لوپنۇر كۆلى

لوپنۇر كۆلىلوپنۇر كۆلى چاقىلىق ناھىيە تەۋەسىنىڭ شەرقىي شىمالىي قىسمىغا جايلاشقان، ئىلگىرى جۇڭگونىڭ 2-چوڭ ئىچكى قۇرۇقلۇق كۆلى بولۇپ، دېڭىز يۈزىدىن ئېگىزلىكى 087 مېتىر. 20-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرا ۋە ئاخىرقى مەزگىللىرىدە تارىم دەرياسىنىڭ ئېقىم مىقدارىنىڭ ئازايتىپ، ئەتراپتىكى چۆللىشىش ئېغىر، تېز سۈرئەتتە چېكىنىپ، تاكى 20-ئەسىرنىڭ 70-يىللىرىنىڭ ئاخىرىغا كەلگەندە پۈتۈنلەي قۇرۇپ كەتكەن. 

تارىخى 

قەدىمكى لوپنۇر كۆلى دۇنياغا كەلگەن ئۈچىنچى دەۋرنىڭ ئاخىرىغا كەلگەندە تۆتىنچى دەۋرنىڭ باشلىرىدا، بۇنىڭدىن 18 مىليون يىل ئىلگىرى كۆلىمى تەخمىنەن 20 مىڭ كۋادرات كىلومېتىر كېلىدۇ، يېڭى تۈزۈلمە ھەرىكىتىنىڭ تەسىرىدە، كۆل جەنۇبتىن شىمالغا قاراپ قىيپاش كۆتۈرۈلۈپ، بىر قانچە پارچە بۆلەكلەرگە بۆلۈنگەن.

لوپنۇر كۆلى قەدىمىي كروران دۆلىتىدە بىر مەھەل نۇرغۇن خەتەرگە تەۋەككۇل قىلغۇچىلارنى جەلپ قىلىپ گۈللەنگەن. نەچچە مىڭيىللاردىن بېرى نۇرغۇن جۇڭگولۇق ۋە چەت ئەللىك ئېكسپېدىتسىيىچىلەرنىڭ لوپنۇر كۆلنى تەكشۈرۈش ئارقىلىق، نۇرغۇن ئەسەرلەرنى يېزىپ، لوپنۇر كۆلىگە مۇناسىۋەتلىك نۇرغۇن خەۋەرلەرنى ئېلان قىلغان. لېكىن ھەر خىل چەكلىمە ۋە بىر تەرەپلىمە قاراشلار، نۇرغۇن خاتالىقلارنى پەيدا قىلغان، سىرلىق تۈس ئالغان لوپنۇر كۆلى تاشلىنىپ قالغان. 

لوپنۇر كۆلىلوپنۇرلۇقلار شىنجاڭدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەڭ قەدىمىي مىللەت بولۇپ، ئۇلارنىڭ تۇرمۇشى تارىم دەرياسى بويىدىكى كىچىك كۆل ئەتراپىدا ياشاپ كەلگەن، «بەش خىل دانلىق زىرائەت تېرىمايدۇ، چارۋىچىلىق قىلغىلى بولمايدۇ، بىردىن كىچىك بېلىق بىلەن ئوزۇقلىنىدۇ». ئۆزىگە شۇنداقلا شىنجاڭدىكى ئۈچ چوڭ دىئالېكتلارنىڭ بىرى، ئۇنىڭ ئۆرپ-ئادەتلىرى، خەلق قوشاقلىرى، ھېكايە ئۆزىگە خاس بەدىئىي قىممەتكە ئىگە. ئۇلار ئاددىي بېلىق يەيدىغان مىللەت، لوپنۇر كەندىر چېيى ئىچىپ، لوپنۇر كەندىرى كىيىمى كىيىپ، مول ئوزۇقلۇق تۇلۇقلاپ نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ ھەممىسى ناھايىتى ئۇزۇن ئۆمۈر كۆرىدۇ. 80–90-يىلارنىڭ ياشلىرىنىڭ ھەممىسى ياخشى ئەمگەك كۈچى.

لوپنۇر كۆلىدە پۈتۈن جۇڭگو ئەڭ مول بولغان كالىي تۇزى قېزىلما بايلىقى بار، لوپنۇر رايونىنىڭ شىمالىي قىسمىدا كالىي تۇزى زاپىسى 250 مىليون توننىدىن ئاشىدۇ، جۇڭگونىڭ چوڭ كالىي تۇز رۇدىلىرى ئىچىدىكى قېتىم سانى كۆپ ئەمەس بىر دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ تىپتىكى كالىي تۇز كېنى، لوپنۇر بازىرى غا گولمۇد جۇڭگودىكى ئەڭ چوڭ كالىيلىق تۇز ئىشلەپچىقىرىش بازىسى قۇرۇلغان. ^[0]