چېن جيەنگۇڭ

چېن جيەنگۇڭجۇڭگولۇق مەشھۇر ماتېماتىك چېن جيەنگۇڭ (1893-1971) 1929-يىلى ياپونىيەدە تەبىئىي پەنلەر بويىچە دوكتورلۇق ئىلمىي ئۇنۋانىنى ئالغاندا، ئۇنىڭ يېتەكچى ئوقۇتقۇچىسى پروفېسسور پۇچىخارا تەبرىكلەش يىغىنىدا: «مەن پۈتۈن ھاياتىمدا ئوقۇتقۇچىلىقنى كەسىپ قىلدىم، ھېچقانچە نەتىجە ھاسىل قىلالمىدىم. بىراق، مېنىڭ جۇڭگولۇق بىر ئوقۇغۇچۇم بار، ئىسمى چېن جيەنگۇڭ، بۇ مېنىڭ ھاياتىمدىكى ئەڭ زور شەرەپ» دېگەن. 

چېن جيەنگۇڭ جېجياڭنىڭ شاۋشىڭ ناھىيەسىدە تۇغۇلغان بولۇپ، كىچىكىدىنلا ئۆگىنىشتە تىرىشچان، ئىجتىمائىي پەن، تەبىئىي پەنلەردە ئوخشاشلا ئەلا، ياخشى ئوقۇغۇچى ئىدى، ئۇنىڭ ماتېماتىكا نەتىجىسى كۆزگە ئالاھىدە تاشلىناتتى. چېن جيەنگۇڭ 1913-يىلىدىن 1929-يىلىغىچە بىلىم ئېلىش ئۈچۈن ياپونىيىگە ئۈچ قېتىم بارغان، 1929-يىلى ياپونىيە دە تەبىئىي پەنلەر بويىچە دوكتورلۇق ئىلمىي ئۇنۋانىغا ئېرىشىپ، 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا ياپونىيە دە ئوقۇغانلار ئىچىدىكى تەبىئىي پەنلەر بويىچە دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن تۇنجى جۇڭگولۇق، شۇنداقلا ياپونىيە دە بۇ شەرەپكە ئېرىشكەن تۇنجى چەت ئەللىك ئالىم ئىدى. بۇ ئىش ياپونىيە ئاراللىرىنى زىلزىلىگە سالغان. 

چېن جيەنگۇڭئەينى چاغدا، ئۇنىڭ يېتەكچى ئوقۇتقۇچىسى پروفېسسور پۇجىخارا ئۆزىنىڭ كەسپىي ساھەسىدە ياپون يېزىقىدىكى ئەسەرلەر ئاز بولغاچقا، ئىنگلىزچە ماتېرىياللاردىن پايدىلىنىپ دەرس ئۆتەتتى، ئۇنىڭ ھاۋالىسى بىلەن چېن جيەنگۇڭ ياپونىيە يېزىقىدا «ترىگونومېتىرىك فۇنكسىيە نەزەرىيەسى» نى يېزىپ، خەلقئارادىكى ئەڭ يېڭى مۇۋەپپەقىيەتلەرنى ئەكس ئەتتۈرگەن ھەم ئۆزىنىڭ تەتقىقات تەسىراتلىرىنى ئەسەرگە سىڭدۈرگەن. ئۇ مۇشۇ كىتابنى يازغان چاغدا ئىجاد قىلغان نۇرغۇن ياپونچە ئاتالغۇلار تا ھازىرغىچە ئىشلىتىلىۋاتىدۇ. 

چېن جيەنگۇڭ ۋەتەنگە قايتقاندىن كېيىن، جېجياڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ماتېماتىكا پروفېسسورلۇقىغا تەكلىپ قىلىنغان، ئۇ مەشھۇر ماتېماتىك سۇ بۇچىڭ بىلەن بىللە، 1931-يىلىدىن ئېتىبارەن ماتېماتىكا مۇھاكىمە كۇرسى ئۇيۇشتۇرۇپ، ياش ئوقۇتقۇچىلار ۋە يۇقىرى يىللىقتىكى ستۇدېنتلارنى قاتتىق مەشىق قىلدۇرۇپ، ئۇلاردا مۇستەقىل ئىشلەش ۋە ئىلمىي تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىش ئىقتىدارىنى يېتىلدۈرۈپ، مەملىكەت ئىچى-سىرتىدا مەشھۇر چېن جيەنگۇڭ − سۇ بۇچىڭ ئىلمىي ئېقىمىنى شەكىللەندۈرگەن. بۇ ئېقىم جۇڭگونىڭ فۇنكسىيە نەزەرىيىسى ۋە دىففېرېنسىئال گېئومېتىرىيەسى تەتقىقاتىنىڭ ئەڭ يۇقىرى سەۋىيەسىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ.