فۇتۇنا تاقىم ئاراللىرى

ۋاللىس تاقىم ئاراللىرى ۋە فۇتۇنا تاقىم ئارال ياۋروپاچە نامى، 18 - ئەسىردە بايقالغان، بۇ ئارالغا ئەنگلىيە كاپىتانى ۋاللىس ( Samuel ) نىڭ نامى قوللىنىلغان؛ ئۇزاق تارىخقا ئىگە تارىخىي مەنبەسى بار. پىروترىتارىك ياكى فۇتۇنا بىلەن ئوخشاش ياكى ئوخشىشىپ كېتىدىغان نامدىكى ئاراللارمۇ بار. 

جۇغراپىيەلىك ئورنى

ۋاللىس ۋە فۇتۇنا تىنچ ئوكياننىڭ غەربىي جەنۇبىدىكى خەلقئارالىق چېسلا ئۆزگەرتىش سىزىقىنىڭ غەرب تەرىپىگە جايلاشقان، جەنۇبىي كەڭلىك ′ 14 ° 21 ～ 20 ′، غەربىي ئۇزۇنلۇق ° 10 ′ 176 - 178 ° 10 ′ ئارىلىقىغا توغرا كېلىدۇ، فىجى ۋە ساموئا ئارىلىقىدا. ئىككى تاقىم ئارىلى ئارىلىقى تەخمىنەن 230 كىلومېتىر، غەربىي ساموئا بىلەن بولغان ئارىلىقى غەرب تەرەپكە تەخمىنەن 400 كىلومېتىر، ئارىلىق پېي جى ۋانۇئالېۋۇ ئارىلىنىڭ شەرقىي شىمالىدىن تەخمىنەن 240 كىلومېتىرغا يېتىدۇ. پولىنېزىيە تاقىم ئاراللىرىغا قاراشلىق.

جۇغراپىيەلىك ئالاھىدىلىكى 

 ۋاللىس ۋە فۇتۇنا تاقىم ئاراللىرىنىڭ كۆلىمى 590 كۋادرات كىلومېتىر كېلىدۇ، ئاساسلىق ئارال ۋاللىس ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ( يەرلىك تىلى دەپمۇ ئاتىلدۇ، ۋېئا، كۆلىمى 60 كۋادرات كىلومېتىر ) ۋە ئەتراپىدىكى 22 كىچىك ئارال، ئاساسىي ئارالدا يانارتاغ ۋە لاگۇنا، ئەڭ ئېگىز نۇقتىسى دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 150 مېتىر. ۋاللىس تاقىم ئاراللىرى يەنە تىك قىيا ۋە دېڭىز نۇرغۇن سۇ كىرگۈزۈش يانار تاغ ئېغىزى بار. فۇتۇنا تاقىم ئاراللىرى فۇتۇنا ( كۆلىمى 64 كۋادرات كىلومېتىر ) ۋە ئالوفى ( كۆلىمى 51 مىڭ كۋادرات كىلومېتىر ) ئىككى كىچىك ئاراللاردىن تەركىب تاپقان، ئىككى ئارال ئارىسىدىكى دېڭىز بوغۇزىدا تھان بار، كەڭلىكى تەخمىنەن ئۈچ كىلومېتر. فۇتانۇ ئارىلىنىڭ ئەڭ ئېگىز نۇقتىسى دېڭىز يۈزىدىن 762 مېتىر ئىگىز.

كىلىماتى

ۋاللىس ۋە فۇتۇنا تاقىم ئاراللىرى تروپىك بەلباغ دېڭىز - ئوكيان كىلىماتىغا تەۋە، يىل بويى قاتتىق ئىسسىق بولىدۇ. 11-ئايدىن ئىككىنچى يىلى 4 - ئايغىچە يامغۇر پەسلى، 5-ئايدىن 10-ئايغىچە  قۇرغاق پەسىل بولىدۇ. ئىسسىق بەلباغقا جايلاشقان، ھاۋا 

تېمپېراتۇرىسى ئادەتتە ℃23~℃30، يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 27 سىلسىيە گىرادۇس. يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل - يېغىن مىقدارى 3000 ~ 4000 مىللىمېتىرغىچە بولىدۇ، 10-ئايدىن كېيىنكى يىلى 3 - ئايغىچە دائىم شامال چىقىدۇ. 

پارلامېنت 

خوجىلىق زېمىنى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، جەمئىي 20 نەپەر پارلامېنت ئەزاسى بار، ئومۇمىي سايلام ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كەلتۈرۈلىدۇ، ۋەزىپە ئۆتەش مۇددىتى بەش يىل. 1997-يىلى 3-ئاينىڭ 16-كۈنى پارلامېنت چوڭ يىغىنى سايلام ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كەلتۈرىدۇ.

ھۆكۈمەت 

فرانسىيە ئەۋەتكەن يۇقىرى دەرىجىلىك مەمۇرىي ئەمەلدار ۋە غوجىلىق كومىتېت بىرلەشمە ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش، خوجىلىق زېمىن يىغىن ھەمكارلىشىپ يۇقىرى دەرىجىلىك مەمۇرىي ئەمەلدار يەرلىكنىڭ ئىشلىرىنى باشقۇرسا بولىدۇ. يۇقىرى دەرىجىلىك مەمۇرىي ئەمەلدار يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ باشلىقى. غوجىلىق كومىتېتىنىڭ ئالتە نەپەر ئەزاسى بار.

ئەدلىيە 

قانۇن يۈرگۈزۈشى يۇقىرى مەمۇرىي ئەمەلدارى قانۇن بويىچە دۆلەتنى  قانۇن بويىچە باشقۇرۇش كېرەك، لېكىن پادىشاھ ۋە قەبىلە باشلىقى ئەنئەنىۋى قانۇن بويىچە باشقۇرۇش. 

سىياسىي پارتىيە 

پارتىيە كۆپ بىلەن فرانسىيە يەرلىك پارتىيە بىلەن ئالاقىسى بار ، ئاساسلىقى : جۇمھۇرىيەت قوغدىنىش ئىتتىپاقى، پارلاق ئىستىقبال، فىرانسىيە دېموكراتىك ئىتتىپاقى، سول قانات رادىكاللار پارتىيىسى ھەرىكىتى، يەرلىك خەلق ئىتتىپاقى قاتارلىقلار بار. 

ئىقتىسادتتا ئۆزىنى ئۆزى قامداش، يېزا ئىگىلىك ۋە بېلىقچىلىق ئاساس قىلىنغان، يېزا ئىگىلىك نوپۇسى ئومۇمىي نوپۇسنىڭ % 80 ىنى ئىگىلەيدۇ. ئاساسلىق دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىدىن نان دەرىخى مېۋىسى ، بانان، كـوكـۇس پالمىسى، مانىھوت، تارو قاتارلىقلار بار. يەرلىك ئاھالىلەر يەنە چوشقا ۋە توخۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا يەنە كىچىك كېمە ھەيدەپ دېڭىزغا چىقىپ بېلىق تۇتۇش؛ كۆپ قىسىم يەرلىك ئىستېمال قىلىنىدۇ. ئەنئەنىۋى قول سانائىتىدىن بىردىنبىر ياساش كەسپى بار. ئاساسلىق كىرىمى فرانسىيە ھۆكۈمىتىگە بەرگەن ياردىمى بۇ يېڭى كالېدونىيە نىكېل كېنى مۇھاجىرلىرى پېرېۋوت قىلىنغان پۇل ۋە بېلىق تۇتۇش كىنىشكا ھەققى. كوكۇس قېقى ۋە قول ھۈنەر بۇيۇملىرى ئاساسلىق ئېكسپوت مەھسۇلاتلىرى ھېسابلىنىدۇ، فرانسىيە ۋە يېڭى كالېدونىيە ئاساسلىق سودا ھەمراھى ھېسابلىنىدۇ. 

يېزا ئىگىلىك

1992 - يىلى ئاساسلىق يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ مىقدارى : مانىخوت 2000 توننا؛ تاتلىقياڭيۇ 1000 توننا؛ تارو 2000 توننا؛ كوكۇس 2000 توننا؛ بانان 4000 توننا. 

چارۋىچىلىق ۋە بېلىقچىلىق

1992 - يىلى چوشقا 25000 تۇياق، قوي 7000؛ 1989 - يىلى بېلىق تۇتۇش مىقدارى 900 توننا، 1990 - يىلى تۇتۇش مىقدارى 900 مىڭ توننىغا يېتىپ 1991 - يىلى بېلىقتىن ھوسۇل ئېلىش مىقدارى 1000 توننا.

ترانسپورت 

دېڭىز تىرانسپورتىنى ئاساس قىلىدۇ. 

تاشيول : ۋاللىس تاقىم ئاراللىرى ۋە فۇتۇنا تاقىم ئاراللىرىدا ئايرىم - ئايرىم ھالدا ئايلانما يول بار. 

سۇ تىرانسپورتى : ۋاللىس سۇ ترانسپورتى شىركىتى ئىككى كېمە بار، تىجارەت مىڭ كىلوۋات، ئىككى ئارال ئارىسىدىكى ۋە يېڭى كالېدونىيە، فىجى ۋە ۋانۇئاتۇ سۇ يولىنى كۆرسىتىدۇ.

ئاۋىئاتسىيە يوللانمىسى :ۋاللىس تاقىم ئاراللىرىدا چىچىف بىر خەلقئارا ئايروپورت بار، كالېدونىيە ئاۋىئاتسىيە شىركىتىنىڭ ھەر ھەپتىدە بىر نۆۋەتچى ئايروپىلان ئۇچىدىغان نۇمېئا، ھەر ھەپتىدە ئۈچ نۆۋەتچى ئايروپىلان قاتنايدۇ. ^[0]