ئانا ساي قىرغىز خانلىقى ۋە ياغلا قاراخان

  ئانا ساي قىرغىز خانلىقى م 836 -يىلى قۇرۇلغان.840-يىلى ئورخون ئۇيغۇر خانلىقىنى ئاغدۇرۇپ،تېررىتورىيىسى چەكسىز چوڭايغان ئىدى.ئانا ساي قىرغىز خانلىقى 371يىل ھۆكۈم سۈرۈپ،1207-يىلى چىڭگىزخان تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان.

                                           ياغلا قاراخان
ياغلا قاراخان قىرغىزلارنىڭ ئاتاقلىق ھەربىي قوماندانى، سىياسەتچىسى، قانۇنچىسى.ئۇ 9-10 يېشىدىن باشلاپلا تۈرك خانلىقىغا قارشى ئۇرۇش ئىلىپ بارغان.پۈت ئۆمرىنى قىرغىزلارنى بىرىكتۈرۈپ،ئانا ساي قىرغىز خانلىقىنى قۇرۇشقا ئاتىۋەتكەن.30 يېشىدا خان بولۇپ، (م820-يىلى)ئانا ساي بۈيۈك خانلىقىنى قۇرۇشقا تەييالىق كۆرگەن.836-يىلى ئانا ساي بۈيۈك خانلىقىنى قۇرۇپ،840-يىلى 100 مىڭ ئاتلىق لەشكەر بىلەن ئورخون
ئۇيغۇر خانلىقىنى ئىشغال قىلىپ،تېخىمۇ كۈچەيگەن ئىدى. ھەم ئۆزىگە «ئاجو(ئازى)»قاخان دەپ نام بەرگەن ئىدى.846-يىلى دۆلەتتىكى قالايمىقانچىلىقنى تىنجىتقان.847-يىلى 57ياشلىرىدا بۇ ئۇلۇغ خاقان ۋاپات بولغان. تۆۋندىكى مەڭگۈ تاش ياغلا قاراخانىنڭ ئىدى:

قىرغىزنىڭ ئوغلى خاتىرىسى
              «سۇجى خاتىرىسى»
تەرجىمىسى:1900 -يىلى فىنلاندىيىلىك ئالىم گ. ج. رامىستەد موڭغۇلىيىنىڭ جەنۇبىدىكىسۇجى دابان دىگەن ئىگىزلىكتىن تاپقان،«قىرغىزنىڭ ئوغلى خاتىرىسى»1913-يىلى فىن-ئۇگۇر ئىلىمىي جەمئىيىتىنىڭ جورنالىدا ئىلان قىلىنغاندا ئۇيغۇرنىڭكى دەپ خاتا تونۇشتۇرۇلغان.كېيىن س.ئا.مالوۋ، خ.ن.ئورخۇنلار بۇ خاتىرىگە ئىلىمىي تەتقىقات ئىلىپ بېرىپ، قىرغىزنىڭكى دەپ ئېنىقلاپ چىققان.بۇ خاتىرىنىڭ ئورخون-ئانا ساي(رۇنىك)يېزىقى بويىچە يېزىلغىنى تۆۋەندىكىچە:








   ھازىرقى قىرغىزچە تەرجىمىسى:
1. مەن ياغلاقاراخان ئاتادۇرمەن،ئۇيغۇرلانىڭ يېرىگە كەلدىم.
2.قىرغىز ئوغلىمەن .مەن بويلا دەرىجىلىك سوتچىمەن.
3.قۇتلۇق باغاتار خاننىڭ بۇيرۇق بەرگۈچىسىمەن.
4.ئاتاق-ھۆرمىتىم كۈن چىقىشقا، غەربكە
5.تەگدى.باي ئىدىم.ئاۋۇلۇم(قوتىنىم)ئون،ئاتلىرىم ھىسابسىز(كۆپ) ئىدى.
6.ئۇكام يەتتە،ئوغلۇم ئۈچ،قىزىم ئۈچ ئىدى.ئوغلۇمنى ئۆيلەندۈردۈم.
7.قىزىمنى قىز مېلىسىز بەردىم،ئۇستازىمغا يۈز ئەر، جاي بەردىم.
8.جىيەنىمنى،نەۋرىلىرىمنى كۆردۈم،ئەمدىلىكتە ئۆلدۈم.
9.ئوغلۇم،چوڭايغاندا ئۇستازىمدەك بول!خانغە خىزمەت قىل،سادىق ھالدا ئىشلە!
10.چوڭ ئوغلۇم(لەشكەرلىككە)باردى
11.كۆرمىدىم ... ئوغۇل.
    ئەسەن ئايسابەك : «قىرغىزلارنىڭ شەكىللىنىش تارىخى» ش خ نەشرىياتى(قىرغىزچە)

سىز يوللىغان « سۇجى مەڭگۈ تېشى » بىلەن مەن يوللىغان « سۇجى مەڭگۈ تېشى »نىڭ تەرجىمىسىدە ئازراق پەرق بار ئىكەن، سېلىشتۇرۇپ باقارسىز، مەن يوللىغاننىڭ مەنبەسى شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان « تۈرك تارىخى » ناملىق كىتاب ئىدى. بۇ مەن يوللىغان « سۇجى مەڭگۈ تېشى » نىڭ ئادرېسى: ./BBS/read.php?tid=150

بۇ يۇقىرىدا دىيىلگەن فىنلاندىيىلىك ئالىمنىڭ خاتا  تەرجىمىسى ئىكەن. بۇنى س.ئا.مالوۋ،خ.ن.ئورخون قاتارلىق ئالىملار خاتا تەرجىمە،قىرغىزنىڭكى دىگەنلىكىگە دەلىل كەلتۇردۇق.بۇ «تىل ۋە تەرجىمە »جورنىلىدا(قىرغىزچە)ئېلان قىلىنغان.

بولىدۇ مەن ۋاقتىم چىققاندا ھۈسەيىن نامىق ئورخۇننىڭ « ئەسكى تۈرك يازىتلارى » دىگەن ئەسىرىدىكى نۇسخىسى بىلەن سېلىشتۇرۇپ باقاي، مۇشۇ باھانىدە توغرىلىۋالساق ئەجەپ ئەمەس.

ئەمدى ئېنىق بولدى ئەمەسمۇ،بىر چىرايلىق مۇنازىرە قىلىپسىلەر،ياغلاقارخان ئەسلى قىرغىز خانى ئىكەن،بىلىۋالدۇق!

qoute

引用第2楼Moiunqur于2009-02-24 21:38发表的  :
بۇ يۇقىرىدا دىيىلگەن فىنلاندىيىلىك ئالىمنىڭ خاتا  تەرجىمىسى ئىكەن. بۇنى س.ئا.مالوۋ،خ.ن.ئورخون قاتارلىق ئالىملار خاتا تەرجىمە،قىرغىزنىڭكى دىگەنلىكىگە دەلىل كەلتۇردۇق.بۇ «تىل ۋە تەرجىمە »جورنىلىدا(قىرغىزچە)ئېلان قىلىنغان.

Moiunqur ئەپەندى، بۇ يەردە خاتا تەرجىمە يەنە تەكرارلىنىۋېتىپتۇ، تۆۋەندە قەدىمى تۈرك- ئۇيغۇر ۋەسەقەلەر تەتقىقاتچىسى ، دوكتۇر يېتەكچىسى گېڭشىمىن ئەپەندىنىڭ «قەدىمىي تۈرك-رۇنىك يېزىغى  مەڭگۈتاشلىرى تەتقىقاتى» ئەسىرىدىكى سۇجى مەڭگۈتېشى ھەققىدىكى ئىزاھلىرىنى تەكىتلىمەكچى( ئۇشبۇ كىتاپ 226- بەت):

  سۇجى مەڭگۈتېشىنى تەتقىق قىلغۇچىلار رامسىتېد، س.ئې. مالوف، لۇيىز. بازىن، خ. ن. ئورخۇن... گېڭشىمىڭ ئەپەندى تەرجىمە قىلغان خەنزۇچە تەرجىمە نۇسخا،  لىنگەن، گاۋزىخوۇ لار تۈزگەن « ئۇيغۇر تارىخى» كىتاۋىغا كىرگۈزۈلگەن. تۆۋەندىكىلەر مۇشۇ ئىزاھنىڭ تەرجىمىسى:

    يېقىندا مەن بازىن ئەپەندىنىڭ فرانسۇز تىلىدىكى سۇجى مەڭگۈ تېشى توغۇرلۇق ئىلمىي ماقالىسىنى ئوقۇپ ناھايىتى چوڭقۇر يېتەكلەش كۈچى بارلىغىنى ھىس قىلدىم، مەڭگۈتاش تېكىستىنى يېزىش ۋە تەرجىمە قىلىش داۋامىدا بۇ ئەپەندىنىڭ مەن ئۆزەم توغرا دەپ قارىغان پىكىرلىرىنى قوبۇل قىلدىم.
1. uyγur yirintä yaγlaqar qan ata kältim

   ياغلاقار ئۇيغۇر قاغانلىرى چىقىدىغان ئۇرۇق. مىلادى 795- يىلى ھاكىمىيەت بىر مەزگىل تۇنبۇقا ۋەكىللىگىدىكى ئادىزلارنىڭ قولىغا ئۆتكەن بولسىمۇ لېكىن ئۇزۇن ئۆتمەي ياغلاقار ئۇرۇقى ھۆكۈمرانلىق ئورنىنى ئەسلىگە كەلتۈردى.
   بۇ يەردە يېزىلغان ata kältim ( بۇ يەردىكى ata ، پېئىل at- « ئىرغىتىش، ئېتىش، قوغلاش» نىڭ رەۋىشداش شەكلىدۇر) -- ياغلاقارخاننى قوغلاش ئۈچۈن كەلدىم دەپ تەرجىمە قىلىنىشى كېرەك، يەنى ئەنئەنىۋى خاتا تەرجىمە  qanta kältim-- « مەن ياغلاقارخاندىن كەلدىم»نىڭ ئورنىنى بېسىشى كېرەك.
...
   بۇ تەرجىمە توغۇرلۇق گېڭشىمىن ئەپەندىنىڭ تەرجىمىسىنى قوللانغان  يەنە، ئىچكى موڭغۇل ئۇنىۋېرسىتى موڭغۇلشۇناسلىق ئىنىستىتۇتى دوكتۇرى ۋاڭجىې ، دۇنخۇاڭشۇناس دوكتۇر، دۇنخۇاڭ تەتقىقات مەھكىمىسى مىللەت-دىن تەتقىقات ئورنىنىڭ باشلىغى، تەتقىقاتچى ياڭفۇشۈې ئەپەندىلەر بىرلىشىپ يازغان، « ئىچكى موڭغۇل ئىجتىمائى پەنلىرى» ژورلىنىڭ 2009-يىللىق 1- سانىدا ئېلان قىلىنغان « تۈرك- رونىك ئابىدىلىرىدىكى قىرغىزلار بىلەن تۈرك- ئۇيغۇرلار ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەت ھەققىدە تەتقىقات» دىگەن سەرلەۋھىلىك ماقالىسىنى ئوقۇغايسىز، ئۇشبۇ ماقالىدە يۇقۇرىدىكى تەرجىمىدىن باشقا يەنە، قىرغىز قېرىنداشلىرىمىزنىڭ تۈرك- رۇنىك يېزىقىنى تۈرك- ئۇيغۇرلاردىن قوبۇل قىلغانلىقى، ھاكىمىيەت شەكلى، ئەمەل ناملىرىنىڭمۇ ئىنتايىن قويۇق ئۇيغۇر تەسىرىگە ئۇچرىغانلىغى ۋە باشقا جەھەتلەردىكى مەسىلىلەر ئىنتايىن تەپسىلى تەتقىق قىلىنغان.    

تارىختا [ئاناساي قىرغىز خانلىقى]دەپ خانلىق قۇرۇلغانمۇ

qoute

引用第6楼kimsan于2009-02-25 19:50发表的  :
تارىختا [ئاناساي قىرغىز خانلىقى]دەپ خانلىق قۇرۇلغانمۇ

قۇرۇلغان، قىرغىزلار 840- يىلى ئۇيغۇرلارنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى تەبىئىي ۋە ئىجتىمائىي ئاپەتلەر تۈپەيلىدىن ئۇيغۇرلارنىڭ ئاجىزلىشىپ كەتكەن پۇرسىتى ۋە ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ ۋەزىرىنىڭ ساتقىنلىق قىلىشىدەك پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ، ئۆز خانلىقىنى قۇرۇپ چىققان، كېيىنكىلەر ئۇلارنىڭ ياشىغان ئورنىغا ئاساسەن، بۇ خانلىقنى « يەنسەي (ئانا ساي) قىرغىز خانلىقى » دەپ ئاتىغان.

       مەن خىلى ۋاقىتتىن بىرى مۇشۇ مەسىلە ئۈستىدە ئۇيلىنىپ،مۇشۇ، «سۇچى مەڭگۈ تېشى»دا ئۇتتۇرغا قۇيۇلغان« ياغلىقارخان» توغرىلىق، بىر نەرسە يېزىشنى ئويلاپ كەلگەن ئىدىم ،بۈگۈن تورغا قارىسام ،مۇيۇنچۇر ئەپەندىم مۇشۇ توغرىلىق تىما يۇللاپتۇ،شۇ مۇناسىۋەت بىلەن مەنمۇ بىر تارىخقا قىزىققۇچى بۇلۇش سۈپىتىم بىلەن، ئۆز كۆز قارىشىمنى قىسقىچە قىلىپ ئىنكاس شەكلىدە يۇللاپ، تورداشلار بىلەن پىكىر ئالماشتۇرۇشنى لايىق تاپتىم، خۇدا بۇيرىسا كىيىن مۇشۇ مەزمۇندا بىر تىما يۇللىماقچىمەن.
               مەندىكى مۇشۇ توغرىلىق ئۇي-خىيالنىڭ كىلىپ چىقىشى:
              مەن 3-4 يىلنىڭ ئالدىدا قىرغىزلارنىڭ ئۇقمۇشلۇق بىر زىيالىسى بىلەن، دوسلار قاتارى قەشقەردە تاماقلىنىش جەريانىدا، مۇشۇ «ياغلىقارخان»نىڭ قىرغىز خانى ئىكەنلىكىنى، شۇ زىيالىنىڭ ئاغىزىدىن ئاڭلاپ، ھەيران قالدىم ئىدىم ،چۈنكى مەن كۆرگەن ماتىيال بىلەن ئۇنىڭ دىگىنى زادى ئۇخشىمايتتى (ھەمدە بىرىنچى قېتىم ئاڭلىشىم بولغاچقا)،ئۇ سۇرۇندا، مەن، بۇ توغرىلىق مېھماننىڭ يۈزىدىن بۇ توغرىلىق ئارتۇقچە گەپ قىلمىدىم.كىيىن، ئەنۋەر بايتۇر ئەپەندىنىڭ كىتاۋىنى قايتا ۋاراقلاپ ، ئۇنىڭ كىتىۋىدىمۇ شۇنداق ئېلىنغانلىقىنى كۆردۈم،كىيىن ، چىڭغىز ئايىتماتوۋنىڭ «قىيادىكى ئوۋچىنىڭ ئاھۇ- زارى»دىگەن كىتاۋىدا ،ھەمدە، قىرغىزىستان تارىخچىسى ساپاربەك زاكىروپنىڭ كىتاۋىدىمۇ شۇنداق ئېلىنغانلىقىنى كۈرۈپ مۇشۇ تىما،مۇشۇ قاراشقا قارتا قىزىقىشىم ئاشتى ،قىزىقىشىم ئاشقانسىرى، بىر خىل قىرتاق ھېس ئارلاشقان، گۇمان تۇيغۇسى كاللامنى چىرمىۋالدى،ھەمدە بۇ توغرىلىق كۆپ ماتىرىيال ئىزلەپ كۆردۈم .
         مۇيۇنچۇر ئەپەندى تورغا يۇللىغان قىرغىزچە تىكىسكە قارتا دەسلەپكى تەھلىل:
        ( بۇ  مەنگىلا تەۋە ھەمدە مېنىڭ شەخسى قارىشىمغا ۋەكىللىك قىلىدىغان  تەھلىل،توردىكى قىرغىز دوسلارنىڭ توغرا چۈشۈنىشىنى ئۈمۈت قىلىمەت)
         بۇ مەڭگۈ تاشتىكى مەزمۇنلاردىن قارىغاندا، مەڭگۈ تاشتىكى شەخىس قىرغىز خانى ئىدى دىيىشكە دەلىل دىگەندەك يىتەرلىك ئەمەس.
       1. 839 ياكى 840 -يىلى قىش قىرغىز قۇشۇنىنى باشلاپ كەلگەن خاننىڭ ئىسمى ئارى (ياكى ئەر) دىيىلگەن بۇلۇپ ،تارىخى خاتىرىلەردە،«ياغلىقارخان»دىگەن بۇ نام بىرەر قىرغىز خانىنىڭ نامى سۈپۈتىدە ئۇچرىمايدۇ.(بەلكى بۇندىن كىيىن تىپىلىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس)
       2.مەڭگۈ تاش تىكىستىنىڭ مەيلى قىرغىزچىسىدە ياكى ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىدە بولسۇن ،بۇنىڭدىن ئۇ شەخىسنىڭ قىرغىز خانى ئەمەس ،بەلكى خاننىڭ قول ئاستىدىكى بويلا دەرىجىلىك قۇشۇن قۇماندانى ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بۇلۇدۇ،ئۇ خان بولغان بولسا ئۈزىنى ئۇنداق دەپ ئاتىماس ئىدى، بەلكى.
      3.ئۇنىڭ« مەن قۇتلۇق باغا تارخاننىڭ بۇيرۇق بەرگۈچىسىمەن» دىگەن سۈزىدىنمۇ بىز نۇرغۇن مەسىلەرنى ئۇيلايمىز،مەسىلەن: قۇتلۇق باغا تارخان « ئۇرخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ  قۇشۇن قۇماندانلىرىنىڭ بىرى بولغان، ئاسى سانغۇن قۇتلۇق باغا تارخانمۇ قانداق»دىگەندەك. ئۇندىن باشقا، ئۇ ،خان بولسا پەقەت بىر قۇتلۇق باغا تارخانغىلا بۇيرۇق بەرگۈچىمۇ،بۇنداق دەپ، مەڭگۈ تاشقا پۈتۈش ھاجەتمۇ.چۈنكى، قىرغىز خانلىقى قۇرۇلغاندىن كېيىن، قىرغىزخانى تۈرك ۋە ئۇيغۇرلارغا ئۇخشاش ئەمەل -مەنسەپلەرنى تەشكىل قىلغان،خاننىڭ قول ئاستىدا تارخان،بويلا نامى بىلەن ئاتالغان مەنسەپدارلار پەقەت بىر قۇتلۇق باغا تارخان ئەمەستە ،ئەلبەتتە.بىرلا قۇتلۇق باغا تارخان بار ئىدى، دىسەك ،ئۇنداقتا بۇ ۋاقىتتا قىرغىز خانلىقى تېخى قۇرۇلمىغان بۇلامدۇ، قانداق.
     4. تېكىستە بۇ شەخىسنىڭ 3 ئوغلى بارلىقى تىلغا ئېلىنغان، ھەمدە،«خانغا خىزمەت قىل،سادىقلىق بىلەن ئىشلە »دىيىلگەن،ئۇيغۇر قىرغىزلاردا خانلىق ئاتىدىن بالىغا مىراس قالاتتى،بۇ يەردە، خاننىڭ 3 ئوغلىدىن بىرەرسىمۇ ئۇنىڭ ئورنىغا ئۇلتۇرمىغانمۇ، ياكى ئۇ ،بۇ نەسىھەتنى قانچىنچى ئوغلىغا قىلىۋاتىدۇ.مۇشۇ جۈملىنىڭ ئۇرامىدىن قارىغاندا ئۇ خان بولماستىن خانغا ئەگىشىپ قۇشۇن باشلاپ كەلگەن قىرغىز سانغۇنى بۇلۇشى مۈمكىن.
       بۇ توغرىلىق كىين يەنە تەپسىلىرەك ئىزدىنىشكە تىرىشىمەن،خاتا كەتكەن يەرلىرى بولسا ،ئۆزئارا ئۈگۈنۈش،ئۆزئارا تەھلىل قىلىش ئاساسىدا ئورتاق تۈزۈتۈپ كەتسەك. قىرغىز تورداشلار كۈرۈپلا «بىز بىر ئېغىز گەپ قىلىپ بولغىچە تۈك ئۈندۈرىدىكەن ،دىگەن قاراشقا كىلىپ قالمىسا،چۈنكى بۇ مەڭگۈ تاشنى مالۇفلا تەتقىق قىلمىغان،ئۇنىڭدىن كىيىن باشقا تارىخچىلارمۇ تەققىق قىلىپ مالۇفنىڭ پىكرىگە زىت پىكىرلەرنى ئۇۇتتۇرغا قۇيغان،چۈنكى نۇرغۇن ھەقىقەت دىيىلگەن ئىشلار كىيىن ئەمەلىيەت جەريانىدا ھەقىقەت بولماي قالىدىغان ئىشلارمۇ بار. مىنىڭچە بۇ مەسىلىنى تالاش تارتىشتىكى مەسىلە ،دەپ بىكىتسەك بۇلۇدۇ.چۈنكى، تارىخ بىر مۇرەككەپلىك بىلەن تولغان دۇنيا ،بىراق ئايىغى چىقماس باياۋان ئەمەس.
        

ئىلىمىي پوزىتسىيە بىلەن قاراشلىرىڭىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپسىز.
لېكىن،1.سىز دىگەندەك، ئاتاقلىق ئالىم «ئەنۋەر بايتۇرنىڭ يازمىللىرى ئارقىلىق»،يەنە باشقا تارىخچىلارنىڭيازمىلىرى ئارقىلىق،  قىرغىز خەلقى ياغلا قاراخاننى قىرغىز خانى دەپ چىن پۈتىدۇ. 2. مالوۋ، ئورخونلار توغرا دەپ دەلىلىگەن قىرغىزچە تەرجىمىسى بىلەن قىرغىزلىقىغا چىن پۈتىدۇ.
ئەمدى تەھلىلىڭىزگە كەلسەك:
1-دە 839 ياكى 840 -يىلى قىش قىرغىز قۇشۇنىنى باشلاپ كەلگەن خاننىڭ ئىسمى ئارى خەنزۇچىدا 阿热，阿孜 دىيىلگەن.بۇ «ئەر»دىگەنلىك بولماستىن، قەدىمكى قىرغىز تىلى «ئاجو» ئارى،ئازى (خان )دىگەنلىكتۇر تارىختا پۇكۇنى ئاجو ئۆتتى ،دىگەن گەپلەر قىرغىزلاردا تولا ئۇچرايدۇ..«ئاجو»ھازىرقى قىرغىز تىلىدىمۇ «خان» دىگەن مەنىدە بولۇپ،پىرزىدېنتنى ئاجو دەپ ئاتايمىز.شۇڭا ياغلا قارخاننىڭ خان ئىكەنلىكىدە شەك يوق.
2- دە سىز دىگەندەك« مەڭگۈ تاش تىكىستىنىڭ مەيلى قىرغىزچىسىدە ياكى ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىدە بولسۇن ،بۇنىڭدىن ئۇ شەخىسنىڭ قىرغىز خانى ئەمەس ،بەلكى خاننىڭ قول ئاستىدىكى بويلا دەرىجىلىك قۇشۇن قۇماندانى» بولماستىن، بەلكى،بويلا دەرىجىلىك سوتچى(قىرغىزچەتوغرا تەرجىمىسىدە)،(قازى) بۇ خانلىققا قوشۇمچە شۇ دەۋردىكى
سوتچىلىق ئۇنۋانى ئىدى،دىمەككى،ئانا ساي قىرغىز خانلىقى دەۋرىدە، تۈزۈم-قانۇن قاتتىق بولۇپ، باش سوتچىنىڭ ئىناۋىتى خان ھوزۇرىدا تولىمۇ يوقىرى ئىكەنلىكى تارىختىن مەلۇم.ياغلا قاراخان ھەم قىرغىزنىڭ ئاتاقلىق قانۇنشۇناسى ئىدى.شۇڭا بۇ ئۇنۋاننىى ئالاھىدە قەيت قىلغان.
3-دە « مەن قۇتلۇق باغا تارخاننىڭ بۇيرۇق بەرگۈچىسىمەن» دىگەن تەرجىمە ئەسلىدە« باغاتار خانلارنىڭ» دەپ تەرجىمە قىلىنسا توغرا بولغان بولاتتى.شۇندىمۇ، يۇقاقى تەرجىمە ئۇنڭ خان ئەمەسلىكىنى
يوققا چىقىرالمايدۇ.خانلا  باغاتارخانغە بۇيرۇق بىرەلەيدۇ.
4- دە ياغلا قاراخاننىڭ چوڭ ئوغلى لەشكەرلىككە بارغان(10).بەلكىم، 2 كىچىك ئوغلى يېىشى كىچىكرەك
بولغاچقا، ئوغۇللىرىنى خان ۋارىسى قىلماي، 7 ئۇكىسىنىڭ بىرسىنى ۋارىسى قىلغان.بۇ ھەم قىرغىزلاردىكى
خان ۋارىسلىق ئادىتىگە ئۇيغۇن كېلىدۇ. شۇڭا، ئوغوللىرىنىڭ خان بالىسى كىبىرىدىن ئەنسىرەپ، خانغا
سادىقلىق بىلەن ئىشلە دىيىشى ئۇلۇغ ۋەز.
QINMAQIN  ئەپەندى، يۇقاقى تەھلىلىڭىز بەكلا يۈزەكى، قۇرۇق خىيال بولۇپ قالغانلىقىنى ھىس قىلدىم.
كەچۈرىسىز، ئانا ساي قىرغىز خانى ياغلا قارخان ھەققىدە ئاتاقلىق ئالىملار دەلىل كەلتۈرۈپ نۇرغۇنيازمىلارنى يازغان ھەم قىرغىز خانى ئىكەنلىكى بەرھەق.شۇنى دىگۇم كىلىدۇ: ئىزدىنىپ كۆرۈڭ،
لېكىن، .ئاددىي پەرەزلەر بىلەن ۋاختىڭىزنى زايە قىلماڭ.

ئىلمىي پەرەز ،گۇمان قىلىشلار تارىخ تەپەككۇرىمىزنى قاناتلاندۇرىدىغان ياخشى ئىش. بىراق تارىختا ئۇيغۇرلارنىڭ خان چىقىدىغان قەبىلىسى ياغلاقارلار ئىدى،دەپلا قىرغىزلارنىڭ ياغلاقار خانىنى ئۇيغۇرلارغا باغلىۋېلىش مېنىڭچە تازا قاملاشماسمىكىن،دەيمەن.ئۇلارمۇ بىزگە ئوخشاش تۈرك تىللىق مىللەت بولغاندىن كىيىن،ئات ۋە ئەمەل ناملىرى ئوخشايدىغاندۇ.مۇيۇنچۇر ئەپەندىمۇ بۇنىمۇ ئۇيغۇر دەۋىلىشتىن قۇرقۇپ كەتتى بولغاي [ياغلا قاراخان]دەپ،قىرغىزلارنىڭ رىۋايەتلەردىكى قاراخان بوۋېسىغا ئىسىمداش قىلىپ ئاتاپ كىلىۋاتىدۇ[ئەمما بۇكىشى ئۇيغۇرلارنىڭمۇ تارىخىي رىۋايەتلەردە قاراخان بوۋېسىنىڭ بارلىقىدىن خەۋىرى يوق ئوخشايدۇ].

مېنىڭچە بۇ ئانچە تالاش - تارتىپ قىلىپ كەتكىدەك ئىش ئەمەس، گەرچە 840- يىلىدىن بۇرۇن قىرغىزلار ئورخۇن ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ تەۋەلىكىدە بولسىمۇ، لېكىن قەدىمقى خەنزۇچە مەنبەلەرگە ئاساسلانغاندا ئۇيغۇرلار بىلەن قىرغىزلارنىڭ يېقىن تۇققان مىللەت ئىكەنلىكى ئېنىق، بۇنى مۇنداق پەرەز قىلىشقا بولامدۇ قانداق، ھازىرمۇ ئۇيغۇرلار بىلەن قىرغىزلار ئارىسىدا ئوخشاش ئىسىم مەسىلەن، تۇرغۇن، تۇرسۇن، تۇردى دىگەندەك ئىسىملار بار، بۇ ياغلاقاراغان قىرغىزلارنىڭ خانى لېكىن ئۇ ياغلاقار ئۇرۇقىدىن ئەمەس، ياغلاقار دىگەن پەقەت بىرلا شەخسنىڭ ئىسمى، ئۇ ئۇيغۇر خانلىقىدەك بىر پۈتۈن قەبىلىگە ئەمەس، بەلكى بىرلا شەخسنىڭ ئىسمىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ دەپ قارىساق بولىدىغۇ، مەسىلەن مېنىڭ ئەرتوغرۇل دىگەن ئىسمىم ئۆزۈمگىلا ۋەكىللىك قىلغاندەك.
ئەمدى بۇ يەردە تەھلىل قىلىدىغان ئىش  «سۇجى مەڭگۈ تېشى » نىڭ Yawuz ئەپەندى بىلەن moinqur ئەپەندى يوللىغان نۇسخىسىنىڭ تەرجىمىسىدىكى پەرق، بۇ تېمىنىڭ مۇھىم يېرى شۇ نۇقتىنى ھەل قىلىش.

ئەپەندىلەر،كىمسەن ئەپەندىمنىڭ ئىنكاسىدىكى پىروفىسور گىڭ شىمىننىڭ قاراشلىرىنى ئوبدان ھەزىم قىپ باقمامدۇق؟ ياكى گىڭ شىمىننىڭ قاراشلىرى كىيىن ئاغدۇلرۇپ كەتكەنمۇ يا؟
ھۆرمەتلىك مويۇنچۇر، مەڭگۇ تاشنى پۈتكەن كىشى مەيلى قىرغىزنىڭ ياغلاقارخانى بولسۇن ياكى ياغلاقارخاننى قوغلاپ كەلگەن كىشى بولسۇن « ياغلاقارخان »دەپ پۈتۈلگەن بولغاندىكىن« ياغلاقارخان»  دەپ يىزىڭ ،«ياغلا قاراخان» دەپ خالىغانچە ئۆزگەرتمەڭ،سىز ئىسىم قويشاپ بەرمىگەندىن كىيىن .  
يەنە بىرگەپ ،سىز «ئانا ساي قىرغىز خانى ياغلىقارخان ھەققىدە ئاتاقلىق ئالىملار دەلىل كەلتۈرۈپ نۇرغۇن مەلۇماتلارنى يازغان »دەپسىز ھەم باشقىلارنى ۋاقتىنى ئىسراپ قىلماسلىققا چاقىرىپسىز ،بۇ ناھايىتى ياخشى گەپكەن، ئەمسە مۇشۇ مۇنازىرىنى ئاياقلاشتۇرۇش ئۈچۈن سىز ئەڭ داڭلىق دەپ قارىغان بىر نەچچە ئالىمنىڭ مۇشۇ ھەقتىكى تەتقىقات نەتىجىلىرىنى يوللاپ قويۇڭ ،بىزمۇ ۋاقىپ بولۇپ قالايلى ھەم ئارتۇق ۋاقتىمىزنى ئىسراپ قىلىپ يۈرمەيلى. قىنى مەرھەمەت!

يۇقۇرىدىكى رەسىم ھۈسەيىن نامىق ئورخۇننىڭ « ئەسكى تۈرك يازىتلارى » ناملىق كىتابىنىڭ 1936- يىلى ئىستانبۇل دۆلەت نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان نۇسخىسىنىڭ 1- تومىنىڭ 156 - 157- بەتلىرى
يۇقارقى تەرجىمىگە ئاساسلانغاندا بىزنى تالاش تارتىشقا سالغان 1- ۋە 2- قۇر مەنىسى تۆۋەندىكىدەك.
1. ئۇيغۇر يېرىگە ياغلاقار خان ئاتا ( باش) ئىدى.
2. مەن قىرغىز ئوغلى بويلا قۇتلۇق يارغان.
3. قۇتلۇق باغا تارخاننىڭ ۋەزىرلىرىنىڭ ئەقىلدارى بولىمەن.
دىمەك ھۈسەيىن نامىق ئورخۇننىڭ يۇقۇرىقى تەرجىمىسىگە ئاساسلانغاندا يۇقۇرىقى قىرغىزچە تەرجىمە بىلەن بۇرۇن مەن يوللىغان نۇسخىسىنىڭ تەرجىمىسىدە مۇئەييەن  خاتالىقنىڭ بارلىقى ئېنىق بولدى، قالدى گەپلەرنى ۋە مۇلاھىزىلەرنى داۋاملاشتۇرساق بولىدۇ.

دىمەك ھۇسەيىن نامىق ئورخۇننىڭ قارىشى بىلەن گىڭ شىمىن ئەپەندىنىڭ قارىشى ئوخشاپ كىتىدىكەن. يەنى ياغلىقارخان دىگەن كىشى مەڭگۇ تاشنى پۈتكەن كىشىنىڭ نامى ئەمەس بەلكى ئۇيغۇرلارنىڭ رەھبىرىنىڭ نامى دەپ قارىلىپتۇ.
قىنى ئەمدى مويۇنچۇر ئەپەندى تىلغا ئىلىپ ئۆتكەن ئاتاقلىق ئالىملارنىڭ دەلىللىرىنى كۆرۈپ باقساق.