى ئىجاد قىلىنغان چاغدا ئەسكەرلەر ئارىسىدا ۋە ئوردا ئىچىدە قوللىنىلغان، كېيىنچە ئەل ئىچىگە كېڭەيگەن. شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ تىلنى «ئوردۇ(ئوردا، قۇشۇن) تىلى» دەپ ئاتىغان، بۇ تىلنىڭ تارىخى ئانچە ئوزۇن بولمىغان بولسىمۇ ھازىر دۇنيادا چوڭ تىللار قاتارىدا مەيدانغا چىقماقتا. بۇ تىل ھازىر پاكىستان، ھىندىستان، بىنگال، نېپال، قاتارلىق دۆلەت ھەمدە غەربتىكى، ئافرىقىدىكى بەزى دۆلەت، مىللەتلەر ئارىسىدا قوللىنىلىدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @$ H1 c- t, H% i3 t1 _$ B  i5 O5 c بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @; F/ V) b2 J# R: Dئوردۇ تىلى لىكسىكىسى- ئوردۇ تىلىدىكى سۆزلەرنى تەتقىق قىلىدۇ. ئۇ ھىندىچە، ئەرەبچە، پارسچە، تـۈركچە ۋە ئىنگلىزچىدىن سۆز قۇبۇل قىلغاچ ئۇنىڭ لۇغەت تەركىبى ئىنتايىن مول ھىسابلىنىدۇ. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& ]4 P" t, g7 I  h. H- L بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @& y" ?( o# o6 eئوردۇ تىلى يېزىقى، ئەرەب ئېلىپبەسىنى ئاساس قىلغان يېزىق، ئۇلار ئەرەب، ھىندى، پارس يېزىقلىرىدىن ئېلىنغان. ئوردۇ تىلى ھازىر دۇنيادا ھەر قايسى جەھەتلەردە تونۇلىۋاتقان ھەم تەرەققىي قىلىۋاتقان تىلدۇر. شىنجاڭ پەن- تېخنىكا سەھىيە نەشرىياتى 1992-يىلى نەشىر قىلغان «ئوردۇ تىلىدىن ئاساس» ئاتلىق كىتابتىن ئېلىندى. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @, n5 z, [$ I5 \+ i- q- H. s بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @5 I) t" ?$ {! p+ e( {

kixan

	ھىندىستانىڭ بەزى گەپلىرنىڭ تەلەپپۇز ۋە مەنىللىرى  بىز نىڭ گېپىمىزگە نىمىشقا ئوخشايدىغاندۇ دەپتىمەن  . . .

kapitan115

	دۇنيا،مۇھاببەت....دىگەندەك گەپلىرى ئوخشاشتەك ئىسىمدە....

YAZR

	ئەسلى ئاۋازلىق  ھىندىستاننىڭ  كىنولىرىدا  بىزگە تۇنۇش  سۆزلەر جىق ئۇچىرايدۇ  ، مەسىلەن : ئاسمان ، دۇنيا  ، ۋەتەن  .....دىگەندەك ... چۈنكى بۇرۇن تۈركى تىللار ۋە ئوردۇ تىللىرى  بىر بىرىنىڭ تەسىرىگە ئۇچىرغان ، بەزىبىر سۆزلۈكلەرنىڭ  ئورتاق بۇلىشى تەبىئى . ئوردۇ تىللىقلارنىڭ تارىختىكى شاھى بولغان  بابۇرشاھ  ئوتتۇرا ئاسىيادىن شۇ يەرگىچە ئوت  ئېچىپ ئاخىردا شۇ يەنىڭ  شاھى بولغان ، دىمەك ....... بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 u' b' }% s2 R" R بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @3 ]/ p6 i: j  }9 |+ a

ئەلرام

	تىمىڭىز ئارقىلىق بىر قىسىم بىلىمگە ئىگە بولدۇم، رەھمەت. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @9 i3 _+ Z% Q4 n# Y$ O4 ?. c

snei

	رەھمەت تىمىڭىز ئارقىلىق بىر قىسىم بىلىمگە ئىگە بولدۇم

snei

	رەھمەت تىمىڭىز ئارقىلىق بىر قىسىم بىلىمگە ئىگە بولدۇم

Devron

	ھازىرقى ئوردۇ، ھىندۇ تىلىنى ئىشلىتىۋاتقانلارنىڭ پارىڭىنى زىھىن قويۇپ تىڭشىساق نىمىشقا ئىنگىلىزچە سۆزلۈكلەر كىشىنى سەسكەندۈرگۈدەك كۆپ كۆرىنىدۇ؟ چۈنكى بىر يۇقىرى مەدەنىيەتكە ۋەكىل بولغان بىر تىل مەدەنىيەت بايلىقى جەھەتتە ئۆزىدىن تۆۋەن ئوردۇندا تۇرغان بىر تىلنى تېزلا ئارلاش ئەبجەش قىلىپ تاشلايدۇ. بۇ لىڭگۈستىك(تىل تەرەقىياتى)دىكى مۇھىم بىر مەسىلە. بۇ مەزمۇنلار پۈتۈنلەي مىسرنىم مۇنبىرىدىن كۆچۈرۈلگەن @* ]' V6 w1 y. F; X% I2 A# ?& }شۇنىڭغا ئوخشاش ئىنگىلىزلار ھىندۇستانغا كەلمەستىن بۇرۇن مۇغال ئىمپىرىيىسىي نەچچە يۈز يىل سورىغان، شۇنىڭ ئۈچۈن پاكىستانلىقلارنىڭ تىلىدا ئەرەبچە،فارسىيچە،تۈركىكچە سۆزلۈكلەرنى تاپقىلى بولىدۇ. ئۆز تىلىمىزغا قايتىپ كەلسەك بىزنىڭ تىلىمىزغا ئەرەبچە،فارسىيچىلەر قانچىلىك تەسىر قىلغان بولسا بىزنىڭ تىلىمىزمۇ ئۇلارنىڭكىگە شۇنچە تەسىر قىلغان چاغاتاي خانلىقىنىڭ دۆۋلەت تىلى بولغان تۈركىك تىل ئائىلىسىنىڭ قارلۇق شېخىغا مەنسۇپ، لىكىن يىقىنقى مەزگللەردىن بۇيان يىڭى تەرەقىيات ئاتالغۇلىرى باشقا قېرىنداشلىرىمىزغا ئوخشاش قىسمەتتە روسچىدىن، ئىنگىلىزچىدىن،خەنزۇچىدىن ئەينەن ئىلىپ كىلىپ تىل تەرەقىياتىمىزغا سىڭىپمۇ قالدى، بارا-بارا بىزمۇ شالغۇت مىللەتلەردەك تىلىمىزنىڭ قالايمىقانلىشىپ كىتىشىدىن تولىمۇ ئەنسىرەيمەن!

باھادىر

	بابۇرشاھنىڭ تۆھپىسى.

Nimjan

	پاك-چىن دوستى زىندئاباد!