يالتا

روسىيە فىدراتسىيەسىنىڭ قارا دېڭىز بويىغا جايلاشقان قىرىم يېرىم ئارىلىنىڭ جەنۇبىي دېڭىز ياقىسىدىكى ئاتاقلىق ساناتورىيە شەھىرى، بۇ شەھەر قارا دېڭىز بويىغا جايلاشقان بولۇپ، قىرىم ئوبلاستىنىڭ مەركىزى سىمفرېپول شەھىرىدىن 99 كىلومېتىر جەنۇبتا تۇرىدۇ. شەھەر ئاھالىسى 77 مىڭدىن ئاشىدۇ. بۇ جاينىڭ شىمالىنى تاغلىقلار ئوراپ تۇرىدۇ. ھاۋاسى يېقىملىق، مەنزىرىسى ناھايىتى گۈزەل. بۇ جاينىڭ قىشلىق ھاۋاسى سوغۇق ئەمەس، يازلىقىمۇ قاتتىق ئىسسىق بولمايدۇ، يىللىق ئوتتۇرىچە ھاۋا تېمپېراتۇرىسى ℃13 بولىدۇ. بۇ جايغا نۇرغۇنلىغان ساناتورىيىلەر، ھەرخىل تاماشا قىلىش مەيدانلىرى، ئاتاقلىق مېھمانخانىلار سېلىنغان. شەھەرنىڭ ئەتراپىدا ئۈزۈم ۋە سۇبتروپىك بەلباغ مېۋىلىرى ئۆستۈرۈلىدۇ. يېمەك-ئىچمەك سانائەتلىرى(ئۈزۈم ھارىقى ئىشلەشنى ئاساس قىلىدۇ) تەرەققىي قىلغان. ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ئامېرىكا، سوۋېت، ئەنگلىيىدىن ئىبارەت ئۈچ دۆلەت باشلىقلىرى يىغىنى مۇشۇ جايدا ئۆتكۈزۈلگەن.

رىۋايەت قىلىنىشىچە، ئۇزاق زامانلار ئىلگىرى، بىر نەچچە پاراخوتىنى كېمە ھەيدەپ كېتىشكە بۇيرۇلسا بولىدۇ كونستانتىنوپول، قارا دېڭىزدا سەپەر نەچچە بوراننىڭ، نىشاندىن ئادىشىپ قالىدىغان جاي. كېمىچىلەر  تۇيۇقسىز تاڭ نۇرىنىڭ شەرقتىن ئېتىلىپ چىقىشىنى زارىقىپ كۈتىدۇ، چىرايىدىن يېشىل قىرغاقنىڭ كۆرۈنگەنلىكىنى كۆرىۋالغىلى بۇلىدۇ، شۇنىڭ بىلەن تەنتەنە قىلىشىدۇ، رۇسىيە شۇنىڭدىن كېيىن  « يالتا روس » دەپ ئاتىلىدۇ، يالتا شۇ نام بىلەن ئاتالغان.  

يالتا كەينى تاغ، ئالدى دېڭىز، يېقىملىق كىلىمات، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 2819 مېتىر. ئۈزۈم ۋە سۇبتروپىك بەلباغ مېۋىلىرى چىقىدۇ. سانائەتتە يېمەكلىك پىششىقلاپ ئىشلەش ( ئۈزۈم ھارىقى قاتارلىق ) ئاساس قىلىدۇ. ئۈزۈمچىلىك تەتقىقات ئورنى ۋە ئۇكرائىنا كىلىمات ساناتورىيە تەتقىقات ئورنى تەسىس قىلىنغان. 1145-يىلى تارىخىي ماتېرىياللاردا ( جالى مۇنار ) دەپ ئاتىلىدۇ. ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە ( 1945-يىلى 2-ئاينىڭ 4-كۈنىدىن 11-كۈنىگىچە ) ئامېرىكا، رۇسىيە، ئەنگىلىيىنىڭ باشلىقلىرى سىتالىن، روزۋېلىت ۋە چېرچىل بۇ يەردە يىغىن ئۆتكۈزۈپ، ئۇرۇشتىن كېيىنكى دۇنيا ۋەزىيىتى ئورۇنلاشتۇرۇش مەسىلىسى، مەشھۇر « يالتا كېلىشىمى » نى ئىمزالىغان بۇ تارىختا « يالتا يىغىنى » دەپ ئاتالدى. 

يالتا يەنىلا ئەدىبلەر توپلاشقان جاي. پۇشكىن، تولستوي، ماكسىم گوركىي،, ستانسىلاۋسكىي قاتارلىق ئەدەبىيات - سەنئەت پېشۋالىرىنىڭ ھەممىسى كۆپ قېتىم بۇ يەرگە كەلگەن.  ^[0]