ئورخۇننى قوللامسىز؟ مۇنبەر خېتىنى نورمال كۆرەلمىگەنلەر مۇنبەرنى ئىشلىتىش قوللانمىسى Munber hetni Nurmal Korelmigenler
قورال ئىشىلتىش ئادرېسىنى كۆچۈرۈش | ساقلىۋېلىش | پىرىنتىرلاش
دەرىجىسى: لەشكەر
UIDنومۇرى: 8556
جەۋھەر يازمىسى: 0
يوللىغان يازمىسى: 13
شۆھرىتى: 105 نومۇر
پۇلى: 85 سوم
تۆھپىسى: 0 نومۇر
توردىكى ۋاقتى: 15(سائەت)
تىزىملاتقان ۋاقتى: 2009-02-03
ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-03-08
باش يازما  يوللانغان ۋاقتى: 35كۈن بۇرۇن

 موڭغۇللار ھۆكۈمرانلىقىدىكى غەربىي يۇرتتا ئىسلام دىنىنىڭ تەرەققىي قىلىشى

چىڭگىزخان ۋاپات بولۇشتىن ئىلگىرى ئۆزى قۇرغان ئىمپېرىيىنى ئائىلە مۈلۈكى قاتارىدا سۇيۇرغال قىلىپ، موڭغۇللارنىڭ ئانا ماكانى ۋە غەرىبتىكى بويسۇندۇرۇلغان كەڭ رايونلارنى تۆت ئوغلىغا بۆلۈپ بەردى: چوڭ ئوغلى جوجىغا دەشتى قىپچاقنى، ئىككىنچى ئوغلى چاغاتايغا ئۇيغۇرلار زېمىنىدىن تاكى ئىلى دەريا ۋادىسى ئارقىلىق ماۋارائۈننەھىرگىچە تۇتاشقان جايلارنى، ئۈچىنچى ئوغلى ئوكتايغا ھازىرقى شىنجاڭنىڭ چۆچەك، ئالتاي رايونلىرى ۋە موڭغۇللارنىڭ ئەسلىي زېمىنىنىڭ غەربىي قىسمىنى، تۆتىنچى ئوغلى تولىغا چىڭگىزخاننىڭ چۆللۈكىنىڭ شىمالىدىكى ئەسلىي تېرىتورىيسىنى بۆلۈپ بەردى. ئۇنىڭدىن باشقا ئىدىقۇت ئۇيغۇر پادىشاھى چىڭگىزخاننىڭ ئالاھىدە مەرھەمىتىگە ئېرىشىپ، غەربىي يۇرتنىڭ شەرقىدىكى ئەسلىدىكى زېمىنلىرىغا ھۆكۈمرانلىق قىلىۋەردى.
بىراق، موڭغۇل دۆلىتى دەۋرىدە غەربىي يۇرتنىڭ ھۆكۈمرانلىق ھوقۇقى ئاساسەن يەنىلا موڭغۇللارنىڭ چوڭ خانىنىڭ قولىدا ئىدى. غەربىي يۇرتتىكى بوستانلىق رايونلىرىنى چوڭ خان بىۋاسىتە ئەمەلدار ئەۋەتىپ باشقۇراتتى، ئۇلار ماۋارائۈننەھىرلىك چوڭ سودىگەر مەھمۇد يالۋاچ ۋە ئۇنىڭ ئوغلى مەسئۇدنى باج-سېلىق يىغىش قاتارلىقلارغا مەسئۇل قىلىپ بېكىتكەنىدى. مۆڭكە خان دەۋرىگە كەلگەندە بەشبالىق رايونى ۋە ئامۇ دەرياسى ۋادىسىدا ۋاقىتلىق دىۋان ۋازارىتى تەسىس قىلىنىپ، بىر تۇتاش باشقۇرۇش كۈچەيتىلدى.
سۇيۇرغاللىققا ئېرىشكەن چاغاتاي، ئوكتاي ۋە ئۇلارنىڭ ئەۋلادلىرى غەربىي يۇرتتىكى يايلاقلاردا كۆچمەن چارۋىچىلىق بىلەن شۇغۇللانسىمۇ پەقەت سۇيۇرغال يەرلەردىن يىغىلغان باج-سېلىقنىڭ بىر قىسمىدىنلا بەھرىمان بولالايتتى.
قۇبلاي بۈيۈك موڭغۇل دۆلىتىنىڭ چوڭ خانلىق تەختىنى تارتىۋالغاندىن كېيىن، يۈەن سۇلالىسىنى قۇرۇپ چىقتى. چوڭ خان نوپۇزىنىڭ ئاجىزلىشىشىغا ئەگىشىپ چاغاتاي، ئوكتاي قاتارلىقلارنىڭ ئەۋلادلىرى بىرلىشىپ يۈەن سۇلالىسىگە قارشى چىقتى ۋە موڭغۇل چوڭ خانىنىڭ قوشۇنلىرى بىلەن تۇرپان، بەشبالىق، ئالتاي ئەتراپلىرىدا شىددەتلىك جەڭلەرنى قىلدى. يۈەن سولالىسى قوشۇنلىرىنىڭ كۆپ قېتىملىق زەربىسى بىلەن 1306 - يىلى ئوكتاي ئەۋلادىدىن چابار يۈەن سۇلالىسىگە تەسلىم بولدى. باشقا بەگ - سىپاھلارمۇ ئىلگىرى - كېيىن بولۇپ چوڭ خانغا ئەل بولدى. چابار يۈەن سۇلالىسىگە تەسلىم بولغاندىن كېيىن ئوكتاي ئولۇسى مەۋجۇت بولۇشتىن قەلدى، ئۇنىڭ سۇيۇرغال زېمىنىنى چاغاتاي ئولۇسى قوشۇۋالدى. شۇنداق قىلىپ، شەرق تەرەپتىكى تۇرپان، قۇمۇل رايونلىرىنى ھېساب قىلمىغاندا غەربىي يۇرت پۈتۈنلەي چاغاتاي خانلىقىنىڭ ھۆكۈمىرانلىقى ئاستىغا ئۆتتى.
موڭغۇللارنىڭ ئوتتۇرا ئاسىيا ئىستىلاسى گەرچە ئىسلام مەدەنىيتىنى ئاساسى ئالاھىدىلىك قىلغان ئوتتۇرا ئاسىيا مەدەنىيتىنى بىر مەھەل ئېغىر ۋەيرانچىلىققا مۇپتىلا قىلغان بولسىمۇ، ئەمما ئىسلام دىنىنىڭ بۇ رايوندا تېخىمۇ كەڭ تارقىلىشى ۋە تەرەققىي قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلمىدى. موڭغۇل ئىستىلاچىلىرى شامان ۋە نېستورىيان دىنلىرىنىڭ مۇرتلىرى ئىدى، كېيىنچە بۇددىزىمغا ئېتىقاد قىلغانىدى، ئەمما ئۇلار ھۆكۈمرانلىق قىلغان جايلاردا دىنى ئېتىقاد ئەركىنلىكى سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، ئۆزلىرى ھۆكۈمرانلىق قىلىۋاتقان ئاھالىلەرنىڭ دىنى ئېتىقادىغا ئارلاشمىدى. بۇ خىل سىياسەت، يېتەكچى ئورۇندا تۇرىۋاتقان ئىسلام دىنىنىڭ تەرەققىياتىغا شەك -شۈبھىسىز پايدىلىق ئىدى، بولۇپمۇ كۈچلۈكنىڭ دىنى زۇلۇمىدىن ئازاد بولغان قىتان تېررىتورىيىسىىدكى ئىسلام دىنىنىڭ تارقىلىشى ۋە تەرەققىي قىلىشىدا ئوبيېكتىپ جەھەتتىن تۈرتكىلىك رول ئوينىدى، شۇنداقلا بۇ رايوننىڭ ئىسلاملىشىش قەدىمىنى تېزلەتتى.
ئىسلام دۇنياسى ئىچىدە تۇرۇۋاتقان غەربىي يۇرتتىكى موڭغۇل ھۆكۈمرانلىرى موڭغۇللارنىڭ ئەنئەنىۋىي ئادەتلىرىنى قەتئىيلىك بىلەن ساقلاپ كېلىۋاتقان بولسىمۇ، ئوبيېكتىپ جەھەتتىن تەرەققىي تاپقان ئىسلام مەدەنىيتىنىڭ تەسىرىگە ئۇچراشتىن ساقلىنىشقا چارىسىز ئىدى. شۇڭا ئۇلار ئىستىخىيلىك ھالدا ئىسلاملىشىشقا يۈزلەندى. تېخى چاغاتاي دەۋرىدىلا ئىسلام مەدەنىيتىگە زوقلىنىپ كەتمەيدىغان بۇ ئىستىلاچىلار بۇ خىل مەدەنىيەتنىڭ قورشاۋىغا چۈشۈپ بولغانىدى. چاغاتاي مۇسۇلمانلاردىن ئۆزىنىڭ خاس تېۋىپلىقىغا تەيىن قىلىپلا قالماي، يەنە ئوتتۇرا ئاسىيالىق ھەبەش ھەمىدكە بەكلا ئىشىنەتتى، بۇ چوڭ سودىگەر چاغاتاي خانغا زور تەسىر كۆرسىتەلەيتتى. ئىسلام مەدەنىيتىنىڭ تەسىرىدە ئوتتۇرا ئاسىيادا ماكانلاشقان بىر قىسىم موڭغۇل قەبىلىلىرى تەدرىجى تۈركلىشىش بىلەن بىر ۋاقىتتا يەنە تەدىرىجى ئىسلاملاشتى، ئولتۇراق تۇرمۇشقا يۈزلىنىپ، ئەسلىدىكى كۆچمەن چارۋىچىلىق تۇرمۇش شەكلىدىن ئاستا-ئاستا قول ئۈزۈپ، دېھقانچىلىق بىلەن شۇغىللاندى. 13-ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمىدا چاغاتاي خانلىقىنىڭ ھۆكۈمرانلىرىدىن مۇبارەك شاھ، بوراق شاھ قاتارلىقلار ئولتۇراق تۇرمۇشقا بولغان مايىللىقىنى ئىپادىلىگەن ۋە ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلغان. 14-ئەسىرنىڭ باشلىرىغا كەلگەندە بۇ خىل يۈزلىنىش تېخىمۇ كۈچەيدى. چاغاتاي ئەۋلادلىرىدىن دۇۋا ئۆلگەندىن كېيىن خانلىق تەختىنى تالىشىش كۈرىشىنى چۆرىدىگەن ھالدا ئۇنىڭ ئىككى ئوغلى ئېسەن بۇقا ۋە كېپەك ئۆز ئەتراپىغا بىر تۈركۈم ئەگەشكۈچىلەرنى يىغدى. ئېسەن بۇقا موڭغۇللارنىڭ ئادەتلىرىنى قوغداش تەرەپدارلىرىنىڭ ۋەكىلى ئىدى، ئۇنىڭ ئېنىسى كېپەك بولسا ئولتۇراق دېھقانچىلىق تۇرمۇشىغا يۈزلىنىشنى تەشەببۇس قىلاتتى. 14- ئەسىرنىڭ 20- يىللىرى كېپەك ھۆكۈمرانلىق مەركىزىنى يەتتىسۇ ۋادىسىدىكى چارۋىچىلىق رايونىدىن ماۋارائۈننەھىردىكى دېھقانچىلىق رايونىغا كۆچۈردى ۋە ئۆز ئەگەشكۈچىلىرى بىلەن بىرلىكتە ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلدى. ئېسەن بۇقا بولسا ئەنئەنىۋى كۆچچمەن چارۋىچىلىق تۇرمۇش ئادىتىدە چىڭ تۇرۇپ ئالمىلىقتا بارىگاھ تىكتى. ئىككى تەرەپ ئوتتۇرسىدىكى كۈرەش نەتىجىسىدە خانلىق ھوقۇق ئاجىزلاپ، چىڭگىزخان ئەۋلادلىرىدىن بولمىغان ئاقسۆڭەكلەرنىڭ تەسىرى كۈچەيدى. 1346- يىلى ماۋارائۈننەھىرنى كونترول قىلىپ تۇرىۋاتقان بارلاس قەبىلىسىدىن قازغان چاغاتاي خانلىقىنىڭ خانى قازان سۇلتان خاننى ئۆلتۈرۈپ، ئوكتاي جەمەتىدىكى قايدۇنىڭ ئوغلى داشماننى خانلىق تەختىگە چىقاردى. باشقا قەبىلىلەردىكى ھەربىي ئاقسۆڭەكلەر بارلاس جەمەتىنىڭ ئورۇنلاشتۇرىشىغا بويسۇنماي، ئارقا - ئارقىدىن چىڭگىزخان ئەۋلادلىرىنى خان قىلىپ تىكلەپ، ئۇنىڭ بىلەن قارشىلاشتى. شۇنىڭدىن ئېتىبارەن ئەمىرلەر ۋە ئاقسۆڭەكلەرنىڭ قولىدىكى ئويۇنچۇققا ئايلىنىپ قالدى، خانلىق قالايمىقانچىلىق ۋە تەپرىقچىلىككە پېتىپ قالدى.
ھەر قايسى موڭغۇل قەبىلىلىرىدىكى ھەربىي ئاقسۆڭەكلەرنىڭ ھاكىمىيەت ۋە زېمىن تالىشىش ئۇرۇشلىرى  داۋامىدا، چاغاتاي خانلىقىنىڭ شەرقىدە ماۋارائۈننەھىردىكى بارلاس جەمەتى ئەمىرلىرى بىلەن تىركىشەلىگۈدەك كۈچ سۈپىتىدە دوغىلات ئەمىرلىرى باش كۆتۈرۈپ چىقتى. دوغىلات ئەمىرلىرىدىن بۇلاجى " خانلىق تەختىنىڭ بوش تۇرغانلىقى " ، " خان ئەۋلادلىرىنىڭ يۆلەنچۈكسىز قالغانلىقى " نى كۆرۈپ ، " خاندىن بىرنى تىكلەپ، دۆلەت تەرتىپىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى قارار قىلدى". بىر مەزگىل ئىزدەپ يۈرۈپ، ئاخىر ئېسەن بۇقا خاننىڭ ئوغلى تۇغلۇق تۆمۈرخاننى تاپتى ۋە ھىجىرىيە 748- يىلى ( 1347 - 1348) ئاقسۇدا تەختكە چىقاردى. شۇنىڭدىن ئېتىبارەن چاغاتاي خانلىقى رەسمىي تۈردە شەرقىي چاغاتاي خانلىقى ۋە غەربىي چاغاتاي خانلىقى دەپ ئىككى قىسىمغا بۆلۈنۈپ كەتتى. تۇغلۇق تۆمۈرخان ۋە ئۇنىڭ ۋارىسلىرى پۈتۈن كۈچىنى خانلىقنىڭ بىرلىكىنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا قاراتقان، بىر نەچچە قېتىم ماۋارائۈننەھىرگە قوشۇن چىقىرىپ ۋاقتىنچە مەقسىتىگە يەتكەن بولسىمۇ، ئەڭ ئاخىرى يەنىلا مەغلۇپ بولدى ۋە ئۆزىنىڭ شەرقىي قىسىمدىكى ھۆكۈمرانلىقىنىلا ساقلاپ قالالىدى. تۇغلۇق تۆمۈرخان ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى ھۆكۈمرانلىق قىلغان رايون تارىختا " شەرقىي چاغاتاي خانلىقى " دەپ ئاتالدى. چاغاتاي خانلىقىنىڭ غەربىي قىسمى بولسا بارلاس قەبىلىسىنىڭ ئەمىرى تۆمۈر ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى تەرىپىدىن ئىدارە قىلىنىپ تارىختا " تۆمۈر ئىمپېرىيىسى " ياكى " تۆمۈرىيلەر سۇلالىسى " دەپ ئاتالدى.
داۋامى بار...
[ بۇ يازما تەرىپىدىن دە قايتا تەھرىرلەنگەن ]
بۇ يازمىنىڭ يېقىنقى باھالىنىش ئەھۋالى:
  • پۇلى:+10(Yawuz) مۇكاپاتلاشق ..
  • yol
    دەرىجىسى: لەشكەر
    UIDنومۇرى: 8556
    جەۋھەر يازمىسى: 0
    يوللىغان يازمىسى: 13
    شۆھرىتى: 105 نومۇر
    پۇلى: 85 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 15(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2009-02-03
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-03-08
    1-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 35كۈن بۇرۇن
    شەرقىي چاغاتاي خانلىقىدىكى ئەمەلىي ھوقۇق دوغلاتلارنىڭ قولىدا ئىدى، تۇغلۇق تۆمۈرخان بولسا قورچاق خان بولۇپ تۇرۇشنى ئەسلا خالىمايتتى، خانلىق ھوقۇقىنى زورايتىش ئۈچۈن ئۇ ئۆزىگە قوللىغۇچى تېپىشقا تىرىشتى. ئىسلام دىنى شۇ دەۋر شارائىتىدا كۈچلۈك ئىجتىمائىي تەسىرگە ئىگە ئىدى، بولۇپمۇ جەنۇبىي قىسمىدىكى دېھقانچىلىق رايونلىرى ئۆتمۈشتە ئاساسەن شەرقىي قاراخانىيلار سۇلالىسىنىڭ زېمىنى بولۇپ، بۇ جايدىكى ئاھالىلەرنىڭ كۆپ قىسمى مۇسۇلمان ئىدى، باشقا رايونلاردىكى ئىسلام كۈچلىرىمۇ كۈنسېرى زورىيۋاتقان بولۇپ، ئىسلاملىشىش ئاللىقاچان تارىخىي مۇقەررەرلىك بولۇپ قالغانىدى. بۇ خىل تارىخىي شارائىتتا تۇغلۇق تۆمۈرخان ئاقسۇدىكى شەيىخ جامالىدىنغا يولۇقتى. ئەينى ۋاقىتتا تۇغلۇق تۆمۈرخان تېخى دوغلات ئەمىرلىرىنىڭ تەھدىتى بىلەن رەسمىي خانلىق ئولتۇرمىغانىدى. ئۇ سەزگۈرلۈك بىلەن ئىسلام دىنىنىڭ زور سىياسىي تەسىرگە ئىگە يوشۇرۇن كۈچ ئىكەنلىكىنى، ئەگەر ئۆزى مۇسۇلمان بولۇپ، خانلىقتىمۇ ئىسلام دىنىنى يولغا قويسا خالىقتا كەڭ تەسىر پەيدا قىلىپلا قالماي، يەنە زور قۇدرەتكە ئىگە ئىسلام دىنى دۇنياسىنىڭ قوللىشىنى، خالقنىڭ ھېمايىسىنى قولغا كەلتۈرگىلى، شۇنداقلا بۇ كۈچلەردىن پايدىلىنىپ دوغلات جەمەتىنىڭ كونتروللىقىدىن قۇتۇلۇپ چاغاتاي خانلىقىنىڭ ئىسمى - جىسمىغا لايىق خانى بولغىلى بولىدىغانلىقىنى تونۇپ يەتتى. بۇ خىل سىياسىي ئىھتىياجنى كۆزدە تۇتۇپ، تۇغلۇق تۆمۈرخان دەرھال شەيىخ جامالىدىنغا مۇسۇلمان بولۇش ئارزۇسىنى ئىزھار قىلدى ۋە رەسمىي خان بولغاندىن كېيىن مۇسۇلمان بولغانلىقىنى دەرھال جاكارلاشقا ۋەدە بەردى.
    شەيىخ جامالىدىن " بۇخارالىق خوجا ھافىرىدىننىڭ [ ئەڭ ئاخىرقى مۇجتەھىد ] ئىنىسى خوجا شۇجائىدىننىڭ ئەۋلادى ئىدى. موڭغۇل قوشۇنلىرى ئوتتۇرا ئاسىيانى بويسۇندۇرغاندىن كېيىن شۇجائىدىن قاراقۇرۇمغا ئېلىپ كېتىلگەن، ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى قېقىلىپ-سوقۇلۇپ يۈرۈپ تۇرپان بىلەن خوتەننىڭ ئارلىقىدىكى لوب كەتەك دېگەن جايغا كېلىپ قالغان. ئەمما ئۇلارنىڭ بۇ رايوندىكى دىن تارقىتىش پائالىيىتى زور ئۈنۈمگە ئېرىشەلمىگەن. 14- ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرى كەتەك قۇم بورنىنىڭ زەربىسىگە ئۇچرىغاندا خوجا جامالىدىن بۇ جاينى تەرك ئېتىشكە مەجبۇر بولغان، ئەمما كۈتۈلمىگەن يەردە ئاقسۇدا دىنىي كۈچلەرنىڭ قوللىشىغا تەشنا بولۇۋاتقان تۇغلۇق تۆمۈرگە يولۇقۇپ قالغان. ئەمما جامالىدىن ئۇزاققا قالماي ۋاپات بولۇپ كەتكەچكە تۇغلۇق تۆمۈرخانغا ئىمان ئېيتقۇزۇش ۋەزىپىسىنى جامالىدىننىڭ ئوغلى مەۋلانە ئەرشىدىن ئورۇنلىدى.
    تۇغلۇق تۆمۈرخان ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغانلىقىنى ۋە ئۇنىڭ خانلىقتا يۈرگۈزىلىدىغانلىقىنى جاكارلىغاندا شەرقىي چاغاتاي خانلىقىنى كونترول قىلىپ تۇرۇۋاتقان دوغلات جەمەتى دەرھال مۇناسىپ تەدبىر قوللاندى ۋە ئۆزلىرىنىڭ ئاللىقاچان مۇسۇلمانلىقىنى، ئەمما تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ قارشى تۇرۇشىدىن قورقۇپ ئاشكارا قىلمىغانلىقىنى جاكارلىدى. شۇنداق قىلىپ دوغلات جەمەتى شەرقىي چاغاتاي خانلىقىدىكى موڭغۇل بەگ - سىپاھلىرى ئارىسىدا ئەڭ ئاۋۋال مۇسۇلمان بولغانلار بولۇپ قالدى. كەڭ مۇسۇلمانلارنىڭ قوللىشىغا ئېرىشىش، خانلىقنىڭ چوڭ ھوقۇقىنى مەھكەم كونترول قىلىش، خان ھوقۇقىنىڭ زورىيىشىنى چەكلەش ئۈچۈن دوغلات ئەمىرلىرىمۇ تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ ئىسلام دىنىنى كېڭەيتىشىگە پائال ياردەملەشتى. شۇنداقتىمۇ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىش يەنىلا بىر قىسىم قەبىلىلەرنىڭ قارشىلىقىغا دۇچ كەلگەنىدى. " تارىخ رەشىدىي " دىكى خاتىرلەرگە قارىغاندا جۇراس قەبىلىسى دەسلەپ قارشى تۇرغان، كېيىنكى جىددى ئېلىشىشتا غەيرى دىن مۇرىتلىرى ( كۇففارلار ) مەغلۇپ بولغان، " كىشىلەر شادلىققا چۆمۈپ شۇ كۈنىلا 160 مىڭ كىشى ئۇزۇن چاچلىرىنى كېسىۋىتىپ ئىسلام دىنىغا كىرگەن ". شۇنىڭدىن ئېتىبارەن " ئىسلام دىنى پۈتكۈل چاغاتاي خانلىقىدا تارقىلىشقا باشلىغان."

    داۋامى بار...
    [ بۇ يازما تەرىپىدىن دە قايتا تەھرىرلەنگەن ]
    yol
    دەرىجىسى: لەشكەر
    UIDنومۇرى: 8556
    جەۋھەر يازمىسى: 0
    يوللىغان يازمىسى: 13
    شۆھرىتى: 105 نومۇر
    پۇلى: 85 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 15(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2009-02-03
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-03-08
    2-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 35كۈن بۇرۇن
    مەۋلانە ئەرشىدىننىڭ دىن تارقىتىش پائالىيىتى سىياسىي ئېھتىياجىنى كۆزلەۋاتقان تۇغلۇق تۆمۈرخان ۋە خانلىقنىڭ ئەمەلىي ھوقۇقىنى تۇتۇپ تۇرىۋاتقان دوغلات جەمەتىنىڭ قوللىشىغا ئېرىشتى، تۇغلۇق تۆمۈرخان مەۋلانە ئەرشىدىنگە تەڭرىتاغنىڭ جەنۇبىدا ئەۋلادمۇ ئەۋلاد ۋارىسلىق قىلىنىدىغان ئالىي دىنىي ئىمتىيازنى بەردى ۋە كۇچادا ئەرشىدىننىڭ خاس باشقۇرشىدىكى خانىقادىن بىرنى سېلىپ بېرىپ، دىن تارقىتىش مەركىزى قىلدى. دەرۋەقە بىر قورچاق خاننىڭ ئەمىر-پەرمانلىرى ھېچقانچە رول ئوينىيالمايتتى، ئەرشىدىننىڭ ھەقىقىي دىنىي داھىي بولۇشى ئەمەلىي ھوقۇقىنى تۇتۇپ تۇرىۋاتقان دوغلات جەمەتىنىڭ قوللاپ - قۇۋەتلىشىگە باغلىق ئىدى. كېيىننچە تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ ماۋارائۈننەھىرنى بويسۇندۇرشىغا ئەگىشىپ، خانلىق ھوقۇقى تەدىرىجى زورايدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا تۇغلۇق تۆمۈرخان ئەمىر بۇلاجىنىڭ ۋاپات بولغانلىقىدىن پايدىلىنىپ، دوغلات قەبىلىسىنىڭ يېتەكچىلىك ھوقۇقىنى ئۇنىڭ كەنجى ئوغلى خۇدايداتقا تۇتقۇزۇپ قويدى ۋە شۇ ئارقىلىق مەزكۈر جەمەتنىڭ تەسىرىنى ئاجىزلىتىپ، خانلىق ھوقۇقىنى تېخىمۇ كۈچەيتتى. شۇنداق قىلىپ تۇغلۇق تۆمۈر زور كۈچ بىلەن ئەرشىدىن جەمەتنى قوللاپ، بۇ دىنىي كۈچنىڭ تەڭرىتاغنىڭ جەبۇنىغا ئومۇميۈزلۈك تارقىلىشىغا ئىمكانىيەت يارىتىپ بەردى. دىنىي روھتىكى بىرلىك ئۆز نۆۋىتىدە ھوقۇقنى مەركەزگە مەركەزلەشتۈرۈشنى كۈچەيتىشكە تۈركە بولدى، بۇ خىل ئۆزئارا ئىلگىرى سۈرۈشۈش جەريانىدا ئەرشىدىن جەمەتى تەدرىجى كۈچ بولۇپ شەكىللەندى. ئۇلار كىشىلەرنىڭ روھىي دۇنياسىنى كونترول قىلىپلا قالماستىن يەنە خانلىقنىڭ ھەربىي سىياسىي پائالىيەتلىرىگە بىۋاسىتە ئىشتىراك قىلدى. مەسىلەن، 15-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا خىزىر خوجا تۇرپانغا قارىتا " غازات " قوزغىغاندا ئەرشىدىننىڭ ئىككىنچى ئوغلى ئوبۇل فاتىھ ئاساسلىق قوماندان بولۇش سۈپىتى بىلەن مۇشۇ يەردە " شېھىت " بولغان. مەزكۈر جەمەت يەنە دىنىي ئىمتىيازىغا تايىنىپ ھەر قايسى جايلاردىكى ئەمىرلەرگە تەسىر كۆرسىتەتتى ھەتتا جايلارنىڭ يەرلىك ئىشلىرىغىمۇ ئارىلىشاتتى. ئەرشىدىن جەمەتىنىڭ كۇنسېرى زورىيىشىغا ئەگىشىپ ، خان ئوردىسى يۆلەپ تۇرغۇزغان بۇ دىنىي كۈچ تەدىرىجى دۆلەت ئىشلىرىغا ئارلىشىشقا باشلىدى ۋە دوغلات جەمەتى بىلەن دۈشمەنلىشىدىغان كۈچلەردىن بولۇپ قالدى، بۇ دىنىي كۈچ ھەم خانلىق ھاكىمىيەتنىڭ كۈچلۈك قوللىغۇچىسى ھەم خانلىقنىڭ ھاكىمىيەت ئىشلىرىغا ئارلاشقۇچى ئىدى.
    تۇغلۇق تۆمۈرخان 15 يىل[ ھىجىرىيە 748-يىلى( 1347 - 1348 ) دىن ھىجىرىيە 764- يىلى ( 1363- 1363 ) غىچە ] تەختتە ئولتۇردى. ئۇ ۋاپات بولغاندىن كېيىن چوڭ ئوغلى ئېلىياس خوجا تەختكە چىقىپ، بىر يىلدىن كېيىن دوغلات ئەمىرى قەمىرىدىن تەرىپىدىن ئۆلتۈرۈلدى. قەمىرىدىن چاغاتاي ئەۋلادلىرىنىڭ " قانۇنلۇق " ھۆكۈمرانى بولىۋىلىپ ئىچكى ئۇرۇش قوزغىدى. غەرىبتىكى تۆمۈرىيلەر ئىمپېرىيىسى پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ كۆپ قېتىم قوشۇن تارتتى ۋە تۇرپانغىچە قىستاپ كەلدى.
    قەمىرىدىن جەڭدە ئۆلگەندىن كېيىن، 1389 - يىلى تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ كەنجى ئوغلى خىزىر خوجا دوغلات قەبىلىسىدىكى ئەمىر خۇدايداتنىڭ يۆلىشى بىلەن خانلىق تەختكە چىقىپ، چاغاتاي ئەۋلادلىرىنىڭ خانلىقتىكى ھۆكۈمرانلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈردى ۋە بەشبالىقتا بارىگاھ تىكتى، شۇڭا مىڭ سۇلالىسى تارىخنامىلىرىدا شەرقىي چاغاتاي خانلىقى " بەشبالىق دۆلىتى " دەپ ئاتالغان. خىزىر خوجا تەختكە چىقىپ ئۇزۇن ئۆتمەي مىڭ سۇلالىسىگە ئەلچى ئەۋەتتى، ئەلچى 1391- يىلى نەنجىڭگە يېتىپ كەلگەندە دەبدەبىلىك كۈتۈۋېلىش ۋە ئىنئامغا مۇيەسسەر بولدى، مىڭ تەيزۇمۇ جاۋابەن ئەلچى ماڭدۇردى. شۇنىڭدىن تارتىپ شەرقىي چاغاتاي خانلىقى بىلەن مىڭ سۇلالىسى ئەلچىلىرى بېرىش- كېلىشنى ئۈزۈپ قويماي، سىياسىي ئىقتىسادىي جەھەتتىكى زىچ مۇناسىۋەتنى ساقلاپ كەلدى.
    خىزىر خوجا دەۋرىدە خانلىق مۇستەھكەملىنىپ تەرەققىي تاپتى ۋە قورال كۈچى بىلەن تۇرپان رايونىنى قوشۇۋېلىپ بۇ جايدا ئىسلام دىنىنى مەجبۇرىي يولغا قويدى. مانا مۇشۇ مەزگىلدە شەرقىي چاغاتاي خانلىقىنىڭ چېگرالىرى ئاساسەن مۇقىملاشتى، بۇ چېگرالار تۆۋەندىكى ئۈچ قىسىمدىن تەركىب تاپتى: (1) مۇغۇلىستان، يەنى " موڭغۇللارنىڭ يېرى " دېگەن مەنىدە. بۇ شەرىقتە ئالتاي تېغىدىن غەرىبتا تالاس دەرياسىنىڭ شەرىقىدىكى قۇملۇققىچە، شىمالدا تارباغاتاي تېغىدىن جەنۇبتا تەڭرىتاغنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا بالقاش كۆلى ئەتراپلىرىغىچە (2) ماڭلاي - سۈيە، بۇ _ دوغلات ئەمىرلىرىنىڭ سۇيۇرغاللىق زېمىنى بولۇپ، تەڭرىتاغنىڭ جەنۇبىدىكى " ئالتە شەھەر " رايونى ( قەشقەر، يېڭىسار، يەركەن، خوتەن، ئاقسۇ ۋە ئۇچتۇرپان ) نى ۋە پارمىرنىڭ غەرىبىدىكى پەرغانە رايونىنى، بەزىدە تاشكەنت رايونىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ (3) ئۇيغۇرىستان ، " ئۇيغۇرلارنىڭ يېرى " دېگەن مەنىدە، تۇرپان ۋە قاراشەھەر رايونلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، بەزىدە كۇچانىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
    تۇغلۇق تۆمۈرخاننىڭ مۇسۇلمان بولۇشى پەقەت شەرقىي چاغاتاي خانلىقىدىكى موڭغۇل قەبىلىلىرىدە ئىسلام ئېتىقادىنىڭ باشلىنىشى بولۇپ، بۇ مەزگىللەردە ئىسلام دىنى تېخى بەگ - سىپاھلار ئارىسىدىلا تارقىلىۋاتقانىدى، كەڭ ئاۋام -پۇقرالار بولسا ئۇنى دەماللىققا قوبۇل قىلىپ كېتەلمەيتتى، خانلىقتىكى موڭغۇل قەبىلىلىرىنىڭ ئېتىقاد ئەھۋالىدىمۇ چوڭ ئۆزگىرىشلەر بولمىغانىدى. بۇ خىل ئەھۋال خىزىر خوجىنىڭ ئوغلى مەھمۇدخان تەختكە ئولتۇرغان مەزگىللەردىلا [ ھىجىرىيە 810-يىلى ( 1407 - 1408 )دىن ھىجىرىيە 818-يىلى( 1415- 1416  ) غىچە ] ئاندىن روشەن ئۆزگىرىشكە باشلىدى. مەھمۇدخان ئەسەبىي مۇسۇلمان بولۇپ، خانلىق تەۋەسىدە  تولىمۇ ۋەھشىيانە ۋاستىلەر ئارقىلىق ئىسلامنى ئومۇملاشتۇرغانىدى، قايسى موڭغۇل  سەللە يۆگىمىسە بېشىغا ئات تاقىسىنى قاقتۇراتتى، " شۇڭا ئۇ تەختتە ئولتۇرغان خاسىيەتلىك مەزگىلدە كۆپ ساندىكى موڭغۇللار مۇسۇلمان بولۇپ بولغانىدى "

    مەنبە : ۋېي لياڭتاۋ، ليۇ جېڭيېنلارنىڭ مىللەتلەر نەشىرياتى ( بېيجىڭ ) 2006-يىلى 5-ئايدا نەشىر قىلغان " خوجىلار جەمەتى ھەققىدە "  نامىلىق كىتابتىن ئېلىندى( 147- بېتىدىن 157- بېتىگىچە).
    terjime guruppisi
    دەرىجىسى: لەشكەر
    UIDنومۇرى: 9136
    جەۋھەر يازمىسى: 0
    يوللىغان يازمىسى: 3
    شۆھرىتى: 40 نومۇر
    پۇلى: 20 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 0(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2009-02-25
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-02-26
    3-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 14كۈن بۇرۇن
    ئۇيغۇرلار ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن ، ئىسلام دىنى موڭغۇل ،مانجۇلار....لارنىڭ  خەلقنى نادان قالدۇرۇش ، ئۆز ئارا مەزھەبلەرگە بۆلۈپ قىرغىنچىلىق قىلىش ،ھەممە كىشىنى قانائەتچان  بولۇپ ئۇ دۇنيا ئۈچۈن بۇ دۇنيادىن ۋاز كېچىشتەك مۇھىم يېتەكچى ئىدىيەنىڭ قۇرالى بولۇپ كەلدى .
    ھۆكۈمران كۈچلەر ئىسلام دىنىدىن قانداق پايدىلىنشتا تەتقىقات مىراسلىرىنى ئەۋلادمۇ ئەۋلاد قالدۇرۇپ ،
    <ئىسلام>ۋە <مەزھەب> دىسە ،يۈرىگى ھاياجانغا چۆمۈپ ،ئۆز قېرىنىدىشىنىمۇ ئۆلتۈرۈشتىن يانمايدىغان بىزدەك <<كۈچلۈك ئېتىقادچان>> خەلقنى  كونترول قىلىپ كەلدى . ئاجايىب ئىش شۇكى ، ئاق تاغلىقلارمۇ بىر قولىدا قۇرئان كەرىمنى يەنە بىر قولىدا قىلىچ تۇتۇپ ،ئۆزىنى مۇسۇلمان قاراتاغلىق كاپىر دىگەن بولسا ،قارا تاغلىقلارمۇ ھەم شۇنداق دىدى ، موڭغۇل ھۆكۈمرانلىرى ئالدى بىلەن ئۆزى ئىسلامغا كىرگەن بولۇپ ،ئاندىن باشقا جايلارنى ئىستىلا قىلىشتا ئۇيغۇر مۇسۇلمانلارنىڭ كۈچىدىن پايدىلىنىپ  ئۇلارنىڭ قېنى بەدىلىگە ئۆز خاندانلىقىنىڭ ھەيۋىتىنى ۋە نامىنى تىكلىدى ،ئەمەلىيەتتە ئۇيغۇر تارىخشۇناسلار كۈچەپ ماختاۋاتقان سۇتۇق ،  ئەمىر تۆمۈر دىگەنلەر ھەممىسى ئۇيغۇر ئەمەس
    بەلكى موڭغۇل پۇشتىلىرى ........ئۇيغۇرلارنىڭ قېنى بەدىلىگە ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى تىكلىگەن ۋە كۈچەيتكەن ،باسقۇنچى جاھانگىرلار ،،،،ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرلارنى ئۆزئارا ئۇرۇشقا سېلىپ كۆرسەتكەن كۈنى ئازمۇ ؟ھېلىھەم نادانلىقىمىزدىن ئۇلارنى كۆككە كۆتۈرۈپ ماختاپ يۈرۈيمىز ....توۋا ..........
    دەرىجىسى: يۈز بېشى
    UIDنومۇرى: 1793
    جەۋھەر يازمىسى: 0
    يوللىغان يازمىسى: 169
    شۆھرىتى: 270 نومۇر
    پۇلى: 1575 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 785(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2007-03-17
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-03-10
    4-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 14كۈن بۇرۇن
    qoute
    引用第3楼yoluchi于2009-02-25 16:44发表的  :
    ئۇيغۇرلار ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن ، ئىسلام دىنى موڭغۇل ،مانجۇلار....لارنىڭ  خەلقنى نادان قالدۇرۇش ، ئۆز ئارا مەزھەبلەرگە بۆلۈپ قىرغىنچىلىق قىلىش ،ھەممە كىشىنى قانائەتچان  بولۇپ ئۇ دۇنيا ئۈچۈن بۇ دۇنيادىن ۋاز كېچىشتەك مۇھىم يېتەكچى ئىدىيەنىڭ قۇرالى بولۇپ كەلدى .
    ھۆكۈمران كۈچلەر ئىسلام دىنىدىن قانداق پايدىلىنشتا تەتقىقات مىراسلىرىنى ئەۋلادمۇ ئەۋلاد قالدۇرۇپ ،
    <ئىسلام>ۋە <مەزھەب> دىسە ،يۈرىگى ھاياجانغا چۆمۈپ ،ئۆز قېرىنىدىشىنىمۇ ئۆلتۈرۈشتىن يانمايدىغان بىزدەك <<كۈچلۈك ئېتىقادچان>> خەلقنى  كونترول قىلىپ كەلدى . ئاجايىب ئىش شۇكى ، ئاق تاغلىقلارمۇ بىر قولىدا قۇرئان كەرىمنى يەنە بىر قولىدا قىلىچ تۇتۇپ ،ئۆزىنى مۇسۇلمان قاراتاغلىق كاپىر دىگەن بولسا ،قارا تاغلىقلارمۇ ھەم شۇنداق دىدى ، موڭغۇل ھۆكۈمرانلىرى ئالدى بىلەن ئۆزى ئىسلامغا كىرگەن بولۇپ ،ئاندىن باشقا جايلارنى ئىستىلا قىلىشتا ئۇيغۇر مۇسۇلمانلارنىڭ كۈچىدىن پايدىلىنىپ  ئۇلارنىڭ قېنى بەدىلىگە ئۆز خاندانلىقىنىڭ ھەيۋىتىنى ۋە نامىنى تىكلىدى ،ئەمەلىيەتتە ئۇيغۇر تارىخشۇناسلار كۈچەپ ماختاۋاتقان سۇتۇق ،  ئەمىر تۆمۈر دىگەنلەر ھەممىسى ئۇيغۇر ئەمەس
    بەلكى موڭغۇل پۇشتىلىرى ........ئۇيغۇرلارنىڭ قېنى بەدىلىگە ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى تىكلىگەن ۋە كۈچەيتكەن ،باسقۇنچى جاھانگىرلار ،،،،ئۇلارنىڭ ئۇيغۇرلارنى ئۆزئارا ئۇرۇشقا سېلىپ كۆرسەتكەن كۈنى ئازمۇ ؟ھېلىھەم نادانلىقىمىزدىن ئۇلارنى كۆككە كۆتۈرۈپ ماختاپ يۈرۈيمىز ....توۋا ..........

    سۇلتان سوتۇقنى موڭغۇل ئەۋلادى دېمەكچىمۇ؟؟؟تارىخنى 0 دىن باشلاپ قايتا ئۆگەتمەيدىغانسىز بىزگە ھە؟ئۇنى موڭغۇل دېسىڭىز بىز ئۇيغۇرلارلا ئەمەس،بەلكى ھەممە تۈركى ئۇلۇسلار سىزنى قارغايدۇ.
    ئەشۇ موڭغۇللار بولمىغان بولسا بەلكىم ھازىر ئۇيغۇر سېرىق ئۇيغۇر،مۇسۇلمان ئۇيغۇر دىن باشقا يەنە قانداق ئۇيغۇرلارغا بۆلۈنۈپ ئولتۇراتتىكى تاڭ...موڭغۇللارنى ماختىغىنىم ئەمەس،ئەمما تارىخنى زىيادە ئۆچمەنلىك قارىشىدا ئۆگەنمەڭ قېرىنداش!!!
    دەرىجىسى: لەشكەر
    UIDنومۇرى: 9136
    جەۋھەر يازمىسى: 0
    يوللىغان يازمىسى: 3
    شۆھرىتى: 40 نومۇر
    پۇلى: 20 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 0(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2009-02-25
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-02-26
    5-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 14كۈن بۇرۇن
    تۇغلۇق دەيمەن دەپ سۇتۇق دەپ يېزىپتىمەن ،لېكىن سۇتۇق بۇغراخانمۇ ئۆزئارا قىرغىنچىلىق ئېلىپ بېرىشتا مۇھىم رول ئوينىغان شەخس ،  ئۇنىڭ قولىمۇ ئۆز قېرىنداشلىرىنىڭ قېنى بىلەن بويالغان جاللات.....
    ئەركەم تورى
    دەرىجىسى: لەشكەر
    UIDنومۇرى: 1730
    جەۋھەر يازمىسى: 1
    يوللىغان يازمىسى: 10
    شۆھرىتى: 168 نومۇر
    پۇلى: 115 سوم
    تۆھپىسى: 0 نومۇر
    توردىكى ۋاقتى: 3(سائەت)
    تىزىملاتقان ۋاقتى: 2008-04-02
    ئاخىرقى كىرگەن ۋاقتى: 2009-03-10
    6-قەۋەت  يوللانغان ۋاقتى: 3كۈن بۇرۇن
    بەرچىنئاي!

    ئۇيغۇرچە تەرجىمە قىلىنىپ نەشىر قىلىنغانما بۇ كىتاپ. ياكى سىز مۇناسىۋەتلىك يەرنى تەرجىمە قىلىپ يوللىدىڭىزمۇ؟
    yol
    ﺋﻪﺳﻜﻪﺭﺗﯩﺶ : ﺗﻮﺭ ﺑﯧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰﺩﻩ ﯞﻩﻣﯘﻧﺒﯩﺮﯨﻤﯩﺰﺩﻩ ﺩﯙﻟﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﻗﺎﻧﯘﻥ - ﺳﯩﻴﺎﺳﻪﺕ ﭘﻪﺭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﺧﯩﻼﭖ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﻳﻮﻟﻼﻧﻤﯩﻼﺭﻧﻰ ، ﺳﯜﺭﻩﺗﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻼﺷﻘﺎ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ.
    ﺑﯚﻟﮕﯜﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ، ﻗﯘﺗﺮﺍﺗﻘﯘﻟﯘﻕ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻟﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﭘﺘﻮﺭﻻﺭ ﺋﺎﻗﯩﯟﯨﺘﯩﮕﻪ ﺋﯚﺯﻯ ﻣﻪﺳﺌﯘﻝ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ﺗﻮﺭ ﭘﻮﻧﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪﺍﻕ ﻣﻪﺳﺌﯘﻟﯩﻴﻪﺗﻨﻰ ﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺋﯚﺯ ﺗﻮﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﺘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺳﺎﻏﻼﻡ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺗﻮﺳﺎﻟﻐﯘﺳﯩﺰ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻟﯩﺸﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﻧﺒﻪﺭﻧﻰ ﺋﯚﺯ ﻛﯚﺯ ﻗﺎﺭﭼﯘﻗﯩﯖﯩﺰﺩﻩﻙ ﺋﺎﺳﺮﯨﺸﯩﯖﯩﺰﻧﻰﺋﯜﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﯩﺰ.
    ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﭘﯘﺷﺎﻳﻤﺎﻥ ، ﺋﯚﺯﯛﯕﮕﻪ ﺩﯛﺷﻤﻪﻥ . ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰﺳﯚﻳﮕﯜﭼﯩﻠﻪﺭ ﺋﯚﺯ ﻧﻪﺭﺳﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﻪﻳﺪﯗ .

    ئاخىرىدا ھەربىر كۈنىڭىزنىڭ خۇشاللىق تىلەيمىز !