خۇاڭ كۈن

 خۇاڭ كۈن جېجياڭ ئۆلكىسىنىڭ جياشىڭ ناھىيەسىدىن، 18 يېشىدا يەنجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتى فىزىكا فاكۇلتېتىغا ئىمتىھان بېرىپ كىرگەن، نەتىجىسى ئەلا بولغاچقا، ھەر يىلى مەكتەپنىڭ ئالىي ئوقۇش مۇكاپات پۇلىغا ئېرىشكەن. 1944-يىلى ئەنگلىيەگە بېرىپ ئوقۇپ، 1947-يىلى دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەندىن كېيىن، ئەنگلىيەدە قېلىپ ئىلمىي تەتقىقات خىزمىتى بىلەن شۇغۇللانغان. 

1951-يىلى 32 ياشقا كىرگەن خۇاڭ كۈن ۋەتەنگە قايتىپ، بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتى فىزىكا فاكۇلتېتىدا پروفېسسور بولىدۇ، ئەينى چاغدا ئۇ بېيجىڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ئەڭ ياش پروفېسسورلارنىڭ بىرى ئىدى. ئەينى چاغدا خەلقئارادا يېرىم ئۆتكۈزگۈچ فىزىكىسى توغرىسىدا مەخسۇس كىتاب يوق بولۇپ، خۇاڭ كۈن ئېلىمىزدە تۇنجى قېتىم بۇ دەرسنى تەسىس قىلغان. كېيىن ئۇ پروفېسسور شې شىدې بىلەن ھەمكارلىشىپ، «يېرىم ئۆتكۈزگۈچ فىزىكىسى» دېگەن كىتابنى يېزىپ، بۇ پەندىكى بوشلۇقنى تولدۇرغان، ئۇ ئېلىمىز يېرىم ئۆتكۈزگۈچ فىزىكىسى پېنىنىڭ يول ئاچقۇچىلىرىدىن بىرى. ئۇ يەنە «قاتتىق جىسىم فىزىكىسى» قاتارلىق دەرسلىكلەرنى يېزىپ، ئۆزىنى مائارىپ ئىشلىرىغا بېغىشلاپ، جۇڭگونىڭ يېرىم ئۆتكۈزگۈچ تېخنىكىسى تايانچ قوشۇنىنى تەربىيىلەپ يېتىشتۈرۈش ئۈچۈن مۇھىم تۆھپە قوشقان.

خۇاڭ كۈننىڭ بەزى مۇھىم پەن تەتقىقات نەتىجىلىرى خەلقئارا ئىلىم-پەن ساھەسىگە ناھايىتى زور تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئوتتۇرىغا قويغان قاتتىق جىسىملاردىكى ئارىلاشما يېتىشسىزلىكىدىن كېلىپ چىققان X نۇرنىڭ چېچىلىشى خەلقئارادا «خۇاڭ چېچىلىشى» دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇ ئوتتۇرىغا قويغان كۆپ فونون رادىئاتسىيىسى ۋە رادىئاتسىيىسىز سەكرەش ھەققىدىكى كۋانت نەزەرىيىسى خەلقئارادا «خۇاڭ نەزەرىيىسى» دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇ ئاۋۋال كرىستاللاردىكى فونون ۋە ماگنىت دولقۇنىنىڭ باغلىنىپ تەۋرىنىش ئەندىزىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى ۋە ئۇنىڭ ھەرىكەت تەڭلىمىسىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، خەلقئارادا بۇ تەڭلىمە «خۇاڭ تەڭلىمىسى» دەپ ئاتىلىدۇ. خۇاڭ كۈن گېرمانىيىلىك ئالىم بون بىلەن بىرلىكتە «كرىستال پەنجىرە دىنامىكىسى» دېگەن كىتابنى يېزىپ چىقتى، بۇ كىتاب تا ھازىرغىچە مۇشۇ ساھەدىكى نوپۇزلۇق ئەسەر بولۇپ كەلدى. 1980-يىلى شۋېتسىيە خان جەمەتى پەنلەر ئاكادېمىيەسى خۇاڭ كۈننى چەت ئەللىك ئاكادېمىكلىققا تەكلىپ قىلدى، 1987-يىلى يەنە  3-دۇنيا پەنلەر ئاكادېمىيىەسىنىڭ ئاكادېمىكلىقىغا سايلانغان.^[0]