موزا

موزازموزا بولسا قاسراقلىقلار ئائىلسىدىكى چاتقال ياكى يۇپۇرماق تاشلايدىغان ئۆسۈملۈك، موزا دەرىخىنىڭ يۇمران شاخلىرى ئۈستىدە قۇرۇپ قالغان قۇرۇت قاپارتمىلىرىدىن ئىبارەت بولۇپ، موزا ھەرىسى (Cynipsgalae-tinctoiae)نىڭ لېچىنكىلىرى موزا دەرىخىنىڭ يۇمران شېخى ياكى يۇپۇرماقلىرى ئۈستىدە پارازىتلىق بىلەن ياشاپ ھاسىل بولىدۇ.قۇرۇت قاپارتقۇلىرېى يېتىلگەن ۋاقىتىدا يىغىۋىلىندۇ .تۈركىيە، ئېران، ئەرەبىستان، ھىندىستان قاتارلىق ئەللەردىن چىقىدۇ. 

قورۇش، قۇرۇتۇش، تۇتۇش، ياللۇغ قايتۇرۇش، چىرىشكە قارشى تۇرۇش. يارىلارنى پۈتتۈرۈش، بالىياتقۇ تۇخۇمداننى قۇۋۋەتلەش، قان توختىتىش.

ئىشلىتىلىشى: ھەرخىل ئىششىق ۋە جاراھەتلەر، كونا ۋە قانلىق ئىسھال، ئاق خۇن كېلىش، بەش ئەزا يارىلىرى، تەمرەتكە، سەپكۈن، چاچ چۈشۈش قاتارلىق كېسەللىكلەردە مەخسۇس ئىشلىتىلىدۇ.

ياسالمىلىرى: بىخ مارجان، سۇپۇپى سەندەل

خاس تەسىرى

ئېغىز بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى قۇۋۋەتلەش، ياللۇغ قايتۇرۇش، ماددا ئالمىشىشنى ياخشىلاش.

ئەكىس تەسىرى

ئۆپكىگە زىيان قىلىدۇ.

فارماكولوگىيلىك تەسىرى

ئاتسىدۇم تانىكۇمنىڭ قورۇغۇچى تەسىرى بار لېكىن نورمال كىچىك ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىگە نىسبەتەن ئەكىس تەسرى بولمايدۇ. ئۈچەي ياللۇغى كېسىلىگە نىسبەتەن قۇرۇش تەسىرىنى بېرىدۇ ھەم ئىچىنى توختىتىدۇ .

موزىدا %5~%70 گىچە ئاتسىدوم ئاننىكوم بولۇپ ئاساسلىقى پىنتا-م-دىگ-ئاللۇيىل-β – گىلوكوزىدى (penta-m-dig-dlogl-β-glucese)، سۇدا ئاجرىلىپ چىقدىغان ماددا ئاتسىدوم كاللىكوم (Gallicacid) ۋە ئاتسىدوم ئېللاگېكوم (Ellagicacid) قاتارلىقلاردىن ئىبارەت . يەنە رىزىنا كىراخمال قاتارلىقلارمۇ بار .

موزا1. موزىنى چىلاپ قاينىتىپ سۈيىدە ئېغىزنى چايقىسا، چىش بوشاپ قىلىش، چىش مىلىكى ياللۇغى قاتارلىقلارغا پايدا قىلىدۇ.

2. موزىنى سوقۇپ تالقان قىلىپ  يەرلىك ئورۇنغا زىماد قىلسا ئېغىز بوشلۇقى شەلۋەرەش كېسىلىگە پايدا قىلىدۇ.

3. موزا، ئانار گۈلى ، ئانار پوستى، كات ھىندى قاتارلىقلارى مۇۋاپىق مىقداردا ئىلىپ ئېزىپ تالقان قىلپ يەرلىك ئورۇنغا چاپسا قان توختىتىدۇ. (ئىستىمال قىلىپ بەرسسىمۇ ئوخشاش ئۈنۈمى بولىدۇ).

مىقدارى 

0.5~3 گىرامغىچە.

ساقلاش

قۇرۇتۇپ تۈشۈكۈ بار يوقلىرىنى بىر –بىرىدىن ئايرىپ قۇرغاق ، سالقىن جايدا ساقلىنىدۇ.

تۈزەتكۈچىسى

كەترا، سەمفەربى.

ئورۇنباسارى

 ئانار پوستى، يۇلغۇن مېۋىسى .

 غەر –غەر سۈيى.

چىش تۆۋى بوشاپ قىلىش ، چىش مىلىكى ئىششىقى، ئېغىز شەلۋەرەپ كېتىش، قوقاق ، گال ئېچىشىش، ئېغىز پۇراش، يەل تاشما، ئىسھال، ئۈچەي يارىسى، قاناش قاتارلىقلارغا مەنپەئەت قىلىدۇ.

كېلىش مەنبەسى(ئەسەر)

ئۇيغۇر تېبابىتى خام دورىلار ئىلمى بىرىنچى توم(سىناق نۇسخا) شىنجاڭ تېببىي ئۇنىۋېرسىتېتى.^[0]