بۇ بەتتىكى يازما : ئۇيغۇر تىلىدىكى بىر قىسىم قەدىمى سۆزلەرنىڭ مەنىسى بېسىپ چىقىرىش | بۇ تېمىنى ساقلىۋېلىش | تېما ئۇلانمىسىنى كۆچۈرىۋېلىش | تېما ساقلىۋېلىش | ئالدىنقى تېما | كېيىنكى تېما

TuranTekin
مۇنبەر ئالىي نازارەتچىسى
دەرىجىسى : ئالاھىدە باشقۇرغۇچى


نادىر يازمىلار :
يوللىغان تېما :
شۆھرىتى: 0 نومۇر
پۇلى: سوم
تۆھپىسى: نومۇر
توردىكى ۋاقتى : 0(سائەت)
تىزىملاتقان ۋاقتى : 2007-01-24
ئاخىرقى كىرگىنى : 1970-01-01

 ئۇيغۇر تىلىدىكى بىر قىسىم قەدىمى سۆزلەرنىڭ مەنىسى





1. ئاتابېك: بۇ ئۇيغۇرچە ئاتالغۇ بۇلۇپ، ئوردا تەربىيىچىسى دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.

2. باسقاقبەگ: بۇ ئۇيغۇرچە ئاتالغۇ بۇلۇپ، ھازىرقى ۋىلايەت دەرىجىلىك ئۇرۇننىڭ باشلىقىغا تەڭ ئەمەلنى كۆرسىتىدۇ.

3. باقاۋۇل: باقاۋۇل ئاتالغۇسى تۈۋەندىكىدەك ئۇچ خىل ئادەمگە قارىتىلغان. بىرى، ئىلگىرىكى دەۋىرلەردە پادىشا ياكى ئەمىرلەر سارىيىدا تاماق-غىزالارغا مەسئۇل ئەمەلدار. يەنە بىرى، ئاشپەز. ئۈچۈنچىسى، باققۇچى، قارىغۇچى، مەھبۇسلارنى يىراققا يەتكۈزۈشتە تاماق-غىزا، يېتىپ-قۇپۇش ئىشلىرىغا قارايدىغان ئەمەلدار قاتارلىقلار.

4. بەگ: بۇ ئاتالغۇ قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىدا "بىك، بەك" دەپ تەلەپپۇز قىلىنغان. كىيىن "بەگ" دەپ ئۆزگەرگەن. مەنىسى "ئۇلۇغ، چوڭ" دىگەنلىك بۇلىدۇ. قەدىمقى چاغلاردا "بەگ" قەبىلە باشلىقى، يۇرت چوڭى دىگەن مەنىنى بىرەتتى. كىيىن ھەربى قۇماندان مەنىسىنىمۇ بىلدۈرگەن.چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدە ناھىيە دەرىجىلىك مەمۇرى ئەمەلدارلارنىڭ نامىنى بىلدۈرگەن.

5. پاششاپبەگ: "پاششاپبەگ" پارىسچە بىلەن ئۇيغۇرچىدىن بىرىككەن ئىسىم بۇلۇپ، قەدىمقى مەمۇرى ئەمەلنى كۆرسىتىدۇ.

6. پانساتبەگ: "پانساتبەگ" 40- 50 ئۆپچۆرىسىدىكى ئادەمگە باشچىلىق قىلىدىغان ئەمەلدارنى كۆرسىتىدۇ.

7.تەڭرىقۇت: "تەڭرىقۇت" قەدىمقى ھونلارنىڭ خاقانىنىڭ نامى بۇلۇپ، "خۇدا بەرگەن بەخىت" دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.

8. تۇتۇقبېگى" بۇ قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىغا مەنسۇپ ئاتالغۇ بۇلۇپ، "تۇتۇپ تۇرغۇچى بەگ، ئىدارە قىلغۇچى بەگ" دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. ئەينى ۋاقىتتا ھازىرقى ئۆلكە باشلىقىغا تەڭ ئەمەل نامى.

9. چاپاۋۇل: بۇ ئۇيغۇرچە ئاتالغۇ بۇلۇپ، قۇشۇننىڭ ئالدىىدا ماڭغان ھۇجۇمچى لەشكەرلەر ياكى يولنى دۈشمەننىڭ ھىيلىسىدىن تازىلاپ ماڭغۇچى چاپارمەنلەردۇر.

10. چاۋۇشبېگى: چاۋۇشبېگى جەڭلەردە سەپلەرنى تۈزەيدىغان، ئۇرۇش قىلمىغان ۋاقىتلاردا ئەسكەرلەرنى خەلىققە زۇلۇم سېلىشتىن چەكلەيدىغان ئەمەلدار.

11. چەپ قول بىلىكخان: ھونلاردا تەڭرىقۇتتىن قالسىلا چەپ قول بىلىكخان دىگەن مەنسەپ بولغان. تەڭرىقۇت ئۆلسە ياكى تەخىتتىن چۈشسە ئۇ تەخىتتە ئولتۇرغان.

12. چۆپدار بىگى: بۇ پارىسچە سۆز بۇلۇپ، "چۆپ" كالتەك، ھاسا مەنىسىنى، "دار" ئىگە، تۇتقۇچى دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. چۆپدار بېگى "كالتەك تۇتقۇچى" دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. چۆپدار بەگ ئەنە شۇلارنىڭ باشلىقىنى، يەنى جىسەكچىلەر باشلىقىنى كۆرسىتىدۇ.

13. دەججال: بۇ ئەرەپچە سۆز بۇلۇپ، ئالدامچى، ھىلىگەر دىگەن مەنىلەردە ئىشىلتىلىدۇ.

14. دەرۋىش: بۇ پارىسچە سۆز بۇلۇپ، "گاداي، پېقىر" دىگەن مەنىلەرگە ئىگە. ئىسلام دىنىدا تەسەۋۋوپ يولىغا كىرىپ، ئەمگەك قىلماي، گادايلىق، تەركىدۇنيالىق، خەير-ئىھسان بىلەن ھايات كۈچۈرىدىغان شەخىسنى كۆرسىتىدۇ.

15. دورغا: بۇ بەگلەرنىڭ بۇيرۇقىنى ئىجىرا قىلىش ئەھۋالىنى پۇقرالار ئارىسىغا بېرىپ، داۋاملىق سۈرۈشتە قىلىپ ھەيدەكچىلىك قىلغۇچىلارنى كۆرسىتىدۇ.

16. سانغۇن: بۇ ھونلار دەۋرىدىكى ھەربى قۇماندان نامى بۇلۇپ، ھازىرقى گېنرالنىڭ دەرىجىسىگە تەڭ.

17. سەردار: بۇ پارىسچە ئاتالغۇ بۇلۇپ، باتۇرلار باشلىقى، مەرگەنلەرنىڭ چوڭى دىگەنلىكتۇر.

18. سەركار: بۇ پارىسچە سۆز بۇلۇپ، ئىش بېشى، نازارەتچى دىگەن مەنىلەرگە ئىگە.

19. سەركەردە: بۇ پارىسچە ئاتالغۇ بۇلۇپ، قۇشۇن باشلىقى، قۇماندان دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.

20. سۇركاۋۇل: بۇ ئەرەپچە بىلەن ئۇيغۇرچىدىن بىرىككەن سۆز بۇلۇپ، قورغاننىڭ باش ئەمەلدارى، قورغاننى مۇھاپىزەت قىلغۇچى ئەمەلدار دىگەن مەنىلەرگە ئىگە.

21. غۇجىدار: "غۇجىدار" غۇجا دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئەسلىدە "خۋاجە" بۇلۇپ، ئۇستاز، بەگ، مەخدۇم دىگەن مەنىدىكى سۆز. "دار" تۇتقۇچى دىگەن مەنىدىكى پارىسچە سۆز. ئۇ بايلارنىڭ ئائىلە ۋە مۈلكىنى ۋاكالەتەن باشقۇرغۇچىلارنى كۆرسىتىدۇ.

22. قازى: "قازى" ئەرەپچە سۆز بۇلۇپ، ھۈكۈمنى كەسكۈچى دىگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. ئۇ قانۇنى جازا ۋە دەۋا ئىشلىرىنى بىۋاستە بىر تەرەپ قىلغۇچى، ھازىرقى سوت مەھكىمىسىنىڭ باشلىقىغا ياكى باش سوتچىغا تەڭ ئەمەل نامى.

23. قاغان: بۇ قەدىمقى ئۇيغۇرچە ئاتالغۇ بۇلۇپ،  "پادىشا، بەگ" دىگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ. كىيىن "خاقان" دەپ ئاتالغان.

24. قۇرىغار: "قۇرىغار" كۆك تۈرۈكلەرنىڭ غەرىبى قىسىمىدىكى رايۇنلارنىڭ جۇغراپىيىلىك نامى بۇلۇپ، ئەسلىدە "قۇرى"، "قۇرايا" (غەرب)، "قۇرىغادۇ" (غەرىبى تەرەپكە) دىگەن سۆزلەردىن كىلىپ چىققان.

25. قورۇقچى: بۇ قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىدا قورغان ساقلىغۇچى ئەسكەرنىڭ نامىنى بىلدۈرىدۇ.

26. قورۇقچىبەگ: قورۇقچىبەگ مەملىكەتنىڭ چوڭ شەھەرلىرىگە يىراق بولغان چەت، ياقا قورغان سېپىللىرىنى مۇداپىيە قىلىشقا ۋە باشقۇرۇشقا مەسئۇل قىلىنغان ئەمەلدار بۇلۇپ، ئۇلار بۇ خىل قورۇق-قورغانلارغا جايلىشىپ، بىر تەرەپتىن يەرلىك خەلىققە نازارەت قىلىپ، ئۇلاردىن يىققان باج-سېلىقلارنى يۇقىرىغا يەتكۈزسە، يەنە بىر تەرەپتىن چېگرانى قوغداپ، يوللار ۋە ئۆتەڭلەرنىڭ ئامانلىقىنى كاپالەتلەندۈرگەن.

27. مۆھۈردار: مۆھۈردار تامغا تۇتقۇچىنى كۆرسىتىدۇ. ئىلگىرى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلارنىڭ كاتىپىمۇ شۇنداق ئاتالغان.

28. مىرزا: مىرزا- كاتىپ ياكى ئوردا پۈتۈكچىسىنى كۆرسىتىدۇ.

29. ئوڭ قول بىلىكخان: ئوڭ قول بىلىكخان ھونلار دەۋرىدىكى سول قول بىلىكخاندىن بىرئاز تۈۋەن تۇرىدىغان ئەمەل نامى. شۇ دەۋىرلەردە سول قول بىلىكخان تەڭرىقۇتتىن كىيىنلا تۇرىدىغان باش ئەمەلدار بولغان.

30. ئىنانچى: "ئىنان" قەدىمقى ئۇيغۇر تىلىدا "ئىشەنمەك" دىگەن مەنىدىكى سۆز. ئىنانچى – ئىشەنچلىك ئەمەلدار ياكى مەسلىھەتچى دىگەن مەنىگە ئىگە.



نادانلىق _ زاۋاللىقنىڭ بوسۇغۇسى!!!
Posted: 2007-11-19 12:45 | [ئاپتور]
يازما كۆرۈلۈش خاتىرىسى سەھىپە كۆرۈلۈش خاتىرىسى
ئورخۇن مۇنبىرى » ئۇيغۇرلاردا تىل - يېزىق

Total 0.045927(s) query 3, Time now is:01-11 01:53, Gzip disabled ICPNo : 新06003667
Powered by PHPWind v6.0 Certificate Code © 2003-07 PHPWind.com Corporation

Uyghur Version Powered by Sazgur Code © 2007-2008 Yadikar.com Corporation