لى گوخاۋ

لى گوخاۋ گۇاڭدۇڭنىڭ مېيشەن ناھىيەسىدە تۇغۇلغان، 1936-يىلى ئەلا نەتىجە بىلەن تۇڭجى ئۇنىۋېرسىتېتىنى پۈتكۈزگەن، 1938-يىلى گېرمانىيە گە ئوقۇشقا بېرىپ، 1940-يىلى دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. لى گوخاۋ ئۆزىنىڭ دوكتورلۇق دىسسېرتاتسىيەسىدە ئوتتۇرىغا قويغان ئۆزگىچە ئىنچىكە ھەم سىستېمىلىق ھېسابلاش نەزەرىيەسى ئاسما كۆۋرۈكنىڭ قانچىلىك بېسىمغا بەرداشلىق بېرەلەيدىغانلىقىنى ھېسابلاش قىيىن بولۇش مەسىلىسىنى ھەل قىلىپ، ياۋروپا كۆۋرۈك قۇرۇلۇشى ساھەسىنى زىلزىلىگە سالغان، ئۇلار لى گوخاۋنى «ئاسما كۆۋرۈك لى» دەپ ئاتىغان.

شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇ بىر قاتار يېڭى تەتقىقات تېمىلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئون نەچچە پارچە مۇھىم ئىلمىي ماقالىنى ئېلان قىلىپ، كۆۋرۈك قۇرۇلۇشى ساھەسىنىڭ ئىلمىي نەزەرىيە خەزىنىسىنى زور دەرىجىدە بېيىتتى.

1946 -يىلى، لى گوخاۋ ۋەتەنگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، تۇڭجى ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ مۇدىرلىقىنى ئۈستىگە ئالدى، ئۇ ئالدىراش مەمۇرىي ۋە ئوقۇتۇش خىزمىتىدىن باشقا ۋاقىتلىرىدا، كۆۋرۈك ئىلمى تەتقىقاتىنى قەتئىي داۋاملاشتۇرۇپ، ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ، نەچچە ئون پارچە مۇھىم ئىلمىي ماقالە ئېلان قىلدى. لى گوخاۋ دائىم ئىشلىتىلىدىغان بېتون كۆۋرۈك قۇرۇلمىسىدا، نورمال تەسەۋۋۇرنى بۆسۈپ ئۆتۈپ، ھېسابلاش ئۇسۇلى مەسىلىسىنى ھەل قىلدى، بۇ «لى گوخاۋ نەزەرىيەسى» دەپ ئاتىلىپ، خەلقئارا كۆۋرۈك ساھەسىدە كەڭ كۆلەمدە قوللىنىلدى.

 1957-يىلى، ۋۇخەن-چاڭجياڭ كۆۋرۈكى پۈتكەندىن كېيىن، قاتناش باشلىنىدىغان كۈنى نەچچە 10 مىڭ ئادەم كۆۋرۈككە چىقىۋالغاچقا كۆۋرۈك سىلكىنىدۇ. بۇنىڭ بىلەن كىشىلەردە كۆۋرۈكنىڭ پۇختىلىقىغا گۇمان پەيدا بولىدۇ. چېڭدۇ-كۇنمىڭ تۆمۈريول كۆۋرۈكىنى لايىھىلەش تەتقىقاتى ۋە نەنجىڭ-چاڭجياڭ كۆۋرۈكىنى ياساشقا تەييارلىق قىلىش بىلەن ئالدىراش بولۇپ كەتكەن لى گوخاۋنىڭ بۇ مەسىلىنى ئويلىنىدىغان ۋاقتى يوق ئىدى. 1966-يىلغا كەلگەندىلا، ئىنتايىن مۈشكۈل شارائىتتا تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىپ، 1973-يىلى 100 نەچچە مىڭ خەتلىك «كۆۋرۈك لىمىنىڭ تولغانما نەزەرىيەسى − لىملىق كۆۋرۈكنىڭ تولغىنىشى، مۇقىملىقى ۋە تەۋرىنىشى» (1975-يىلى نەشر قىلىنغان) دېگەن ئەسەرنى يېزىپ، كىشىلەر توپى قىستاڭچىلىقى بولمىسىلا كۆۋرۈكنىڭ سىلكىنمەيدىغانلىقىنى نەزەرىيە جەھەتتىن ئىسپاتلاپ چىقىدۇ، كۆۋرۈكنىڭ مۇقىملىقىدا مەسىلە يوق دېگەن يەكۈننى چىقىرىپ، لىملىق كۆۋرۈكنى لايىھەلەش، ياساشنى ئىشەنچلىك نەزەرىيىۋى ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ.

لى گوخاۋنىڭ زور مۇۋەپپەقىيەتلىرى سەۋەبىدىن، خەلقئارا كۆۋرۈك ۋە قۇرۇلما ئىنژېنېرىيەسى جەمئىيىتى ئۇنى 1981-يىلى ئون نەپەر خەلقئارا مەشھۇر كۆۋرۈك مۇتەخەسسىسىنىڭ بىرى قىلىپ كۆرسىتىدۇ. 

^[0]