قايدۇ دەرياسى

قايدۇ دەرياسى - شىنجاڭنىڭ چوڭ دەريالارنىڭ بىرى، شۇنداقلا ئۇ بىر داڭلىق ئىچكى قۇرۇقلۇق دەرياسى بولۇپ، قايدۇ دەريا ۋادىسىدىكى خېجىڭ، خوشۇت، قاراشەھەر، باغراش قاتارلىق ناھىيىلەردىن ئېقىپ ئۆتىدۇ، ئومۇمەن خېجىڭ ناھىيەسى رايونى ( موڭغۇللارنىڭ تۇرغۇت قەبىلىسى ) كۆنچى دەرياسىنىڭ باش ئېقىنى بولۇپ،  (باغراش كۆلى ئارقىلىق كۆنچى دەرياسىغا قۇيۇلىدۇ) ئارقىلىق دېيىشكە بولىدۇ ) . قايدۇ  دەرياسىنىڭ ئومۇمىي ئۇزۇنلۇقى 610 كىلومېتىر ، ۋادىسىنىڭ كۆلىمى 22 مىڭ كۋادرات كىلومېتىر، (بايىنبۇلاق يايلىقى تەۋەسىدە) ئومۇمىي چۈشۈش پەرقى 1750 مېتىرغا يېتىدۇ، كۆپ يىللىق ئوتتۇرىچە سىرغىم مىقدارى < مىليارد 362 مىليۇن > كۇب مېتىر. 

 مىڭ سۇلالىسىدىكى موڭغۇللارنىڭ خۇيت قەبىلىسى بۇ يەردە مال باقاتتى، ئۇنى (خەنزۇچە : 开都河) يەنى قارا شەھەر دەرياسى دەپ ئاتىغان، ئۇنىڭ شەرقى ئۇلاستاي دەرياسى دەپ ئاتىلىدۇ، كېيىن بۇ رايون ئاساسلىقى موڭغۇللارنىڭ تۇرغۇت قەبىلىسى ياشىغان، بۇ 2 ئېقىن، چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئالدىنقى مەزگىلىدىكى ئوتتۇرا مەزگىللىك تارىخ كىتابلىرىدا ئىلگىرى قەدىمكى غەربىي يۇرت ماتېرىياللىرىغا ئاساسلانغاندا چوڭ، كىچىك يۇلتۇز دەرياسى دەپ ئاتالغان. 

غەرب تەرىپى خورا تېغى ۋە بۈگۈر ناھىيىسىنىڭ دىنا دەرياسى.